Skip to main content

Full text of "Acta Sanctorum"

See other formats 


C* C.6 •< C — * 

c< c< o c ( v> 

f~ £ C' C < ' C 



#?f O ■<< 

c c « £ *£< 
C > . c C c 

; f c C0 

- c c< c c ^ 

frc c< t c « 

K c - OC C C 

c \ c c <c . < : v 

r- < v CC C < . 



c 
C < 

c 

c 

■ c >_• — 
C C ( i 

c c 

< cr«-< 
cc 

cc 'j 
c C c 
cfe 



c <cc 
_ ^cc 



-<• <T 



c 

<C <C Cc < 

d <c_ c< C i c 

<C ' 
<C 



S--CC d c 

^ c « <* c 

C» cc 






cc 




C. <_ < 
C <r ■ <3L < 
« ■■< <C<T <■ « 
<C ■< <■<_"' r 



C ««c c ■ < C_ 

«C • csl. C ■ < 
= «C<C " O' 
c<C <C C 
,, c c<C <C ' Cj c 
c <ac< t c cc < 

<c<c:<c^' c o c 

v C<d- <C C C <~ 

c <cc« <c <r c c_ 

< C<C* «C C C <C'<- < 
'C"<Cl< A C C '« C cc ' ' 
i c<$. cC<'CC'<i. C C ' < ■_ 
c rw c_clc cc C CC fC CCCC Cj 
^ <i r, «C « CC «s. «C C ' C CC CC C- 
" '' ■< ccc «t c c «8s «« r '< cc cc c < 
c 5. < «C « CC< <R_ <CC CC CvC CC CffiCC 

> g c« «r <c cc< cc <rc <rc <cc cc: c<t <rc 

/«rf( ( cC cc cc< cc c c CCC <rcm/' 

b «?<« «C CC c< c< ccv c<C «c CC «j'«< : 
r^CC <SC CC Cvc C<C'C1< CC<C_<SC CjC ^ <CC 

'5 ^rd <«T'<®C ccc- <CC cc« 0<C<s: <C3C^ <CC< 
r~M <t <£ CSC CC Cdoc ^'-«C^C^C^CC^i 

^fe; k «l c?c: <c c <c ^ • c^ ■<..<<: <cf<c <<c<r«c 

%ct (C CcC_ < c <c d<c ecccicccc 



r ^d flC CC Cxc CCC ' Ci< C/ C <C 

'^^&<c<r'<cc <c< cc c. c <c«c 

' ^ ,/ ccT CCCcC CCLcc m€X. 






^cccc <C% 



v C<C_ i CC o 



<;cc . 

C<lC« cc 

fCC» c <C2c 

c<C ; C« <C ' •' 



•cr <r <c c c < 

«^cCTcC CjCC 
^«CjC CcCc< 
*ti<<*' '<■ <Cccc*r 




jic: ccc 

"*j fft C c 

: « c c 



c c 



c < 



J c ..< 

C <G ■• Cj. < 

■C_<C C: 
* C<C <ls 

c c<cc< 



c «C_«li .v 

c ccc 



VILLANOVA COLLEGE LIBRARY 

Villanova, Pennsylvania 




This book was donated 
3-4-49 

by 
Rev K ...K iL ...3ulllyaii r ...0^S,.A«. 



CCL«'CC.X 
! Cl< * C 4 

^S <J ' c c 
a CTcCcC< v;<C : <1< C C C 

< cf cc cc «<^<cz <z c c 

< cTcccC' 'iC 7 • <L c c 

< CcCCcC ' Cj « C C C 
;CTCCcC <CCc CjC Cc 
^CTfCjCCCc <^<C C 



CCCCCC C jlC..<SC; c 

cccxcc cc crc c 

cCTCCjCTjCC CCCC C 



<"<€ CjCj 

' c<C CCCJ 

:<c c[ c cc 

_J<£ <CJ'C <c f 
<« CCCT <C <C.<J; c .j<C 
c«<Xgc<crr. C_<CC<<C; '.C<CC 



^ <C C<__fl 



i cccCl'C CC 

C?? C c CcC 



^3^C< C_<<CC«c <-<CVi' <C7 

cctcc: «ciscc <^cz_cTc cric<c<ic<cj<c <c < 

-<j'«c «..' ^cC CCxCT*' c<<j<C C C«S1jC CZ<<lcCc<'' cC . 

<C CT^C CcrcCTcC <F'<iC<< <ccc •ntjc ,, c#l:c c« 

<CC<c c C'cc (IC« «cc<CC <5<r<<CjC <C_c<C?r<C r <: • <3C <« 

<c CC(C c C<C 'CCK.^KC ^CCC<SlXC < 

rcc <CC"<C c <C CC C'<T» « <CIC c<C C<tC7< C CJCCccC* CC •< 

;rV<C<CCcC C<C CC ccfi C <<C<C <CC c -O C "Ccrcc CC << cc> < 

cCCccCCC C C CC ccc CC «C «TJ «CCCCC CC(CCCCCC cc « 

C^Ccc cc ccc cc m <<f< cCCCC CCCCc C Cccc C C cc c « 

■<r^«JC <C c<rc c<_ cc CfCCCCC CC< <?""< COCCC <C;C cc * 

^§LC«rc cc cc c<_rcc «st «sccc <?c<?c ccccoc <cc «r « 

'C C< CCC^ yc <c_;«SC"CC CCCC CccCccccj <C< c < -<cc 



t< <t 

c<c "C 



1 Cc«Cc < c C <Z <££ <<_«:« « CC«2CCC <SE5rccic ^CCC^CSC 

r <^cCC<''<Xt CC<^ CCC-c <€<CCCcCC<CCc<m<c 
< fic C<V<C CC <C <_<£.-< <c CCC «tC CCcc<CCCJ< <lcsccccc< 

r< < vc c^<c <c c c <c: c ^ - c <^«cr ccc «src. <<&<«- c 

< <c <5r <c c CCCCCc O8095 
i c <«:» c <"• cr<<ccv <^<<cr<c <• 



; ,<c »' <cc c<- 

f : ,'c <c* <_jc .'<« ' <;c «c c 

■S 5 V fic c<c« «c CC..CC 
^^C:" c^fec cc c c 
' ( c< «• c < 

r. srrtac* C C.C. 



d ccr«cc 

, i rCC(CC0 CC 

rcC CCccCp <c - 

">tt CCCC^ c <• 

<C<CC <3 S^^S' 

Yl < '£ I C CC <c « CcC, 



cccc« 



c c «L£ CIC<r<S:<LC 



c c c 



<C ci C 

<c r 

-c d. r <^ 

. <x c< c< CcccX 

C< OC f < CT<<C 

<rc<c <c ( «?r* 
Cc <3: c <XC 



c <ccT" 

c< <sl <r^i<< << cc <<K_ <j c<t 

cs crccwC^ csc-k cc<c 



C<2C<« _ 



X_c" CC c . i <7 

ca ( < <g 

_ C < u <^_cj : 

Cc. < ' <■ *< <gfc 

: C < ' < « <[C 

c: ( < c< <^^ ( 
f. Cg<c< 

C < C VCC <SF<(C 
. CC«<<. <c«< 

« a« c?c 

< cccc ^ic: 



(.« 



C c<T *___ CC ccc 



_g<C c 'cc , <"c<3 
ff«^< <5 CC5* c (C 
C« <^7C C< CCvCc i; c CC 

JC"CC< C<5 cc c.C <T ' 



3EKl_d 



^ CTCC <CC <_r<2_ ciTC.cC^ c CC 
^ Cct CC CCCC c CC 

cccc cccc cc c<rcc <<c cd«r 



c^ c c c_ 

r c( .'C ^c 

C C -C C<.<CjQCC 
c -C« c 



C:c CtC 

c^cc 



<r< cccc CCL 

■ cccc<sr ^ 

c c< CC 
• C CC ^T 



• ____■(<■<__■ C ________■€ fl 



c cc <r c< 

C C CC 

c <^C cc x 



c Cc c CCCC? Cl^^Cc. C 



C C C<C (CCCCCi c cc c c c 
CcC cc c c cc c c c cc <c <c < 
c c c« <_ c cc c <c c <j<r <c « 



< < Cx *<:»•«• <wr~t~€C« 



ClJG. 

cic 

<L C 



C C , 

c c o 

cl c c <; 

<&. c c c: 

<£ c «r c 

<? C c r" 
C< C «T C 

«xc c<r *c 

ccc <<,<«^ c<- 

<MLC c< « «r rc 

* c c c i 

c c < c n 

cc<x<? c 
<T<3& <ac c<r* xr 
c CC«CC« 
efi CCCCCC <?< 



C <X< Cc 



CCC 

c cc 



cc 
cc< 

< c< 



cc < c< 
C Cc 

CC < c . 
C< c 
c< 

C< I C ■ 



C<c' 

/<- 



^c 



<CjC 

c<ic 



v<C 

C« 



<c c< < 

C_ CC Ci . < cc . 

>_■ <=C Cf rc c . 

C<T c < c< 

<: <r c < < c c 



_cc ■ c-< 

^ ' < c- '.< 

-< f C ■ <r Cc 

_ ■ ^- - 



CC K c CC 



c_<r 



_«C c 

C rC 
C r c 

c r<c 

S.CCv -r<3 
C <r- 
- ,f <C r 
C r 
! <c r<OS 



c 
r CC<C 

r c^<c 

cc„,> 
r C« 



c 

L ccc, ■ 
cc<-< 
cc 



^C 

CCcc 

..«_«< 
cccc 



<3__U 
<C<<J 
<?__<C 

CC ccj 
r C<: c< 

OCc : r 



(C-(( 



"*-V« 



_£<: ccc 



<_ <c 
C<i c « 

-« <sr-^r\ < 



CCo, 
<^" l -^X<'Ccr 

C^C- c& « < cc 

CcC^.<cCcr 
«2CC^f%cT>- Cr 

S f : «/cc^o 



CC "■' . 

Cc C«G 

<t c< cc, 
c crccc 
CCOST 



«^o<<30<jj ccxc. 
c<c< C:« ccr^ <c< cc<cc< 

<C C" _&<<<_£« <3 <C<X r < 

_C'0. 



C <CCcCc<,'f 



'<&<C<aC cr 

C5S5QC C 

OTcc: 

"T? <C : 



Scc*c:,« 



cS P ' 



CC:tC^ <TC <SC' 

^iccccic: 



C<c<r 


Ccccc 


Ccc<c „ 


Cccct r< 


Cc <c „ 


Cf <c « 


5'<l <« 


5j C w 


cr <v 


f 'Cr ccc 


"■ C; «< 



3^< «ccc 
C<c< 

S?5X 

C'Cc 
CJ<c 

< Cc ; ; 

C<c 

ccc 

cc CC 
cc<r 



C<c<jC_ 



CC <cc 

C C <-<sc 



<XCcrC€c 



<cc:c<rc: <2c>c<r<Lc;ccr<ccc 



5f<SS'«C 



^ccc cpccc: ^cccC^CCccr^c^V 
ccc^cc C^C<9rjcr< cc<CS:c<I 'ccccc, 



^ccc^aroacrrccr: ccccc 
-£C<Z€ CXCcCTrctccccC,' 

<c/ccr:<iC : 

c^<jcrcjGcc<^,<5C'C<ccr c: < <mcc 
ccccinccccccc'. <s< <<c<5: -^ 

i «c<x^«c35c<aas 



C ,'c C ?" «* 

c«cc r c<ar< 

C -c ,< c ^^ 

C < c cJl 

<0<cO' rca 

c C<M cr/, 



. ■_ - V 

C<«C , 

iCCT; <f>C 

L<C C«cr^ 

i^C C<-C 
KC i 



l« < <rc<<-' 

<r«c o 



<r c <r 



^<ccc 

^<ccc 
:cc 






TC.6C 

cc< c <: 

,<<c << 
C<rc <C"- 
CCccc "CC 

■ c«:< ' 

CV<: < 

'< '< «tf^. <' 

i ( '^sc <■' 
" ■■ <<r <" ■ 



CC 



C^<CJ3_3£<<. CC" CC<f 



ccc 



cc i <c- <c? <crc: 

<-c.r<C' ■■ <GC <XC 



ccc 



ccc 



< rc «c: 



^'t<C' 

c <c"<r< 



%« «c <-< <r< 
^Cic C <( c Ccc- 
<2C^<L C ; <' Cc "*- 






'^c:':' , c 






cc: c r 



<rc 
C Ct c cx 






<:c < c c<3rc<cr c?c 
cci c c <orc < 

c c xcrcc c 
csc c d ^ccic c c 

<C « c <3 c <C <rc C C 
c <_* c cr cc c < 
c <<? C <C CC <C c 

c cC. CC CCCCI' 



<C «Cr 

< c , <ro 



:<r «r cccccc <r <• < < <«cT<< c «V ^- J 
<rcr <r <crcr<<rccc <c <r <s:c<- , c c rC /< c cc 

crc <r c3r^<r <§•<«.< «R_r*r.^-V r " 

<C<r r<C <_CcC Ccc< < 

« < C CCccC C-c< ^ ( ( _ 

( '' C < CC < Cc ■</ 

CC" < ( r_r**S Q< C CA CC c ■ C < /- 

« < <L < < SS C C CX < c 

^c^^' Cc cc < 

c <C C cc < c 

^- f ?C C ^c; c , 



> c 

<r <r 



Cc 

cc -A 

C c/< 

c< 



c 






.; 



^s 



< t 









A 
J 

a 



ACTA 



SANCTORUM 












1'AHISIIS. — KX TYPIS V. GOUPY, YIA "iARANClERE, f». 



i 

3 




PARISIIS & ROM^.APVD VlCTOREM PALME. M. DCCC LXVIH 



ACT/\ 

SANCTORUM 

Ex Latinis et Graecis aliarumque gentium Monumentis, servata primigenia veterum 

Scriptorum phrasi 

COLXECTA, DIGESTA, COMMEISTARIISQH E ET OBSER VATIONIBUS 



ILLUSTIUTA A 



J. STILTIINGO, C. SUYSKENO, J. PERIERO, U. STICKENO 



B SOCIETATE JESU PRBSBYTERIS THEOLOGIS 



EDITIO NOVISSIMA, CUHANTE JOANNE CARNANDET 

# 



SEPTEMBRIS TOMUS QUINTUS 

QUO DIES DEC1MUS QUINTUS, DEOMUS SEXTUS, DECIMUS SEPT1MU8 ET DEClMUS 0CTAVU8 CONTINEIMTUK 




PARISIIS ET ROM^l 
apud VICTOREM PALME, bibliopolam 



1866 



■ 




P E T I U ! 

ARCHIDU 



LEOPOLBU i 

AUSTRIJB, etc. e 






PETUO LE0P0LD0 

REGIO PRINCIPI HUNGARLE, BOHEMLE, 
HIEROSOLYM^ ETC., 

ARGHIDUCI AUSTRLE, 

DUCI BURGUNDIiE, BRABANTI2E LUXEMBURGI, 

SILESLE, STYRIjE, CARINTIILE, CARNIOLLE, MEDIOLANI, ETC, 
COMITI FLANDRL-E, TYROLIS, 
HANNONIiE, NAMURCI, ETC, ETC. 



rriomus de Actis Sanctorum quadragesimus tcrtius, qui sub auspi- 
ciis Augurtissimae Imperatricis Matris Tiuc scptimus editur, ad Te 
JL supplex properat, SERENlSSIME ARCHIDUX, utpote nomini Tuo 
destinatus ab Amantissima Matre,. Patroni Gperis nostri gratiosissima, 
^a nobis dcbita cum reverentia oblatus. Si autem nosse desideras, quid 
^\ amplo illo volumine contineatur, qualesque fuerint Sancti, quorum in 
r eodem gesta enarrantur; dicemus brevitcr, Sanctos fuisse conditionis, 
sexus, et aetatis diversae. Principes fuerunt Luthardus Clivi;r Comes, 
Bichardis Imperatrix, Ludmilla Bobemiae Ducissa, Editha Anglise Regis 
filia. Supremus Ecclesiae univ^rsalis Kcctor fuit Pictor Papa III; par- 
ticularium ecclesiarum Antistites accedunt de more complures, uti et 
inferioris ordinis clerici, abbatcsque, monachi et eremitae, iique viri 
praidari et admirandi. Inter praefectos provinciarum sistet se Satyrus, 
Ambrosii frater ; inter militum ductores Ferreolus tribunus ; inter 
matronas nobiles Catharina Flisca Adurna, virtutum exercitio, quam 
cs^avita nobilitate illustrior; inter Virgines tnulias Hildegardis miranda vi- 
^debitur, utpote humano studio ilhtterata, et vel sic virorum el mulie- 
^rum magistra. Mittimus alias Sanctorum, de quibus agitur, differentias, 
<, quia persuasum habcmus, SEUENISSIME AUCUIDIX, Te pro ea pietate, 
cujus specimina in tenera autate dare ceepisti, magis velle intelligere, 
quid in omnibus Sanctis admirari valeas et imitari. Multa quidem sunt 
et maxime expctenda, quac in omnibus Sanclis cluxerunt virtutum de- 

Septembris Tomus V» ^ 




Sl 



/ 



cora At voremur, ne epistolarem brevitatem nimium excedanius 

lia relTere vol.erinL Quapropter, mis sis a«m «- dere 

conabimur, veram in omnibus Sanct.s elucere sapientiam. Ea sane 

a p rfe a est et excellens, ut aliquando ruborem et timorem horr,- 

oilcnincussura sit illis ipsis, qui Sanctos in hac v.ta, u m.seros e 

insanos, despiciunt, aut etiam ut noxios calumnus onerant et ba.bara 

ferocitate persequuntur. Illi ipsi profecto, qui stolida superb.a Sanc o- 

rum simplicitatem hic irrident, dum una cum illis coram suprem. Ju- 

dicis tribunali consistent, vel inviti agnosccnt admirab.lem fu.sse San- 

ctorum sapientiam, et summo cum ejulatu insaniam suam confitebuntur. 

Ut autem clarius ostendamus, veram esse Sanctorum sapient.am , ac- 

curate investigare oporlct, quamam sit vera, qum contra umbrat.lis 

tantum et falsi nominis sapientia. Illosne igitur dicemus vere sapientes, 

qui multa norunt acute et subtiliter disserere de rebus philosophicis, 

theologicis, niathematicis, qui doctis ratiociniis investigare conantur, 

quidquid natura habet absconditum, aut Divinitas abstrusum ? Nequa- 

quam hos sapientes dixerimus, SERENISSIME PRINCEPS, nisi cum pra- 

dictis scientiis sapie tiam Sanctorum conjunxerint. Veramne sapientiam 

attribuemus illis, qui multa pollent rerum gestarum notitia, qui facta 

historica cum adjunctis locorum et temporum apte exponere, maturoque 

judicio vera a falsis dubiaque a certis sciunt discerncre? An illis , qui 

multarum habent linguarum peritiam, aut potentem tam in scribendo 

quam dicendo facundiam, aut juris et legum insignem eruditionein, 

aut artis medicae consummatam experientiam? Neque hos inter sapien- 

tes recensuerimus , si timore Dei caruerint et amore. Sapientior illis 

omnibus es! simplex agricola, qui prater articulos fidei et doctrinam 

salutarem nihil didicit, modo rectius ambulare noverit per semitas, 

quffl ad eeternam felicitatem perducunt. Indoctus fraterculus, qui totis 

viribus Deum diligit, immensosque quotidie thesauros sibi in cailo de- 

ponit, longe sapientior est erudito historico, facundo oratore, subtili 

juiiscousulto, expertissimo medico,.nisi et hi divina quadam sapientia 

humanas scientias exornaverint. Nibilo magis vcra praditos sapientia 

dioemus, si qui arte bellica hostes superare, si qui magna industria 

aurum argentumque accumulare, si qui mira dextcritate ad excelsa no- 

runt se elevare honorum culmina. Ne hos quidem, qui morum suavi- 

tate omnium sihi amicitiam conciliant, aut moderato et prudenti impe- 

no populorum sibi animos devinciunt, statim sapientes noininaveiimus. 

Subhmioris ordinis est, SERENISSIME AHCUiDUX, Sanctorum sapientia. 

Non pendetillaa multarum rerum cognitione, non ab ingenii subtili- 

tate, non a facundia eloquii, non ab ulla arte humana, nedum ab auro, 

argento, hominum amicitia, aut populoru.n benevolentia. Ille enim 

sapiensesfr, qu. ca recte novit, et accurate facit, ad quae aeenda a 

sapientiss.nio rerum omniun. Comhtore productus est. llle sapiens est, 

ne ducenT Lm, ,' r ^n^ **»"* ' *" ^ SUm ad «empiternam 

ne M t au i nt T^ ^ ""*" ^^ Don, ' U ' aut ^at ,ut 
negligit qu , non stu.let mgredi viam, qua ad carfestem pa.riam ner- 

bX ' «z n l s;i,,ie, ; iia ' etiamsi ^^ ™ £EVi 

Hn "'evad : S ; >,,,,U ' aCUmine Valeat aut facuudia - etiamsi ad sub- 

cvada, honorum fas.igia , aut Grmsi divitias accumulet. Etenim 

insi- 



insipientiam suam luculenter produnt ejusmodi homines, dum vires 
suas exhauriunt laboribus parum aut nihil profuturis, et vix manum 
movcre volunt aut pedem, ut cum immensis thesauris gloriam acquirant 
numquam interituram. Quam longe diversa sunt Sanctorum consilia ! 
Sanctorum enim sapientiae est oculos perpetuo habere intcntos in fi- 
nem , ad quem a Deo creati sunt ; cum noverint, in sola Gnis illius 
assecutione pmnem felicitatem suam esse positam. Ad illum igitur 
fincm omnia dcsideria, studia, cogitation.s, orationes, labores dirigunt : 
ad illum magis magisque appropinquarc omni constanter conatu cni- 
tuntur : ab illo persequendo nulla dcterrentur difficultate, nullo avel- 
luntur timore. Quae vero ad ultiinum illum beatissimumque finem non 
conducunt, quales sunt divitiae, honores, dignitates, voluptates honestae. 
aliaque vitae commoda, nec incenso studio quoerunt, dum absunt, nec 
vehementer diligunt, si illa possident: sed aut utuntur solum tamquam* 
instrumentis ad beatum finem conscquendum , aut abjiciunt velut 
onera Mipcrflua. Haec Sanctorum sapientia, qua semper ad caelum ten- 
ditur, tanio praestantior est qualibet scientia humana, quanto caelestia 
terrenis omnibus sunt excellentiora. Haec omnes Sanctorum labores 
reddit fructuosos, omnia ipsorum studia tam utilia, ut solis ttiam 
desideriis et cogitationibus thesauros adipiscantur, nec temporum diu- 
turnitate umquam minuendos, nec hominum avaritia auferendos. Quam 
porro fructuosa sit eximia illa Sanctorum sapientia, non alio modo 
clarius perspiciemus , quam si praemia Sanctorum comparemus cum 
lucris hominum, qui studia sequuntur plane opposita. Fieri potest, et 
revera non raro contingit, ut pares utrique subeaut labores, ut nihilo 
minus se fatigent, qui cupiditatibus suis totos se penniserunt, quam 
qui serviunt Deo. Imo etiam graviora frcquenter pericula adeunl, et du- 
rioribus se exponunt laboribus, qui anxia ambitione honoruin fumos 
captant, aut immensa cupiditate auro argcntoque inhiant, quam qui se- 
dulo divinae Majestati famulantur. Ncc sordidos Kpicuri de grege porcos 
excipere cogimur : nam et hos necesse est tanto gravioribus saepe angi 
doloribus, quanto magis cffrenata libidinc voluptatibus se tradiderunt. 
At credamus tantisper, pares dumtaxat esse labores Sanctorum , et 
eorum, qui aut ambitioni, aut avaritiae, aut voluptatibus serviunt. l*rae- 
termittamus etiam, priores ex futurorum bonorum exspeclatione conti- 
nuam haurire consolationem , posteriorcs vero conscientia male facto- 
rum, velut sagitta lateri inhaerente, perpetuo cruciari. Nihil dicamus de 
horrendis infcrorum cruciatibus , qui impiorum capitibus scmper im- 
pendcnt. Solum consideremus mcrcedem Sanctorum laboribus paratam, 
et stipendia laborum, quae obtinent ambitiosi , avari, luxuriosi. Mul- 
tum fortasse cuipiam dixisse videbimur, si cum stipendio supremi 
militiae prafecti aut regni cujusdam gubernatoris mercedcm Sanctorum 
comparaverimus, aliorum vero lucrum cum gregarii militis aut vilissi- 
mi operarii diurna mercedc. At revera parum dixerimus : nec dubita- 
mus asserere, diflerentiam esse multo majorem. Consequatur ambitio- 
sus honores, quos ingenti anxietate venatur : ascendat ad dignitates, 
quas tanto persequitur desidcrio. Quid tandem , iis obtentis, habebit? 
Cumulum fortasse laborum et dolorum , molestaquc taedia, ex aliorum 
invidia ipsisque dignitatibus nascitura. Fircgamus tamen, reperiri non- 



nullum qui honoribufl fruatur sinc onere, qui dignitates possideat 
8inetedio, qui major sit invidia, qui tantos denique ex ambiUone 
sua fructus percipiat , quantos ffla promittere magis potcst, quam 
dare Quamdiu durabit ista qualiscumquc felicitas, cum vita certe tcr- 
minanda? Ja.n vero et avaro concedamus , quantum nec coacervare 
potest nec spcrarc. Habcat cistas , conclavia, domos integras auro 
plenas : sitim expiea* insatiabilem , si potcst. Carcat anxia sollicuu- 
dine conservandi acquisita, et amittcndi timore. Noverit solum , se 
moriturum, et niliil ex onuiibus secum ablaturum. Pari rursiim utamur 
liberalitate cum voluptatum mancipiis. Fruantur quotidie, quibus libi- 
dini obsequantur. Nullus ipsorum obsistat desideriis, nullus cupidita- 
tibus frcnum imponat. Nec infamia notentur apud homines, nec mor- 
borum moiestiis a voluptatibus avocentur, donec advcnerit moricndi 
hora, Intelligis, SERENISSIME ARCHIDUX, mc longe plura et majora 
ambitiosis, avaris, et libidinosis concedere, quam ullus corum con- 
scqui umquam potuit. Vel sic tamcn niliil habebunt prseter unibras 
bonorum, si qualiacumque eoruin bona in comparationem vcniant cum 
veris Sanctorum lucris. In hae autcm comparationc pro certo habere 
debemus, nullum esse alicujus pretii bonum, nisi illud et diuturnum 
sit et stabile. Quis enim inter bona magnopere expetenda id censeat, 
si cui in scena principis aut regis personam agerc liceat, si princeps 
scenicus multos habeat stipatorcs proceresque lateri adhserentes ? 
Nemo sane tam est insipicns, ut magni faciat dignitatem illarn perso- 
nati principis, quia nec vera cst nec stabilis. Jam vero, si dignitas 
illa sccnica, dum cum vita horninis comporatur, brevissima apparet, 
si ncc stabilis ncc vcra, quia tam cito aufertur; quanto magis omnes 
mundi dignitates, quas consequuntur ambhiosi, omnia auri argentique 
pondera, quse congregant avari, omnes voluptates, quibus se ingurgi- 
tant luxuriosi, exiguo et quasi nullo tempore amatorcs suos magis de- 
cipiunt , quarn delcctant , si comparentur cum bonis aeternis , quae 
accipiunt Sancti? Nam horum felicitas, ubi obtenta est, stabilis per- 
severat : post mille annos, post mille annorum millia, non tantum ad 
fmem accedet, quantum puer uuius diei accessit ad senectutem. Quare 
si tota hominis etiam longeevi vita cum aeterna Sanctorum beatitatc 
conferatur, non nisi punctum temporis efficiet, et multo minorem 
seternitatis partem constituct, quam actio comica vitae humanae. Si 
vero, SERENISSIME ARCHIDUX, excellentiam quoque caelestium bono- 
rum, quibus fruuntur Sancti, expendere vclimus, plura sane cogitanda 
crunt, quam dicenda. Neque enim Regia munificentia utitur Deus ; sed 
magnificentia divina servos suos exaltat. Non cibo aut potu, quem 
oculus yidit, non concentu mysico, quem auris audivit; sed torrente 
voluptatis ca^lestis, quam humana inscitia ncquit cogitare, illos perpe- 
tuo recreatet oblectat. Non bonis, quae mortales appetunt, sed multo 
praestantioribus, quae in thesauris suis habet recondita, Sanctorum de- 
sideria sic implet, ut iis sine taedio semper delectentur, perfectamque 
obtmeant beatitatem , nec timore aut dolore , nec ulla advcrsitatc 
umquam minuendam. Si quis igitur cum hac Sanctorum beatitate quam- 
cumque felicitatem tcrrenam comparare voluerit, tantumdem fecerit, 
acsi pictos homines conferret cum viventibus , umbras cum rebus! 

Qua- 



Quaproptcr Sancti, qui caslestium bonorum excellentiam probe intelli- 
gunt, prae iliis terrena omnia, sicut aranearum telas aut formicarum 
cellas, contcmnunt. Dedimus, SERENISSIME PRINGEPS, pro tenuitate 
ingenii nostri adumbratam quamdam imaginem , aut potius umbram 
exilem praeclarse illius Sapientiae, qua Sancti securas sibi vias aperue- 
runt ad immensam gloriam ct beatitatem sempiternam. Si virium 
nostrarum esset omnem pretiosae iilius margaritse splendorem et pul- 
chritudinem oculis Tuis objicere ; totus procul dubio in amorem et 
desiderium ejusdem exardesceres. Illam certe sapientiam studiose quas- 
siverunt mireque amarunt Augustissimi Majores Tui, Caroli, Leopoldi, 
Ferdinandi. lllam pari ardore diligunt, cunctisque regnis et imperiis 
praeponunt Augustissimi Genitores Tui, Teque ct verbis etexempiis, ad 
enmdem diligenter ■quacrendam invitant. Nos vero, dum prsesentcm de 
Actis Sanctorum tomum devotissimo animo ad Te deferimus, SERE- 
MSSIME ARCHIDUX, votis precibusque simul divinam imploramus Cle- 
mentiam , ut, patrocinante cum Sanctis omnibus beatissima \iigine 
Maria, sospitem Te ad setatem maturiorcm provehcrc , dinquc cum 
Augustissimis Parentibus et Sercnissimis Fratribus ac Sororibus iuco- 
lumem conservare, et non modo Sanctorum Sapientia exornare, scd 
ct bonis omnibus ex illa orituris ubcrrime cumulare diguctur. 



SEREMSSI.ME AHCHIDKX 



SERENITATIS Tl-E ARCHTOUCALIS 



Devolissimi Clientes : 
Joannes STILTINGUS, 

Coxstantims SIYSKENUS, 
JOANNES PERIERUS, 

Societatis Jcsu. 



/ 



SYNOPSIS 



TOMI QUINTl 



DE ACTIS SANCTORUM 

SEPTEMBRIS 



Tomus hic Operis <le Actis San- 
ctorum quadragesimus tertius qua- 
tuor oomplectitur dies, decimum 
quintum SeptembriB et tres subse- 
quentes ; Sanctos vero aut Beatos nomi- 
uatim exprcssos octoginta et novem, quos 
more nobis consuelo in classes divisos 
breviter recenscbo. 



EX STATU ECCLESIASTICO. 



Primus dignitate in hoc statu fuit Victor 
Papa III, ante Pontificatum dictus Desi- 
derius abbas Casinensis, qui supremam 
illam dignitatem diutius recusavit, quam 
gessit. Egregia Viri gesta ex Chronico Casi- 
nensi data sunt, el aliunde etiam illustrata. 
Episcopos variae provinciffl plures protule- 
runl : Mediolanum in Italia habet Eustoruitnn, 
a S. Ambrosio laudalum ; Panornius in 
Sicilia Mamilianum , in insnla quadam ma- 
ris Elrusci defunctum , quem ex Actis 
divcrsis, majori cum varietate quani fide 
exaratis, nonnulli perperam geminare vo- 
luerunt. Aper episcopalum praeclare gessit 
Tulli Leucorum in Lotharingia; Albinus 
Lugduni , Prindpius Cenomanis, Ferreolus 
Lemovicis, Smeriua Abrincis, omncs in 
Gallia. De horum gestis non multa inno- 
tuerunt; omnia tamcn diligenter conati 
sunius colligere. Beatis etiam annume- 
ratur Ludovicus Alamandus, S. R. E. Car- 
dinalis et archiepiscopus Arelatensis, qui 
magis innoluit , maxime in concilio Baai- 
Icensi. Gcsta ejus in illo concilio expo- 
nimus, non approbamus : at ostendimus, 
primas ipsum habuisse partes in abolendo 
schismate , ei pace concilianda Ecclesiffl , 
eoque studio aperte improbasse, quae contra 
Romanos Pontifices gesta eranl in con- 
cilio Basilcensi. Redonensis in Armorica epi- 
scopus crcditur Desiderius , qui Koma re- 
diens in Galliam, a pnrdonibus occisus 
est cmn Regnifrido aut Rainfrido diacono, 
et miraculis claruit. Utriusque Acta ine- 
dita damus et illustramus. Lambertus Tra- 
jectensis in Brabantia episcopus plures 
habuit Viirc scriplorcs, caquc dc causa pWB- 
clarse ipsius virtutes prolixius sunl expo- 
sitae. Quatuor Vitas diversorum scripto- 



runi edimus, iisquc adjungimus, quidquid re- 
perlum fuit apud alios ad clucidanda Sancti 
gesta opportunum. Cum Lamberto ab impiis oc- 
cisi sunl Petrus ct Andoletus, de quibus ea occa- 
sione brcvitcr actum. Claruni in Scotia ct cele- 
bre «'st nomcn Niniani, Candidffi Casss c|)iseopi, 
qui Pictos Auslralcs ad fidem convertit, 
Acta taincn insi^nis liujus Viri non ca- 
rcnt fabulis ; ideoquc a oobis omissa suiit. 
Fideliores virtutum suarum prascones ha- 
buit posterioribus seculis Tlwmatt a Villa- 
nova, ex Ordiiic Ercmilarum S. Augusti- 
ni , Valentinus in Hispania archiepiscopus. 
Vitas Thomw tres impressimus , duas pcr- 
breves Latine exaratas , tertiam pleniorem 
cx Hispanico sermone in Latinum trans- 
tulimus. Accedit el Itulla summi Pontifi- 
cis , qua Thomas sotciuni judicio Sanctis 
annumeratus est : ct Acta hunc in lincm 
composita materiam scribendi auxerimt. 
Inter episcopos , quos Orientalis Eccle- 
sia huic voluinini obtulil . doctrina, scri- 
ptisque et martyrio eminuit MethodiuSj 
qui Chalcide in Grsecia ad palmam pcrvc— 
nisse dieitur. Eum6~Aus t Gortinensis in Crc- 
ta episcopus , in Thebaide defunctus credi- 
tur. Heraclides ct Myro episcopi fucrunl in 
Cypro , ibique martyrio coronati credun- 
tur. t niiin presbj lerum dedil Asia Minor, 
Philotheum nempe in vico Myrmice defun- 
etum, et thaumaturgum a Grsec s dictum. 

li a vcro presbyteros habet Nicomedem 

martyrem, cujua Acta compendio tantum 
data ; Justinum marlyrem, cujus acta edita; 
el Abundium, qui una cum Abundantio dia- 
cono passus. Hiscc Acta , quaa edidimus , 
etiam adjungunt Marcianum et Joannem 
martyres. Alter diaconus Emila cum Htere- 
mia passus cst Cordubffl in Bispania, Sara- 
cenis ibidcm Christianos persequentibus : 
illorum certamina breviler scripsil S. Eu- 
logius, presbyter Cordubensis, qui dein- 
de in eadem persecutione martyr occubuit. 



EX STATU MONASHCO 



Prceter Victorem Papam , et Thomam a 
ViUannva , quos vita monastica cathrdrae 
dedil , tomus lnc continel plures, quos sta- 
tus ille ad cselum transmisit. Inter antiquio- 

res 




rcs cx hisce eminuerunt prreclar.s v.rtu- 
tibus duo abbates in Gallia, Atchardus 
aut Aichadrus, GemeticenBis in Norman- 
n ia cuius geminam dedimuB Vitam; et 
Bodingus vcl Chraudinaus, BeUilocenais m 
Campania, qui similitcr varios habuit ^itae 
scnpiorcs; sed UM cn illis tantum data 
est. Abbas eliam verisimiliter fuit Uttn- 
bertus aul Mmbertus, qui colitur in ab- 
baiia s. Walarici; licel aliqui episcppnm 
crediderint. Qui in eodem monasterio et 
Abbati&-Vill8S colitur Sevoldus, minus efiam 
noius est, ut dici non possit, an fucrit 
monacbus. Ueginaldue eremita, qui in 
provincia Andegavensi prope Flexiam clien- 
tihus sms bcneficum sc exhibet, nul- 
lum quoque naotus c-t vitffi sujbb scri- 
ptorem lUanrfus rfc Medicis, qui vitam 
duxit anacboreticam, et hominibus diu 
ignotam, tandem sub vitaa finem inno- 
lu t. Vita breviter conscripta est ab au- 
ctore contemporanco , a nobis ex Ms. 
edita, una cuin miraculis post mortem pa- 
tratis, a notario fideliler scriptis. Cultus Ro- 
landi, cujus corpus Bruxeti inter Parmam 
et Placeutiam quiescil , tanto diligentius 
probari debuil , quauto ignotius marty- 
roiogis iuit Bolandi hujus nomen. Marty- 
ribus etiam non caruit status monasticus : 
nam monachus fuit Rogelliue, Cordubae 
Bub Saraccnis [ihsmis, cl fortasse Scrvio- 
Deo , martyrii socius, ejusdem fuit insti- 
tuti. A<l staiiuu Regularem etiam perti- 
nel Petrus Arbuesius, Canonicus Regularis 
Osarau usise in Hispania, Hic primus 
fuii iii Aragoniae regno Judaicae el haere- 
ticse pravitatis inquisitor constitutus : quod 
liiiinus dum pie et studiose exercebat, illu- 
Btrem consecutus est martyrii palmam, Ju- 
dsBorum machinatione ab impiis sicariis in 
ipso templo caesus. Rcstanl Bcati <luo ex 
Ordine S. Francisci, ambo produriis illu- 
stres in Viia ct post mortem. Primo lau- 
dati Ordinis Beculo Qoruit Gandolphus, 
cognomeu Bortitus a Binasco, patria sua, 
<hi'iin<.-ius vero Politii in Sicilia, ubi in- 
numera clientibus undique atcurrentibus 
beneficia patrocinio suo prsestitit. Vita 
posl elevatum corpus ;il, i pso episcopo 
Bcripta , miraculaque deinde addita, ut lc- 
ctor studiosus invcniet. Omnium oetate po- 
sir<'i.,iis csl ksephus, a Cuperlino dictus, 
quia Cupertini in regno Neapolilano pri- 
mam lm ' ni1 hausit, Auximi in Marchia 
Anconitana pneterilo scculo delunctus; 
mirabilibus tamen Dei favoribus <t gratiis 
in^r primos certo venit numerandus. Nam 
et calestem corpore vivo spargebat <»<lo- 
1V,M ' vt lf:l raente in Deun rapebatur, 
'" BIum ' impctum mirabili pcr aera vo- 
1:1,11 cor^us frequcnter sequerctur. Ikec 
sanc duo rarissime in Vitis Sanctorum, 
*". Blias miracuiis multum claruerunt 
c^osus lector mveniet. In Vita autem 
Joeephi, quffl ex Actki ad Beatificationem, 
"t loquimur, confecta snnt, prodigia il- 



la aliaque pHirima iis confirmala sunt te- 
stimoniis, ut nequcant viri prudcntis du- 

hitationi esse obnoxia. 

EX STATU SECULAM. 

Hic ^talus pl«'rcs oiTcrt martyrcs, quam 
confessores. Roma habet cum lucia Gemi^ 
nianum, quos Siclliffi attribuere nonnulh 
voluerunt. Ramas item passi sunt JSarcis- 

sas et Cresccntio. Roinnnus martyr ctiam 
cst Leontius, cujus corpus ad Murense in 
Hclvctia monastcrium fuit translatum. Pn- 
eeianus coronam obtinuit Nuceriae in Ita- 
lia. Giskmerius, Thehacae lcgionis milcs, 
ut ercditur, Burj;i S. Doinmni in Itaiia 
colilur. Inter martjres Galhx illustns cst 
Fetreolus, niililum trihunus, Vienna> com- 
prehensus, et propc Viennam sepultus, 
sed forte Brivate in Arvernia gladio cae- 
sus. Vakriwnus Trenorchii in Burgundia 
passus cst. Floscellus puer M. Bclnse, item 
in Burgundia, coliiur. Nonnulli etiam 
Galliie adscripserunt socios martyrii Vale- 
rianum, Macrinum t ct Gordianum; scd de 
loco marlyrii non satis constat. Brilannije 
marlyrcs sunl Socrates <i Stephanus, dc qui- 
bus pauca iniiolucrnut, uli ct tlc proece- 
dcnl.lius aliquot. Notiora sunt gcsta Nicetos 
Gothi, qui illuslrcni consecutus est pal- 
ni;ini in Golhia ultra Islrum. In Thracia 
passi sunt Maximus, Theodotus, et Asclepio- 
dote fcmina. Archius <i Archion martyres 
Nicomcdix in Bilhynia coronam ohtinuc- 
rmit. At locus, uhi martyrio vilam finivit 
Porphijrius , plane est i^mius. Luthardum , 
CliviaB comitem, non gladius persecutoris , 
sc<J egregiaa virtutes ad ca?Iuni trans- 
miserunt. Saturum, S. Amhrosii Mediola- 
nensis fratrem, cximiae itcm ornarunt 
virtutcs, ct dilectissimum fecerunt Ambro- 
sio. 

EX FEMINEO SEXU. 

Praetcr feminas cum viris martyrio co- 
ronatas, rcslant alisa plures enumcraii<Uc. 
Martyres sunt Sophia ct \rene; Agathoclia 
ancilla; Melitina, Marcianopoli in M<c- 
sia martyrio coronata; ct Ariadne, Phry- 
mnesiae in IMiry^ia Salutari. Dulcissima Su- 
trii in Etruria Pontificia colitur, ut virgo 
et martyr; Innocentia Arimini in /Emilia. 
Celebrior cst Columba sanclimonialis, Cor- 
dubte in Hispania sub Saracenis passa, quae 
certaminis sui prasconem habuit S. Eulo- 
gium. Lon^e celeberrima est Euphemia vir- 
po et maiiyr Cbalcedonensis, multorum 
elo-iis laudata. Clanssima^ hujus Virginis 
certaminihus nebulas ofludit inconsidera- 
ta crisis, <him ilh aliorius cujusdam Acta 
fucrunt attnhuta, ct deindc vulgaria Eu~ 
phemim Acta Bevero nimis judicio impro- 
t bata, quod cum alicnis illis non conso- 
ncnt. Colitur codcin dic Enphemia Auri» 
m GalUc<'ia, dc qua duhitamus, an non 

sit 



t\ 



sit eadem cum Chalcedonensi. Martyri- 
bus etiam annumeratur Ludmilla vidua, 
ducissa Bohemi©, et avia S. Wenceslai 
ducis, quaj odio introductsa in Bohemiam 
religionis Christianse perempta fuit. Chri- 
stianis virtutibus viam sibi ad caBlestem 
gloriam fecerunt Theodora matrona Roma- 
iki; Orarma vel Oranda virgo, culta cum 
socia anonyma in Lotharingia; Catnela aul 
Camella in Occitsmia ; Einbetta , Vorbetta , 
et Villbetta, item Virgines, Vrgentorati in 
Alsatia ; eugenia virgo abbatissa in Mon- 
te S. Odilise, Alsatiae coenobio : Alsatiara 
item vita ct morte Bua illustravii Uichardis 
imperatrix, quae vel in ipso matrimonio 
virginitatem conservavit. Editha Beu Ead- 
(jitha virgo, Edgari Anglise regis Glia, Re- 
ligiosx vitas latebras omnibus mundi ille- 
cebris praeposuit, et Wiltonise in Anglia 
;ui meliorem vitam transivit. Hildegardis 
virgo, et virginum magistra in Montc S. 



Ruperti prope Bingium , in dicecesi Mo— 
guntina ins gni nominis celebritate claruit 
non miuus quam virtutibus ct mimculis. 
Mirabilis quoque esl vita e( sanctifas Ca- 
tharinm Fliscm Adurna, viduae Genuensis , 
quee generis sui claritatem virtutum splen- 
dore Buperavil el illustravit. Tol fWa ha- 
buii virtutum Buarum prseco' es el vitae 
scriptore3 , ul copia hic magis timenda 
fuerit, quam inopia. Quare ex 'mmibus 
unam illam , qine cx Ac iis Oinoniza- 
tionis composita fuit sermone Hahco, in 
Latinum convertimus , el sic edidfrnus. 

Ceterum , cum nonnulla in hoc tomo 
illustraveril P. tlrbanus de Sticker , c/ Ope- 
ri immortuufi sit , breve saltem dabimus 
iilius Viri elogium, eaque, occasione de 
duobus aliis etiam defunctis . qui partem 
aliquam habent in tomis prsecedcntilms . 
incutionem faciemus. 



FACULTAS R. P. PROVINGIALIS 

SOGIETATIS JESU FLANDRO-BELGKLE 

ET.SUMMA PRIVILEGII CESAREI 

y^um Edictis Philippi II Hispaniarum Regis , deinde Serenissimorum Archiducum Al- 
berti et Isabelhe, Belgii Principum, rursumjue Philippi ///, ac novissime Caroli II 
Reaum ■ , eonfirmatis 2 Decembris 4692, et 4 Julii 1005, Provincialibus Socie- 
tatis Jesu, per Flandrobelgicam pro tempore futuris, potestas facta sit eligendi tyjpographos 
et bibliopolas, qui , ad aliorum quorumcumque exclusionem, soli imprimere ac reimprimere, 
et vendere possint libros et Opcm qucelibet, rite approbata, curantibusque ejusdem Societa- 
tis Patribus edita aut porro edenda, sub consueto sua? Majestatis PrivilegiOj non aliter impe- 
trando, quam in scriptis obtenta et prceexhibita licentia prmdicti Provincialis ; idque sub 
gravibus poenis, in contraventores aut aliter impressa importantes statutis, ut latius in ipsis 
patentibits litteris apparet ; cum etiam sua Ccesarea Majestas idem valere voluerit in ditioni- 
bus , S. R. Imperio subjectis; 

Ego infrascriptus Societatis Jesu per Flandrobelgicam Prtepositus Provincialis , potestate ad 
hoc mihi facta ab Adm. R. P. iV. Praeposito Generali Ignatio Vicecomite 3 concedo Bcrnardo 
Alberto vander Plasscbe facultatem sic imprimendij et per se aliosque vendendi infrascri- 
ptum Opus , ex more nostrce Societatis (quod hisce attestor) recognitum et approbatum; vi- 
delicet, Tomum Quintum de Actis Sanctorum Septembris, collectis et illustratis per Joan- 
nem Stiltingum , Constantinum Suyskenum , Joannem Perierum, et Urbanum Stickerum P. M., 
Societutis nostrte presbyteros Theologos. hi quorum fidem kasce, manu propria subscriptas, 
consuetoque nostri officii sigillo munitas, dedi Antverpios wiii Julii udcclt. 

JOANNES BAPTISTA TTBERGHEIN 



SUMMA PRIVILEGII REGII 

L^iesaroic ct Begiffl Catholicffl Majestatis diplomate Bancitum est, ne qifis, prae- 
ter volunlatem Joannis Stiltingi e Societate Jeau , ejusve ad illustranda Sancto» 
rum Acta Adjutorum et Successorum, ullo modo imprimal vel recudi faciat, ex 
parte vel in totum , Tomos eorumdem , de argumento illo vel jam editos vel 



Septcmbris Tomus V. 



porro 



porro edendos; au» alibi excusos ewmdendosve iBvehat, wmalewe babeat : qm 
secus faxit, confiscatione exemplarium, ct aliis gravibus poaiis mulctabitur; ut 
latius patet ex litteris, Iiruxellae datis die xxvi Septembris anno MDCcun. 

r Siynat J- II- ilc.i>iULi 

Et ego toannu Stilling Societatis Jesu, permitto Bernardo Alberto vander Plassche, ut Tomum 
Quiniam ds ActU Sanctorum SepUmbm, nostro permissu apud ipsum imprmum publicet. Datum 
AntverpiB xvm Julii hdgclv. 



APPROBATIO ORDINARII 

AJegi Mensis Septemlris tomvm quintum continenlem quatuor dierum , nempe devimi 
quinti ct trium sequentivm, Acta Sanctorum colkcta, digesta et illustrata a RK. 
PP. Joaime Stiltingo, Gonstanlino Suyskeno, Joanne Periero, et Urbano Stickero P. 
M. , preemature defunclo, Socielalis Jesu Presbyleris Theoiogis. Eadem encomia, quce in 
approbations tomi preecedentis axnotavi , etiam hunc tomum plurimum commendantj qua— 
re et eumdem luce publka dignissimum censeo. Datum Antverpios \ Julii mdcclv. 

J. F. DE BRUYN Prseses Seminarii 
Episcopalis, Cathed. Ecclesise Cano- 
nicus Grad., Exam. Synod., libro- 
rum Censor. 

PROTESTATIO AUCTORUM 

\Juod identidem protes f ati sunt decessores nostri in hoc de Actis Sanctorum Opere, 
se lervahis vHh- lYlmii P!i| ni . VIII Consiitutiones ; nequc suis, aJiorumve huc relatis 
Commentariis aliud pondus Iribui, quam s.t historiae, ab hominibus errori obnoxiis 
scnptae : ldcm ante hunc Quintum tomum Septembris deuuo protestamur. 



BREVE ELOGIUM 

PP. URBANI DE STICKER, PETRI 
DOLMANS, & JOANNIS VANDE 

VELDE P. M. 



Quandoquidem huic tomo prae- 
fixum cst nomen P. Urbani 
Stickeri, qui magno animo pa- 
nque diligentia Acta Sancto- 
rum illuBtrare nobiscum coeperal et Vi- 

l:is :,,i< I ,,ot ; "> Prelui •averat, quando 

improviso morbo eorreptus, ad felicem 
111 speramus, eeternitatem translatus est : 
enuum esse existimamus, ut perbrevem 
saUem dc Viro egregio demus notitiam 
scnpta ips, UB | (rhms . Pro ^ ^ B 

bus pr*e,pua est Vita illustrata S. Cathari- 
"»">«=? Adurnee, cons.,1, potcrii hic ipsc 
»mus, m quo omnia continentur, nota- 



ta ad marginem litteris V. S. Acta B. Victo- 
ns III pnemanibus habuit, el partim illu- 
stravit; sed morte abreptus non perfecit. 
Quousque autem in iis progressus sil P Ur- 
banus. colligel sludiosus lector ex litteris ad 
«""•emern positis. Q uo d vero spectat ad 

rL£,7 iam ' ' 1"» Stickerus obut 

J iStwahto nosra antequam empit in 
Ac s Sa„ c „,,„„ laborare.eabreviterfelata 

I, ' "' T ' S ilJ SuperioreB s ° ci <^* 
J'su per totam prov.nciam de morte in- 
B.us imss.s. Hasce igitur, De fiam prohxioT 
solum l„c recito. Data sunt anno -1733 dfc 
«nOctobris, ubi nocte pracedente obimtJ 

Heri 



\[ 



Eeri quadrante post decimam vespertinam 
divina providentia nobis in flore cetatis eri- 
puit P. Urbanum de Stieker , qui magnum 
sui relijuit desiderium non solum apud nostros 

et consanguineos, sed apud aliosquoque omnes, 
quibus innotuerat, Laborare coepit a septemde- 
cim fere diebus maligna febri ei vehementibus 
pectoris angustiis, ex malo ortis interno, quod 
ipsi non satis novissi videntur medici , quod- 
que omnem eorum industriam et diligentiam 
tandem irritam feciU ln diffteili morbo mire 
elu.rit pietas et religio P. Urbani , maxime 
quanio extrema morientium subsidia eidem 
adtninistriita sunt : num, SUSCeptO sarro Yiati- 

co, ipse instanter petiit , ut continuo etiam 
saero oleo ad luctam inungeretur i deinde vero 

ubi omnia pie erant peracta, sine ullo timoris 
indiein et eum tjaudto divituv nusvrirordiiv gra- 

tias agebat de beneficio obtento , quod se sem- 
per l) u n flagitasse prassentibus Patribus et 

Fratribus dirtitabaf. Natus erat Ihtnl.erciv \\v 
Septembris anni \ 71 7 , Societatem ingressus 
Meeliiinitr iv Octobris 1 755. Littvras huina- 
niores perdidicit annis sex 3 philosophiam duo- 
bus , theologiam quatuor. Magni vero ingenii 
specimina dedit in omnibus studiis, famam- 
que acquisivit nonvulgaris capacitatis ad am- 
iiut Societatis offteia. At magis eliam in do- 
cendo, et varia munia obeundo facillimi ejus 
ingenii prcestantia enituit. Ihtm enim litteras 
politiores septem annis docuit , varia poemata 
Snperiorum jttssu COmposuit , et ttjpis rtlitltt , 
suppresso tamen nomine , iisque eam laudem 
promrrttit, ttt farilis rt rlrijitos poeta auilirrt 

jam ante susceptos sacros Ordines. Sacerdotio 
initiatus, absolutoque sacrce theologice curricu— 
lo, Bruxellis anno uno et medio Latinusora- 

tor atl optimatrs tli.rit , eodemque trmpnrr per 
medium aunum Gymnasio Bruxellensi prcsfuit : 
tunr quoque non raro ad concionem lingua 
vernaeula perovabat , paratus atl nittum snpr- 
riorum in quacumque necessitate aliorum vices 
supplrre. Translatus u cathedra Latma ad phi- 
losophiam anno item uno et medio Antverpice 
docendam, non minus erat promptus ad Latine 
(lieemlitm , ifuu ud<> Latinus orator Antverpke 
erat impeditus. Peracto phUosophiw eursu ordi- 
nario, missus est lj>rus , theologiam docturus 
in seminario episcopali. Verum, eum ante in- 
choata ibidem studia theologica Patres Bollan- 
disttv novo ejerent adjutore , et I*. Vrbanum 
peterent, superiorum mandato remissusest Ant- 
verpiam sub initium Octobris anni 1751 ad Ac- 
tu Sanctorum continuanda. In eo munere , cuA 
post duos auiuis immortuus est, industriam suam 
capacitatemque et diligentiam omnibus proba- 
vit ; magnamque spem fecit , perruptis primis 
difficultatibus , Opus egregie promovendi. At 
mors imnmtura spem de ipso conceptam subito 
abrupit, et non aliam reliquit consolationem, 
quam quod merito confidamus , felici morte 
ad consequenda laborum suorum prcemia trans- 
latum vssv. Quippe erat /'. Urbanus solidis or- 

natus vivtutibus , intujua scilivvt ruritttte , tjua 



omnxum necessitatibus libentissime serviebat ; 
tenera conscientia, cujus ncevos frequentissima 
eonfrsstune e.vpiabat; utsnjoi rcliijione , qua in- 
cruentum Saerifietum tam ronstanter quotidie 
offerebat, ut nr in vtlla quidem suhurbana il- 
lud umquam pratrrmittere sit visus; tltustri 
pietatr in sanctissimam Dei Genitricem, cur- 
jus efjitjiem numquam insalutatam transibat , 
similique amore in Sanctos omnes, pro quorutn 
qloriit laborabatj ct quorum patrocinio multum 
roufidrbnt. Dcmum , ut multu puitris emnpleetar, 
Christiana humilitate , religiosa obedientia, 
sinceri animi candore, aliisque virtutibus Chrir- 
stianis ct religiosis, ijuos enumerare hmgum 
esset, verum se Christi Domini et S. Jgnatii 
disripulum ostendebat, et omnibus in amori- 
bus erat. Iltc quidem omnia ingentem nobis 
spem ingerunt <le anima P. Urbani ad mvlio- 
rrin vitam tronslata. Attamen. ut Soeietatis 
roitsitt-tinlnii vt fraterntv rarilatt fntt satis, prv- 
cor R m V am , solita Soetetatis suffragia suis 
indicere ne graviter. Antverpice \\\i Octobris 
4755. 

Si gcsta et mores P. Petri Dolmans, 
viri sane laudatissimi , utcumque expo- 
nenda suscipcrem , am, lissimum rsset con- 
cinnandum elogium. Verum , cum exi- 
guam tantuni in Opcre nostro partem 
habeat, et justa de causa non perrexent 
Acta Sanctorum usque ad mortem il- 
lustrare, ad nos minus apectat prolixo 
elogio Virum hunc commendare, <ju;im 
ail ilhim, qui Bibliothecam Societatis ali- 
quando est continuaturus. [taque brevissi- 
iiiaiii tantum dabo notitiam de viro, quem 
ab annis ferc viginti et octo familiariter 
nusse co3pi ct venerari. Hoc autem sine 
ullius invidia generatim assiTerc me posse 
existimo, toto illo tempore in provincia 
Flandro-Belgica multos mihi notos fuisse 
probitatis «*t eruditionis laude praestantes ; 
imllimi niilii innotuisse, qui majori aul 
eruditionis, pra»serlim theologicffi, aut vi- 
tae sanciitatis fama florueril . quam pro 
diversis aalatis gradibus utraque laude sem- 
per lloruit Dolmansius. Adeo apud no- 
stnis aliosque omnes, qui virum sniis no- 
verant, ab ipsa juventute usque ad mortem 
vir Sanctus audiit, «'t 1"'«» »tate aut 
capacissimus aut eruditissimus. Natus eral 
prope Trajectum ad Mosam, Societatem 
juvenis in-rr>sus Mechlinisa anno 4 714. 
Studia humaniora ante Hrli^-nis ingres- 
siiin, philosophiamque <'t theologiam in 
Sociclatc, uti et sermonem Grsacum ct 
Bebraicum didicil , Litteras humanioree 
ibidem de more docuil ante sacerdotiuin , 
et rursum aliquot annis posf sacerdotium 
susceptum ; deinde philosophiam . sacram 
Scripturam, e\ tbeologiam exppsuh sum- 
ma cum laude eruditionis oon vulgaria 
Anno -iT^o' circa Pascha ■•' cathedra theo- 
logica Lovanio transnt Antverpiam ad 
continuandum Bollandi de Aclis Sancto- 

rum 



XII 



rum Opus : quem laborem rogatus liben- 
ter suseepit, hac inter alias ratione, ut mi- 
hi ij.sc lum declaravit, quod sperarel eo 
officio immunem se fore ab omni Socie- 
tatis prffifectura suscipienda : nam non diu 
antc actum fuerat de oflicio Recloris ipsi 
injungendo. Coepit igitur P. Petrus diligen- 
ter versari in lustrandis Sanctorum Actis, et 
Vitas aliquot digessit et illustravit pro to- 
mo iv Augusti; sed brevi sensit, infirmum 
nimis sibi pectus esse ad laboriosa illa stu- 
dia perferendum. Conlinuavil tamen la- 
borem, quantum potuit, ad annum et 
tnedium, sed affl cta semper valetudine, 
doncc omnes judicarenl expedire, ut dis- 
cederet ;i studiis valetudini sure adeo ad- 
versis. Itaque suo non minus quam alio- 
rum judicio Acta Sanetorum deseruit, non 
tamen sine dolore : missusque in patriam 
ad confirmandam valetudinem , Trajecti 
ad Mosam triennio fcre habitavit, ibique 
ministrum et procuratorem Collegii inte- 
rini egit. Confirmata valetudine, rcdiit nn- 
iio 1740 Lovanium, ubi sacram theolc— 
giam rursum triennio docuit. Anno -1745 
constitutus cst rcctor collegii ct domus 
tertiaa probationis Lirss in Brabantia, se- 
quenti anno Socius adjunctus praeposito 
Provinciali, et demum anno 17 55, die \\v 
Octobris toti Frovinciae Flandro-Belgicae 
praepositus. Expleto laudabiliter trien- 
nio, quo praefecturam provincise dc more 
gessit, enixe rogavit, ul sibi liceret sine 
ulla prasfectura privatam ducere vitam Me- 
chlinise, quemadmodum mihi ipse eodem 
■ ire dedaravil ; sed exauditus non cst, 
jussus vero Mechliniensi collegio, et tiro- 
I" • Dum autem huic collegio 
prse ideret, defunctus esl prsepositus ge- 
neralis Societatis nostrae Franciscus Refz; 
habitisque sequenti anno comitiis provin- 
cialibus, electus esl Dolmansius, ut Romse 
i» comitiis generalibus locum provincia- 
1|S Praapositi, ob . . aectutem ad tantum 
iter invalidi, suppleret. Qua de causa an- 
no I7:»l cum duobus sociis electoribus 
h,s esl Romam, interfuitque con- 
lioni generali, in qua Societatis no- 
strse Praepositus electus esl [gnatius Vice- 

l es » nu Per magno cum luctu totius 

Societatis defunctus. Absolutis comitiis, 
111 quibus non minor apud Patres congre 
gatos fuit fama Dolmansii, quam semper 
11111 "' Provincia nostra; iler cum sociis 
resumpsit, i„ Belgium red;turus. \t i n 
ipso ttmere in gravem incidit morbum 
perlatusque Bononiam, desperantibus de 
vita eidem conservanda medicis, extrc- 
mis Sacramentis munitus fuit, el post 
:, "J" nl d >es placide, ..t semper vixeral 
jjfmyit in Domino, die \xu Sepfem- 
J™ ""''l -I. Ingensfuit Luctus de obitu 
°1 ,(1 '" 1 *tm, non solum toti Provin- 
ciaa nostr», sed omnibus etiam pSa 



congrcgationis Patribus, qui Virum ma- 
xniii faciebant, ct summo aroore prose- 
quebantur, ut deinde ex multis illorum 
intellexi. 

Qu« in Actis Sanctorum scripsit Dol- 
mansius, continentur tomo quarto Augu- 
sti, prscfixis ad marginem littcris P. o. 
Prior est brevis Sylloge de S. Porphyrio. 
Sequuntur illustrata Acta S. Auctoris Tre- 
virensis, S. Oswini Northumbriae regis ct 
martyris , sanctorum martyrum Gordu- 
bensium Leovigildi ct Christophori , ac 
demum ceteris prolixior Vita B. Goberti 
monachi Villariensis in Brabantia. 

Venio ad P. Joannem Vande Vcldc, 
cujiiB Opera exstaut in tomo primo et 
sccundo Septembris, quibus et viri no- 
nicn praefixum. Natus erat Antverpiae, ubi 
ct litleraa humaniores tanta diligentia 
didicit, uf scx annis consequentibus pri- 
mo donatus preemio abiret. Societatem 
ingressus Mechliniae anno 1727, mores a 
pueritia innocentissimos solidis virtutibus 
egregie expolivit, et philosophiam dcin- 
de Antverpise , theologiam Lovanii audi- 
vit pari semper sedulitate ct prasstantis 
subtilisque ingenii commendatione. Cuin 
interim sacerdos consecralus esset P. Joan- 
ncs, insignemque pro aetate eruditionis fa- 
mam tam docendo quam studendo acqui- 
sivisset, absolutis anno -1742 studiis 
omnibus , missus est Antverpiam , ut Acta 
Sanctorum rlili^cnlcr perlustraret , et pau- 
latim illustrare inciperet. Paruit libenter 
pncposiii proviucialis mandato, etiamsi alia 
ipse cogitasset , alia dudum desiderasset. 
Fervens enim studio infideles ad Deum 
convertendi, in Americam aut Indiam 
trajicere cfapiebal ad lucrandas Dco ani- 
mas, eamque missionem ardenter flagilarat, 
seque aliquando obtenturum sperabat. In- 
tcrim diligenter ccepil Acta Sanctorum 
considerare, ac deinde etiam ad prelura 
parare, usque ad annum -17 57 Operi no- 
stro insistens. Toto autem eo tempore tot 
nobis dedit virtutum exempla , totque 
sanctas vitaB indicia, ut nullus ei convi- 
xerit , qui non crediderit virum eximia 
sanctimonia ornatum. Cupiebat eo anno 
praeses provinciae strenuum operarium in 
Americam destinare; noveratque _ pristi- 
1111111 Veldii desiderium , numquanT plane 
depositum, etiamsi alias contentissimus in 
studiis suis viveret. Roga! igilur P. Joan- 
nem > :1 " '■"» acceptare velit provinciam, 
et mox habet consentienlem. Hac occa- 
sione ab Actis Sanctorum discessit, substi- 
tuto in locum ejus alio socio, et in Hol- 
I:imll:un lnnprofcclus est , ut opportunam 
transfretandi occasionem nancisceretur Ne 
vtro otiosus exspectaret, cojpit Gronin- 
ga* sacra ministeria obire pro sacerdote 
Soeietalis nostrae infirmo. Hac dum agit 
niagna caritate, qua fervebat , gravi 



lpse 



ipse correptus est inorho, eoque post ac- 
cenla consueta inorientium Sacramen- 
t:i die< xxv Augusii ejusdem anni 17*7 
ex hae vila ad aeternani dccessit. Ob- 
servatum esl Groningie, ultima verba, 
quae scripsit, hoec fuisse : Educ de cwtodia 
animam meam, ad confitendum nomini tuo. 
Scripta P. Joannis Veldii non enumero, 
cum nomen ipsius priclixum lcgatur to- 



mis primo et secundo Septembris, in «ju- 
biis illa designantur litteris J. V., a<l margt- 
nnii posltis. Ceterum quae de sanctiUe 
morum Dolmansii et VeWii brevispmB 
di\i , nota sunt in tola provincia ptoa 
Flandro-Belgica , ut nequaquam were 
debeam, ne quis credat, me vel i*nuna 
exaggeratione usum. 



IN D E X 

SANCTORUM 

AD TOMUM V SEPTEMP IS 



16 A bundantius cum Abundio. Vido Abun 



A 



dius. 



lem- 
u. Cullus San- 



16 Abundius presbyter , Abundantius 
di.tr. , Uarrianus, Joannes MM. Ro- 
msE Comm. ]'>u:\. 5 i- Sanctorum in Mariyro- 
logiis memoria : Acla a variis edita et edenda 
293. g ii. Sanctorum aatales el condilio 
pus marlyrii incertum 895. j m 
Gtorum antiquissimus : ecclesiae illi^ erecue : 
loca aliquot reliqoiis ipsorum nobilitata : dabia 
quaedam discussa 298. Passio, auctore anony- 
mo , ?.x manuscripto Bodecensi, cotlato cum 
ictis editis a Cardulo rt Tudiiha Luti 300. 
Appendix. !)-■ variis transUUionibus sacrorum 
corporum , locisque , quibus reliquiffl eorumdem 
concessae sunt. Cap. i. De prima tran9latione 
ex ecclesia Arianensi : Pabs i. Dubia quaedam 
de iranslationis auclore et tempore disculiunlur 
303. Pars ii. Prima inventio atque Transla- 
lio ex codice Irinianensi descripta, et ;i Ful- 
vio Cardulo S. J. edita 305. Cap. ii. De trans- 
latiouibus aliis, reliquiisque ad varias ecclesias 

lllissis. /™7 

17 iVgathoclia ancilla mart. ex Fastis Romanis et 

Grmcis. m 

15 Aicbardus seu Aichadrus, abbas Gemeticensis 

Pui.v. 5 i. Nnmeii S;in- 



'5 Albmu, ,,„„■ ,-.., 1 l M .. 1 „ > „ ''' ^O- 

, »■ '"; ;•"""• r *\f- vu* / Iriu, 

17 Andoletns rmn L. . ""*• 

... . , ''"""IIIIII ,11 n».|,r,>, 

« Aper ep.sc. co^ ( . S:llir(j « -' ■ 

pnma. Cobm. li;Hi , lls '" 

-'>'■'''"■-"" *, „„„ Vl , ,,,„,„,„ ' ,* 
Hiracula incer/ a i,* fl e fln .,; . . " 

aua N.iniii eiogia 55 8 n 

!"';■, , r "7 eiaasab '"'"'• impU 

"•"'" ■' ''", "'" "" •* Ipro S. !•; ,„„„ 

^;"' 1 " : T pus ■* u "'■ '-• «.....■ 

I ««• ¥>ar :ecclesia al ffidiflcari 

■ ■ :ess ,,,,.„_ 

n ;' 1 " ;l : M Sancto dicata, e ,„ - 

citur/. cetera huc. spectantia : ali« e_ 
«f<F® : corpus translatum, relatnm 

tt " '''' '" f ' ■'""■'—>. A,- 

"" ' u " r lv "'". SancU patria 

M">«ULA POST .„,„„,:„ S . ApBJ - 

' :"" ,,,k "'' «««. l/er ,,,, , X 

■"'""'" ''"■" ' '«: depulsi n e, ei 



. • , , 1 1, , im .>n iiiiii— 

6 Malmilonii. '" ''' lu '' "'■ Sancli corpua a s GeraMn 
,. SancU palria, parente^P ™uni el Alemniter elevalum 
monastica', virtutes, ■■v' 11 '"' 1 '"" "" ,; "'» J ^ "> jp M alevationeei no R) »»„ 



catio, protessio monastica , virtutes, ex 



ivauoneei post eam 
Ouinciacensis coenobii 8(i. Cap. ii. Mjfc . r ., m 77 

Fil no nunliis nihjeclionem suam,-.' , ' .'! n " n1 "' A, '''i'>- Vide ^tw. 

Aichardus 89. Cap. iii. S. aicha/ ,0 n * rchlus et Awheon marl Nicomediaj in Biihy- 

43 



facta. 



nia 



tur successor S. Piliberli in Gemelic/^ 

94. Cap. iv. Sancii ad Gemeticens/ 

regimmis exordia, miracula, viMo/ 

v Varia pmdigia ac mirabilesj/ 45 Asclepiodoie - 

dimidiaB partis GeraeUcensium w ' 

}i t/lltS. 

Cap. vi. Postrema Sancti gesta 
99. Vita brevior, auctore if 



■*£"?•; ^esimin Phrygia Saluta^ 
ex Uartyrologto Romano et Fastis Graci, 

m 

cum Max.mo etc. Vide Uaxi- 



xiv 



INDEX SANCTORUM 



ibV>r 



•mella ant famcla virg. , in vico S. Ca- 

mefc dicecesis Ifirapicensis io Occitania 314 

10 Calnna Flisca Adarna vidaa, &enns. Comh. 

Pbjto i Sanclaa, a moilis laodatse, bfogra- 

pbi i rumque Bdes : variae Vil», Elalice pri- 

mum pscripla? ac deiiule in alias lin 

translaV exemplaria : Acta Sanclaa unde hic 

damla «jctores adhibendi 143. 5 u. Expen- 

ditur se:,„. nailleti censnra de Vila Sanctaa : 

encomia . ao( ( j ( . ( ,j„ s sanctitate el doctrina : 

brevis OU, saoctas ootftia 186. 5 rn. Illu- 

Btrissimi -i;,. natales; parentes; educnUo; 

virtutes ei ljMI nr; ,ii on j s ,,, te iera Btate : de- 

Bjderiom m iN | |:| | 11[1IMI re |igiosum I2 ( .i. iv. 

Sancia' "''II» |i ;IMn .vitirno conjugiam : <>U 

mnriii dissoi Ilores - , m 1 1 — j r i l i et ad res se- 

cutares conV, . SaIH . 1;i . ad |ir j, lltllll vj[;i , 

frrvuirni re.n J; , ( g y |)j( . |a ^^ dfl 
poBmtentia, l ri gorem 
obita, de fre^ 



communione st 
1 .* 



canonam a Sancta 

Eucbaristia) surapti i el 

specie examinantur 

i Prodigiosum Sanctaa je- 

pera sascepta ; Bervilium 

Hases alia3qae mirabiies 

137. § vn. Admira- 

Bail- 

."4 ii r et convellitur l io. 



pore a 

§ x. Referun 



biographd 



lirabilis vilaa 
miii <?\|ien*iaiir 



et retutantm 
junium ; po 
B ,,, impensum 

Dei in ipsa ope 

hilfs ilivini anmris 

'""^ ...«la operai es 

ieU iii i"- 
i vih Continualui 
1„ coufulali.. Ui'™ «™«™ '"««*- 

80to Deo .1"'. S; " l " 1 ' r ' [on e° "•">" 

inno- 

145. 

, . la J'iia antiquiore de 
Bupremo moroo banui 

inquiritur Ul. ViTM* llb emorlualw 

c „ 8 iAus cu :ut < "'■■'' ^ ' '''/"'- 

r6fWi , fflt „ P( /i t r«n.w V la ct 

«dccxxxvh. Mlerwrrfr r '««. „,m; 

ru . ,, Natales et educa*OL0cos U9. 
u pare] : desidcrat 

.| vui r.-iMi- '.''' '-'IMI' : 

semiR acta 150. 

,u : pceni- 

,, D eo edoclaj, diufcscepta : 

bile jcjuiiium 153. Cap. m.-a.lmira- 

nvil;1 ,,m ,pars.s, ilfiu a^r..l 1 -is per 
ui .,. lUl . virlutes heroira», qulemmo 
munere elTuUit Sancla \M. ('."■■„,„,. 

,.,„ tt more Sanet» in Deum, ejinsi- 
biii cum ipso conjunciioue i;is. t r ,-i- 

wga lesum in Eucharisl.a laleu., ;i . 

desiderium slngolare : ror ouuu, c 

ils 16«. Ca*. vi. Sancta- e.-aj 
amor . li; Bgroio impatienli, propru 

mor bi dolores non forenii 
voluntate conformationem , 
tem a Deo impetrarjl 



religiosum habitum 
viia primit 

Cap. ii. Perfectionis 
irnii.r opera corporisque 



bilis prebatas : concessum Ofilrium et Missa 
179. § in. Catharina Sanctis solemniter adscri- 
qitur a Clemente XII, cujus Bulla recensetur 
181. | iv. Publics veneralionis monumenta 
SancUe erecta : miracula nonnulla tum ex Vita 
prolixiore tum ex processibus desumpta 188. 
§ v. Nomina lestium et eorum dicta nonnulla in 
conflrmalionem trium miraculorum a Sede Apo- 
BtoUca probatorum 190. ^ m. Uiracula alia ex 
instrumentis canonizalionis e\rt'|'la ; numina 
teslium , aliaque adjuncta 192 

17 Columba virgo sanciimonialis M. Cordubaa in 
Hispania, Comm. PbjBv. § i. Sanctaa memoria 
in Martyrologiis : hujus, aon Seoonensis, aut 
alterius, celeberrimus cultus in Hispania 018. 
5 ii. Vita et Passfo a s. Bulogio scripla : no- 
litia Tabanensis monasterii, in quo \i\it, i|uod 
que destructum flevit : factum Marivns mirabile : 
corpus ubi asservetu^ 020. Viia bt Passio, 

tlUGtore S. Euloglo, presb., marl. rr rjustiem 
Memoriati Sanctorum lib. S t cap. (0, Cap. i. 
Virginis natales et patria : virtutis studiura in 
seculo : reject;e nupUa' : ingressus et vita in 
monasterio Xabanensj 022. c.ve. n. Virginum 
cietus in arbem transtatus : rerum cselestium 
et martyrii desiderium in Sancta vehementer 
accensuiii : gloriosa confessio el martyriura : 
corpus e fluvio receptum el tnmulatura (324 
17 Crescentio cum Narcisso. Vide Narcissus. 



Desi 



lHJ_/esiderius episc. Regnifridns, aut Rainfri- 
dus diacon. mart. in Aisalia. Comm. Pa.«v. Lo- 
cus, nbi Sancti coluntur : eorura in Martyrolo- 
giis memoria et cultus : Acta scripts ei edenda 
788. Acta, auctore anonymo, ex duobus tfss. 



nntccm COllatiS 

10 Dulcissima V. M, 

ex Fcrrario 



789 

Sulrii in Etruria Ponlilicia, 

343 



E, 



«6JUditba seu Eadgitha, virg. sancUraonialis 
Wiliomsa in Anglia. Comm. I'ui:v. | , san- 
cl<e memoria ,n sacris Kaslis et cultns : Viia 
edenda, quid cense ndum sit de tribus aliis 
iviiiins, qaaa eodem seculo in Anglia 



le lul: 



sanctita- 



t 
el ulnm 
Cap. vii 
ii ejus cum uwina cc 
visionea, aliique favores tpsj 
168. Cap. viu 



sisse dicuntur 364. | „. niustres Sanct» 
parentes : chronotaxis vilaa examinata ■ 
monasUca, gestaque usque ad mortera 
Poris elevatio : miracalnra ab Harpsfeldio 

selmo monacko, ex m. Hubea Vallis 

10 Ein betta, Vorbetta el v etta virir \, 

';"■". Aisatia SvtLooE. De scriptoribiis 
^ e u J ausla f SanctarumnoUUajdereUqiiise, 

OJK 

Lmila Diac 



Vita 

cor- 
rela- 

Got- 

369 

cnto- 

11 n- 



rUimi.s Snnctie morbus 



lli 



spania. 



et Hiereroias M\i. 
Syll. Hist. De cultu. 



m 

be i!lu- 
ciiliu ,.| reliquiis 332 



Cordubsa in 

et marlyrio 

*m —u, ,n,„ ■;;,:,, ''^r -;i;;- m 

,- u . ,v Miracula ad Sancuc invoaiioin * ' "; ""'•"■ , Hohenburp, seu 

^ie i,..,»-i.-aia : solemnis ca.io..ia.li«T'" S 0U " K8 "' Al -"- Sylloge 

SuXl. 5..sa.,u c ,...„» „ i( ;;:;■•,;:;•""";"•' 

W ela\a • cultus staUm ab obiiu mchoatus . ' l"^ ■ Gortynensis, forte defunctus 
puUura, varimque sacri corporis , a con-up" " J, «e, ex MMyroloym Gracis et u- 
ne immuuis, translationea \n>. i 11. Quid . 786 

Uus II senBerit de S. Catharina? Processus p mia v,, 'g- et mart. Chalcedone n. Bithy- 
eius CauonizaUone instiiuti : cultus iminemori MM - p,ti:v I 1. Brevia qusBdam Sanctaa 
» ejus memoria in sacris Faslis, et cut- 

lus variis 252. § „. Tempus martyrii 



S. Eu- 



AD TOMUM V SEPTKMBRIS. 



xv 



S. Eophemlffl : magniflca basilic^ eidera secnlo 

iv slrucl« propre Chnlcedoncm : mirabilia ihi 
pntrala USque Bd trniislationem rorporis 255. 

§ ni. Corpus Sanctaa raetu Persarum Constan- 
Ifnopolim translatum, ibique deposttnm in eede 
Sancts dicala : allaa Ibidem s. Euphemts eccle- 
siffl : corpufi maii demersum , sed receptum ei 
in LemnO scnalum, ac deinde relalnm f.on- 
stantinopolim M8. 5 iv. De reliquiifl, locis sa- 
cris, el festivitatibus S. Euphemiffi in variis ar- 
bibns ac provinciis SBO.fv. ActaanUqua; qnffl 
vmdicantur : eadem a Melnphrasie paululum 
mntata : Acta per Aslerium scripta , Bunt al- 
terius Euphemiffl : llisioria tnventionis iiem 
edenda 263. Ai rs , ex codice Ms. bibliothecee 
regim Parisienris, interprete ./. S. Cap. i. Sa>- 
viente persecntione Diocleliani, S. Euphemia cum 

aliis qiiailraL'iiila imvem CJialcedoiir capitnr ; 

ftdem omnes professi torquentnr : deinde sola 
Bnphemia ad rotas el ad ignem damnata, in 
bisce inanei illasa 266. Cap. ii. Reducta in 
carcerem Bupliemia, SS. Sosthenes ct Vjetor 
marlyrio coronantur : Bnphemia, aliis torraen 
lis subjecta sine Itasione, tandem feris exposita, 
martyriura complet 271 . Uistohia corpoms 

S4EP10S TRANSLATl , auctorc Constantiuo Tii 
episcopo, ex codice Ms. bibliothecto Yaticana, 
una cam tiiirrprrlatwne Latina prr Sarittm 
edita , nonnihii correcta. Cap. i. Leo teauricns 
in hfflresim lapsus, corpns s. Euphemiffl, mira- 
culis claruiii , iii mare projicit : Hlud vero a 
duobns piis nautisemari levatur, agnoscitur, et 
in Lemno insula deponitur 274. Cap. ii. trene 
tmperatrii Sancts ecclesiam profanatam resti- 
tuit : relit|uias \ero ipsius Conslanlinopolim e 
Lemno referendas curat 280. Bxpositio Ta- 

Dl i i i'ir.i i hi: HARTYiiio s\m:ii: ciJUSDAM 

Ei '1'ukmik, auctore Asterio episcopo Ama- 
snta, rr < <ltttone liuinartti 283. APPENDIX 
cle S. F.uphemia V. M. culta Auriffl in Gatlfficia. 
Cultus Eupheiuiffi, quffl forsan est eadem cum 
Chalcedonensi 285 

16 Euphemia Auris in Gallfflcia culta, forte ea- 
dem 285 

18 EuStorgius I episc. conf. Mediolani in Insu- 
bria Comm. IIist. Criticos. § i. Sancti memoria 
in variis Martyrologiis varie relata : ejus cnl- 
tus, Missa et Officium : Vitas, quarnm nulla 
a nobis excudenda 77i. § n. Tempus ct or- 

do, quo SancliK i'|u-i:npatum Mfdiolaueuscm 

tenuit 776. i m. Examtnantur, qus de San- 
cti palria, professione in seculo, raodo episco- 

palus aditi , et translalis per ipsum Sanclorum 

MaRorum rm -| n •i-itni^ , perperam perhibentur : 
jacet in ecclesia sui nominis 778 



F, 



18X' erreolus episc, conf. , Lemovicis in Gallia 
78:t. Vita , auctore anonymo, ex editione 
Labbei cum wv coltata 783 

16 Perreolus mart. Vienna in Gallia. Comm. 
cii.r.v. ^ i- Sanctus ab antiqnis memoratns, et 

vetusto iiiliu ho atus : ecclesite eidem dicats, 

reiiquiffl translalae 760. § u. Acta alia jam edita, 
aiia scripta : ntraqne danda : marlyrii locus 
dubins 763. Acta . ex ediUone HuihartH, cum 
Surii editione collata 764. Acpa w.tkha , 
ui EADEM POTIUS r.c Mss. 766. AODEWDA. 

Dir xmii Septembris pag. 707 ad Aeta S. Fer- 

reoli M. 1060 



17 Floscellus puer mart., qnj colilur Belnffl in 
dncatu Burgundiffi. Cohh. pbav. i>e cultu, 
trauslalionibus, tempore martvrii, ct AcUs 478. 
Passio, ex editiuur Mombritit 481 



17 Gandolphus conf. presb, Ord. S. Francisci, 
Poliin in Sicilia. Cohh. pbav. g i. Memoria B. 
Gandolphi in aliquot Martyrologiis : Vita scri- 
pta ci edita per moduiu Dialogi , recudenda n- 
oe parergifl uua cnm miraculis : processos pro 
canonizatione impressus, e quo Blia danda 701. 
§ ii, Quffldam in Actis omissa supplenlur et e\- 
aminantnr 703« Vita, auctore jacnbo episcopo, 
ex editione PolitiensA anni (633* Cap. i. Beati 
viriules uriin;iiiiii ; vita reltgiosa in Online Mi- 
iioruiu : propositum vitEB solitaris : prffidictionee, 
prffidicationes , miracnla , el piua obitua 704. 
Cap. ii. [uctore incerto, sed contemporaneo. S&- 
pultura Beati : miracula ante corporis elevatio- 
iMin facta 707. Cap. m. Beaii corpus anno 
1320 elevatum, ct gemina ipsius feslivilas in- 

stiluta 709. Ca». i\. Mirartila pQSt BleVtttiO- 
neni corporis facla 7ln. Cap. \. Prosecnlio mi- 
raciiiurum ad sepulcbrum, aui patrocinio Beati 
factornm 7ti. Cap. \i. Prosecutio miracnlorom 
eorumdem 717. Appbndix. De cultu, bbu- 

QUIIS ET MIRACI I.IS aECBNTIOttlBUS. CAP. I. 

Gemina quotannis Beali festivitas, magna oum 
solemnitate el populi concursa : alia in hono- 
reui Beati per annum herj solita 749, Cap. ii. 
Sacellum B. Gandolphi : corpns honorilice 
servatum, et seepius visitatum 781. Cap. iu. 
Anliquffi imagines, altana, ecclesiaa «-t cul- 
lus jn aliis etiam lecis : iniracula quffldam rc- 
centiora 724 

Ki Gei ianus cnm Lucia. Vide / u 

1*; Gislemerius mart., legionis, ut fertur, Tlic- 
bfflffl miles, Burgi s. Domnini in Italia. Svi.- 
loge. Loci notilia : Sancti memoria et cultus 
apud Burgenses ex Perrario : adjuncta incerta 

343 

17 Gordianus cum Valoriano. Vide Yalerianus. 



H 
<7XleracIides et Myro episc, MM. in Cjpro 

lnsiila. S^ LLOGE , BX Marl t/rohitfiis 6t Yila S. 
Auxibil *' ; 7 

15 Hieremias cnm Emita. Vide Emila. 

M Bildegardia virgo, magistra sororum Ord. 8. 
Benedicti in Monte s. Ruperti juxta Bingiura in 
dioBcesi Uognntina. Comh immv. § i. Acta s. 
Hildegardis jam edila, et illius auctores : alia 
qnffidam ex Us. edenda : Vita snpplenda in hec 
Commentario maxime es Sancta scriplis 629. 
8 n. Natales, pnerilia, vila monastica in Mon- 
te s. Disibodi : visionibus a pueriUa illustratur, 
i j8 ijin' deranm BCribere cogitur : quo modo 
Opera sua scripserit 631. \ ui. Aucto moniauum 
nnmero, S. Hitdegardis fundal cmnobinm in 
Monte s. Ruperti : non vidil ibi S. Bernardum, 
,„ regnlam Cisterciensem ampleia est : s<-ri- 
pta Sancts ab Bngenio in probata : Qnitnm 
Opns Scivias 684, J ^ Pama Sanctse multum 

inclarescit : ad ipsam iflril i S. Bernardos, 

Conradus Romanorom rex, mulli episcopi, ijui- 
lnis ilia liberrime respondel 638. 5 v. Ad San- 
ctam scribnnl Anastasius IV el Adrianus IV, 
Romani Ponlifices, Fredericus imperalur, epi- 



sco- 



XVI 



INDEX SANCTORUM 










scopi, abbatee, aliiquc mulii, mjibus respon- 
det 644. I vi. Sancta b mnllis peraonis consuV 
i;, ,\r occullu el arcanis, qow sine revelatione 

(Iimm.i scire i poleral 644. ? ni. Sancta a 

muliis congregatioDibus consulta de iis, quea 
emendari possent, anl eliam de arcanis aliis, 
et invilata ad monita conscribenda 650. s vm. 
Sancfa eliara eonsulta de qnaBStionibna theoio i 
cis, scripluri8licifi, aliisque ad fldem fel ad mo- 
res spectantibui 695. m. mulli ad Sanctam 
scriliunt , ui preces , consolaiionem , monita , 
iimilia obtineant; quibus illa rescribit 
657. ^ x. Epistol» quaedam S. Hildegardis ad 
Phllippuni abbatem Parcensem, et bujua ad 
ipsam ex tfs. : gesta cura S. Gerloco : ali» 
Epistola? serius ad Sanctara datee cum responsis 
ejusdem 661. j xi. Sancta raonaatorium sunm 
oimn onere liberal : energumena ibi liberala : 
oh aepulturam cnjusdam ollm WLCommumcali 
Sanctae ecclesia interdicto subjecta 664. s xu. 
Varia S. Hildegardis itinera, ct loca, ubi foi^ 
exposlta. Pondal cosnobium Eibingense 669. § 
xin. Scripta S. Hildegardis multorum elogiia 
cclcbrata : j-criplorum enumeratio : aliqua ei- 
dem alficta <i7l'. § xiv. Mors Sanctae flgenda 
anno H7'.i : Bepultura : reliquiie, destructo cce- 
nobio S. Ruperti , ad Eibingense translate : mi- 
racuta : lentaia canonizatio, sed non perfecta : 
nomen Mariyrologiis adscriptum, et cultus 
676« VitA auctoribus Godefrido rt Theodorico 

monachis, rr cthlinitc Ctiltnticnsi ct Stiru , 

collata cum Ws, Bodecensi, Prafatio, Liber i. 
De gestis Sanclac. Cap. i. Sanctae natales, pue- 
ritia visionibus illustrata : vita monastica sub 
Jntta magistra 679. Cap'. ii. Fundal ccenobium 
in Woote S. Ruperli prope Bingium, illudque 
ciuii Sororibus suis iunabital : pergit perpetuis 
visionibus illuslrari 684. Liber u. De visioni- 
Ims Sancts. Proloous. Cap. i. Saocta Latini 
Bermonis ignara , libros tamen Latine scribit : 
risionibus a pueritia gaudel : eas cogitur scribe- 
re : multos consilio juval et monitis, el suas re- 
cte dirigii 683. Cap. n Sancta in visione discil 
locum ad tundandum monasteriom, eaque oc- 

( '' mulla patilur : Deum tamen in omni- 

1,11 adjutorem Iiabet el consolatorera 685. 

Ni. Uorbi mirabiles Sancl©, inslrucUo 

monialium, conversio m \ e suspicantis philo- 

sophi : visiones variae 687. Libbr ih. De mira- 

el morte beata. Pbologus. 690. Cap [ 

Sancta varios palrocinio suo sanal aagr s 

et»am auquos absentes : exponit litteras divini- 

tua productas : adit mulla Loca pr pU |i sa - 

lulr m - Cap- ". Diuturnus s. Hildegardis 
morbus : mnlier nobffls.qusa daemone obsessa 
ra8lra ftd ™r» loca fueral ducla, i D eius 
m °nasterio liberatur 69S. Cap. ,„. Gravis moV 
busSanctaa, qoaa ... visione sanator : beneficia 

l " ,lh - 1 ' 11 ' 1 •». A,.u [HQOISmONlS DG nHTO- 

tibos « Mn,,,,,s, ,,..„, Bodecen^Z 
™±*yuan» m s. Augustini, diceeesis Z 



dsrbornensis 



697 



coluui Vicentini a,J *< V»m 

310 



16 Joannes cum Abundio. Vide AburMus. 
18 Josephus a Cupertino, Ordinis Minorum 
Conventualium s. Prencisci presb. , Auximi in 
Marcbia Anconitana. Cohm. i>iu:v. g i, vitsa 
iilius Italice scriptaa, quariini una edenda, aiia 
usui (utorra : bumiles nalales ejns, et vitaa chro- 
notaxis usqoe ad susceptnm sacerdotium 992 
| n. Uagnis animi Rngostiis biennio exercetur 
et mirabiliter liberatnr : accersitur Neapolim a 
sacra inijuisitione : Bomam liber dimittitur : gc- 
sta ibklem 995. s »1. Assisiura raissns, magnag 
animi anguslias ibi palitur : Homam levocalur; 
redil Assisium : quaMhim acta ibidera 997. 5 i V 
Miracula aliqnot Assisii ab en patrala, et in Vi- 
ta edenda prsetermissa, anl minns exposita 999 
§ v. Beati scientia divinilus accepta, fi'equentes 
eceiases snblimesque raptus, f*i suavissimus mlor 
tesliuioniis cornprohanlur 1001. § vi. Jussu sa- 
crsinquisilionis Romanse ex conventu Assisiensi 
sui Ordinis ad Capucinorum ad Petram-Rubeam 
abducilur 1005. I vn. In conventu Pelrae-Ru- 
bein miracnlis elucens, oI> nimium populi con- 
cursuui ad convenlum Foro-Semproniensera 
transferlur ; inde ad Montem-velerem, ex i|uo 
Forum-Sempronii redit 1007. § vm. Alexan- 
dro VII Papa maudanle, suis redditus, reli- 
quum estatis suaa Auximi Iransigit : vitae illius 
brevis chronolaxis 1008. § ix. Beati sepul- 
tura, el aIi.|uot brevia elo^ia per scriptores 
aynchronos lotl. § x . causa beatiiicationis 
illius inlioducta, et a Benedicto XIV Papa fe- 
liciler perfecta 1012. Vita, auctore Angelo 
Pastromcckio, ex Processibus Ttalice edila. 
Cap. 1. Beati naiales ei pia pueritia, lirocinium 
apud rapucinos; inde dimissus, fit Tertiarius 

apud Fralres ronvenluales S. Franrisn , dein- 

de novitius dericus; professus, sacerdotio ini- 
iiatur 101». Cap. 11. Severioris vitae (renns au- 
spicatus, magnis animi angustiis premitur, et 
liberatur : accusatus apud sacros in'quisitores, 
«eapol' se purgal : Romam mittitur, atque in- 
de Assisium 1017. Cap. „,. Assisii V;il , ls affli _ 
ctionibus exercetur : evocatur Romatn; redit 

AssiH " m :; ,(tt mirabiies illius raplus in va- 

m> locs 1019. Cap. iv. Amor ejus in Deum, 
M"m«que cum illo conjnnctio, ei efficaces pre- 
ces : prancipis Brunsvicensis conversio : caritas 
proximi, aivanorum nolilia etc. illuslrata «023, 
Up. ▼. Beati amor et Qducia in Deiparara mi- 
racubs dlustrata : angclica casUtas e« rragran- 
'a : sum.na pauperlas spontanea 1026. Cap. VI. 
Beati neroica obedientia, miraculis el anima- 
mjn obsequio clara : sapientie divinilus ac- 
wpta, imra arcanorum co-niiio 1029 Cap. 
)\ ; ana . neali va.u-inia : appari.iones ipsi 
^, 8ancUasetiam « d*monibus contestata: 
™»a abquot : iliustriom personarum ad 

SS a T" S l032 ' CAP " ™- Humilitatem 
2™ ;' ;' : ^ 1 """-"""* X PP. msM, ad Capu- 
«nosad Petrara-Rubeara transfertur : hinc ad 

SS"» ln ^te-veteri mo ram reverUtnr 

dini' n A " ' X - Al6Xandri V11 P«P« lw« ^- 

""«• "**. « ad conventnm Auxima- 

X, l0 K SI,ie . ,,n '' 11 "" Peducit ^ : gesta ejua 

M or T 9 . d mv * mm """■'""" «039. Cap. 

bus IT t,' 1 " 1 '"-"^- -p.vmns mor- 
»■ - beatus obitus et ceiebria sepultura 1042. 

S iH ZTT 1 e '— et ^' 

beneliri, fieatI «catio : varia n.i.an.la ac 

DIX 






1N TOMUM V SEPTKMBRIS. 



Wll 



l>ix i. De Miiim.i i.is Ai.iyi 01 , e.c Vtia Ua- 
Itca, auctore Domtnict> Ihrnuio 1047. Ap- 
PBNDU II. DR MlRACULIS hUQOOT HKCENT10- 
iiutis, ex Vita Italica, anctore Pauh 
intonio Agelio. C\i'. i. Moribundus sanatus , 
idemque voti negligens, castigatus , ac deono 
sanalue : energumena mirabiliter liberata : mu- 
Lier ex mamilUpericlitans, feanilati reddita 1054. 
Gap. m- Varii morbi <-i corporis mala per Befl - 
li imaginem , reliquias et ravocationem Bubilo 
curata 1054. Cap. ui. Alia miracnla ac bene- 
ficia per ejusdem patrocinium impetrata 1061 

48 irene cum Sophia. Vide Sophia. 

17 Justinus presb. marl. Romae. Comm. p 
§ i. Sancti memoria diversis diebus in Marty- 
rologiis, el cultus 470. 5 u> De reliquiarum 
translatione Frisingam : deque reliquiis in aliis 
civitatibus t~r2. Acta, ex Ms. Vallicellensi 

474 



47-LJambertus Beu Landebertus, episcopus Tra- 

jectensis et mart. , et ea occasione Blt. 
Pelrus, Andoletus etc. Leodii in Belgio. Comm. 
Pilev. I i. Nolilia septem biographorura San- 
cti , quibus Reinerus non esl accensendus ; Vi- 
tffi quatuor edendae its. § n. Sancti patria et 
illuslres parentcs, nomen el luplismus : falm- 

lee de ejnsdem nutrice524. § iu. Sancti Pueri 
educatio : an sub S. Laudoaldo? Ejusdera in- 
stitutio siih s, Theodardo : bojos corpus ab 
illo Legiam allaium 523. § iv. Electio ejus ad 
episcopatum Trajectensem, actaque in eo us- 
que ;nl exsilium 525. § \. Sancti Episcopi e se- 
de sua expolsio, intruso Paramnndo : secessus 
Slabuletum, et illustre obedientiffi el toleran- 
tia? exemplum 528, l n. Sancti Episcopi in se- 
dem suam restilutio per Pippinum Heristallura : 
cura dicecesis ei episcopales virtutea 531. > vn, 
Apostolalus ejus apud Taxandros : incerta quav 
dam de ejusdem gestis cum S. Willibrordo, et 
apud Mechlinienses »33. j vni, Sancti marty- 
rium , de cujus tempore variant sententiaa, anno 
dccix probabilius illigandum : rabulse deSS. Ser- 
gio et Buberto : responsio ad argumenla objecta 
536. •; ix.. Causa martyrii alia a duobus primis 
biographis, alia a ceteris assignata 539 x. 
Causa niartyrii a Godeschalco et Stephaoo tra- 
dita asseritur, et ad argumenla aliler scntientium 
respondetur 542. g xi. Martyrii tocus et adjun- 
cla : im. Petri el Andoleli martyrium expen- 
ditur : eorumdem corpora aniiquilus honorata : 

pOOtffi anouymi narraliu .'iif.. g xu. Transla- 
tio sacri corporis Leodio Trajectum; sepultura 
ibidem miraculis clara : cullns ejus ei ec- 
clesiffl Leodii : parricidarum pcBna divinitus pra 
dicta 549. 5 xin. Corporis translatio per S Hu- 
bertum facla Trajecto Leodium : ejusdem tempus 
et adjnncta quffldam 554. § xiv. Miracula 
qusedam iii Leodiensi ecclesia antiquitus fa - 
cla : /Egidii narratio de Normannis dirinitus 
territis etc. discussa : nova ecclesia exstmcta 
'V.A l w. Sacri feretri cum parte corporis Lrans- 
latio ad castra Leodiensiom ante Bullionium : 
miracula ea occasione patrala 557, 5 xvi, Li- 
psanothecs solemnis adventue in castra : Hugo- 
nis morbns divinitus inflicius , paanitentia el 
pia mors : castri deditio 560. 5 xvn. Lipsanolhe- 
ca nou sine miraculis Leodinm relala, el pretfo- 

B6 axornata : (estom annnum decretum : dusB aliss 
Septembris Tomus \ . 



victoriffl : Officia instiluta »ti^ g %va\. Lnspe- 
ctio oorponun s. Lamberti, Petri el Audole- 

ti : s. Lamberli capitis solei s eircumlallo : 

eorumdem sacrorum corporum publioa exhi- 
bitio 564. I \ix. Partes SancLi capitis Bomaa, 
ac fforte etiam Fribnrgi in ffrisgoia : alterios 
Sancti corpus est, quod Pisauri in ttalia, uti 

ei iihul, 1 1 1 iu diaecesi Gerundensi in Ca- 

lalonia asservari dicitur 567. \\ InsignesSan- 
cti reiiquiee in abbatia Lseliensi : aliffl etiam 
alihi el loca aliquot ipsi dicala 569 g xxi. San- 
rti memoria in Hartyrologiis, festa el Ofli- 
cia de eodem in voriis dicecesibus 'i7_'. Vita 
Phima, auctore Godesckalco, diacono Lcodien- 
siseculovm, ex editione VabiUonii, cbtlata 
r"iii )i.< Phologos. Cap, i Sancli natales 
el institutio : episcopatus Trajecten i , et es 
eodem expulsio : gesla Stabuleti 574. Cap. n. 
Sanctf in sedem snam restitutio e( cora pasto- 
ralis : Taxandrornm conversio; ejus marty- 
rinm 576. Cap. ih, SSacri corporis Trajectum 
translatio et sepultura : Leodiense cubicolom 
miraculis illuslraium : binaa ecctesiee arectffl : 
poena parricidarnm ejus : i lem corpus t eo 
dium relalum el depositum 578. Vita Sbcunoa, 
auctore Stephano episcopo 1 1 odiensi , rr 
tesluto codice nostro P. Jfc. /';, collato cum 
rthtt ■■>!,(■ Chapeavilli PnoLoous 581 Cap. i. 
Nobiles Sancti natales prffldara institulio : 
episcopatns Trajeclensis , et ex eo depnlsio '>*■>. 
Cap.ii. Secessus in monasteriom, el vita Ibi 
septennio acta : ejeclio Faramundi, Sanctiqne 
in sedem suara restilutio 584. Cap, ru. San- 
cti episcopales virlotes : dicecesis ab eo lustra- 
ta : Taxandri ad Chrislum adducti : martyrium : 
corporis translatio el sepuliura prodigiis clara 
.">8(i Vita Tbrtia, auetore Sigeberto Gembla- 
csnsi, <■■'■ i/^. Rubem-valtis ei Hagiologio Bra- 
banlinorum, r.\r. i. niustres Sancli parentes : 
institutio apud ss. Landoaldom et Theodardum : 
corporis et animi dotes : corpu; s Theodar- 
di translatum Leodium 589. Cap, ii, Snncli 
episcopatns Trajectensis, BccIesiaB el regno 

Ulilis : episCOpi el abhale> ipsi s\iiflironi : ex- 

polsio e sede sua : vita monastica Slabuleti 594 . 
Cap, iii Sancti in sedem suam reslitutio, ei 
cnra pastoralis : Taxandri ab idolis ad Chri- 
sium adducti S. Landradae sepullura per 
ipsnm miraculo clara 594, Cap. iv. Pippinus ob 
diictam Alpaidem pellicera correptns : peUicis 
odiutn i'l insidia* : Sancti, illa instigante, mar- 
Lyrium 596. Cap, \. Corporis sepullnra Tra- 
jitIi : Hodimis el sociornm pnma : miiacnla Leo- 
dii facle , et ecclesia ibi ffidificata : Corpus eo 
traiislatum : Grimoaldi Cffides divinitns pnnita : 
Nortmanni a sacro corpore repulsi :aoctorisob- 
8ervatio : tempus martyrii 600. Vita QuAnTA, 
auctore Nicolao, eanonieo Leodiensi seculo xn, 
exeditione Joannis Chapeaoitli. PbcjLOOOs 602. 
Cap. i.*Sancti illustres et pii parentes, el insti- 
tntio sub ss Landoaldo el Theodardo : hujua 
corporis translatio Trajecium ab eo facla : In 
episcopatum successio 603. Cap. ii. Episcopa- 
tus a Sancto egregie administrataa : ejusdem de- 
pnisio «■ Bede sua : Vita Beptennio acla Stabule- 
ti 605. Cap. mi. Meiliiiis ad episcopalem 
cathedram suam : disciplina eeclesiastica restiln- % 
ta : Taxandri , aliique ad Christum adducli : 
congressus cum S, WiHibrordo 608. Cap. i\. He- 
lisicnsis partlienon, Sancto auctore, ;i s. Lan- 
drada condiloa : ejnsdem virginis apparilio , et 

3 sepul- 



xvm 

sepullura miraculose ab codem procurala : 8S. 
Bobertoi el Oda ad aanctimoniam mflamma- 
ti 610. Cap. v. Pippini cnm Alpaide pellica- 
toa reprehensns : S. Huberli Romana profectio ; 
antiquua Legiaa ritw, et S. Lamberli is ea 
ndes : cetera ejnsdem gesta in cansa Alpaidis 618. 
Cap. m Sancti martyrium : hujua revelatio S. 
,. M( |., ,,,;;> facta : corporis ejus translalio Tra- 
iecium el sepultura ibidem prodigiis illuslris 

614 

n Leontius mart. Romanus, qui colitur in mo- 
oAsterio Hnrensi in Belvetia. Comm. 5 i. No- 
litia auctorum, quibus nsi fuimos, el mona- 
sterii, ad 'l ll<,, ' Sancti corpns iranslatnm est 
seculo xvii 195. g ii. Sancli nomen , martyrium , 
aliaque huc spectantia; cnltns insignis 197. | 
ni. Sacellum et altare Sanrto tonstrucla; li- 
psanolhecse splendide exornalse; populi per an- 
niiin iuniiiiMis; jnbiieum solemniler inslHulum 
anno moccxlvh, a Iranslalione cenlesimo 199. 
I iv. Miracula et beneficia ; febres sanalaa 801. 

Varii morbi sublati 204. \ \i. Pleurilis 
aliaeque a?gritudines curalsa 206. g rn, Mori- 
bundis pluribusvila et sanitas, aliia BcclesisSa- 
cramenta suscipiendi facultos concesso 209. § 
viii. Egre ac pericnlose parturientibns colla- 
tum solatium el auxilium 144. \ i\. (nfiantes, 
opiniono morlui, vita el sacro Baptismate donati 
213. \. I tcera fceda ac periculosa sublata 215. 
§ xi. Membrorom el loiius corporis lumo- 
res abacli 2\~. f xn. Membra enervata, debi- 
lia el contracta uaturali vigori reddila 219. § 
xm. Variaa corporis partes, laesaa el gravibus 
doloribus aflectae, ad pristinum statum redu- 
ctae 223. g xiv. Varii submersionis periculo 
erepti, afii opinione morlui ad vilam revocati 

w !■; sublimi delapsi et de vita pericli- 
lantes servati '111. % x\i. Varii planslris et re- 
iuiii gravium mole oppressi ac prolrili, vul- 
neribus el mortis periculo liberati 229. \ xvn. 
Plures morbo comitiali et hernia liberati. 232. 
\ xvin. Ctecilas el oculorum incommoda sub- 
lata 233. § xix. Muli ac surdi loquelae et audi- 
tus usu donati 235. j| xx. Daemones expulsi ; 
veneflcia suhlala 236. | xxi. Amentibus ratio, 
captivis libertaa impetrata : :,, is. 5 xxn. Bene- 
ficia varia eisdera Camiliis seu personis collata 

xxni. Lnes pecudum abacta ; incendia ex- 
stincla ; alia beneficia collata 243. Miraci la 
Recentioiu, auctore it. p. Leodegario Maye- 

decano, $x Manu- 



ro , Murensts monastertx 
scnptis 245. \itf.ndix 

16 Lucia vidua el Gem ous MM. Roma. Syi.l 

H,ST - cwT. I 1. Cultu Sanctorum antiquis^ 
simns : Acla fahulosa : horum ex Adoneeom- 
pendium 286. | n. Terapus el paleestra mar- 
tyrii 289 

1( > LudnuUa vidua mart., Bohemiae duciasa el 
patrona Tetinae in Bohemia. Comm. piubf. g ,. 
Dies, qnibua Martyrologiis Inscripta est : 
cus marlyrii : Offitia ejus ecclesiastica , el 
miua resliviias : Vila auctore Christianno 
da. Vitaa aliae M>s 339. 



INDEX SANCTORUM 

ivtas ineerta : ulriusque geata cum S. Ivano : an- 

lii[iins Rorzivoji nillus, si mnquain luerii, res- 

savii 346. j v- Sanctae marlyrinm : Tetinense 
sepnlcrum mox miraculis clarnm : ccemeterium 
omnis aUerins cadaveris impatiena : corpns Pra- 
gam translatnm 349. § vi. Sanclea corpus post 
Incendium templi repertum : ejusdem tumba gy- 
psca, ei argenlea capitis theca exhibentur : tra- 
ditio de quadam Cruciflxi imagine : pars pe- 
pli miraculo clara : reliqniae alisa Pragae el 
Ulyssipone 352.Vita, auctore Ckristanno de Scha- 
ln. monacho, Sancta pronepote, ex editionc Bo- 
huslai Bdlbini, Hb.i, cap. 40 Epitomes Rerum 
Bohemicarum. Pr*fatio 354. Cap. i. Bul- 
garornm ei Moravomm ad Christi fidem con- 
versio : Borzivoji Bohemiae ducis baptismus, 
exsilium, reditns in ducatum, et religio 355. 
Cap. 11. Borzivoji conjux S. Ludmilla ad Gdem 
conversa : ntriusque proles : sanclae Viduse vir- 
lules, socessus in arrrni Tetim nsein, marty- 
rium ei sepultura 358. Cap. iii. Sanctae parri- 
cidarum pcena : Dragomira a s. Wenceslao 
aliquamdin relegata : Sanclae corpus incorrnptnm 
reperlnm , et Pragam translalnm : puer con- 
Iraclus, ibidem ereclus 361 

Hi Ludovicus Alamandus , Cardinalis archiepi- 
scopus Arelatensis, Salonae juxta Campos la- 
pideos in Provincia Comm. piuev. s i. Lndo- 
\1111s liiilla ponlificia Ocatis atJseriplus : cultUS 
ipsins, el Oilicium , diu intermissnm, po- 
siea resumplnm : hodiernus reliquiarum ipsius 
staius 4:ic>. § n. Acta Beati ex Ms. daiula : 
alii quidam seriptores, <]ui iie ipso e^erunt 438. 
| 111. Beati patria natales, dignitalea variae, 
officiaque et gesta usque ad concilium Basileen- 
se 139. § iv. Gesta Ludovici in concilio Ba- 
sileensi, in quo non fuit ab initio, sed postea 
praecipuam anclorilatem habuil 442. 5 v. Pro- 
secuiio gestorum Ludovici in concilio Basileen- 
si usque ad finem schismalis 445. v - vi. Ju- 
dicia varia variurum de gestis B. Ludovici eum 
Basileensibus : reratantur illi, qui negant, 
ipsum pcenituisse gestorum in concilio 450. § vir. 
Gesla Reaii posl concilium usque ad ob- 
iium : beata mors, sepultura, epitaphia, mi- 
racnla 455. Vita, auctore anonymo, ex \t$. 
Hubea Vallis. Prologi-s 458. Cap. i. Beali 
natales, dignitales, ?esi a va ria, obilus et se- 
pullura 459. C.ve. n. Miracnla Beati 
tcm 

15 Lnlhardus comes conf. , 
inferiuris Germaniae. Comm. 
'" illustregenus; parenirs; memoria apud seri- 
P* or «s. ei horum mulliplex anachronismus 
11 "■ \ "■ Sancli conjux ac liberi; nlii etiam 
h»c scnptorum anachronismi 108. § ni. Memo- 
111 J aslis ; c «ll«s; Viia metrica hic danda 

» ITA RhTTHICA 



posl mor- 

460 

in Clivia, ducatu 

ea.i:v. § 1. San- 



109 



lo- 
ge- 
dan- 
_ n. Sanctsa patria, 
iles, ethnica educatio, ei conjux Borzi- 
hujus ad fidem conversio ei bapiismns 
111. Ludmillae, idolis mullum addiclae 
mstrucUo et baptismus : Borzivoji religionis er^ 
1 exiUum:ilUus in Bohemiam reditua el oia 
■jnwqw «nunificentia 344. \ ,v. s. Ludmilte 
Uhl ' li ■ BoraTo.08 ducolnm probabilius num- 
qnam abdicavit : hujus annus emortnalii h 



auctore anonymo, 
ex Legenda Lovaniensi, edita anno US5, n 
collata cumuss. apographis, ConfluenUno, Co- 
loiutnst ctBodtccnsx 



n 



\njns ; 
W. 8 



M, 



M 



icrinus 



ril "< valeriano. Vide valcrianus 
ro Melihna mart. 
ex Faetis Grmcis 
gio 

15 MamUianus episc. Panonnitanus 
Elrusci. Svi.loge 



Marcianopoli in Moesia , 

et Bomano Martyroh- 

29 



ilam 



maris 



m 

iiist. 
S i.Sanctmomen in Fasi is recentioribus et eul 



tus 






AD TOMUM V SEFTKMBRIS. 



XIX 



tus variis diebas : corporis pars major Suanae 
in Tuscia , uliffique partes aliis tocis 15. s u. De 
S- Mamiliano agunt Acta varia fldei non satis 
probatffl, ex (|uibus varia dantur de Sancto : ex 
his de state, dignitate gestisqoe el obitu S. Mami- 
liani probabiliora invesliganlar »s. 5 m. Utrura 
necesse videatur, daos admitlere Mamiliaoos di- 
versos ex Aclis modo landatis: el an saliscon- 
slel de dignitate S. Mamiliani .'il 

16 Marcianus cnni Abundio. Vide Abundiut 

18 Methodius episc. mart. Chalcide iu Gra&cia. 
STkLOfii S '• Locus episcopatus ct martyrii 
\.i: 11- dobitatiooibos obnoxius , ati alia fere 
omoia ad Sanctum spectantia 768, j u. Scripta 
s. Methodii . quorum pars magna perdita , 
enumerantur 770 

15 Maximus . Tbeodotus el Asclepiodote MM. 
iu vico inter Philippopolim et Adrianopolim in 
Tbracia. Comm. pr f.\ Sanctomm memoria 
in FasUs maxime Gracorum : Acta ab auciore 
contemporaneo videnlur Bcripta , et Bde digna 
30. Acta , ex Ms. MedictBo reyis Franco- 
rnm interprete J. S. Cap. i. Persecutio Maxi- 
iin.mi : comprebensio SS. Maximi ct Ascle- 
piodotae : horum certamina HarcianopoU , obi 
Theodotus tyrannum objurgans , eUam com- 
prehenditur et torquetur 34. Cap. ii. Hartyres 
ducontoi' Adrianopolim , ibiqae rursum cracian- 
tnr : intle ad locum marlyrii ducti , capite 
minuunlur 34 

17 Myro cum Heraclide, Vide Ueractides. 



X 

17 IMarcissus et Cresccntio MM. Kom;r 
MartyrologiU , et Actis S. Laurentii 

15 Nicetas Gothus marl. in Golhia ultra Islrum. 
Comm v rn.Ev. * Celebris Sancti cullns : locus 
et tempus martyru iavestiganlur : nonnulla ile 
conversione Gothorum observala : Acia Graeca 
edemla 38. Acta , ex codice Ms. hihliothecm 
reyi& cum antiqua versione subinde correcta 

40 

15 Nicomedes presb. mart. Romsa. Comm. de 
COLTu et gestis. § 1. Sancli memoria cele- 
bris iu Martyrologiis : Acia gemina , ijuorum 
prima suspeclae, attera nullius fidei : ecclesia ct 
coemeterium Roms ipsi olim dicata 5. § n. San- 
cti corpus a S. Paschale l in ecclesiam S. Praxe- 
dis translatum : ;ui Mediolaa i iu ecclesia s. 
Vincenlii quicsca! H. sj m. Alia loca Sancti cultu 
aut reliquiis iltustrata 12 

16 Ninianus episc. , Pictoritin Australium Aposto- 
lns , Cauiinki 1 , Casai in Scolia. Com.m. iiist. 
chit. § 1. Piclorum , t-t sedis ^piscopalis San- 
cti nostri notilia : tempus emorluale . el sus- 
cepti apostolatus exordia :JI8. j n. Variae San- 

Cli nnstri Vit83 , quarum nna fahulosa , aliffl 

minime authenlicffl : gestorum ejus usque ad 
episcopatum exiis compendium 324, }m, Iteti- 
qua s. Niniani gesta : miracula in vita patrala : 
varia scriptorum etogia 324. g iv. Cullus ejus 
antiquus et legitimus : gloria poslhuma : scripta 
a nouuultis illi atribnta 327 



ex 

471» 



tnr : deque cultu ac lustraUone corporis : gesta 
bre ignota 

P 



;P. 



0, 



15 v^ranna vel Oranda virgo cum socia ano- 
nyma , in Esch prope oppidum Beres in 
Lotharingia. Sylloqb. De loco, ubi Beata coli- 



ctrus Arbuesius Canonicus regularia Mart. 
arangusts io Qispania. Comm. pb bi i 
Memoria in Marlyrologiis : Cuttus : \ ita a 
intioribus scripla : ejnsdem compendium 
excudendam 7jk. § u. Beati patria : paren- 
tes nobiles : majores, fratres el Bororea : pia 
educatio: studia litterarum prjesertim Bono- 
" i:i ' : magislerii el doctoratus laurea 729, § m. 
Fil Canonicus Regularis Cfflsaraugustffl . deinde 
inquisitor : tmcidatur ex odio fidei annu 
dies el adjuncta mortis 738. g pr. Ecctesiai 
metropolitanaa Cfflsaraugustanffl luctus : Beati 
honoriOca sepultura : sanguinis ibidem anle 
effusi . effervescenlis el multiplicati prodi 

~ :i: > i v. Cultus 1'jns non diu posl 1 

lem inchoatus : sepulcrum marmoreum ab 
Hispanis regibus Ferdinando et Blisabetha ipsi 
erectum : lampadrs e\ decreto civitalis appen 
sffl : cullus inter casus exceplos in decreto 
Urbani VIII PP. dcclaratus 738. 5 vi. Aiiquol 
Beali apparitiones . et patrocinium adversus pe- 
stem : varia morborara genera sanata : duo mor- 
tuivitffl redditi 740. § vn. Alia miracula percjus 
dem palrocinium impetrata : lumulus, imaginej 
et reliquiffl similiter illustratffl 749 l vm. Alia 
quffldam miracula vel beneficia , in libro 
Informationnm relata 744. § ix. Bealiflcatio 
Petri a Carolo V imperatore , et Philippis III 
ac IV , Hispaniarum regibus , Qagilota , ab 
Alexandro VII Papa ad finem perducitur 747. $ 
x. Ab Alexandro v 11 Beatis adscribitur: bea- 
tificationis solemnitas Romaa in basilicn s. pe- 
triperacta: corpus in pretiosum sacellum trans- 
laiuin 749. Vu\ Bbivis , cr Uelatione Italica 
Romw impressa 753 

17 Petrus cum Lamberto. VideLambertus, 
15 Philolheus presb., in vico Myrmice Mino- 
ris Asiffl. Sylloge , ex tienolooiis aliisque 
Fastis maxime Grmcorum 1 13 

15 Porphyrios mart. , ex Fastis maxime Grmco- 
rum :i t 

i(y Principius episc. Cenomanensis in Gallia. 
Comm. i'ni;\, Sancti cultus : Acta : tempus 
episcopatus 329. Vm, auctore anonymo, ex 
Ms Cenomanensi collatq cum editis a tiabil 
lonio Actis 331 

16 Priscianus mart. Nuceriffl in Italia , rx apo- 
yraphis Hieronymianit :ai 



R 



17 i-tcginaldus eremita cultus ui ecclesis M.N 
Offlen&i prope Flexiamin provincia Andegavensi. 

STLLOGE. g I. Corporis tiaiislalio , ciillus , mira- 

cula 626. I n. DeaU ffltas, et gesla parnm 
certa SS8 

18 Regnifridus aul Bainfridus com Deaiderio. 
Vide Desiderius. 

\H Itirhanlis , imperalrix et virgo , Aadluviffl iu 
Alsatia. Syll. imst. Sanctffl ifl Fastia raemo- 
ria el cultus : jjexta evauiinata : elo^ium ei I*re- 
viario Argenlinensi : miracula -\m 

\'\ Rithbertus aul Raimbertns conf. , ac irerisimi- 
literabbas Leuconaensis in pagoPicardin Wima- 
censi 79 

M Rodingus vel Chraudingus , fundator et abbas 

Bel- 






XX 



INDEX SANCTORUM 



BellHocensis , prope Bellum-Iocum in Cam- 
pania Galliee. Conu, hiky. | i. Nolilia mo- 
nasterii , qood condidil : memoria Sancti in 
Martyrologiis : cultus recentior el antiquos: ex 
VirUs 01183 edenda f menUo illinsapud vaiios 508. 
5 ii. Sancii palria : episcopatus oon satis pro- 
ili cbronolaxis incerta : rila monastica 
Tabnleii : Waslogium ab eo conditum : annus 
rtualis »l" Vita , auctore forte B. 
Hichardo abbate S. Vitmi seculo m. exeditione 
Uabillonii sec. I Benedict. part. 2. Cap. i. 
Sancli in Galliam advcntus : monachatus in 
Tabuleio : secessus in eremum , atque inde 
expulsio . peregrinatio Romana , el reditus : 
monasterii erectio 5*3, Cap. m. Privilegia , 
reliquis el bona monasterio per ipsum impe- 
trata : secessus in eremum : sancta mors el 
sepnltura 516 

16 Rogellius et Servio-Deo MM. , Cordubae in 
Eispania. Stll. bist. De eorum cullu , ei 
martyi io per S. Eulogium scripto 336 

15 Rolandus de Medicis anachoreta , Borgoni 
ditionis Palavicinsa iu tlalia. Comm. pr.ev. CuI- 
tus Beali - Acla el Miracula edenda ex mann- 
scriptis H7. Vita , auctore synchrono , ex 
codice tfs. bibliothecm Mediceea M9. Miracola, 
auctore [nseltnino de Raimundis notario Cre* 
monensi, ex eodice tfs, bibliolhecw Hedicwee 124. 
Ilppendix 122 



s 



Q 

t kJahn 



17 Oalyrus conf. fttediolani. Comm. piuev. | 
' Sancti memoria in Martyrologiis et cultus : 
eloginm a s. Ambrosio scriplum , el Vita 
( ' x ''" composila : qualiscumque vitae chrono- 
lims ls; > " Refutantur vuriae opiniones 
de anno morlis Sancli, el tempus, quo vide- 
tur obiisse , assignalur t88, „,. Controver- 
sia de possessione corporis s. Satyri : Sanctus 
illus in ecclesia Portiana , apud s. Victo- 
rem, ubicorpus postea servalum (94. \ w.\\\- 
vemi ° (,[ translalio corporum SS. Victoris et 
? alvri :i11 «ovam ecclesiam : translalio capitum 
1,1 tnecas argenleas 493. Acta sive Oratio 
Fukebbis, auctore $. Ambrosio, ex edilione 
"'"'-""" "/"''"'" S Ambrosii, cum editione 
Suni collata. Cap. i. Au,l,n,,u, ,,,„,, pielate 
(1 """^ PMtris s.,i loquiiur; exponil insignem 
carUatem • qw «nvicem eranl conjunctissimi et 
vana Satyri officia recensel L9G Cap 

!" ,m doIor ^morte S. Satyri, quemAm- 

™¥ morte 8ua PericOIis sublractum do- 

cet: s !lua Qaufra Po ereptus, baplismum 

QOn ;"" "" * schismatico, scd illum 

demde ... acclesia r.aiimiu-a susripit 499 (•„, 
!»• S^cti verecundia, caslitas, lemperanUa* 
Jusm ' a > ;i!,;, "i"" vniu.,s: AmbrosiussuT e i 

~«02. Vita, toreano«ymo"rf 

. u ^^mbntafre q uentercorrecta s OS 

«Servio-DeocumRogellio.VideJiooeH« M 

"SSmeriusepisR conf.Abrincis in hordierna n£ 

TUZXSi ■-■ S SS 

"*" * S, -'"'«'- «>' ■"■ .Vn«lia. Svuo^ 

\ai ,t ••"-«■. -**•**,*; 

" Stephaaua cum Socrate Vide Soerate,. ™ 



17 X heodora matrona , Ronrn Stlloqb. San- 

ctffl nolitia untle hausla : memoria in Kastis 
nonnullis : corporis Ariniano Roraara translatio 



etc. Vide 



m 

Ma n~ 



1."i Theodotus curn Mavimo 

mus etc. 
18 Thomas a Villanova , archiepi*i\ cn.mioinciiid 
Eleemosynaris , Ord. S. Augnstini , Valentiaj 
in Hispania Comm. piuev. s t. Acto Sancti , a 
quibus conscripla , el quae edenda 799. M 
Locus ii annus nalalis , parentes ac genus San- 
cti 801. '.'; iii. Sludia Sancti chronologice dedu- 
cta usque ad solemnem professionem in Ordine 
Eremitarum S. Augustini , ac sacerdolium 803, 
§ iv. Miinia , i|u;i' obiil Sanctus in provincia sua 
usque ad annura mmwmv, chronologice dispo- 
nunlur 806. J \. Reliqua ofliciorura chronotaxis 
producilur nsque ad annum mdxlit, 808. m, 
Fuii Carolo V imperatori a concionibns , et 
consiliis ; misit discipulos in Indias 811. | \ M 
[nvitus archiepiscopus Valentinns eligitur ; lii- 
teras ipsius ad Ordinis sui Priorem generalem 
Hieronymum Seripandum et hujus ad ipsum 
814. § vin. Sanctus ad concilium Tridentinum 
vocatus non ivil ; synodos dioecesanas inslituit 
8ir>. § ix. De anno ac die Sancti eraorluali 
818. | x. I)e scriplis Santii ac variis eorum 

sditi bus B20. g xi. Acta Sancli quo ordineac 

moilo edenda et quibus instrumenlis illustranda 
823. Vita prima, auctore Joanne Muyna- 
tonio . episcopo Segobricensi , Sancti amico 
familiari 825. Vita altera,, ex Serie Actorum 
in canonizalione 828. Vita pnouxion, auriurc 
Michaele Salonio , comvo , ex processibus ad 
beatificationem el testimoniis fide dignis Hispa- 
""'■ r<tiiu, uv Latine reddita interpretes J. P. 
Libeb 1. Cap. 1. Sancli natales , parente, et 
horum praaclara «rlus 835. Cap. ii. Sancti vir- 
tutes 111 puerilia al insignis in pauperes miseri- 
cordia 838. Cap. m. Liberales artes ac Iheo- 
iogiam discit, et illas docet magna inRenii ac 
pielalis fama 840. Cap. iv. Institutum Eremitarum 
S. Augustini amplecUtur; habitum induit Sal- 
manto, in lyrocinio virtulibus excellit 841. 
Cap v. Solemnem professionem nuncupal ; 
sacerdotio initiatur; proficit in exercitio rirtutis 
843. Cap. vi. Docet Theologiam , pro con- 

'' ' ticil mirabili doctrina, efficacia et fru- 

ctu 845. Cap. vii. Virmtea in verbi Dei prav 
cone requisitas docet alios et exercet ipse; 
Carolo \ imperalQri a concionibus eligitur 847. 
Cap. vm. Conscientiarum moderator I. umii.es 
sexus mriusqno ai vitam perfectiorera perdu- 
»9.. r A p. ix. in oratione et concionibus 
frequenter in ecstasim rapitur 851 Cap. x. 
Futura prmmsni 855. Cap. xi. Dsmones 
npeuit857. Cap. xii. Obinsignem prudentiam 
wwrtuur iam ali imperatorc quara ab aliis ; 
P rfflflcitur . var iis convenUbus; bis loti provin- 
cu ' : 8« be mandi raiio exponitur 860. Cap. 
»b- GubernandiratiodumtoUprovincifflprmest 
,;■,,, '^- XIV - Dis «Puli seu fihi spirituales 
ahquot Sancti recensentur et elogio illustrantur 
,'", V " X¥ : Amor el reverentia, qua fuit in 

totes^ awhi episcopatum Gnmalensem renuit ; 

arrKipni^ ' . "' Ex °^'enlia admiltit 

arcniepBcopatum Valentmnm, e t consecratur 

874 



\I> TOMUM V SEPTEMBRIS. 



\\i 



Hii Libkh ii. Cai«. i. Valentiam proficiscitui 
ei extra muros commoralur in conventu sui 
Ordinia K7(>. Cap. ii. Magno incolarum gau- 

ilio ecclesiam suam iii£rrilitur »l prnn.is 

convertii ad carcerem el xenodochium 878. 
Cap. iii. Archiepiscopus paupertatem Berval in 
veslitu, victn, supellectile domestica 880. Cap. 
iv. Dicecesim perlustral ac mtnistros in regimi- 
nc adjutores sibi deligil 884. Cap. v. Synodum 
dicecesanam celebrat et immunilalem ac liber-ta 
tem ecclesiasticam memorabili fortitudinis exem- 
plo propugnat 886. Cap. vi. Cuicumque ne- 
goiio orationera praemitlens . felicem semper 
eventum sortitur 891. Cap vii. Orans, occulla 
a Deo edocelor 893. Cap. mii. Humilitas san- 
cti PraesuJis et comitas erga omnes praesertim 
pauperes 897. Cap. i\. Consanguineis egenis 
parce admodum succurril . ac csesari pecuniam 
mntuam petenli diu resistil . ne pauperibus 
subtrahal 901 Cap. k. Solicile domui sdsb invi- 
gilat, famulos ad virtulem stimulai doctrina, prav 
mio, amore, exemplo l .»0i. Cap. m. Castita- 
tis tota vita amanlissimus , eamdem virtutem 
etiam impetral aliis 908. Cap. mi. Boni pasto 
ris munus exsequitur \>\\. Cap. \m. in cor- 
ripiendis delictis mansueludinem severilati pru- 
denter prseponil 944. Cap. srt Eximia caritale 
subdilorum necessilatibus occurril . el impro- 
bos clericos ad frugem revocal 917. Cap. \*. 
EJjusdem materiae proseculio 920. Cap. icvi. 
Suorum , praesertim ecclesiasticorum . bonori 
consuht ; facilis esl ad ignoscendum et in reos 
pcenilentes benignus 924. Cap. xyii. Sancti 
caritas ac liberaliias erjga mendicos el e [enos 
pudibundos 927. Cap. xviii Caritas in omnes 
cujuscumque conditionis homines ac primo in 
ecclesiaslicos paoperes 930. Cap. xix. .\lmiiii- 
centia erga viros ac matronas nobiles pro slatu 
suo indigentes 932. Cap. \\. Liberalitas ei [a 
pauperes puellas matrimonio jnngendas; cura 
infantium expositorora 934. Cap. xxi. Gau- 
ilium ejus, dum stipis erogandae datur occasio; 
parcitas erga se, quo plus eroget; exstructio 
duorum collegiorum 937. Cap. xxii. Saocti 
eleemosynaB miraculis illustranlur 941 . Cap. 
xxhi. Ejusdem materisa prosecutio 945 Cap. 
xxiv. Archiepiscopatu se abdicare desiderans, 
mortem divinitus praenoscit; morbo corripitur; 
luctus el preces populi 948. Cap. xxv. Bonis 
omnibus in pauperes erogatis, sancte moritur 
951. Cap. xxvi. Luctus ac ploratus ex obitus 
ejus nuntio ; exsequiaa ac sepullura 984. Glo- 

RIA &ANCTI POSTHUMA, ^ I. Sancli CUltUS al> 

ipso obitu, processus ad beatificationem 957. 
| ii. Causaa promotio; bealiucatio 959, 5 in. 
Extensio tacoltatis dicendi Officinra et Missam 
de Beato semel et iterum facla ; Acta Romie 
usque ad declarationem faciendse solemnis ca- 
Dooizationis 962. •= i\ Acla reliqua usque ad 
soiemnora canonizationera , die prima Novem- 
bris anni HDCLvm celebratam 965. | \. Bullae 
canonizationis in duas partes divisee pors pri- 
ma, coDlioens Sancti Vitam 967. § vi. Miracula 
rite approb ita ; ordo bealiflcationis el canoni- 
zationis 970. \ vii. tndolgentisa Gdelibus con- 
ressa 1 oivasioiic raiKniizatioriis ; solemnia Romaa 
ct alibi hanc subsecuta 972. \ vm. Bxtensio 
Officii et Missae posl canonizotionem ; loca sa- 

Cra el allaria Saulo erecta ; roli(|ui;r rjtis lnris 

variis honorats 974. Mnuci la , ex Sahnio 
et filus. 1 1 Miracula unde accepta el quomo- 



do danda; apparitiones Sancti plaribus 
bI "iiat.i beneftcia posl oMlum 976. g u, tte 
neflcia impetrala per usum terraa el florum 
ipsius sepulcri . atque olei ei tampade eidera 
sepulcro appensa 979. g m. (nfantes mortui vel 
nt tales habili, ad viiam revocali 980. 5i\. in- 
lantcs moribundi ad sanilatem reducti984. § v. 

Plures moril <li el a medicis desperati , pa- 

trocinante Sancto . ad sanitatem deducti 983. 
§ vi. Egre partnrientes liberal», el viva prole 
donala? 985. | vn, Claudi el debiles membro- 
rum osui restituti 986. \ vm Caeci, muta, para- 
(ytici , podagra item et aslhmate laborantes 
curati 988. j i\. Strumra, ulcera, angina, pla- 
'_'a', tumores, cordis palpilatio, cancer el dolor 
colicus sublata '.ik'.i. \ \ Reliqua Sancli mira- 
ciila ex variis aucloribus collei la 990 



15 V alerianus mart. Tbrenorchii in ducalu Dnr- 
gundiffi. Cohm. pb bv. j i Wemoria Sancli in 
Marryrologiis ; AcLa martyrii, eorumque auclo 
res 13. | ii. Locus ac Lempus marlyrii; ba- 
silica ipsi erecta ; cultus anliquitas 15, .§. ui, 
Cultus antiqui continuatio; reliquiarum trans- 
lalio ; nummi ejus nomine in i| ili; nova ec- 
clesia ipsi consecrata i ; i\. Sancli reliquin 
a Calvinistis dissipalae seculo xvi pene omnes; 
cultus hodiernns Threnorchii el alibi 19. Pas- 
sio, auctore anonymo, ex variis exemplaribus 
M$$, et impressis inter se collatis 21 . Passio 
^ltbra . auctore Falcone monacho Trenor- 
ckiensi, ex Ckronico ejusdcm loci, editoaCkif 
fletio '! Tuenino 23. Translatio bt Miracola, 
auctore eodem Falcone, ex editionibus Chiffle- 
lii rt Juenini 26. Tdanslatio i i Miraci i v. 
auctore Garnerio monacko Trenon kiensi, ex 
edilionibus Ckiffietti et Juenini fl 

17 Valerianus, Macrinus, el Gordianus MM 

Hartyrolo iii 183 

hi Victor III Papa , Casini in Italia. Comh. 
rn.i \ l i. Anliqnus Beali cuIIds : quare bic 
lantum Beatus dicatur el an martyr ?ocai i de- 
beat? \liquol ejus elogia ; Officium, cujus le- 
ctiones propriaa dantur 'i'A. § n. Calumniaa 
gravissimffi, a variis Deato impacla), solidc con 
futatffl 375. •: ni. A.cla Beati, a variis conscri- 

pta, <*\ [ibro tertio Chronici Cas nsis danda : 

illius aucloritas vindicatur 378. i\ Deali aa- 
tales prmclari : chronotoxis geslorum , usque 
iIiini Casinum adiit, <-i quaadam in ins contro- 
versa : locorum notilia 380. -\ Prfiepositns Ca- 
puanus, deinde Casinensis abbas eligitur : 
tur Constantinopolim : Cardinalis creatur : variis 
interesl conciliis : Caatrum oovom ffidiHcal ;i.s;i. 
I \i Monasteriorum Tremitensis el Sublacensis 
reformatio CasinensiG ecclesiac instauralio ''t 
consecratio, post quam Lotnm cqpnobium inno- 
vatur386. ^ vii. Plurimac dooationes ad ordinera 
chronologicum reductae : violala ecclesia Ca- 
sinensis, ideoque ad aliqnol dies inlerdicto 

snpposita ; donol ura aliarnm chronolaxis 390. 

g vui. Gesta Desiderii ad conciliandom cum S 
Gregorio VII Robertum Guiscardum, aliosque 
principes Norraonnos : ejusdem gesta cum Hen- 
rico Germaniffl rege : reiiqua anle pontiflca- 
hmi ejusdem :t , .»:i. g ix. Mors Gregorii Papsa \n. 
cui 'lni reluctans substituitur Desideriua , as- 
sumpto Domine \ ictoria in ; gesta ipsins 
m pontiflcatu , ac healus obitus Mfi. Vita , 

ex 



XXII 



INDEX SANCTORUM 



(t ttb. lii Chroniei Cannensis, awttonbw 
[n0( rt Pttro DiacoM, w *«- 

. i „,,,/," tfc ifeM, a Muratmo ret 
PBOLOGOsWO.CAP.i.BeaUnalales etsancla ado- 
lescenlia : fnga dnplex e patria : profcctio ad 
varia coenobia : Uoni IX perquam carns, et a 
Victore II commendatus , Casinense iostiiulum 
amplectitur LOS. Cap. n. fnsignis Beaii visio : 
o ,,i abbatem : gesta osqne ad Cardinala- 
(„ m : interesl coocilio Melfltaoo W3. Cap. iii. 

obii sui hooori alilitatique prospicil : rem 
sacram augel : pro Alexandro II Romam petil : 
coenobia in Sardinia constituil 108. Cap. iv. 
noiiii Casinensis immnnitas obtenta, al Tti 
tensis Bealo suscepta reformaUo : novaa basiti- 

exslrnclio ejusdemqae pretiosa exornatio 
ill. Cap. v. Nov» basHica solemois dedicatio : 
popnli ad eam coucursns : imperalricis Agne- 
ns dona iii. Cap. vi. Quae Bealus coatalerit 
novffl basilicse ornamenta, ei quaa tum intra, 
ium extra claostram eediflcia fecerit : deque va- 
riis instauratia et sacratis ecclesiis 417. Cai». vii. 



Varisa variorum <lon,niones : jos in ecclesias S. 
Sopbis el S. Angeli CasiDensibus conflrmatoj 
:l Gregorio VII, qui Casineasi ecclesisB sacris 
interdicil 180. Cap. vm. Deaiderii cum Henri- 
co IV conuicssits, in ijuo Kcclesiffl jura invicte 
melur : communio cum Cluniaceasibus sanct- 
I;i ; variffl transactiones 123. Cap. ix. Beaiua 
Gregorium Vll fugieutem benigne fovet : n - 
berii ducis donationes in gratiam Desiderii : ejus 
cura circa rem litterariam el indigentes 425. 
Cap. x. Hortuo Gregorio VII, diu reluctans ct 
inyilus substituitur Desiderius , qui , depositis 
Pontificatus insignibus, Casinum revertiiur 428. 
Cap. xi. Beatus Papa coronalur : Guiberti an- 
tipapffl depopulationes et sacrilegia : Victoris 
de Saracenis triumphus 430. Cap. xii. Synodura 
Benevenii celebral Victor : ejus decreta, et Ca- 
sinum reversi sanctus obitus : supellex sacraab 
eo relicta 432 

16 Villbetta cum Einbetta. Vide Eiribetta. 

16 Vorbetta cum Einbetta. Vide Einbelta. 



INDEX 

GHR0N0L0GICUS 



S 



SECULO I. 

ub Domitoiano passus dicitur S. Nicome- 
dea presbyter M. Romee 5 

Seeulo I aui foriasse 2 SS. Heraclides et 
Myron episcopi martyres in Cypro 467 

SECULO II. 



Sub Adriano vel Antonino Pio S. Ariadne martyr 
Prymnesiaa iu Phrygia Salulari 469 

Cirea ns Valerianus marlyr Treaorchii in Bur- 
gundia ):t 

Seculo i aut 3 s. Uelitina martyr Marcianopoli in 
Moesia 2 g 

SECULO III. 

i-one sub Valeriano passi Homa? Narcissus ct 

Crescenlio MM. ,-.„ 

Oirca 259 S. Juslinus presbyter raarlyr Romffl 470 

SECULO IV. 

*«••»> ™< ^ passa s. Buphemia V. M 

(Jialcedone .,..., ,,... 

tob Dioeletiano passi SS. Lucia et Geminianus 



llniinr 



286 c 



«■■«> SS AJbnndios presbyter, Abundantins 4i aco 

nus, Mareanus et Joannea Roma m 

""" S ' " moce " 1 "' *W> el marlyr Ariminensis 

"ZJ- ,ilsl< """ nus ****• "• «««". - £!■ 

Porte »1 ndm m Britannja passi Socra J« 



Stephanus MM. 477 

Sub Diocletiano circa 304 passus S. Ferreolus 

martyr Viennensis 760 

Forte sub Diocletiano passus S. Melhodius, episco- 

pus et doctor 755 

Inter 305 et 31 1 , Maximus, Tlieodotus et Ascle- 

piodote martyres in Thracia 30 

Post initium hujus seculi dcfuncta Romre S. Theo- 

dora matrona is4 

Ante medium seculi 4 defunctus S. Eustorgius I 

epi^oiiiij; Mrdinhinensis 774 

Circa 362 Porphyrius martyr 37 

" -" 372 Nicetas Gothus, martyr in Gothia ultra 

istrum ^g 

i""o 392 ant 393 defunctus Mediolani S. Satv- 
™ 185 

Forle sub fincm seculi i ilofnnctae SS. Einbetta, 
Vorbelta, et Villbetta ArgentoraU 315 

Seculo 4 structa basihca S. Eupbemiaa prope Chal- 

ccdoncm v -- ,\ 

255 il 

s '"'/" i ""'MlHunctnsS. Alhinus episcopus Ut- 
gduncnsis u 



SECULO V 

Past medium seculi 5, s. Mamertus novam S. 
"eireoiu M. condit ecclesiam prope Viennam, et 

|\^enitransfertcorpnsS.FerreoIiet caput 

S - Iwhatii M. -.. t ' 

Seculo iidrfu„ct.K s k- ° Ct qq ' 

eiunctus s. Nimanus episcopus, Picio- 

J^AustralmmapostoIus ' 3I8 

«JJfaj» "culo 5 defnuctusS.Mamilianusar- 

chiepiscopoa Panormitanus 45 

Aner ol ' d l)utium 6 defunctus S. 

A Pe 111« Tnll ft «„:_ 

SE- 



Aper episcopus Tullensis 



AD TOMUM V SEPTEMBRIS 



SECULO VI. 



Vertsimiliter inter -ill et 520 obill S. 

Cenomanensis episcopus 
Circa 570 aut 580 deftroclus S 

pus Ahrinmisis 

v.n deronclus S. Ferreolus episcopua l.emo- 

783 



Principiua 

339 

Sinerius episco- 

780 



VICOIIMS 



SECULO VII 



Circa 620 corpus s. Eupheraiea Constantinopolim 

translatum - : » s c 

Circa 070 s. Lambertus m episcopus Trajecten- 

sis (i - ; » '' ''' '" ,, l l l- 

Cirea 674 s. Lambertus e sede sua expulsus 5*8 f 
Lnno 681 "<" 682 S. Lambertus sedi suffl resti- 

tuitur 532 c 

Circa 687 obiil S. Aichardus ant Aichadrus abbas 

Gerameticensis s " 

Ctrra fnwm SCCUli 7 ilruiniMus in r.iimpam.i S. 

Rodingus vel Chraudingus . fundator Dellilo- 

ceni i- ei abbas 508 

Verisimiliter seculo 7 defunctus S. Rithbertus aul 

Raimberlus in pago PicardiaB Wimacensi 7'.) 
Forte seculo 7 defunctus S. Eumenius «lortynen 

sis in Crela episcopus 
Seculo 7 aut h occisi in Alsetia ss 

ep. el Uegnifridus iliaeon. MM. 



786 
De iderius 

* 788 



SFXULO VIII 



Probabilius anno 709 occisus s. 

scopus Trajectensis M. 518 
Anno 721 rcl 722 corpus S 

tum Trajecto Leodium 



Lambertus epi- 

536 d el seqq 
Lamberli transla- 
o.'j2 tl el seqq 



Sub (incin secu/i 9 dofuncius m CUviae ducaiu 

S. Luthardus comes 105 

Secula 9 corpora ss. Aichardi el Hugonis trans 

lala 81 b c .1 

SECULO X. 

Seculo 10 aut citius defunctus s. Philotheus pre- 

sbyter in vico Myrmice Minoris Asia 113 

Sub initium seculi 10 defuncta Andlaviffl in Alsa- 

lia s. Richardis imperatrix virg. 793 

Circa 918 corpus S. Apri Tullum delatum ti i f, 

74 il et seqq. 
Seculo ni probabilius inter 920 et 929 occiss S. 

Ludmilla, Bohemiee ducissa 339 I »0 

Post paueos annos corpus s. Ludmillai Pragam 

translatum 951 

i„,„, 978 corpus s. Apri inventum el elevatum 

65 a, 77 
Circa 980 translatum in Burgundia corpus S Va 

leriani mdrtyi i> '" •' ■ -'• ■ « 

Vofl diu posi 984 defuncta WiUoniae tn Anglia 

S. Editha seu Eadgitha 364 

Deinde anno incerto corpua ejusdem Sancts ele- 

vatum 368 e el seqq. 

Anno 1000 translata corpora SS. Urondiiel Abun- 

dantii MM. ,l,:t e *> 3«* 

SECULO M 

Circa l<>27 nalus B. Victor Papa m 380 t 

Anno 1085 morilur S. Gregorius PapaVtl 397ab 
Anno 1086 eligitur Papa Desiderius abbas,postea 

Victor iii, sed electioni non consenlil 391 e 
Anno 1087 defunctus I!. Viclor Papa ai, qui lan- 

dem electioni su» eodem anno consenseral . '*t 
fuerat 373 . 398 






Secuh SperLeonem Tsauricum vel Constantinum 
Copronymum profanata ecclesia S. Euphemiae, 
ejusque corpos projeclum in mare , sed mox 
invenlum ei in Lemnnm insulam delatum 259 

e f, 260 a b 

\on diti ante medium seculi 8 reliquiae S. Fer- 
reoli M. Viennam translalaa 768 e f 

Anno 796 corpus S. Eiiphemi;e ilerum Constan- 
linopolim translatum 260 b c 

Seculo 8 oliiil s. Eugenia abbatissa Hohenbur- 
gi in Alsalia 332 

Forie seculo 8 defunctus S. Sevoldus in Alsa- 
tia 336 

SECULO XI. 

Anno 817 Iranslalum Romffl corpus S. Nicomnli.s 

presbyteri 8 e 

Anno 834, reliquiffl SS \lc\amlri PapSB et Ju- 

stini presbyteri MM. Frisingam, ul videtur, 

translatae *W •' '. i::1 

Anno 8.'J2 inarhres Cordubffl Emila el Iliiremias 

102, 104 d 
Eoilem anno passi ibidem SS. Rogellius et Scrvio- 

Dco 336 

Anno 853 S. Columba virgo sanctimonialis Cor- 

dubaa martyrio coronatur 618 

Anno 875 aut 877 s. Richardis nubit Carolo Cras- 

so postea iniperalori 794 d 

Mntn 881 s. Richardia imperatrix, serrala et 

prohata virginitate, a Carolo Crasso discedit 

ad monaslerium Andlaviense ante fundalum 

795 r el aeqq. 
Probabitiut circa 890 baptizatus Borzivoyus, dus 

Bohemias, et conjux S. LudmilUe 343 c d e 
.Xun diu post bapli/.ata iteni S. Ludmilla 345 



coronatus 
Anno 1098 nata S. 



deeavdis 



(»31 b c 



SECI LO \ll 



Reginaldus eremita m 



626, 629 1» 



inno 1104 defunctus S. 

provincia Andegavem i 
Verisimiliter circa 1130 iterum translata corpora 

SS. Abundii el Abundanlii 307 e et seqq, 

i nn0 H4i corpus s Lamberti ad castra Leo- 

diensium delatum :i:i ' D 

Ullll , IU8 aliqua S. Bildegardis scripla probal . 

eamque ad plura scribenda hortalur Eugenius 

Papa III ,i:f<i '' el -'''I'! 

inno 1179 defuncla S. Bildegardis virgo, magi- 
stra niniiialinm iii dicecesi Mogunlina 629, 87i> 

f ei seqq 

SECULO XIII. 

Circa 1260 demnctus it. Gandolphus, Ordinis s 

Francisci , Politii in Sicilia 
Anno 1265 Iranslaluiii COrpus S. FlOCelli M 



479 
h c 



SECULO XIV. 

lloc secuio aut citiut obiit ». Oranna vel Oranda 

in Escb vico Lolharingiffl H5 

inno 1320 elevatum corpus B. Gandolphi Pran- 

ciscani 709 l! '•' »« 

inno 1386 obiil B. Rolandua de medicia anacho- 

147 



reta in 



ttalia 



SK- 



XXIV 



INDEX CHRONOLOGICUS 



SFXULO XV 



inno 1431 inchoatum concilium Basileense U2 c 

\nno 1433 Ladovicns Cardinelis Arelalensis pro- 
flciscitur ad concilinra Basileense M e f 

inno 1437 concilium Basileense ab Eugenio Papa 

(ransferlur Ferrariam 143 b c 

Anno i i 19 flnitur scbisma Basileense 130 

inno 1450 defunctns B. Lndovicns Alamandus S. 

i{. E. Cardinalis, archiepiscopus Arelatensis 136 
inno 1468 Iranslatom cbrpus B. Rolandi de tfe- 

ns c 
inno 1484 li. Pelrus Arbnesins lii primus inqui- 

sitor in regno Aragoniae 732 e f 

Anno I48S B. Petrus Arbuesius inqnisitor Caesar- 

augustse ab impiis occisus 728, 733 , 734 

inno 1488 natus in Hispania S. Thomas_a Villa- 

nova 802 h 

i"/'" 1489 risilatum corpus s. Lamberti, el BB. 

Pelri el Andoletj 564 e el seqq. 

Eodem anno Lustratum corpus S. Hildegardis vir- 

gini (177 d 

SECULO XVI. 

inno 1540 obiit Genuce S. Calharina Flisca 

Adurna vidua u.t 

Inno (546 S. Thomas a Villanova amplectitnr 

Ordinem Eremilarum S. Augustini 80S c 

Anno 1518 s. Thomas a Villanova sacerdolio 

initiatur. 805 f, 806 a 

Anno 1544 S. Thomas a Villanova flt archiepisco- 

pus Valentinus 814 e f et seqq. 

Inno 1555 moritur s. Thomas a Villanova 799, 

818 (j et seqq. 
Anno 1563 lustratum corpus B. itolandi de Me- 

Anno 1576 corpora ss. Victoris M. et Satyri 
C elevata Mediolani, et ad novam ecclesiam 
lranslata 493 «l el seqq. 



i nno (582 Corpns S. Thomffl a Villanova re- 

pertum integrnm et suave olens 9g 6 (| 

Anno 1583 tertio transiata corpora SS. Abundii 

et Abundantii 308 b et seqq. 

SECULO XVII. 

\ nnQ |g03 natiis It. Josephus a Cupertino 992 c 

et 993 d 
inno I6<M elevatum ei translatum corpus Tho- 
mm a Viilaoova 959 ^ 

IWflO IM8 Tlmnias a Villanova solemniter Beatis 
adscribitur %\ 

Anno 1(121 tustratum solemniter corpus B. i; im _ 
dolphi Franciscani 721 e et seqq. 

iwno 1622 sepulcrum S. Eugeniae in Alsatia ab 
hfflreticis destructum 334 ,| e 

Anno 1032, combusto monasterio S. Ruperti 
corpus S. Hildegardis translatum ad monaste- 
rium Eibingense 1177 e 

inno 1647 translatum corpus S. Leontii M. ad 
monasterium Murense 196 c d et seqq 

inno 1652 approbatur ab tnnocentio X cultus 
immemorabilis It. Petri Arbuesii 739def,740a 
Anno 1653 recognits et translatae reliquiffl S. He- 
ginaldi eremitffl 626 e et seqq. 

Anno 1(i.'i8 B. Thomas a Villanora solemniler 
in catalogum Sanctornra refertur 965 d et 

seq. 

Anno 1063 deranctus B. Josephus a Cupertino 

Ord. Min. Conv. 992 e et 1010 c 

tnno 1664 B, Petrus Arbuesins M. solemniter 

Beatis adnumeratus 749 d el seqq. 

SECULO XVIII. 

i""" 1737 Catharina Flisca Adurna solemni ca- 
nonizatione Sanctis adnumerata 175 f, 181 

Anno 1753 Josephus a Cupertino solemniler' Bea- 
t,s adscriptus 992 c et 1043 f et seq. 







ACTA 



AGTA SANCTORUM 



SEPTEMBRIS 



TOMUS QUINTUS 



DECIMA QUINTA DIES 



SANCTI, QUI XVII KAL. OCTOBRIS COLUNTUR 



Sanctus Nicomedes presbyter martyr , 
Romae. 
S. Valerianus martyr , Threnorchii 
in ducatu Burgundise. 
S. Melitina martyr, Marcianopoli in Moesia. 
S. Maximus M. \ inter Philippopo- 

S. Theodotus M. 5 lim et Adrianopo- 

S. Asclepiodote mart. ) lim in Thracia. 
S. Porphyrius martyr. 
S. Nicetas Gothus martyr, in Gothia ultra 

Istrum. 
S. Albinus episc. conf. , Lugduni in Gallia. 
S. ArchiusM. 1 Nicomedise in 

S. Archeon M. ) Bithynia. 

S Mamilianus, episcopus Pariormitanus, in 

insula quadam maris Etrusci. 
S. Aper episcopus conf. , TuIIi Leucorum in 
Belgica prima. 



S. Rithbertusaut Raimbertus conf., ac veri- 

similiter abbas Leuconaensis in pago Pi- 

cardiae Wimacensi. 
S. Aichardus seu Aichadrus, abbas Gemeti- 

censis, in Normannia. 
S. Emila M. ) Cordubae in Hi- 

S, Hieremias M. ) spania. 

S. Luthardus comes conf., in Clivia, ducatu 

inferioris Germaniae. 
S. Philotheus presbytcr, in vico Myrmice Mi- 

noris Asiae. 
Oranna vel Oranda virgo cum socia ano- 

nyma, in Esch prope oppidum Beres in F 

Lotharingia. 
Rolandus de Medicis anachoreta, Borgoni 

ditionis Palavicinse in Italia. 
S. Catharina Flisca Adornea vidua, Genuan. 
S. Leontius martyr Romanus, qui colitur in 

monasterio Murensi in Helvetia. 



II 



lt 



Stpti mbris Tomus V. 



PK.t;- 






PIUETERMISSI ET IN ALIOS DIES RELATI 



V. Apprnd 

AD TOM. VIII 
SKPT. PaG.782 



S 



ancti Luciani episcopi Bellovacensis 
et martyris translatio memoratur 
ni Martyrologio Ms. S. Martini 
Betlocacensis . Acta data sunt ad 
vui Januar. 
S. Brachio abbas in Arvernia hodie annuntialur 
a Castellano, qui eum Galtice hic nominat 
S. Bravy; sed in indice observat, cumdem 
esse cum S. Brachione , guem die ix Fcbrua- 
rii memorat Menati in Arvernia , et ihidem 
S. Braque vocat : nam /uit abbas Menaten- 
sis, ut lir/uet ex S. Gregorio Turonensi, qui 
variis locis de S. Brachione scribit, sed ma- 
Timr libro de Vitis Patrum cap. 12. Futt 
omissus in antiquioribus Martyrologiis , inr- 
dequc ignotus Majoribus nostris , quando 
scnpserunt de Sanctis ix Fcbruarii cultis, 
ita ut hoc die , quo colitur Pontiaci in 
Combralia ob reltquias, de ipso agi posset. 
A ttamen malumus de illo Sancto agere , 
quando Menati colilur, in Supplemento Ope- 
ris f die ix Februarii. 

S. Chineburgae alias Kineburgas, cum Martyrolo- 
gio Angltcano mentionem faciunt Ferrarius et 
[rturus, ac reginara vocant Norlhumbriae. Fuit 
ccrto regis filia, an etiam regi nupla et regi- 
na, Hderi potest apud nos in SS. Kinebur- 
ga etc, de quibus actum est ad vi Marlii. 
S. Leobinus episcopus Carnotensis hoc dit me- 
moratur ab Vsuardo, in Martyrologio Iioma- 
no, et in aliis pluribus. Dies est translationis. 
De Leobino apud nos actum est in natali ad 

xiv Martii. 

S. Acacii Melitinensis in Armenia episcopi relir- 

quiarwn inventio mtnuntiatur in Menmis et in 

tenologio Sirieti. Acta S. Acacii data sunt ad 

n » t, XXXI Martii. 

De S. Dominici imagine Sorianensi, miraculis ce- 
lebrt, mulla ad hunc diem re/erunt scriptores 
Ordints Prmdicatorum, Marchesius in Diario 
Domnucano, et Carolus de S. Yincentio in An- 
no Domnncauo. l)e illa apud nos disputatum 

C ■ Altfndus ep (S copus Hitdesheimensk hodt 



« opud Castellanum 

•; nam tumdm jam dederat c 



e oc- 
qui memoria lapsus 



vidctui 

ZZVu^' " H eUam ' n0S de ' S -'^o U egi 

]h :;::ir — >*»*— £r A Kl 

rtM Mhtopum. ,-„10 dengnari S lielnam 

1;: !! :;::t; <'™«°*«™Z 

est cum Grari* l, J e flt$ act *™ 

***** et Hanyrologio Romano ad 

Adam cpiscopus Cathenensis in ScotinfT^ 

^^dCamera^mnTAi^^' 

"■'■mHSis ad e dtcta ,n Pres- 

SS. Stralonis, Macrohii ., ,. xm S^mbris. 
To »"- menloHa W t ahorum ^rum 
<>!'»<! Hahmn « "l* ^onymianis, 
Anc Jr» in Galatia , G ^esinium; u bi 

cyrm ct alibil^T*^ nm aHts **- 
P " S " Wr "»< ** Tomitanissi- 



mul ct Ancyranis actum est in Macrobio ct 
Sociis ad xm Septembris. 

S.Seleucus cumaliqnot Sociis hodie in Hierony. 
mianis et Qpud liabanum annuntiatur Ancq- 
rm in Galatia. Martyres hosce etiam dederunt 
Galesinius et Ferrarius, sed nomina aliquorum 
luxarunt, et alios hisce addiderunt, ad alia 
loca periinentes. Nos de Seleuco ejusque Sociis 
egimus cum Martyrotogio Homano xui Scpt 
S. Paulus aut Paulinus, varie admodum in ali- 
quot Fastis antiquis hodie annuntialus , ube- 
riorem ad quwrendunt , quam ad scribendum 
dat materiam. Apud Florentinium Hieronu- 
miana in textu habent : In Atjuira depositio san- 
cti Pauli Apostoli. Fn Annotatis vero codex Ant- 
verpiensis, aut potius Eptemacensis ; Jn Aquila 
Paulini episcopi. Corbejensis : In Anquira depo- 
silio Pauli episcopi. Ita etiam Blumianus pag. W68 
citatus. Rabanus habct : Et in Anquira natale 
Pauli episcopi. In margine ibidem notavit edi- E 
tor : Ancyra. Nudum Pauli nomen occurrit in 
duobus Martyrologiis apud nos datis tom. vn 
Junii, videticet in Augustano et Labbeano, uti 
et in Gelloncnsi apud Acherium. Florcntinius 
putat, legendum in Ancyra, prout est in vut- 
gato sub nomine Beda> Martyroiogio , additquc 
hanc conjecturam : Essc enim potuit Ancyra 
PhrygifE Plinio et Ptolomeo, vel Macedoniaj, de 
qua Livius. Ancyram canones Anquiram vocare 
notat Busbcquius apud Ortelium. Hujus urbis 
Paulum fuisse episcopum ac martyrem, non dif- 
ficile est crederc. Ita ille aiiam quamt Ancy- 
ram, quio Ancyra Galatiaj atios martyres 
eodem die in Hieroyiymianis habet. Habetur 
revera in Phrygia Pacatiana civitas episcopa- 
Its Ancyra dirta. Attamen conjectura de Paulo 
ilii cnitati attribuendo nequit formari satis 
probabititer. Ancyra Gatatim inter episcopos 
suos habet Paulum , in Vita S. Theodori Si- 
ccotm memoratum, apud nos ad 22 Apritis. At 
Paulusille tantum floruit sub finem secuti vi, 
neqne videtur coti apud Grmcos , ita ut ne- 
que de itlo conjectura fieri possit. Multum 
qumstvi, ut probabilem satis conjecturam de F 
hoc Paulo vel Paulino dare posscm ; sed nulla 
satis placet. Idem forte Paulus aiiis diebus com- 
memoratur iis verbis, ut satis innotcscat : cum 
muitt sint hujus nominis Sancti. 
S. Guerrini M. corpus, extractum e cameterio llo- 
mano, hac die depositum fuit sub altare sacet- 
tt, exstructi in ecciesia prope Coltem Scipio- 
nts, Vmbriai oppidum , dicata Dominm nostree 
de Colle dtctm, ibique translatio S. Guerrini, 
de quo plura non novimus, hodie celebratur, 
ut jam dictum est tom. 2 Septembris pag. 4S3. 
S. Mennus aut Mirinus, ut abbas Paslali in Scolia, 
hodie annuntiatur upud Dempsterum, apud Ca- 
merarium duobus diebus serius. In Breviario 
Aberdonenst quinque bodie tectiones de S. Me- 
11110 tt,rn "" a ^r; sed omnia mdentur desum- 
Ptaex Vita S. Comgalii, abbatis Benchorettsis 
2 Ilf ' enm > dot* apud nos die tO Maii. Be- 
Vrttur euam s. Menni abbatis memoria Hl 
auobus caialoyk Mss. Sanctorum Htbermm. Ac- 
oeamt aln duo martyrologi neotcrtci, ridclicet 
wvenus in Auctariis , episcopum vocans in 

Sco- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



Scotia ; Ferraritts ahbatem. Verumtamen dubi- 
tare cogimur, an Sanctus itle Operi nostro sit 
inserendus, tttmqttia Sancti Ilthernia>. non pan- 
ci rariis nominibus innotescunt, Ua ut kic alio 
jorlassc nominejam commemorattts sit, aut po- 
stea commemorandus, titm qttia in variis im- 
pressis ac Mss. catalogis Sanctorum Ilibrriiur 
Merinus nnn invenitur. Quidquid sit. cnm le- 
ctiones de Merino compositits, videantur omnino 
desumptm ex vitaS. Comgallt, dxplura <h. ipso 
dare possemus, quam modo dicta sunt, si con- 
starel omnino, Merinum esse Sanctum ah aliis 
omnibus diversum. Videri tamen eliam possunt, 
quas die 6 Februarii de S. Merino, aliis episcopo, 
aliis abbale, jatn fuerunt obserrata. 
Anonynia qumdatn sanctimonialis , ut discipula 
S. GertrudiSj hodie in Saronia memoratnr apud 
Menuidttti) in Marti/rologio Bencdictino, et apud 
Arturum a Monastcrio in Gyntfceo. Titulum 
quidem Beatffl uterque attribuit ; sed cttltitin 
neuter ostettdit. 
S. Eutropiae viduae meniionem facit Baronius in 
Martijralatjio Homano , earnqur in Gallia gene- 
ratiiii annuntiat. In Annotatis vero declarat, 
quam designet Eutropiam, dicens, de ea scri- 
here Sidontum Appollinaretn in Epistola ad Pra- 
gmatium. IIwc verha simul ittnirii<j>tr innuunt, 
iituie illam acceperit Baronius, videlicet ex 
Molani Vsnardo. Etenint Mnlanus in Additio- 
nibus ad Usuardum hodie ita habet : In Galliis 
sanctae Eutropiffl viduffl, de qua Sidonius m 
Epistola ad Pragmalium. Veruin Molanus hmc 
adjccit minori charactere etprmposita littera q. 
Qui aittem co modo meinorantur a Molano, 
subtnde cultu ecclesiastico carcnt, et inrciiti 
non sttnt ah illo in oetustis Martijrohgiis, sed 
ex altis moiiitinentts , aut ex Mss. Martgrolo- 
giis omnitto recentthus additi, ut latiits ipsc de- 
clarat in pnvfatione cap. /3. Clarum itaqueest, 
aut ah ipso Molano, attt ab uno e.r neotericis, 
quos secutus est, exSidonio desutnptam esse Eu- 
tropiam. Hancautem nullibi reperire potui inter 
Sanctos ah Arirrnis citltos. Consului hac de 
causa Kalendarta Claromontana, ct Opuscultim 
de Sanclts, ecclesiis et monastrriis Cfarnmonta- 
nis, seculo x coitsrriptum, et a Joanne Saoa 
ronc /iriniiim, deinde etiam a Lahbeo, edilnin. 
At nitltibi reperire potui, eam m Sanctam coli 
a Claromontanis : nequc id ohservat Sararo in 
Annotatis ad Sidonium a se rdttuiu, quamvis 
laiti/et Marttjrolotjiuni Homanum et additiones 
Molani pag. 383. Sirmondus . qm Sidonii Opera 
cdiilit , iii \iintiiiitis n</ illam Epistolam sic 
loquitur : Eutropia , de qua loquitur Sidonius, 
vidua Arverna, cujus fiiius Agrippini liliam du- 
xerat. Ilane etiam levi COnjectUTa S. Eutropiam 

esse putant, cujus nomen in Mariyrologium 
relatum est xvu Kalendas Octobris. Non ita 
locutus esset Sirmondus , si Ctaromontii aut 
alihi apud Aricrnns coit Eulropiam c.rislimas- 
set: neque id jaeile tgnorarc poterut, cum 
natione esset Arvernus. Saussayus Eutropiam 
in Martijrologio Gallicano memoravU Claro- 
monte Arvcrnorum ad xxvi Septemhris. Nescio, 
cur hunc dicm elegerit. Attamen hac de cau- 
sa , opinor , Castellanus xv Septemhris tn 
maryiur monet, eam spectare ad xxvi Septrm- 
hrts , ibique Eulropiam rurstts annunliat. 
Ateo scire, cur magis unius diei stt, quam 
altcnus, cum dies obitus stt ignotus, et cul- 
tum numquam habuisse videnlur ullo die. Certe 
antiqua Oallorttm Martyrologia nequidquam 



petlustravi, ut Eutropiam invenirem. Quapro- 
pter satis erit, si hpistolam totam Sidonit, e.r 
qtta a marti/rnlogis desumpta est Eulropia, huc 
traduxero. Ille lib. 2 episl. 2 sic habet. Vene- 
rabilis Eulropia matrona, qnod ad nos spe- 
Ctat, singularia exempli [qua parsimonia et 
humanitate certantibua, non minus se jejuniis, 
quam cibis pauperes pascit, et in C.bristi cul- 
tu pervigil, sola in se compellit peccala dor- 
mire) mceroribus orbitatis necc^sitate litis ad- 
jecta, in remedium mali duplicis perfeclionem 
veslrse coQsolationis ezpelere (estinat, ^r.iim- 
ler habitura, sive istud tibi peregrinatio brevis, 
seu longura compulelur officittm. Igitur pra^- 
fata venerabilis fratris mei, nunc jam presby- 
teri Agrippini, ne injuriosum sit dixisse ne- 
quitiis, certe fatigatur arguliis : qui abutens 
imbecillitate matronaj, non desistit spiritalis 
animffi serenilatem saecularium versutiarum 
llalibus turbidare : Ctti filii oec post mullo ne- 
potes amissi, dua pariler plagffl recenfes, ad 
diuturni viduvii vulnus adduntur. Tenlavimus 
inler utrumque componere , nos maxime, qui- 
bus in eos jus novum professio, vetiistumque 
raciebant amicitias, aliqua censentes, suaden- 
tes quspiam, plurima supplicantes ; quodque 
miremini , in omnem concordia 1 slatum prom- 
ptius a freminea parte discesMim est. Kt quam- 
quam se aliius profuiitrum filiie paterna [acta- 
ret praerogativa, nurui tamen magis plaeuil 
munilicenlia' SOCrualis oblatio : jurgium inte- 
rim semisopitam vestris modo finibus infertur. 
PaciGcate certantes, et pontiflcalis auctoritate 
censura 1 suspeclis sihi parlihus indicite gratiam, 
dicite veritatem, Sancla enim Eutropia, si qnid 
vadimonio meo crediiis, vlcloriam computat, 
si vel post damna non lifiget. Unde et suspicor, 
vobis unam pronunliandam domum discordio- 
sam , licet inveniatis utramque discordem etc. 
Hactenus Sidonius, qui multis </unlriit laudi- 
hits cxornat Eutropiam : attamcn non videtw 
ea Epistola sujfuere ad titulum Sanctffl aut 
Bealffl ridrm attrihticnihim. Hoc non fecissrt , 
quantum existimo, Baronius, si credidisset, Eu- 
tropiam et cultu carerc, ct ab antiquis exsulare 
Martyrologiis. 
Philothens arrliiepiseopus Itodir annuntiatur ii\ 
Ephemeridibus \t<>srlt>s, ,/<rns a Papebrochio 
ante tomum I Maii. \<l<fiiur, Nidagrada, qno 
itut locus episcopatus aut mortis exprimitur. 

Xrscirit Puprbrachins, nt" BpisCOpUS ftterit. 

Michacl Le Quien in Oriente Christiano tom. 4 
col. 1303 existimat , episropum fuisse Noro- 
gorodiensem, quod Papebrochiut nostcr suspv 
cari non juerat ausus, licet de illa urhe 
COgitasset. bubitationem nostram tol/it modo 
Kalendarium Moschorum, </</<><! <n<i<<i /r/.v huc 
allatum est, quodque Itussico idiomate $criptum f 
ac Latine redditum est: nam ibi "</ hunc diem 
rhirr habetUT Pliilotheus archiepiscopus Con- 
stantinopolitanus. Sedit Philotheus inter pa- 
triarchas Constanlinopotitanos secttlo xiv , 
fuitque e sede sua /m/sns: sr</ i/lam postea 
recuprrarit , prout riden potest apud nos in 
Historia chronologicapatriarcharum Constanti- 
nopolitanorum pay. 179 et seqq. Creduut uln/ui, 
Philolhcum iltitm cum liomana Ecclesia a/uj«<>i 
annis ante ohitum eommunionem habuisse. 
Qitidquid ea de re sit, nequit a nobts inter 
Sanctos memorari. Abest etiam a Fastis llusso- 
ritiu paulo antiquioribus. Alium Philotheum 
damus hodie. 

Un- 



[ Unnus, potius Unno dictus, archiepiscopus Bre- 
mensis, ut sanctus hodie annuntiatur a Ferra- 
rio in Catalogo generali, ponilurque Bircx in 
Suecia, ubi revera defunctus est secuto x. In 
Annotatis iaudat Katendartum et Brerianum 
Suecicum, quod an umquam viderit, mento 
forsan dubitabo. Certe in Officiis propriis regni 
Suecici, et in ipsorum Kalendario ante Mts- 
sale Suecicum, nulta fit mentio Unnonis, ut 
ea ditigenter hoc ipso tempore pertustrando 
didici. Albertus Crantzius, Adamus Bremensis, 
et Baronius, qui etiam taudantur a Ferrario, 
Unnonem meritis laudibus efferunt, utpote vi- 
rum Apostolicum, qui Haraldum Danorum 
regem Danosque multos ad fidem conrertit, 
atque ex expeditione Apostolica defanctus cst 
Bircm in Suecia. At illi nec Sanclum stricte aut 
Beatum vocant, nec ecctesiasticum ipsius cuttum 
asserunt. Altamen Crantzius non tacet de cultu 
SS. Anscharii, Hemberti, aliorumque piurium . 
Memoratur item Unno in Vita Aquitonia, sive 
in Vitis Sanctorum Suecici regni, a Joanne 
Vastavio. At ne ibi quidem Sancli aut Beati 
titulum eidem tributum invenio, ticet titulus 
ille atiis multis tribuatur. Quare videri potest 
Crantzius in Metropoti lib. 3 cap. 6 , aut aiius 
quispiam ex scriptoribus taudatis. 
Duarum Puellarum gladio inlerfectarum mentio 
fit in Menoioyio Sirletiano, et in Menmis im- 
pressis, ubi adduntur dno versicuti, qui signir- 
ficant, illas nno animo colla gladio subdidisse, 
et nihil prmterea. Uti Grmcorum Fasti Sanctos 
alibi clarius memoratos non raro obscurius re- 
petunt; suspicoritlud hicesse factum. Quidquid 
sit, plura de tilis non novimus. 
Jacobus Asceta memoratur in Fastis /F.thiopum a 
Ludolfo eduis, unde eum adoptavit Castettanus. 
Nobis iliius Jacohi estas aut fides non est satis 
cognita. 
Anoreus fe iisdem Fastis et apud Castetianum si- 

militer memoratur. 
Mercurius polens, nescio quit, memoratur apud 

Ludotjum in Fastts /hifuopum. 
Thomas , ac deinde Quiricus iisdem Fastis hodie 

sunt inserti; sed nobis mque ignoti. 

Hilduini archiepiscopi Mediolanensis hodie memi- 

mt Kalendarium Ms. abbatim S. Saivatoris 

intoerpienm. At illum alias intcr Sanctos 

memoratum non reperio. 

Ouiliclmi et sociorum m . mmorim THdmi 

annunUat Ferrarius, laudatque tabulas ercle- 

stmmdentmm, Deiisin Officiis propriis dice- 

**MTndcntxn*mMprorsu7inJnio 
Oclava Nativitatis beat 



PRjETERMISSL 

tim Dunensis etiamnum florentis, qum ex Fur- 
nensi territorio Brugas translata est. At dt 



issima vvrgtnis Marim im 

""'"'"' tortyrologio, in driis KiS 

Martyrologu auctariis, alUsque Fastis Lah2 

WM»W rctustis anuuntwtnr * 

Christiani de Arraannis, Ordini* »«*/■ 

wm Htulo Beati hodie LT ***********, 
«< ab hmreticis \n mt ,>ommcanQ - Occisus 
Irtmdm iL ■/ " cn l ,tor '9uietal lls 

^^inBeldi^^^r^ 

°* Fuit fwdator abba- 



cuttu venerabitis hujusce abbatis nihit novimus 
Ligerium etiam Saussayus, et martyroiogi Belgid 
commemorant ut venerabilem. 
Achardus monachus in Menologio Cistcrcicnsi in 
Clara-Valle annuntiatur, et more itlius scri- 
ptoris Bealus vocatur sine mentione cultus. 
Eumdem ut vcnerabitem habct Saussayus in 
Martyrotogio Galticano. 
Milo abbas Carotitocensis cum eodem titulo poni- 

tur apud Chalemotum. 
Marcelli presbyteri et martyris, Decorati diaconi. 
cum (juatuor millibus, memoria est in Martyrolo- 
gio Ms. Trevirensi S. Martini. At hmc desumpta 
est ex Actis SS. Fidci, Spei, Charitatis, qumnon 
satis sincera credhmts. ldcirco de hisce, qui 
absunt ab antiquis Martyrologiis, plura memo- 
randa non censemus, ticet etiam Florarinm 
Ms. Decoratum cum tribus habcat sociis, uti 
et Grevenus. Videri possunt Acta apud Mom~ 
britium tom. 2 fot. 207. 
Clemens episcopus sine ioco annnntiatur a Greve- 
no in Auctariis Usuardi. Nolim divinare, quem 
velit Clementem. 
Rogerius Franciscanus Uzecise in Gallia memo- 
ratur cum titulo TJeali in Martyrotogio Fran- 
ciscano, imignique plane virtutum, prophetim 
et miracuiorum exornatur elogio. Virum /uisse 
multis ac prmclaris dotibus illustrem omnino 
credimus, sicut et ptures aitos ibtdem et in 
Menologio Franciscano memoratos, scd eorum 
tantum gesta elucidamus , qui ut Sancti aut 
Beati cotuntur. Quare cum horum ecclesiasti- 
cam venerationem, (excepto beato Thoma ter- 
ttarto, de quo inferius) non inveniamus ; pro 
ilhs omnibus lectorem remittimus ad scriptores 
laudatos, uti etpro Perpetua virgine, ct Euphro- 
syna vidua, qum etiam commemorantur in Gy- 
nmceo apud Arturum a Monasterio. 
S. Lndmilla vidua et martyr hodie annuntiatur 
a Greveno, et paucis aiiis recentioribus : sed 
plures eamdem habent die sequenti, quo coli- 
tur ' xvi Septemb. 

Consiantius aliquis in Martyrotogiis Hieronymia- 
n« hodie legitur t et in plerisque attribuitur 
Nucerim in Campania Itaiica, iicet in textu 
Ftorentimi legafow Nocera , uti civitas illa vo- \ 
caiur Italiee. Rursum tam in Ilieronymianis 
quam in atiis Martyrotogiis classicis deinde Nu- 
cerim annmtiantur Felix et Constantia, tub- 
inde Constantius. Inter auctaria Vsuardina 
apud Sollerium Constantius hodie ponitwr Bene- 
venti in S. Sophia. Tot, et plures etiam, di- 
wrsttates examinandm sunt, qnando cum Mar- 
tyrotoyw Homano agendum cst de Feiice et 
Constantia, ibique vidcndum, an hodicrnus 
Constanlius ab ilia Constantiaaut Constantio sit 
/; iWHS ' ad xixSeptcmb. 

Eustauua memoratur in Fastis jEthiopum apud 
Luaolfum. Si designetur S. Eustachms martyr; 
(le eo agendum ad xx Sept. 

S. Innocentii martyrisex leyionc Thebma meminit 
Mariyrologtum Medtoianense, ubi dicitur coli 
'n Burgo Canturii. Cum nihil prmtcrea detpso 
addatur commodius de i pso aqctur, guando 
dmerendumest de S. Mauritio totaque legione 



ad 



ss 



XXII 



lt Scptemb. 
Hilentu et Tcrentii martyrum hoc die monnnt 

JZTT M$ - m Martyrologio Itomano an- 
nuntinntur ad ^ — k 

MurH-wM D • xxv » Septemb. 

«urdaci epncopt sme hco mentionem facit Fhra- 

rium 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



rium Ms. Ferrarius ad v Octohris Murdachum 
episcopum in Argadia annuntiat. Quare, cum 
certe ad hunc diem non rideatur spectare, nisi 
alio die melior de eo notitia occurrat, exami- 
nari poterit, quid de eo statuendum vidrntur, 
ad v Octob. 

S. Martinus Papa in Basiliano Menologio Graco- 
ram hoc die pomtur cum elogio. At ipsuts 
festivitas in Ecclesia Homana celehratur die 

xn Novcmb. 

B. Thomas, passim Thomasuccius dictus, tertii Or- 



dinis S. Francisci, hoc die obiisse dicitur Fttl- 
ginti in thuhria, ibique annuntiatur in Menolo- 
giis Franrtscani* apud Arturum a Monasterio 
el Fortttnaiuin Hurberum. Ycrum tam ht quam 
alii scriptores testantur, hunc lieatum coli die, 
quo corpus eleratum, xix Novemb. 

Inventio corporis S. Slephnni hodie memoratur 
apud Grftcos in Mnnris nnpressis et in Meno- 
logio Sirletiano. Ea apud Latinos celebratur 
die 3 Auijustt; sed prajcipua S. Slephani festi~ 
vitas agitur xxvi Deccmb. 



DE S. NIGOMEDE PRESB. MART. 



ROM^ 

COMMENTARIUS DE CULTU ET GESTIS 

§ I. Sancti memoria celebris in Martyrologiis : Acta gemina, quorum prima suspectae, 
altera nullius fidei : ecclesia et ecemeterium Romse ipsi olim dicata. 



B 



FORTH Sl n 
DOHITiANO 

Vetusta San- 
ctimemoria 



s 



in Marlyroln- 
giis ad hunc 



* supple Ka- 
lendas 



anctum Nicomedem martgrem magno 
consensu ad hunc diem celehrant ve- 
tusta Martgrologia , qttorum aliquot 
etiam presbijteratus tiluliim , martgrii 
palastram , ac imperatorem , sub quo coro- 
natus sit , addidere. Hieronymia/num a Flo- 
rruluiio editum illum primo loco brentcr sic 
annuntiat ; Nalalis sancti Nicomedis marly- 
ris. Observat tamen Florentinius tbidem . et- 
iam alias soluisse in vetustiori illo Ms. mar- 
tyres Romce vel passos , vel peculianter 
honoratos , prajtermisso agonis loco , in 
fronte memorari. Breviter quoque de eodem 
memtnit Martgrologium Beda- , in Opere no~ 
stro ante tom. 2 Martii excusum , ubi sic 
hahet : Natalc S. Nicomedis martyris. Tiiu/us 
episcopi ihidem in Dinoncnsi Ms. pcrperam 
additur : sed nec omnino certum est, utrum 
prior lectio revera Bedce sit ; rnm tn hujus 
Marttjrotogio metrico , quod Arhcrtus tomo iO 
spicileijit erhibet, non legatur , et ex Sollerii 
itnsin conjectura vel suspicione , Floro for- 
sitan adscribenda sint annuntiationes atque 
elogia Sanctorum , quorum m solo prosaico 
fit mentio. Pauns pariter de eodem agit Ra- 
bttnus, dicens : Passio Nicomcdis martyris. 

2 Bomanam Sancti pal&stram addtdit auctor 
Veteris, seu Parvi, Martgrologii Bomani Bo- 
sueijdtam, in quo ad hitnc sinaliler diem lcgt- 
tur : Romie Nicomcdis martyris. Wandelbertus 
in Metrico preshijleraliiiii cjusiiem memorat, et 
gesta obiter instnuat his versibus : 

Septenum denum * Nieomedes preshytcr or- 

nat, 
Virgo, tuus, Petronilla, comcs martyrque bea- 
tus. 
Prolixiora sunt elogia , qua* Notkerus et Ado, 
in suo quisque Martyrologio, de eodem te.rue- 
runt. Ilorttm primus h&c refert : Nafalis S. Nico- 
medfa martyriSi quem Flaccus comes, quia cor- 
pus S, Feliculae marlyris sepelivit, et quia idolis 
sacrificare contempsit, eatenus plumhalis Cffidi jus- 



sit, donec vitam linirct ; corpusque ejus in Tybe- 
rim praeeipilatum , a diacono suo colledum , el 
honorince sepultum est. Ado vero luvc : Nntale 
S. Nicomedis maityris. Quem Flaecus comes, cum 
ad eum perlatum fuisset. qimil corpus sanrla; vir- 
ginis Feliculffl, quam ipse pro Chriato punierat, 
sepelisset, fecil teneri, ei duci ad Bacriflcandum. 
Qui cum diceret ; Ego non sacrifico , nisi Deo 
oinnipotenti , qui regnat in CSlis, non his e\ii>is 
lapidibus , qui in templis , quasi in carceriboa 
clausi , cnstodiunlnr ; plumbalis diulissiine ca3- 
sus , nn>ravit ad Dominum. Corpus ejns in Ty- 
berim prsecipitatum est, quod a clerico ipsius, 
nomine et opere Justo, collectum perduclumqne 
ad horticellum suum , sepultum cst juxta mu- 
ros via Numentana. Adonis text/um paulo con- 
traxit Vsuardus , ad eumdem diem scribens : 
Romffl via Nnmentana natalis B. Nicomedis pre- 
sbyteri et martyris, sub Domitiano imperatore. 
Qui cum diceret compellentibufl se sacrilicarc; 
Ego non saerifico, nisi Deo omnipolenti, qui re- * 
gnat in cffllis, plumbatis diutissime caesus, mi- 
gravil ad Dominum. 

3 Ejusdem Sancti nomen in nonnullit Marty- etadaWu 
rohgiis occurrit ad diem i Juuii. quo dedtcatio rfiw. icto 
ecclesia ipsius , quarn olim Homee habuit; et ^'^" a 
iv Juiiii, quo Mediolani quondam colebatur. /«. 
Fhrario quoque nostro Sanctornm \is. ad xm 
ejutdem mentis, qua de causa ignoro, et in Ad- 
ditionibus Mss. Carthusia Bruxellensis ad Gre- 
iriiiiui die \ Julii s. Nicomedis elevatio, mihi 
mque ignota, annunUat/ur t proui ad dietos dies 
in Opere nostro iuler PrSStermissOS i idrrc est. 
Porro etni/in supra rrritalu nifiiiilur iclis SS. Xc- 
rei , Achiliei et sociorum . scu epistota Marcelli 
ad hos Sanctos scripta, et eum iisdem Actis, qui- 
hus inserta esi, nhin npud nos tom. iii Majt, ad 
diem xn , uln et alibi Henschenius nostcr ea 
huinia optimae fidei esse ceusuit , refragantibus 
passtm ccterts erudttts, et tnter hos Baronio, qui 
tom. i Annalium tum ad annuut thristi 68, 
num. 98, ea Acla in aliquihus fide haud integra 

haberi 



AicronR 

c.s. 



non 



possu 



DE S. NICOMEDE PRESBYTERO MARTYRE, 

33, ubi Apostolatum ex illo procreatam /uissc ; / l0c n >e 
temposito, debuissent PetronUla el Felicula jarn 
decrepita; anus juisse eo tempore, ouo hmc con- 
tigisse narrantur. si prior S. Petri fitia, altera 
hujus collactanea, ut asscritur, fuerit ; prout 
Henschenius ad diem xxxi Haji in Commentario 
historico de eadem 5. Petronitla, num. 5 otisr,- 
vavit. Quis vero tum credat, Ftuccmn Petronilfo 
iim, quoniam nimis spcciosu erat, ac deinde 



haberi monuit, tum ad flnnttffl 96, """< 
ipsam ilkm tjristolam tuspeetm mwutmqu» fidei 
agnovit. Eminmtissimo "«nalistm consensit Sol 
ierius nostcr m Ufuardo ad diem vn Maji in 
Obserratione a<l S. Domitillam : negue dulnum 
est, f/uin merito comenserit, tam parum oreduK- 

hine "><ic ,,,/rrant'ir. E.r hoc capite 
tnt non simul esse suspecta, qum 



dc 



SS. Sertiet 
Achtltti Actis 
inserta, 



S Nieomedis gestis in ea epistola refermtw, et pnmum, quomam mmis speciosa erat, ac demd 
ex hujm fide m iaudata Hartyrologia transierunt. etiam Felicuto, Hebrmarum prmertvm mulierum 
illa SS. Nerei et Achillei hie cupidine tam impotenter exarsisse , ut utrius- 

conjugium ambiret ? Hinc laudatus Hcn 



\ Nolo ego Acta iila SS. Nerei et Achillei hie oupiame tam impotenter exarsissc , ut 
,rr,'srd ru laiihim memuruhn . quit; ad que conjuyium amhirct? H 

S. Nicomedem nostrum proprie spectant, et ex schenius ad hasce difficultates reponit aliquorum 
cUata Marcelh epistota ilndem cap. 4 refcn/n- scntniliam, secuuditm quam PetrontUa liomana 
tur. Itaque Marccllue Ule, qui te S. Petri apo- potius gents fuerit, eanctique Petn apostoh fiUo 

r/nsfola si/a ud dicta sit, quod ah eodem in fi.de instructa et ba- 
ptizata, vel ex baptismali fonte suscepta, spiri- 
tuali quadam adoptione filia cjus facta cssct, ret 



recensentur 



' l iitimodum 
fidei 



stoii disripulun» profitetur, tu 
laudatos Sanctos responsoria, de Petronilla . . . 
filia domini mei, ut inquit, Petri apOStoli inter 
ceteru tcribit, illam a Flacco comite adamatam, 
ut uniMiin procum, i/ui militibus stipatus ad 
tam ocnerat, interim arceret, ab eo postulasse, 
iit, si sr sponsam Habere oellet, matronas ac wr- 
gines honestas post triduum ad domum suam ntu- 
li teret, a quibus ipsa ad eum deducereiur; eam- 
ifnc conditionem a Flacco acccptatam esse. Tum 
vero sic progreditur : Factura esl autem, ut trium 
dierum acceplum spalium virgo sanclis jejuniis et 
orationihus occuparetur, babenssecQm sanctam vir- 
giuem Felicnlam, collaclaneam snam, in Dei li- 
moie perfectam. Tertio itaque die veniens ad eam 
s Nicomedes presbyter, celebravil mysteria Chri- 
sii. viiyo antem sanctissima, mox ot Cniisti Sa- 
cramentom accepit, reclinans se in lectum, emi- 
sit spirilum . . . Flaccus aulem vertens auimum , 
dixii ad FeJiculam : Qnom libi elige e duobus, 
aui esto Mor mea, anl diis saorifica. Coi S. Fe- 
licnla respondit : Nec uxor Lua ero, quia Cbri- 
slo sacrala suin; nec iinmi.lal.io, quia Clnisliana 
sum. 

B Posi hmc narrato S. Felicuta martyrio, quam 
post toirraiiim tquuleum projectam in cloacam 
fuisse mt. iiii s Nicomedem regrsssus, subdit • 
Sanctus autem Nicomedes preslivtt-r in speculis 
positus, occulle levavit corpus , et pcrnoctanter 
to biroto (id m, nhieulo duabus rotis instru^ 
cto) perduxil ad casaeHam (id est eanguam ca- 
*"'"> ^ MPtimo m.llunio ah nrbe Ho.na via 
: Ardeauna, el ibi eam sepeUvit; in quo loco frn- 
cuflcanl orationes ejos asque in hodiernnm <Jiem 

'' Mni " ? utem "' PlaConm ' noc fecifi se Nicome- 

T '" , " Uu ' 1 ' 1 ""; el fecit eum teneri , et .luci 
ad sacriflcandum. Qui cum dicerel : e^ non s a 

CllfiCO, iiim Deo omnipoienti, qui ,-egnat in ca*lis- 

Z ,:"; s v ,|u ; in i,,m|,,is - ^ »« — "- 

clausi,custodiuntur:cum l.a,- ei multa talia di- 

;;;,;;, "";. -"■"-■»■■ — ^u, I;i ,,d. 

" ' ln, ' ,,,,s U ™ " n * »' ''"— . pr ; onp„ ;illim 

^^ ^.^ ^w" nriw™ 
opere Justus, collegii corpus ejus, et posuit in 
*™* suo, et duxit ad horUceUum Virf K 
tohmjnum juita muros via Nomintan^ ttn 
^ 8e P^vitmud;inquoorantesDomS coJ 

y««'»^M.MMH.sU,l«nlh.terve„t uM aSeC 

et-fflr Smi, ' ;i """-"• — - "^ 
3"*^* * emmmvenm magnopere abhZ 

Potest, tampostsusceptuma S. Petro 



\ 



denique ex peculiari aliqua in sanctum Aposto 
lum rcncratione id nomen promeruisset, 

7 Eamdem Marccl/i epistotam alii prmterea op- 
pugnant ex libro S. Augustini contra Adimantum 
Maiiuiiifi liisrifiuium, cap. 17, ubi sanctus rfo- 
ctor in apocrypbis legi asserit. ipsius Petri filiam 
paralyticam * factam precibus patris, et horlulani 
liliam ad preces ipsius Pelri esse mortuam. Etenim 
rnm isfa de Petronitlm paralysi historia in ea- 
ilnn zpistola re/eratur, inferunt hanc tnter apo- 
orypha a S.Augustino habitam fuisse. Sed Hen- 
scheniiis in citato Commentario negat, ex adducto 
S. Autjustini loco contra eam auidquam confici ; 
cum in hac nihil de hortulani filia legatur, ideo- 
que aha debuerit fuisse historia, quam sanctus 
doctor apocrypham pronuntiavit . Ut ut hmc se 
huheaiU. ista Marccili dc S. Petronilla narratio 
haud dubie etiam suspecta fuit hodiemi Bre- 
viarii Romani concmnatoribus , qui ad diem 
xxxi Mitji. quo ipsa coiitur, lectionc/n, qum de 
ea unica cst, ex S. Cypriani libro de Disciptina 
et iiiihii,, wrginum, sice ex Communi virginum 
secundo loco. prmscnpserunt; neglectis t qum de 
eadem m prmdicta epistola legumtur. Simidter ad 
d>rm xv Septembris, ubi nona Lectio de S. Nico- 

'"e.le assiijiiah/r. niirii ( / ( > ccichraUs apiid Petro- 
'""<"" Vysteriis dicitur; sed ca tamen rcferun- 
'"'■■ qum linin.Sex eadem epistola reccnsuimus. 
1 '■'■"'" si scriptoris fides m ma ejusdem epistolm 
parte caallet, ,,on potest non dubia esse m alte- 
<■". dum utrobique res t>elut sub oculis suis ge- 
*•» '<"»-rat, etctiam aliunde snspectus est. 

8 MombntiUA m Vitis Sanctorum tomo 2 foL 160 
altam prmterea Passionem exhibet S. Micomedis, 
njM nulla mcntio exstat de S. Petronilla aut 
™ la ' "'''"'i'"- '" mdice ooiummis duos Nt~ 
comedesdumguU, aiterum, cujus hmc Passio 

noZ i "' ACli$ SS ' Nmi ^ *MM ™*~ 

Z i Spie haud dubie eo "«u distinr 

, V »"""""«0, et seputtus die Kalendas 

stal e'a """' ** dim xv SepUmbrU coi 

uxTa T^ 
aZoZt^T™ ^rosianiMediolan^ 

l*«°W^c, t r,,,s cxcusi, quod ad manum ha- 
"cw, nam cum m ™ i,;« 

stola accwa f , V " '° ** MarcelU ^ 

^* «-nitta ,JgTZ ( " r ' M( ""'"-'" l "" f 

1>nn tam hmc A Ctt „ '"'" *' J ° non d " blt0 - 

<o<le msancto «tJreST^ 7'" ',"' * 
tyeayant, q Ut /, ^ c colitur ; 

quod 



tnr. 

V. 
sanam 






l lia .tita I 
Mombrilfr 
edita. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



quorum com 
pefitiunn 



hic dutur. 



Btiam mirius 
tdmittenda. 



quod cur ita credam, accipe. In utrisque Nico- 
medes preshyter dicitur, et jn iltis Aposlolorum 
tiiscipulus fuisse espressc narratur; tn hac rero 
sa/tem tacite, aut certe cum Apostolis ritissr >n~ 
dicatur. In utnsc/uc Flaccus sanctum Martijrrm. 
tacrificare renuentem, occidijuhet. Itrohiquc de 
sttpmno ipsius sujiplicio ac sepnltura eadctn. tts- 
demque etiam vocihus, si unam et alteram aliter 
flexam exceperis, referuntut. 

'.» Marcelli verba nwn. 5 dedimus; Aeta vero 
apud Mombritium de hisce sic habent : Cnm bfflc 
et multa talia dicerentnr , plumbaiis diutissime 
caesus, migraril ad Dominum. . . Corpus vero 
ejus in Tyberim preecipitatum esi. Clericus autem 
ejusilem presbyteri, nomine et opere Justus, col- 
legit corpus ejus , et posuit in birrote suo, et 
duxit ad iiortulnm sunm juxta muros via Nu- 
mentana , et illic sepelivil illum in pace die Ka- 
lendas Junii. In quo loco orantes Dominum, con- 
sequunlur medehim interventu Martyris ejus, qui 
passus est pro nomine Domini Jcsu Christi. Con- 
fer hifc cum recensitis num. 5, nec aiiud, quam 
paucannn roritm discrimen pra-ter ai/dilus hulcti- 
W das Junii rcprrics. Ilinc <liiliium non est, (/itin 
altera e.r nlirra uarratione desumpta sit, idque 
de Momfiritninis Aclis mulfo pronius est judira- 
re, cum lnrr etiam multo minus probabilia sint, 
quain epistola Marcelli, scriptaque videantur ab 
otioso homine, qui rum S. Nirnuiedis nomen ad 
diern 1 Junii. quo die dedicato ecclesia ejus Ito- 
inee recolebaittr , inscrSptum mderet, credidit il- 
lum alium esse ah eo Martyre, qui xv Septem- 
bris fiotitur ; ideoque aliaquadam Acta, partim 
ex rulgata Marcelli cpistola, /airtnn />ro tjruio suo 
conpavit ; minus tamcn prudenter, quatm »t /<</<■>« 
facilr inveniret. Hac de causanec hwc Acta luhet 
recudrre; sed sufficere rcor, si eorumdem com- 
pendmm lectori exhibuero. 

10 Compilator eorum S. Nicomeilem presfn/ir- 
rum, regnante Maximiano iinpcratore , ortaque 
suh co liomir ficrsrrtitioiie, ibidem m speluncis la- 
titiissr smlnt, et nihilominus sanctorum Apostolo- 
rum, Petri netnpe ac Pauli, discipulum facit. 
Jlinc Flaccum ad illum str loquentem vnducit : 
Dic mihi, homo provectse setatis etc; verum tam 
decrepita eetas ut (i<lrm inveniat, certiori auctore 
eget. Cum enim SS. Petrus ac Pau/us Christi an 

'• no 66 martyrio coronati sint, Maximianus au- 
trm llrrculius anno 286 I ugUStUS rcunuttatus . 
debuisset Sanctus noster jam multos ultra ducentos 
annos numerasse, dum passus est. Porro martyrii 
ejus secundum compilatorcm i 11« m hae summa est : 
Cum multos ad Christi sacra iuhluccret, morhos 
cururrt, dmmonesque expelleret, ab Hyrcano, ne- 
tcio </«<>. ti/iiii/ Flaccum propterea accusatus,('hn- 
sttimi/iie confessus, nodosis fustibus nequicquam 
ceeditur; cumque nee blanditiisplus efficeretw.cra 
ticttlm assandus uuponitur : scd mo.c inlrr fuigUr 
ra ac terrevmotum ignxs exstinguitur, et ex ma- 
gno iti/iilriniiii numerOt </<•> vn quadam regione, 
qu8B Bub Uente appellatur ( imo fingitw) i<l<>fis 
lihahant, centnm necafi sunt, reteri fugerunt. Fu- 
git ipsr <jito:/ue tcrritus P/accns. jusso itimni llyr- 

rtnio sanctum Athletam reducere in carcerem, nl>< 
hic ah angelo confirmatur. 

11 Postridie Fiaecus rrecto in foro solio conse- 
i/it. Sanctoque, in proposito constanti, gcnuafer- 
reii i ardis , forte cardois, contundi imperai ; <lem- 
de ardentihus lapidibus iatera adwi, superspinas 
fvrreas raptari , et in accrusum ruminum nutti. 
Sc<l cum , ei-stincto hic pariter igne , sanctus 
Preshyter in camino Deum /ititduret. c/ns<lrm FiaC- 



ci. jussu ad templum Martts ditctus, rt sucri- 
ficare denuo recusans, p/umhatts diutissime cce- 
siis, martyriutn consutnminit, ut supra retutnnus. 
Ilahes lac , eruditc lcctor , tottus Passionis 
compcntltitm, t/mr mihi qiiufcm non aliud appa- 
ret, qiiiun cujusdam imperiU hominis commentum, 

tjiti ilummodo mirahiliu narrarct, tfr irniatc pa- 
rtim fitit sol/iciius. Ex dictis coflige, de S. Nico- 
medis f.rstt* nihit certistatuiposse; cum lnvc Acta 
Mombritiana admitH nequeant, ct epistola ttar- 

crl/i a<lmo<liim SUSpCCta sit. Illustri tnmrn marty- 
rio, quod snh Domitiano dnhie co/focavi , illum 
pcrjunclum rsse, tltihtttirc non snut insi</n<s c/us- 
t/cm ttim Itomtv, ttim alilu CUltUS, <lr </uomox age- 
mns. be preshi/frratu qtioquc cjus non uoiiniicrr 
rctusfissitnn Martyrologia num. I relata, uti nec 

liomannm 1'tnrum Itosirrydi . rumi/ur reteri rnar- 

tyrologi forte non nisi ex eadem Marcelli epistola 
didiceruni ; /"</"■ tomcn ipsi abjudicandum mnu- 

mr rnistti, rtim ut/nl ohslri, qU0 nmt<is ro tlnhne 

iniinttiis fmssr credatur, 

\2 Certiora, ut dixi, de Nicomedis vetusto, 
pnvsrrlitii Itomtv, rultu /itihrntiis. Ecrlcsmm ipsi 

tit iii! VumentanOi "i" so&pt memordtee cjiisio/m 

scnptor ror/ins e/tis scpultuitt jutssc tr<i<lit. disci- 
mus e.r Annstasio lithliothrcurio in thitfriano I, 
de quo ibidem dicitur : Ecclesiam beati Nicome- 
dis, sitam foris portam Numentanam, simul et 
cirmotiTjuin heati Mippolyti martyris, . . . quffi 
;i pristjs marcurrant lemporihus, a noVO reOO- 
vavit : Eeclesiam hanc titulo ri<i<<lrin Sanotianti- 
qiiitus illustratam fuisse, /i</i<n ex coheilio itoma- 
no i stih s. Symmacho, <-<n Genesins presbyter 
titulo sancti Nicomedis, ct Sebastianufl presbyter 
titnli sancti Nicomedis, subscripti legunttur <ipn</ 
i ithhrum lom. 4 Conciliorum, col, /■iiti. De efus- 
dem crclrsitv dedicatione videtur aecipienda an- 

nunttatio, </n<r n</ i/irm 1 Jnntt 111 rrt ustix Mnr- 

tyroioijiis occurrit. Ex liisce Homanum Vetus, seu 
parciim Hosweydi sic habet : DedicaLio 5. Nico- 
medis martyris. Beda, vel Florus a/nle tom. 2 
Martii : Natalis Nicomedis martyris. Wandei- 

hcrtns ti/ntii Mnrtciittiin /n Spicilcyio tom. 2: 
Martyris huncque iliem festnm Nicomedis ad- 
ornat. 
Ado Yicnncnsis in Hartyrologio : Dedicatio aan- 
cti Nicomedis, marlyris el presbyteri, apod ur- 
bem Romam, cujus martyrium celebratur ivu 
Kalend. Oclobris. 

13 Consonat Rabanus a<l eumdem diem <licms : 
Sancti Nicomedis martyris ecclesiae dedicatio : si- 
militer Notkerus ; Roraee dedicatio S. Nicomedii 
presbyteri t-t martyris, cnjus martyrium xmi Ca- 
lend. Octoh. celebratnr. Vsuardus in textu apud 
Sollerium nostrum conformiter ad Adonem : ito- 
ms, dedicatio sancti Nicomedis, presbyteri et 
martyris; sed monet idem SolleHus, m Pratenti 
codii e, Roms, dedicatio oalalis sancti Nicome- 
dis etc, et in aliis etiam aliter legi : unde eliam 
observat, ambiguum eese, quid primigenia phra- 
sideSancto nostro hacdie teripserii Usuardue; 
sed \donis lectionem ab co retentam existimat. Ve~ 
nim uteumque is legerit,dedicationemecetesiaSan- 
rt< nostrx /><< memorari, indubitatum esi tum ex 
atns Martyrologiis allegatis, tum ex Saeramen- 
Utno, quod S. Gregori Magni nominc c</t<(<! II u 
go Menardus, vn quo <td hunc pariter oHem De- 

iliiMln. hasilira- S. .Nirn mhnda /irasrnhUur, 

additis de more tribus de Sanoto orationihus, m 
Missa recitandts. 

14 Conirirnum i/tioi/ue ejusdcm Sancti nomine 
insigniinm prope u/rbem Homanam olim fwsse,trar 

dit 



AtCTOttK 
C. S. 



licclesia cum 
tituto Ronup 

K 



ipsi anti<nii- 
lUi frrcta; 



ilem sartMts- 
rium. non in 
ria ArdtiUi- 
na. 






8 



Al-CTOM 

c. s. 



DE S.NICOMEDE PRESBYTERO MARTYRE, 

u^.tnrin V dir ta porta Numentana : ihi sanctus Nicomedes, pre . 

sbyter et martyr : itemque via eodem modo dicii Ur . 

17 a quo tcmporc memorata sancti Martyrig 



dil Anastasius Bibliothecarius 
cens:\\k perfecit camctcrium sancli Nicodemi 
et ded.cnvil aiad. Pro Nicodemi autem alin te 
g i Nicomedis, notatur in margine t 

m Operis, a 
do etiam legit Maf 
Fabroti in Lectionibus 

cditione sua exhibet. Onuphrius Panvimustn Ca- 
tahu/oCa-mcteriorumUrbis, et Baronius /» .-.»- 
nalibus ad annum Christi 936, num. 0. S.M- 
comedis ctmeterium in ria Ardeatina collocarunt. 
AtAntonius Bosius, hujusmodi anliquitalum so- 



dem Operis, accurante Blanchtno edtii, quo mo- 

doetiam le.nt Mafeus in \otis ad tom. 4,et.\nntbal 

variantibus, quas %n 



ecclesia vel destructa sit vel corruerit, tgnoratur, 
xerum idjam ab aliquot seculis contigisse, liq m 
ex eo, quod, ut rtdtmus, scculo nuper elapso n«/. 
laprorsus de loco, ubi /uisset, nisi in libris me- 
moria exstiterit. Laudatus Bosius cap. 44 scribit t 
inquodam antiquo codicc Ms. bibliothecm Vallil 
cellanm exstare Acta Sancti, ex Nerei et Achilki 
Actis excerpta, in quibus post retatam eym. 
dem sepulturam in Yia Numentana subditur • 
MaTatoVtomm tubttrrane* lib. 3, cap. 44 In quo loco dedicala fuit ecclesia in Kalendis ^ 

— -- nii, quae nunc vero pemtus destructa est. ideo 






O ineunte 



tt 50 putat, Panvinio id ita visum essc , quia 
inSS.Nereict Achillci Actis, supra num. 5 re- 
latis, dtcitur S. Nieomedes S. Felicuim corpuswx 
Ardeatina in fundo suo sepelisse, atque adeo non 
tam S. Nicomeiiis ccemcterium, quam taudatm cir- 
ijaus sepulcrum in istius olim fundo stlum, ab eo 
memorart. 

IS Porro ipsum sancti Martyris nostri ctrme- 
sed Xumenta- terittut ifl nu .Xumentana , ubi sccundum ca- 
na.ubi secuto dcm Acta sepultus fuit, et ecclesiam cx dictis ha- 
buit, situm csse, et una cum ejusdem ecclesitv 
testigiis anno t60t a se repcrtum, idcm Bosius 
opinalur. Juverit ipsum cap. 50 audivissc. Cum 
anno mdci die xiv Deccmbris, inquit, sed ver- 
bis Ualicis, porta Pia egressus essem, et per viam 
Numentiinnm aliquot passus ad dcxleram versus 
S. Agnetis processissem, reperi in quadam vinea, 
supra cujus porlam mscriptum est nomen Pom- 
pilii Desidcrii, parvum cuemeterium sublerraneum, 
in quod descenditur per nliquot gradus laterilios; 
credidique boc vcterem istius coeincieni (S.Agne- 
tis) aditura esse. Habet monumenln sua in to- 
pho excisa, sed aperta, et sine ulla inscriptione 
et titulo : attamen ista signa ibidem notavi. Tum 
txhibet monogramma Christi, ac palmam, unde 
colligitur, locum Christianorum sepulcris destina- 
t"in fuisse. Praedictum ccemeterinm (prosequitur 
Bosius) \alile exiguum est , h;ibens (juatuor aut 
quinque semitas cum tribus tanlum, quatuorve 
cubiculis. in descensu magna Palma insculpla mu- 
ro cernitur. 

(6 Credo equidem, hoc ipsum s. Nicomedis 
presbyteri ccBmeLeriura esse, de quo egiraus cap. 
xliv, eo quod Romanis mcenibuBtam ricmum sit 
eoqne magis, quod in eadem vinea conspician- 
tur (juxduin vesli-ia mnronnn , quffi forte sunt 
ecclesiaa ejusdem Sancli: Uuc usque Bosius cui 
consentit Aringhius lib. 4 Romm subterranem, cap. 
« ct -J7. n Mafeus in annotationibus ad ina- 
stastum Bibliothecarinm tom. 4, pag 27 editio 
"<* BlanckiniantB. m sane id satis temimile est 
cwn ex supra dictis tonsiet, aliquam S. Nicome^ 

l, ; s ; ,v/rN ;; *** •^•oHmmMm, et 

iMemillim humatum fuisse, Acta SS. Xerei et 
AchiUevenam tradant. Huc pariter faciunt vc- 

?~.«*w*» votitimia DomLZVoX 

% '" A, "'" l " l ' ****** Hartyrolog Adonis 

inalectorum MabillonH, ubi i„ De (eri 
Vrbis, pag. 507 legitur ■ 
ctae Agnes 



iteUctum 
crtditUT 



omo 



Descriptione regionum 

I" via Numenlana foris mnmm, i„ sinisl 

aextra sancii Nicompiii* ai, 
f<"< tcMrdvm, to» laudato™ 



bet : Juxta viani 



corqto, sic ha- 



»*J™r».°P*™<n«iu ri e^ZfTi£[u 

ujusmodi : Quin- 



re 9^Anglorummtat,cst q uch 



festivilns hodicrna esl passionis ejusdem Marty- 
ris ; alia ejnsdem ecclesiie dedicationis, quje , pi e . 
bibus hoc nescientibus, in dictis Kalendis coli- 
\uv.Ceterum preetcr dictm dedicationis /cstivitatem, 
exstat ctiam alia, Natalis nempe ad diem xv 
Septembris in SacramaUario S. Grcgorii apui 
Menardum, qu& poslcrior etiam in Kalendario 
per Frontoncm edito nolata est. Ad hodicrnum 
ejusdem cuUum in Ecclcsia Homana quodattinet, 
de eo tantum fit commemoratio cum nona lcctione 
adprmcitatum diem Scptembris. 



§ II. Sancti corpus a S. Paschale I in eccle- 
siam S.Praxedis translatum : an Mediolani 
in ecclesia S. Vincenlii quieseat ? 



B, 



'osius loco supra citato scribit, sancti Mar- 
tyris corpus una cum multis aliis Sanctorum 
lipsanis a S. Pascltale Pontifice, ejus nominis I, 
intra Vrbem translatum fuisse ad ccclesiamS. Pra- 
xedis, Ut testalur, inquit, anliqua inscriptio in 
marmore, qua in dicta ecclesia servatur. Facta 
est haec translatio die xx mensis Julii , Indictio- 
ne x, ut ibidem legilur; quae anno Domiin 
dcccxvii, dicti vero Papffi Paschalis Pontiflca- 
tus primo correspondet. Nescio, an hmc eadem 
sit ittscriptio, quam Octavius Pancirolus in Sacris 
thesauris Romm absconditis. tractans dc S. Pra- 
xedisecclesia, laudat; asserens ibidem inS. Zt- 
noms sacelh spectari m marmore sculpta nomina 
Sanctorum, quorum corpora vel rcliquias idem 
sanctus Pontifex co transtulit, et inter ea etiam 
S. Nicomedem pnmo post sanctos Romanos Pon- 
toficcs et cptscopos loco recenseri. Uisce favent, 
qum apud Anastasium Bibliothecarium lcgunturin 
Vita ejusdem S. Paschalis, quam etiam habes in 
Opere nostro ad diem xiv Maji, quo colitur. 

19 Sam pruno quidem laudato loco apud nos 
cap. i naer ipsa Ponttficatus exordia legitur : Hic 
beatissmms Prwol mulla corpora Sanclorum re- 
jwrens, mvenit. Q Uffl et diUgentius intra Civita- 
tem a d honorem et gloriam Dei honeste recon- 
, t L Et rursus Post aliqua : Ecclesiam etiam 
oeanssimffl ChrisU martyris Praxedis.qnea quondam 
Pnscis ^1^ temporibus, nimio jam lassata 
^n.o na ut a fundnmentis casura ruinnn» sui 
nnnretm-, ldem venernbilis Pontifex (illius rui- 
nam ante prievidens 
ndhibens 

MO "onge demutans 1 0CU1 



Sanclt m 
a S. Pm 
IPP. 






. eidemque ecclesiffi curam 

llllc Pervigil srepius existens) in alium 

meliorem eam , 



in 



quam 



DIE DECIMA QUINTA SEFTEMBRIS. 



translatnm 
perhibetur. 



II 



Caakllionmif 
eorpus Medi-i. 

i!,iis 

re iii- 
tfiur, 



taudans iWm- 
stam arcum. 



quam iluduni fuerat, erexit slatum... Hic beatis- 
simus el prfficlarus Pontifex mulla corpora Sancto- 
nitn liiuiius iu ccemeteriis jacentia pia soUicitu- 
dine , ne remanerenl neglectui, qumrens, atque 
inventa COlligens, majrnu veneralionis alTertu in 
jam dicta) Christi martyris Praxedis ecclesiam , 
qnam rairabiliter renovans conslruxerat , cum 
omnium advocatione Romanoram, episcopis, pre- 

sbyteris, diac bus et clericis laudem Dei psal- 

lentibus , deportans rccondidit. Exstant etiam 
apud Baronium tom. 9 Innalium . ad annum 
Christi ws versus ecctesim absidi inscripti, qui 
<■ idem testantur. 

20 Hmc . inquam . favent dietm translai 
cum inter sacra corpora a S.Paschate in memo- 
rata ecclesia deposita facile esse potuerii eor~ 
pus S. Nicomedis. Dubito tamen, an Indictio aut 
a Ho.sio recte retata sit, aut in laudata ab ipso 
inscriptione . qum quam vetusta sit . ipse non 
dicit, recte notetur. Vam cum S. Pasckalis sub 
finriu mensis Januarii anno ff/7 Ponlificatum 
exorsus sit, oei rimile non est, ecclesiam S. Pra- 
xedis a fundamentis ab illo restauratam, eoque 
perductam tam brevi tempore, ut jam a die \\ Ju- 
lii ejusdem anni ab eodem dedicata, illatisque 
Sanctorum carporibus illustrata fuerit. Deinde 
Eminentissimus Baronius mox laudatus de his ad 
ftiiiiuni Christi wv i/i insinuavi, primum me- 
minit, cui etiam Franciscus Orlendius, part. 2 
Orbis sacri et profani, lib. 3, cap. i. num. 26 
eadem affigit. Uaque pro Indictione x forte le- 
gendum est \\ , qum mense Julio cn/m anno 
Christi ww Paschalis vero Pontificalus secun- 
do, aliquot mensibus jam inchoato, currebat. 

21 tn memorata v Praxedis ecclesia corpus 
sancti Martyris mtate sua etiam quieoisse, wide- 
tur existimasse laudatus Bosius . et post kunc 
Aringhius, cum de alia translatione ne eei ver- 
bo meminerint. i<l ipsum diserte scribit Carolus 
Piaxxa in Hemerologio sacro Romm Christianm, 
parte % ad hunc diem, ubi tamen etiam aliquas 
ejusdem reliquias ecctesim S. Joannis in Fonte 
concedit. At oero Uediolanenses sacrum illum 
thesaurum in basilica abbalim S. \ incentii vn 
Prato jiim </ multis seculis in una theca cum 
SS. Quirini et ibundii corporibus acclusum se 
possedisse opinantur. De argumento koc ex pro- 
fesso pluribus egit Joannes Antonius Casteltio- 
nmus, <>> intiquitatibus \£ediolanensibus, part. /, 
fasciculo B e\ I congerens, quidquid pro tribus 
istis corporibus Vincentianm in Prato ecctesim 

i , n dicandis post ditigens examen e c mandato i.mi- 
itissimi Cardinalis Frederici Borrommi, ejus- 
ilrm urbis archiepiscopi, eruditi Mediolanenses «« 
no {609 conquirere potuerunt. Porro rationum, 
quas ibidem numero decem adfert, atim ad S. Qui- 
ritiniii velAbundiumspectant, quasprmteribo, eas- 
que solum referam, qum pro S Nicomedis seu <or- 
poris, s< ii reliquiarum possessione facere videntur. 
82 in primis de vetusta iipsanotkeca, in qua 
sancU Uartyris nostri corpus una cum duobus 
supra dictis Sanctis q descere creditur, hmc ait : 
Lapidea (atibi marmoream dicit) illa tota ac in- 
gens salis, inter supra laudatam aram et fontem con 
fessionis excurrit, nacta longitudinis pedes quinque, 
latitudinis duos, altitudinis unnm, posl aram, in- 
qnam, illam de more, quo Sanctorum tumulis as- 
signatum spatium posl attaria, nt in plerisque aiiis 
tum oostrm, tum urbium aliarum locis. Levigati 
intus esl operisjuxta sacrarum constitnlionnm for- 
mam, exlrinseous vero sculpti, cffisique cultn re- 
li^ioso pariter ei iosigni duorum angelorum, ma- 

Septembris Tomus V. 



u< roHi 

C. S. 



K 



oibns tnnc inde tenentinm marryrii lanream, iu 
arcffi i[i>ius medilnlUo sitam. Subdit deinde ar- 
cm iconem satis etegantis, quam tamen operm 
prrtiKin noii existimam' hic quoque subjicen, 
ijiim ctsi rationes recensendm Ulam sacri cor- 
poris "iii reliquiarum ejusdem possessionem pro- 
babilem faciant, non tam> ■■> incere mihi 

videntur. 

■2:\ Fasciculo 't Vres vetustas, ut ait, eorum- mtiquatpt- 
dem Sanctorum picturas recenset. Uarum unam '' 
tii fronte janum majoris sitam, hae inscripHone 
notatam asserit : Sanctornm martyrom Quirini eni- 
scopi, Nicomedis presbiteri, Abundii diaconi in ai- 
taris sunterraneo hujus eedis sacrae corpora requie- 
sriint. Altera pictura juxta seputcrum ipsorum 
martyrum, eodem teste, sequentia eerba refert : 
Qic requiescunl corpora SS. martyrum Quirini epi- 
scopi . Nicomedi presbyteri , el Abundii diaconi. 
TerUa (prosequilur Castellionmus ' longe celi 
antiquior, in interiori pariete, qni inter utram- 
que templi januam intercedit ; ut qnae videtnr 
codem omnino tempore delineata coloribus, (|uo 
ducta stylo (Uit inscriptio iUa vetuslissima , qna 
se videndam objicil in marmore exlra templi fores 
[Hisiin aiuii) ImainaUonis Dominicffi u< i ci xxxnz. 
Ac licet hujus imaginis inscriptio vetustate pe- 
rieril , Martyrum toraen nostrorum imaginem il- 
lam esse, clare conflrmant tria ilUc expressa cor- 
pora, unum episcopi, allerura Sacerdotis, tertinm 
diaconi, quffi non solum semel snis in loculis in- 
tuenda ponunt , sed eUam a monacho . nescio 
quo , vel anachoreta sene, tribus iuiiii depictis 
!.■ ibu! di ito commonstrantur . /" odeo quo- 
tfitr mebropolitanm basiiicm tres eorumdem San- 
■iiii celatas imagines, addita epigraphe, qum 
iltorum corpora in S. i incentii ad Pratum 
quiescere testaretur, conspici affirmat . iUustri 
loco positas /•< isv S Caroli Borrommi ■ ffwn 
kic omiii iiii Sanclorum effigies, guorum corpora 
Mediolani reperirentu/r, ibidem collocandai cu- 
ravit. 

i\ Prmterea laudat Kalendarium Missaiis nn- KaUndarim 
no Ckristi (48% Medioiani editum, inquo in ipso -^issaUa, /.»- 
die festo horum Hartyrum legatur : Solemnitas 
;id s Vincenlium in Prato. iddit et alterum parit 
antiquitatis ><<■ notm Missale, in ejusdem ecclesim 
sacello asservatum, in cujus margine adscriptum 
est : Qorura corpora sunl in scu^olo S Vincentil 
im Prato. Prmmiserat etiam in fasciculo •'/. m 
quodam eeteri Missali imbrosiano \titsam pecu- 
liarem ac propriam de SS. Quirini et Nicomedis 
translatione uno eodemque die prmscribi. Huc 
pariter facere autumat, quod n< diebut Uoga- 
tionum, oum supplicantium agmtn in S. Vincen 
ni ecclesiam de <«>><■<■ pervenit . SS. Quii i 

\i.' ilcs iir {htlinltits in I itanilS MW orrntnr. 

Addit et librum quemdam de TndulgontiU ta- 
erisque corporibus anno (498 }!<'<i>>>/<>>>< editum, 
iii quo legi asseril sequentia : In :*■*!*■ D. Vin- 
eentii i" Prato P. Ticin. Sanctorum NicomedJa 
presbyteri, Quirini el Abundii diaconi <-i marty- 

ris < : t multorum aUorum corpora sepulta quie- 

scont, »'i etiam multaa reperinntnr reUqnis sine 
nomine. taudat etiam pubUcam de saeru istu 
corporibus ibidem depositis famam, et frequm 
trm fideiium tanitatis obtinenda gratia concur 
sittn . ad puteum prmsertim . juxta eorumdem 
arcum situm, de quo mfra agemus. 

lh Insuper producit Buliam fnnocentii /i PP. 
Induttientias < •■ '/'""" subdo. tnnocen- cttatBuUam 

tius Episcopus, servu seiworura Det etc. DuecUs „- 
liliis, abbati et conveutni monasterii S. Vincentii 
5 Mcdiolancu. 



ianias ttc. 



PrmU rea r$- 



10 



LtlCTOU 

I s. 



DE S. NICOMEDE PRESBYTERO MARTYRE, 

salntem et reeognoacere ac Begregare, si tum per otium |j. 



• /. .-JIIS 



lautlattfur 

Mombritium 
et nonnulloi 

aii i . 



Mediolanen. Ordinia Bancli Benodicti 
Apostolicam benediclionem. tieet is, de cujus oni- 
tale vcnit, ui sibi a fidelibus suis digne el lauda- 
biliter servialur, de abundantia pietalis suse, qu» 
merils supplicum excedit et vota, bene servien- 
tibus multo majora retribuat, quam valeant pro- 
mereri; whilominus tamen deaiderantes Oomino 
reddere populnm acceplabilem , fldeles Christi ad 
complaccndum , ei quasi quibusdam iilectivis mu- 
neribus, [ndnlgentiis scilicet et remissionibus mvi- 
tamus, ui exinde reddantur divin» grati© apliores, 
Cam igitar, Bicul asseritis, in vestro monasterio, 
quod in honore assumptionis B. Virginis Mariffi, et 
B. Vincenlii esl constructum , Banctorum Quirini, 
Nicomedis ei Abundii martyrum corpora requie- 
s&nl, nos cnpientes Ulud congruis honoribus (re- 
quentari, omnihns vere poinitenlibus et confessis, 
qui monasterinm ipsum in festivitatibus Sancto- 
rum ipsornm, <'t nsque ad Octavas eorum, vene- 
rabiliter visitaverint , annnatim de omnipotentis 
Dei misericordia et BB. Petri et Pauli Apostolo- 
rum cujns * auctoritate conlisi, quadraginta an- 
nosde Injuucta sibi pcsnitentia misericorditer rela- 
xamus. Datffl Romee etc. itujus Hulhe auctoritate 
CastellioneBus assertum suum evmci opinatusest, 
intimrn non asseverat Innocentius, laudata Sun- 
ctoruui corpora i/n S. VincentU ecclesia requie- 
tcere; verum id ita ab ejusdem loci abbate ac mo- 
nachis asseri. 

26 Jn auccilium quoque vocat Mombritium 
tom. 2 m S. Quirino, m cujus Aetorum calce 
hasc leguntur : S. Quirinus per dominum piissi- 
mum Angilbertura , venerabilem archiepiscopum 
Uediolanensem , bonorificentissime apud monaste- 
rium B. Levilffl Vincentii simul cum S. Nieome- 
de presbytero summa cum reverenlia est recon- 
dilus. Addit ct Marlyrologium Ms. t>etustissimum, 
ni tnf , monachorum S. Hieronymi in suburbio 
Mediolanensi, ex quo recitat sequentia : Idibus 
Decemb. etc. Beatus Abundins translatus fuil Me- 
oiolanum ad Banttum VincenUnm, el cum sancUs 
ISiciinjnlt' et niiirnm eondilus jaci-l allario. Prm- 
terea nonnullos etiam seriptores Hediolanenses. 



cuisset. 

28 Duo simul hic lignea vasa deprehensa sunt, 
cmrnleiB medicata pigmentis, auroque dlstincta, 
continenUa materiem quamdam combustffl, aut 
certe uligine sen vetustate consumptm charlae si- 
millimam, eademque confracta ex parte, ex parte 
cremata pauluium videbanlur. Credimns in iis ho- 
niiM Sanctornm scripta, aut aliquas eorumdem re- 
iiijuias a piis majoribus collocatas. Lucis adhuc 
osnra fruuntur viri fide dignissimi, qui narrent 
annis abhinc sexaginta, casu nescio quo, factnm, 
iT t candelula honoris ergo ad horum Sanctorum 
sepulcrum accensa de more, ac in superiorcm il- 
lins lapidem per foramen, quod eUamnum, sed 
dausum spectatur, immissa decideret in sepul- 
crum, sericamque vestem absumeret, qna lignea 
velabatur arca Sanctorum, cum arcae ipsius parte; 
iia ut ad conceptam Qammam exslinguendam ne- 
cesse fueril loco suo Sanctorum ossa movere, at- 
que adeo (ul in rebus hujoscemodi amat fieri) 
perturbare. Id ipsum semiustae sane illius arcae 
tabulffi, iu ipso nunc etiam Sanctorum tumulo si- 
ta3, plane teslanlur. 

29 Auctor hujusce visitalionis prfflcipuus S. R. 
E. Cardinalis et Mediolanensis arcbiepiscopus Fe- 
dericus Borrommus, magno Carolo, non tam ge- 
ncris splendore , ecclesiasticaque ilignitule , quam 
morum el virlutum imilatione par. Quam ob rem 
eo prfflsente facta, aliisque viris amplissimis et re- 
Iigiosis>imis, Alexandro Mazenia archidiaeono ha- 
siUcae metropolilanffi, Alexandro Maggiolinu et Lu- 
dovico Besulio Porlffi Tieinensis prfflfecto, canonicis 
ordinariis ejusdem basilicffl metropolitanffl ; nec non 
et Horaiio Casato, tunc ceremoniarom magislro, 
iiiinc ejusdem basilicao canonico ordinario diaco- 
no, permulUsque aliis, cnm sancUone decreti de 
transferendis pompa cl apparatu solemni liorum 
Sanctorum corporibus in locum ejusdem templi 
honestiorem , et dclcgalione pnefccLo Porlae , ut 
eamdem translaUonem et pleniorem eorumdem 
Sanctornm nolitiam procuraret. Libuil hfflc, uli 
gesta sunt, exponere, qnod nullnm aliud argu- 
mentum possit sanctorum horum trium Martyrum 



D 
amio^ 



K 

■ 

ti*S. Frrt*. 

CQ ftQTttto 

factm 



referi fn«pe 
ctiomm ori n 
rt eorporum 



qui aut tmnxvm aut aliquot e tribus stope lau- 

iiatts memmerunt, hinc inde laudat, quos con- corpora nostra lcclesiffi" BrmJus "viidic&rT' Huc 

s,llrrr mihmon ixcuxt, nec necesse putari. Subdit usque Castellionmus. 

amique eorumdem sacrorum corporum recogni- 

tionem ab Eminenlissimo Frederico Borromeeo 

S. II. E. Cardinale et archiepiscopo Mrdiolanensi, 

die xmv Januarii armo 1609 factam; quam ego 

ejusdem CasteMonmi verbis hic refero. 

H ciaudat nunc rationum agmenea, quam stul- 
11 plane, vel impii fuerit oppugnare. Nos enim 
ipsimel vi.iimns, q Q8 e sobdemus, ac ooslrffl ma- 
uus propemodum contrectarunt. Placuit 
do s. m. E. Cardinali 






liquan- 
archiepiscopo Martyrum 
tpsorum arcam consulere, ut repertis in ea cor 
poribus honores amplissimos procuraret. Pactum 
id ix Kal. Februarii anni mdcix, reseratoque 
marmore , tria in eo capita reperta sunt quo- 
rum unum magnum et integrum; alterum anti- 
quais paalo, et ob id aUquantulum eUam immj 

"T u - iNtim tendem lll " !ua ex Parte capiUs 
adnac humani speciem ceferebat. Preter hasc os 
sa quoque plurima perspecta snnt, brachia sci 
I»cei, coxffl, crura el alia dilTusa late in tunmlo 
etcoufusa. lacile ol onicuique spectantiom es- 
set, tnum ma esse eorporum suspicari v c ar 
; ,n ":^ ll ^ "eojodicio, com antiquitaTe 
coiore et maguitadine Lrium Ulorom capitum di- 
«genterconterra.eaaninque sic inter se^Uat 



30 Quod autem ad Iranslationis tempus et aw- 
ctorem spectat, nihil certi potest proferre; sed ex 
solis canjecturis opinatur, sacrum Martyris cor- 
pus e riu Xumcntana, ubi illud Justus, ut Acta 
babent, sepelierat, a /idelibus sublatum, et adCa- 
tacumbas deposiium, atque hinc una cum S. Qui- 
rini corpore Uediolanum transiatum fuisse ab An- 
gilbertovelEriberto, qui et Heribertus etAribettus 
scribitur, episcopis Mediolanensibus, quorum pri- 
musseculo ix, alter xi floruit. Addit et alteram 
conjecturam; scilicet illud ab Eriberto quidem 
Medwlanum altatum, sed a Giseiberto, S. Vin- 
centii m Prato abbate, in sua ecclesia depositum 
fiusse, quia, ut inquit, Giselbertus illeprmdictum 
monastenum multis bonis auxit. Addit et tertiam 
cu)usdam amici sui conjecturam, suspicanlis eum- 
dem sacrum thesaurum a Desiderio Longobanh- 
rum rege, ejusve filiis eo delatum esse. Ipse tamen 
Enbertum Vranslationis auctorem credere ma- 
vutt qma rtiam , n quodam codice «fe. Joannis 
de Uante, Mediolanensis sacerdotis, leqcrat : 
ttenoertus archiepiscopns subjectionem monasterii 
^ Vmeentu, quod se exemptum dicebat, a Pa- 
pa obtmuit, in cujus rei lestimonium Papa cor- 
Pora sanctorum martyrum Quirini, Nicomedis el 



jTflBitol" 
tenipnfd 
ctorem 

F 



Abun- 



'111)1 

agnoscit . 

ryuir/ de hiSC 

rationious. 



et de posses- 
sione corporin 



AbondU eidem archiepiscopo donavit. liunc rorfi- 
cem vetustisslraura appellat ; at cum tom. 2 Bi- 
btiotheem Scriptornm Mrdiolancnsium , n PhiHppO 

Argelato editm, Joannes Hontlus, seu de Monie 
presbyter occurrat, qui Chronicon de rebus Me- 
diolanensibun seu tcripsit, seu Ualice interpretatus 
est , quique post medinm tecuH w fhruit, mul- 
tumvereor, ne laudatus a Castellionmo codex eam 
mtatem non excedat, <>>>/»<■ adeo exigui ponderit 
sit. Hmc eadem tamen leguntwr etiam in Mani- 
pulo florum Guafoanei de ta Tlamma, cap. 187 
apud fturatorium tom. xi Scnptorum Xtalieorum t 
ex quo Manipulo ea <lr eerbo ad verbum forsitan 
descripsit Joannes dc Monte. Porro Gualvaneus 
seeulo xiv ftoruit. 

:il Quodad conjecturasattinet, eadeceteronon 
alio nituntur fundamento, quam quod ingilber- 
tus apud Mombritium , apud Galesinium autem 
Eribertus, corpus S. Quirini r Catacumbis Roma- 
nti Mediolanum detulisse legatur. Sed infirma hmc 
ratio est : nam licet S.Quirini translationem ab al- 
terutro certo factam gratis admitteremus, nihil ta- 
luru hnir pro S. Nicomedis nostri simul translato 
corpore deduci posset; prmsertim cum hoc in Cata- 
cumbis numquamjacuisse , ex supra dictis satis 
certum sit Ex allatxs autem a Castellionmo ratio- 
nibus indubitatum quidem fit , sanctum aliquem 

Mrniiirilriu aliqUOt ahinnr UCUlU « Mrdiola- 

nensibus cultum fuisse, «h iisdemque olim credi- 
tum, sacra ejusdem ossa in S. Vincentiimonasterio 
requiescere; quin et hoc ipsumverecreditumesse, 
emdem rationes probabile faciunt. Attamen nec 
stultitim, nec impietatis notam nereor, licet, 
rimni post memoratm arcm sacrorumque corporum 
inspectionem , certiora monumenta desiderem . ut 
S. Nicomedis nostri corpus, aut magnam ejusdem 
partem, in laudata arca servari certo assentiar . 

ijiur ipse Emineul issnnits Frrdcririis Unrrnwwus 

desideravit, dum corporibus illis sine ulla inserir 
ptione inspectis, eruditls Hediolanensibus, teste 
Castellionmo , eam provinciam dedit, »t quam <l<- 
ligentissime conquirerent . qumcumque ad lau- 
datorum Martyrum corpora Hndicanda facere 
arbitrarentur. Utrum \>ero tum eonquisita monu- 
menta , qum retulimus, satis oetusta, satisque 
certa sint ad id evineendum , prudentis lectoris 
judicio hl" ns relinquo. 

32 Dicam tamen necesse est, qumprmter monu- 
mentorum infirmitatem judicium meum ah indu- 
bitato assensu insuper cohibeant. Exstant in \iu- 
seo nostro Hissale ttediolanense imbrosianum . 
anno f522 tiediolani editum . ct duo Breviaria 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 
die 



1 1 



varia s Nicomeais icta recitantur; primo 
ex epistola Marcelli, secundo ex iis, qum Mom- 
britius edidit; quasi Brcrmrn auctor mque ac ille 
geminum S. Nicoraedem distinxisset. i>< utrisque 

tamen sanctt Martyris COrpus in Tthcnm dc/ectum, 

indeque a Justo ejusdem clerico sublatum, el jux- 
ta muros n" Vumentana sepultum fuiste dieitur, 
nrc rrrhnin ullum de altera translationr Subjun- 
gitur. 

33 tiinc vehementer suspicor . Missam , quam 
CasteUionmus num. 94 in translatione SS. Quirini 
n Nicomedis in vetusto Missali Ambrosiano ex- 
sturc asserit, non magis de ca translatione memi- 
nisss . quam Uissale ac Breviarium u nobismox 
laudata. Dubitationem meam etiam auget Brevia- 
riiim alterum, anno 1633, m diximue , Medto- 
laui excusum. in hoc enim ad diem \\ Junii, prm- 
termisso Nicomede, S. Quirinus solus eelebratwr, 
de eoque in lectione , qua wnica est, in calce 
dicitur : Ejus corpus, Briberto uirhiopisi-dpu Mt- 
diolanum translatum e&\ : »i de Sancti nostri seu 
corpore seu reliquiis summum ibi silentium est \<l 
diem oero \\ Septembris S. Nicomedes sotus item 

COlitur, /rrlmnr drsuui/ila ex Cpistola Marn/li , 

sed nec hic de ejusdem Wanslatione autrelwuiis 
Mediolani sercatis ulla mentio habetur Hmc, in- 
ijuiini , dubitationem meam whementer augent , 
rinii Hrtitnrmi» hocjussuei auctoritate ejusdem 
Eminentissimi Frederici Borrommi oulgatum sit, 
a </«<> sanctorum Martyrum arcam et ossa inspe- 
cta anno (609 fuis&e, CasteUionmus supra asseoe> 
ra\ it : n tamen translationem , possessiont moe 
corporis S. Nicomedis Breviario non modo m 
scrticrtt. nerum etiam ex eodem sustulerit, quod 
lonem aliquam pro eadem asserenda utcum- 
que poterat mocere. Quid , qumso, hme aliud 
indicant . quam Eminentissimo Borrommo tam 
rulitla mintmc visa fuisse momenta rationwn a 
Mediolanensibus conquisita, m unum c tribus 
sacris corporibus, qumin arca inspexerat, s. Ki- 
comedis esse affirmarel ? Itaque judicium meum 
ego hic suspendo, libenter assensurus , ubi quit 
certiora produxerit. 

34 Spopondvmus supra, nos >!>■ puteo, cujus 
Castellionmus meminerat . acturos. titc , eodem 
teste, juxtasmpe memoratam arcam situs, obsa- 
lubres aquas suas ab agris magno numero frequen* 
tatur; is ipse tamen fatetur ignorari, num mt- 
rabilem illam cwi medicam a depositis eo loco 
sacris istis corporibus traxerit, an eademjam >t- 

i/iiml, iiiHri/iuiiii islit ilu riillorarritlur. Posterius 

credi posse suspicaturex cetusta inscriptione non 



AUCTOIU 

c. s. 



per eas MlfT< 
Vis staluen- 
•iinii i ideatur. 



r/ustlrm rrclcsiw . tjUiirum altcrnm typis Yrnetts procul ab eodem puteo tum iiupcr re/icrta , 



Ulllto {539, altrriiin JUSSU I un 'iienlissimi 1'rnlrri- 

ci dorrommi S. H. E. Cardinalis et archiepiscopi 
Mediolanensis recognitum, editumque anno (625, 
rt {685, cujus posterioris editionis exemplar »<>■- 
strumest, typis item Mcdiolaneusthus rrru-n \unt. 
iu duobus prioribus S. Nicomedes gemina Uissa 
ri Officio celebratur; primo quidem ad diem iv 
jnii'1 , quo raiu S. Quirino, ut Castellionmus 
etitim asseriiit, stntul cnlchalur : ilnndr ml x\ Se- 

ptembris, quo ipsius solius festivitas agitur. Sed 

neutro loco seu in orationibus, seu n> lectionibus, 
scu ctitnit itt antiphonis «H<t <ir translatis tiedio- 
ld ti n ni . tnii ibidem servatis illorum eorporibus 
mentio fit; imo m Breviario "<l dictam Junii <ii>-m 
secunda <>rutn> sic habet : Praesta, qnfiesumus , 
omnipotens Deus , ul qui beatorum naartyrnm tuo- 
rum Qnirini el Nicomedis n \ palitu colimus 
etc. : Lectio vero i sic orditur t Natxtitas S. 
Quirini e[iisco[>i el martyris. Pro utroque etiam 



quam 

antiquis characteribus expressam hujusmodi fuisse 
ait :Font\ pereni Agritius D donura posuit. Pn- 
miim tamen credi mavult; ul aperte, inquit, non 
minus qnam vere indicanl carmfna in putei ipaina 
commendationem . memoriam et honorem con- 
bci i| 1 1 , qoas idcirco subdimus non inviti :... 
Quid juvat acoensas ondis exlinguere Qaramas , 

Kxtinclasque simul viviflcare faces f 
Quidjuval in lapides virgas mutare virentes, 

Audiloquo ondas tollere ad aslra >on» ? 
Quidjuval tnsanis amissam reddere mentem , 

Quid jn\;ii hanc lanis demere posse viris ? 
Munera aaturs3 dona heec data funclibua illis ; 

Ai febrira fegrotia pellere corporibus , 
Expulsoque viris morbo dare posse satutem , 

Uunere ca&lesli perflcil hic puteus , 
Qui scatel exculiam sancti Nicomedis ad aram, 
Quaa sacras servnl marmore relliquias. 

„1111 explicans, cujus temporis t-ersus 

ilh , 



Quid dr puteo 
Sledioliim in 
tcclesia S. 
VincenUi 



DE S 



. NICOMEDE PRESBYTERO MARTYRE 



W i rORB 

I s. 



s. Nicomedis dici easpkse 



Uh satun>suhi,sn,t,rrhfuoloeoerstent;quod postea pnmum S. Nicome 

MedwlaneuUus hagiophiiu ulte- mat Latomns apud iauilatum Scrarium , 

- 8 : forte ob 



uti et religua 

rius exaiinnandinn relinquo. 



cap. 



g III. Alia loca Sancti cultu aut reliquiis 
illustrata. 



i lia retiquia 
parma 



lt 



'■i IMca ii i - 
ifioun- 
tur. Moguntia: 
ncctwia 



ten ■ 



C 



-T ranciscus Orlendius Orbis saori ct profani 
part. 2 , lib.S, cap. 5 , mm. 6 eorpu» S. Ni- 
comedis Vincentiana) eeeletUB in Prato Mediola- 
nensi pariter attribuit, idemgue ibidemcap. 10, 
num.2, infer sacras re/n/uias. quas, ut iofjiiitur , 
devoia Parmensium traditio fert in caikedrali ec- 
clesia diiee Virgini assumptce sacra requiescere, 
corput S. Nicomedis denuo recenset. Eidem Par- 
mensi ecclesim illud adscribit Philippus Ferrarius 
m Indice alphabelico Sanctorum , i/uem Catalogo 
Sanctorum TtalieBpr&fixit. Verum non corpus, sed 
tantum aiu/uam parlfiu ivlii|uiarmii rjusilein j, r lo- 
riosi corporis ibidem servari, discimus exRanuc- 
cn Pici Theatro Sanctorum urbis et territorii Par- 
mensis, in S. Nicomede; quee tamen quo tempore 
Parmam allata fuerit, ignorat, licet id for- 
sitan factum esse suspicetur, dum S. Feliculm 
COrpuS Uoma rurmum lirfrrretur, quod m imjus 
sanctce virginis ac martyris citaanno (427, etdiei 
iii Jirini affigit. Vide tamen dicta in Commenta- 
rio historico de eadem Sancta in Opere nostro ad 
diem xin Junii. Xdem llanuccius obscnat, S. Ni- 
comedis festum Parmm, non diex\ Septembris, 
sed i Junii celebrm^i; sive quod eo dielaudatm 
Sancti reliquimeo allatm fuerint, sive quodtum 
ecclcsta Romm ipsi olim fuerit dedicata , ut supra 
diximus; idque postremum i/>s>> mavult opinari. 
36 Lucm quoque, qumeognominisreipublice in 
Ualia caput rst, ntter sacras ecclesim ac monaste- 
rii S. Justinm reliquias unum brachium cum ma- 
nu S.Nicomedis martyris recenset Cmsar Franciotti 
"i Historia imaginum miraculis illustrium, et 
sacrorum eorporum in eadem civitatt quiescen- 
'<">». pag.551; asseritque, in laudato monaste- 
no argenteam ihecam asservari, cui sequentia 
incisa legantur : 

tn Dei uomine, anni Doraini mlxxxix. 
Reliquias multas loculus * iste reclusas , 
iu quibusesl tina Nicomedis martyris uraa ■ 
Nec uon, virgo, tunm caput est, Jnstina 
reclusum. 
Veque nj Italia tantum, urumetiamin Germa- 

MpewlnricuUusanctusMartyrnostercelebrar- 
toett- CerteMoguntim eccirsiam ,-„,„ monastmo 
nrgmum ipsius nomini dicatam fuisse, scribit 

^^ S^arius lib. i Hoguntiacar J 

«/'■■", ubi femineisexus monasteria recensens 

'"''"''"^■''''''''''^'^''IMissnMMms.MMi.nplum* 

"i pote a " S. Gothardo, Moguntino episcopo 

T; ""*».:« ante annol adhnc *"S 

ld ( tenebanl ™&»; "d commnni temi m 

:"■"«;" I™** postea exraanitum, <■!, 
S.Jacobic<Bnobio, cui a Luidbaldo aVchieniscono 

?&**» ^us, cnm hoc vidi repnrgan 
37 Ha,nc ecclesiam a memorato Gothardo nrnn* 
«■»-"- *toO inoantiquil^XZZ 



aff\r~ 

2. 
sancti Mnrti/ns rcliguias eo 
deinde delatas, ut tum res ipsa suspieari sina, 
ni/n etiamsuadet Georgius Christianus Joannes 
dum lib. i itrrum Hogu ntiacarum . cap. st i n 
Annotationibus ad Serarium asserit , S. Nicome- 
dis caput ibidcm honoratum fuisse , Utmoxviie-. 
hniius. Scrihit cnim , tres rirgines , gum in dicto 
parthenone supererant , anno (598 aliis monaste- 
riis adscriptas esse ; eumque ob loci egestatem r re 
iioii videretur alias denuo admittere, agitatum 
fuisse, ut S. Jacobi monasterio tradcrctur, idque 
anno 4604 tandem effectum; ipso hoc , inquil, $ 
Nicomedis ccenobio juxta cuin capite D. Nico- 
medis , aliisque lipsanis, bonis itidem ac facnlta- 
libus , . . . monaslerio , quod diximus , Jacohso 
auctoritate publica transcripto. . . Templum vero 
quod auctor , ilum haec scriberel , repurgari 
vnlii dealbarique, anno post mdcxxii, cum mons 
Jacolneus immimenlis cingeretur, ad solum futt 
dirutum. 

3X Alterum S. Xicomeilis presbyteri ac mar- 
tyns cultu et reliquiis illustratum locum docuil 
mv Balthasar Mennen, Sodetatis nostrm presbyter 

rtmissioiiarius, tjcmnia epislola, alt.rra Burgsiein- 

furto anno 1685, altera Hildesio armo (693 ad 
Papebrochium nosPrumdata, et ad.hunc diemse- 
posita. Locusis Burchorsta, oulgo Borchorst, pa- 
ijus et capitulum rsi illustrium canonissarum in 
Circulo Westphalico, quem Blaevianm labulmin 
comitatu Steinfurtensi quatuorcirciter milliaribus 
Germanicis ab urbe Monasteriensi collocant. Por- 
ro laudatus Mennen inpriori sua epistola scripse- 
rat, S. Nicomedem presbyterum die i Junii liur- 
chorstm coli, tamquam perillustris illius capituli 
ac frequentis paraecim patronum, sed nomine 
tantum tenus notum esse; ideoque Papebrochium 
rogaverat, ut, si quid de ipsius gestis illi inno- 
tuisset . id ad se perscriberet. nemisit ipsum Pa- 
pebrochins ad Martyrologium Bomanum die xv 
Septembns, et ad Acta SS. Nerei ctAchillei, ea- 
demqueopera mcissim petiit , m. qum de ejusdem 
apud Burchorstenses cultu haberet, secumpariter 
communuaret. Distulit ipse quidem responsum 
usque ad annum (693, quo de illius cultu ac re- 
itquiis, deque ipso loco nonnulla rescripsit, qum 
e?usdemverbis recitabo. 

39Paucis subjungo, mquit, quod sancti il- 
nus Marivj.s brachium cum authenlicis testibus 
Wmte sub Monasteriensi principe episcopo Chri- 
Stoplioro nornanlo ad norcl.ors.ensnn .-crl.-siai.i , 
m qua episcopi soror canonissa eral . translalum 
Koma, ita ut statis teraporibus Borchorsten- 
iom venerationi exponatnr, velnt Patroni loci 

Z F nmm ' Esl aulem Borthonh capitulnm, 
' n ' ] « ** Plnribus canonissis prima noM- 
utatis ettnbus, non primm lamen nobHilaiis, 
™ c *: convenientibus etiam ad chornm, non 
■P I'»". quatnor vicariis. Ua ipse; sed au- 

' f^ophorus Bernardus tantumunicus 
celinTitZ " / " S "' / ""' " ^eriensmm, a Bu - 

^^^^^Giklm/vnik m 

;: "< ! 'W tpisvopatum ill tenuit t 

r° pim « ***** isiud s. Nicomedis bra- 



b 

tor. 



1 : 



i<; 



i 

ji rfr 
F 



^r^ hmdU ' 



DK 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



|3 



DE S. VALERIANO MARTYRE 



TRENORCHII IN DUCATU BURGUNDLE 



CoMMENTARIUS PRiEVIUS. 



.!. !• 



§ I. Mcmoria Sancti in Marlvrologiis; Acta inartyrii , corumque auctores. 



CIHCA AN- 

\l . M II \\\ III 

Sanctum »n - 

■l ilu 
uianu 
mnltn , 



lledn, Ituhii- 

,ns, V')(/i'i - 
ms Adn 



(^ elebrant <"l hanc diem fortissimi Athlttm 
nostri memoriam Fasti EcclesitB Latinm 
tpene omnes. Inter Martyrologia minora, 
^A q U $i snh nomine S. Hieronymi possim vc- 
niunt, signant ipsum oelsolo nomine, oel addito 
tilulo martyris, Hichcnoviense, iugustanum, Lab- 
lt beanum, a nobis typis mdgata tom. vu Junii; 
Gcllonense cum San Remigiano, San-Gallensi et 
Baluxiano collatum, apud Uherium tom. 2 Spi- 
cilegii, anno 1723 recusi pag. 34; Morbacense 
apud Martenium tom. 3 Thesauri Anecdotorum 
col. (S69. Consentiunt illis Hieronymiana majo- 
ra, atinter sese, ut observavit Sollerius ad tex 
tum Vsuardi, in exprimendo distinguendoque 
martyrii loco plitrimum differunt Lucense, 
guod, qui vulgat it Florentinius , vetustius ap- 
pellat, sic habet : ln territorio Cavelonense, ca- 
stro Tremorcio, s. Valeriani martyris. Vetustissv- 
iiiinn [ntverpiense : Caulomo castro, Valeriani 
martyris. Corbeiense : fa Lerritorio Cabillpnensi, 
castro Ternocio, natalis sancti Valeriani martyris. 
Blumianum, cujus lectiones, n vetustiore carian- 
tes, idem Florentinius exhibet sub finem : Castro 
Trenoremo. 

■> Eadem scriptionis diversitas regnat similiter 
iii aliis classicis. In Bedm codice Barberiano ea an~ 
nuntiatio cst : In territorio Cavitlonensi , castro 
Trinorchio, Valeriani. fsta wi Rabani Martyro- 
logio : ln territorio Cabilonense, caslro Nortio, na- 
lale S. Valeriani fnartyris. Heec apud Votkerum : 
ln territorio Cavillonensi natalis sancti Valeriani 

niarlyris. forrcctnts nuirti/rit locum designamt 
\,in\ iervnensis, addita insuper longiore certaminis 
historia ; Eodem die , in terrilorio Cabilonen- 
sium, castro Trenorlio, natale sancti Valeriani mar- 
tyris, qui unusfuil ex numero Sanctorum quinqua- 
ginta , qui temporibus Antonini Veri Lugduni in 
carcerem trusi fuerant, quique cum B Marcello, 
patefaclis custodi©, qua detinebartfur , divinitus 
claustris, aufugit. Cumque ad pnefatum castrum 
pervenisset, el Domini Jesu Cbristi uomen pra> 
dicans, plorimos, ipso inspirnnte, ad ejus fldem 
convertissel . revertenti ab urbe Cabilonensium, 
tibi Priscus beatum Marcellam martyrem aeca- 
veral pro Christi aomine, praesidi Prisco delatus 
est. Quem ille suis faciens conspectibus praeseo- 
tari , primum minis et terroribus frangere cona- 
tns est : deinde suspensum et gravi ungularum 
laceratiooe cruciatum, cum in Cbrisli confessione 
viderel immobilem, ac Lsto animo in ejus lau- 
tlibus permanentem , proUnus in eo loco, ubi 
nunc sacrum ipsius corpus debita veneratione ex- 
colitur, gladio animadverti fccit. 



3 Adonem more suo conlraxit Usuardus, ejus- usuardw, 
demque tamen terbis presse inh&sit .* uli textus Romanum 
conferenti patebit : in territorio Cabilonensi san- ^odiernum 

, ,. i -n ■ „ et ntart 

c i \aeriaiii marluis , niiein PriSCUS prffses ,. 

suspensum, et gravi ungularum laceratione cmcia- ., ,,,,.,,,,, ... 
i n Ni , cum in Cbristi confessione viderel iramo- ftiroftentfj 
bilem, ac laeto animd in ejus laudibus permanen- E 
tem, gladio animmlverli fecit. Totus hic Vsuardi 
textus transiit in hodiemum Homanum eo solo 
discrimine, quod in fine legatur animadverti prae- 
cepit. Ex allatis Fastis sufficienter colligitur, San- 
cit nuiiicn neutiquam fuisse neglectum in accurar- 
lioribus Martyrotogiis recentioribus , "/ proinde 
prolix&i eorumdem enumerationi supersedere nobis 
liceat. Honorifica ejus etiam memoria est apud 
alios scriptores tum veteres tum neotericos, prss- 
sertim Gallos. De neotericis erit infra hinc inde 
loquendi oppoi tunitas; inter veteres autem prsecir 
puisunt S. Gregorius Turom ! iographi duo 

S. Marcelli martyris; Ulc apud Rutffarttufn lib. I 
ilr Gloria Hartyrum cap, ~>'t col. 784 et 785, ubi 
preeter alia refert insigne beneficium, S, Valeriani 
patrocvnio impetratum; ejus verba dabimus num. 
19; I" apud nos tom. k .' Septembris ad diem iv, 
uhi Commentario de S. Marcelli gestis ei gloria 
subjunximus Passionem duplicem) bremorem ac 
tongiorem; atque illam contra nonnullorum le- 
oissimas conjecturas vindicantes, non probart dixv 
mus, posUriorem esse seculo i\ aut v. 

4 Brevioris Passionis auctor preemissis nonnulr 
hs de martyribus, qui sub annum 177. imperante 
Marco lurelio intonino, Lugdunt i' 
conjectt ct martyrii lauream adepti sunt, scribit 
in huiic modum : Ex quornm nnmero martyrum 
Marcellus el Valerianus, custodiffi illius, cui fue- 
rant mancipati, effractia divinitus claustris, jux- 
i;i Euaugelicam auctoritatem , el ' ad civitatem 
aliam fugam latentt r arripiunt. Qnotl Dei pro 

videnlia ordinatun quis ambigal ; a1 ad illa 

scilicet loca, ubi eis passionis consummalio de- 
bebatur, intenderenl properare, el gentilium men 
l( -s, quffl per eos in Christum eranl creditnn», 
exeraplis martyrii corroborarent. Qnippe al ta- 
tius ali i'.i" persecutionis lurbine decllnarent, noo 
mente, sed flumine, oon flde, sed itinere divi- 
duntur : e quibus Valerianus Augustidunensis viaa 
uompos \ iter Marcellus Sequanici territorii ag- 
gredilur; ut utriusque ripaa incolas ad veri Dei 
rulinm divini verbi prasdicatione converterent, 

et non solum de proprii effusi ■ sanguinis, ve- 

r i IM1 etiam propter multorum credulitatem in Cbri. 
sto de diabolo trinrapharent. Eadem in ru6«ton- 
tia leguntur i» Passione prolixiore S. Marcelli; 

neque 



r 

i - raphiu 
. Vareelh H 



■• abuud ■■ 



' 



A( i.TORF 

J. r. 



Yaria Putio 
nlf, ab ano- 
nymo exara- 
tce, 



'4 

neque muitum uh >is dtfjrrunt Acta martyrii San- 

cti nostn . di , uibut nunc agendum. 

5 Bistoria passionis S. Valeriani, a* anonymc 

smpius jam prelum subimt Francv- 

tlesia Gal- 



rxtmvtariu 



Htimili- 

trr Frontmtc, 
quiseeulo xi, 



consertpta 

teus Bosquetus inseruit eam Historia eec 

licanapart. ftpaa. /02; eamdemque Peirus Fran* 

ciscus Ckiffletius ex Codicibus Mss, Acceyensi, 

i abilonensi el aliis quibusdam collocavit inter pro- 

bationes Historim Trenorchiensis pag. BS. Bosquett 

editionem secutisunt auctor Historia Cabilonensis 

vuh/utw per Petrum Cusset, et Claudius Perrius 

Societatis nostrm sacerdos, ejusdem civitatis simv- 

Iitrr historiographus; utergue ad calcem Operis : 

Chiflletii autem editionem secutus est Petrus Juenin 

tom. S nova Trenorchiensis Uistorim pag. 9 : eo 

tamen discrimine, utambo Gabilonenses Historici 

Bosguetianm editionipraimiserint Passionem San- 

oti, extractam <■ solo i eten Legi ndario ecclesia Ca- 

bilonensis, prologo et epilogo destitutam, in reli- 

quis autem dd oonsonam; Jueninus vero dictos 

prologum ac epilogum tlirrmis a corpore chara- 

cteribus imprimi curacerit. In quemfinem ista ob- 

scrrrm, mox ndrhitur. 

\ 6 Seposuerant in hunc diem Majores nostri gua- 

tuor ejusdem Passionis apographa Mss., primum 

ex Lectionario Cabilonensi sine prologo et epilogo 

transmissum a laudato Perrio; alterum a Chifjlr- 

tio exMs. Acceyensi, qum ipsimet postmodum prelo 

commiserunt; tertium fuit acceptum a Ludovico 

Vicquct bibliothecario PP Cmlestinorum Suessio- 

nensium ; quartum ex \fs, domini Bel/ortii, aliquo- 

ties m Opere nostro laudati, desumptum notat-ur, 

collatumquecum codice ReginmSuecim. t trumque 

posterius eodemex fonte profluxit, ex quoedita; 

at inBel/ortianofrequentioresoccurruntvariantes 

lecliones, quas, si operm pretium /umt, indicabo 

'" \nnotatis; xd tamen in antecessum observa 

quodprologum habeat multo br rem ei ,„•<„■- 

*** weat epilogo.Hmc de PassioneS. Valeriani 

™ nxum **bwdimus t qxwemant t antiquissima; 
de auctons <vt.nr ,-/ auctoritate mox piura 
' tyusdem martynum etiam littem prodidit 
■ Kworchiensis abbatim monachus etchro- 
^ususmonumentisvetustionbus, uUinsinuat 
Mprmfahone ad chronicum, ita alioquens abba- 
fw*H«m;Injungitissiquidemel me vestr® praMa 
Ul,|,ls auctoritat ° compellitis, ul nonnulla veterum 
ll T ,, '" l;, ge8t0rUm ' <■»■ nostris quLu dam 

1 ,M| "" »"«. w umus corpore voluminis ordi 

, ' ■„ , ""'" s wnoratam, certo 

u i^rrrT- 7 ''' 1 '^'/- 

iMtahaiinussitphrasis, 



DE S. VALERIANO MARTYRE, 

monasterio per ComtanMam reginam, Alphonsi 
Castelim regis conjugem^ confirmat mgue per o,/ _ ' 
tirm Burgundia ductm. Instrumentum super his 
dicto anno comcriptum, habesapud Chifftetium 
et Jueninum inter probationes. 

8 tlaud ita dudum post eadem passione descri. 
hriiiiu stylum exercuit alter Trenorchiensis abba- 
titf monachus, Gamerius nomine, et ,d Hl { 8e u 
cisse indieat, jussu Petn abbatis, per quem aliaui 
Petrum ejus nomints seeundum intelligunt, quia 
auctor vn prologo, opusse novum confecturum as- 
serit ex veteri; partim <.*\ Historia Caesariensis Eu- 
sebii, partim ex illustrinm nostri temporis viro. 
rum descriptionibus , Baldrici nimirum Dolensis 
archiepiscopi, el Falconis viri adraodum litterati et 
religiosi; Baldrieus autem prmsulatum Dolensem 
non adiit ante annum IStis, petri abbatis primi 
ultimum, Jueninus tamen magis inelinare se ait 
iit credat, Garneni Opus inchoatum fuisse super- 
stite Petro I: sed rationem non adducit atiam 
quam quodallegata mox ejus verba inventa dum- 
taxat fuerint m margine Ms., etsigno aliquo rt- 
liquis adnexa, quod fieri potuit post obitum PetH ■ 
primi. Hanc conjecturam, utpote de re minimi e 
momenti, ulterius non discutio; nam quocum- 
que demum prwsule prmcipiente scripserit Gar- 
nerius, dubinm esse nequit, quin Falcone junior 
sitet Baldrico, qui juxta Sammarthanos fratres 
Volensem ecclesiam moderatus est ab anno Jlli 
usque aii 1434. 
9 Falconis et Garnerii Opuscula exstant apud vetmt 



guott 



;t/';r;;:: *- • t*- **. 

r ratarui '"""""■ "" - 

;-r- :;:;;::r:;::r - 




"- i -mTJ/' y r '"""" T9Str * '^ 

" /n " Chr eum „/„ ' '" -"'"""'" autem 



mensi 



laudatos Chifflelium ci Jueninum, et, si recte con- 
iiciunt aliqui post Chiffletium, Baldrici lucubra- 
tw diversa non est a Passione, de cujus variisedi- 
tionibus egimus num. .5, <■„,: dictus Chiffletius hune 
titulum prmfixit: Acla S. Valcnani martyria an- 
ctorc, ui videtur, Baldrico Dolensi arehiepiscopo. 
Causam, cur ita mswm sit, apud ipsum expositam 
">>>< repeno. Pronum lamen esi eam dimnare: 
Passionis auctorem non inveniebat, legerat iu,l- 
anc\ descriptione usum fuisse Garnerium, ei 
hanc descriphonem similiter alibi non inventam, 
ratusest, eam ipsammet esse Passionem anonymi. 
Duplicuti Chifflelii aliorumque judicium luenino, 
et bremorem Passionem Baldrico adscribi non 
posse contendit, primo, quia auctor sub finem 
Opem msinuat, sc vel religiosum esse Trenor- 
ttoensem, vel habitarein mona§erio, vel salttm 
>" >!•"■ mcma; cum sese eorum numero accen- 
*™- a ™*Memsacrumcorpusvenerantur, quan- 
>■ Sanctum ilh loco martyrium subiisse dicit, 
,' l "° """ r «nerandi corporis reliquias excoli- 
"" ; '""" " / ''" ; "' >">»>»> liuhlnmsnn-nh.iue Tre- 

norchiensemabbatiam authujusvici ;igim 

"""'" s ?*««■ nonest.Secundoveris I- 

ZZ ^ """'"'" ■>- «.PassionemBaldri- 

i : r " Ml,,n '" 1 ' ' nhacnullafiatmentio 

2Te*T m ^f^rircaannummo; 

Z.lZJ' 9UttUr ' Passi °n™ ante translationem 
qZnimpT" ^ !t an ^ ^drici tempora; ne- 
JationZ T * "'"""''> ■«repotuissettran,- 

:;;:;:• "t m% ^ ^ ^ ,„1,,^ 

maniflstelZ '"""" post /'"'""" eollationem, 

, . '"/'/''»•«•-■,.,, / IdoexeademPassi 

recitT Hu iusml ^ '"'" '"''"■' '" ">'""" ^" 
iectura '""'""'"'"" « atiud addit ex eon- 

;„, " .';""" S '""""'"""■ >'"'■'! lostendere 

ier , :,;:;:;;"7'" w '''' -'"''"'-.•<'■'" s.va. 

S -<iregoriiZ^ZT" OMmMStit " ietemVOrt 
10 Quidquid de p« „•, , . ■ 

5 "//'(.,r„v /„„ / • r 1«idem non mvento 

" /'""'«"'»-«i««. M in Chimetii et alio- 

niui 



ittt Bali 
cum 



EGIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



i D 



anctorrin ha 
bmt, licel diu 
posl Sancti 

nhiluii' 



A rum opinionem conredens, Passtomm istam atico 
DoUnsem ep< recentem existimem :magna est fateor inteream et 
scopum Gamerii lucubrationem similitudo; imotanta, ut, 

sipauca excipiamus t hmc videripossit illius dum- 
taxat longior paraphrasis. Sed curpotius credam, 
a Garnerio auctam (uisse Baldrici lucubrationem, 
qnam Triumphum s. Valeriani compendiosa bre- 
vitate relattnn, quem Fronto num. 7 citatus ttsta- 
tur a serepertum fuisse intervetera monimenta 
gestorum ; pnrsrriim dnm ipsemei Gamerius pro- 
fitetur se confieere novum opus eji veleri t Subdit 
quidem : Partim ex Historia Csssariensis Eusebii, 
parlim exillustrium nostri temporis virorum de- 
scriptionibus Baldrici. . . et Falconis ; verum istud 
dumto i -at intelligo de augmentis . phrasibus , 
animadversionibus, quibusinde desumptis vetercm 
Passionem interpolavit et exornavii : inepte enim 
Frontonis et Baldria Opus vetus nuncupasset, 
quandoquidem ipsos scriptores sui temporis appel- 
tet :ad Eusebium quod spectat, exipso nihil hau- 
nrr potuit prmter ea, qumdeS. Pothini et socio- 
rum Lugdunensium martyrum captivitate tradit 
suh iiiiiiiiih , ri ilr tempore, quo passi sunt, sub 
finem, cnm ne nomma quidem Valeriani nostori et 

w Marcelli legantur apud Eusebium memoratum 

11 Itaque cum evidentissime constet exFalco- 
nis testimonio, extitisse apud Trenorchienses ah- 
quam s. Valeriani Passionem, mera Chijjletii con- 
jectura non persuadet miln, >it. quam habemus 
/irrrioreni, Baldrico adscribam : sed allatm hacte- 
nus ralionrs atque ifl />r>mis miii/iin riiiu fifl con- 

formitas, qum regnat tum in eloyio Adonis . tum 
in Gamerii lucubratione . potius inducunt, >/t 
rear, memoratam a Falcone non aliam esse a no- 
stra, i' i ijiin\r[i-w novam etauctiorem conflaverit 
Garnerius. Attamen dum illam vejerem appello , 
id ita acceptum nolim, quasi ipsi tautam fidem 
atf/iie auctoritatem t/ribuam, quantamsolemus tri- 
buere Actis per comvos aut parum remotos ho- 
mines concimiatis, sed ita dumtaxai quod aliis 
vetustiorrm rrlim. \um si ei conveniat, quod 
de monumentis, n se colligendis, generatim mo- 
net Fronto. dicens : Nonnulla vcterum monimenta 
gestorum, quffi a nostius quinusdam scriptaqui- 
dem, sed indigesto reperimus, scrutata temporum 
serie, in unius corporc voluminis ordinaresatagam. 
Si, inquam, koc Passioni s. Valeriani conveniat t 
etper tb nostris monachos designet, nt verisimile 
C est : suspicari debebimus, eam Passionem aliquot 
seculis martyrio esse posteriorem ; auot autem , 
mcertum est. 

12 Xam, fatentibus Ckifftetio et Juenino, igno- 
icripta videri ratur , quo tempore ecclesiaS. Valeriani (dequa 
ptssit, redibit sermo) transierit in abbatiam , oujus . 

ut antiqum tamen, prima mentio occurrU in di- 
plomate Caroli Calvi, quo illam xiv Kalendas 
Aprilis anni 815 concessit Geiloni rt monachis 
S. Filiberti. Diclumdiploma probationibussuis in- 
seriieriint Chiffletius etJueninus ; wnde pauca huc 
pertinentia transcribimus : Nos oh amorem Dei 
ei prssfatorum Sanclorum patrocinia, aeternajque 
remunerationis pra3mium, nec non et eleemosinam 
domni et gcnitoris noslri llludovici , piissimi ;iu- 
gusti, et inclytai genitricis nostrse Judith, ac pro 
satute nostra carissirassque conjugis et prolis , 
memoralie dei Genitrici Mariffi ac almiflco Christi 
confessori Filiherlo Ilerensi, necnon et Geiloni 
venerahili ahhali, congregatinnique sihi commissre, 
ahhatiam S. Valenani marlyris, qu;e est in pago 
Cavilonensi, super lluvium S;i^onnam , ubi etiam 
idem venerabilis Martyr corpore quiescit : et ca- 
strum Trenorchium , quod est e\ cadem abhalia, 



seu el omnes res , qua olim a Qdelibus Chri- 
stianis prsedicto Marlyri conlats sunt , quolibel 
modo inde anstractai sint : et Ternucium riUani, 

CUm familia iUriiisquc sexus ct omni re ad se 

perlinente. . . cnm omni integritate el plenitudine 
ajternaliter ad babendum el |ure ecclesiastico pos- 
sidendum cimdonamus , et condonando concedi- 
mns 

t.1 Tillrmontiiis tom. S Monnmentorum eccle- 
siasticorum pag 806, et continuatores noves Gallim 
Christianes, n Ktionysio Sammarthano inchoatm, 
tom I col $64, Chifftetii judicio adhmrentes ds 
PassioneS. Valerisni, eam S. Marcellt Actis simi- 

irm rt multd rcrrntiorem rssr asSCrunt, i/uni in 

ista laudatur Eusebius Cmsariensis r/nsn>/>us. scd, 
si id solum ejus antiquitaU officeret, facilis esset 
responsio ad argwnentum, dicendo nimirum cum 
Juenino, quod prologus, in quo memoratur Fu- 
sebius, sirnt rt epilogus, Passioni, dudum ante 
conscriptm, postmodum affixi fuerinl ; nequs id 
uh nmni verisimilitudine alienum est, quando- 
quidem ediliones Perrii et Cusseti atque Hfs. no- 
strum, extractum t Lectionario Cabilonensi, iisdem 
prologo et epihgo destituta sint. Vide, qum su- 
perhis observavimus prmtereanum, 6. Qualiscum- 
que demum sii dicta Passio, dabimus eam tam- 
i/iiiiui auctoris anonymi, et incerti temporis, at 
probabiliter omnium vetustissimam; quia tamen 
hoc certum non est, subjungemus martyrii Histo- 
riam ex Chronico Frontonis, cui vetustissimam 

ail mantts fiussr, itrmo hnrtcinis in/iriatus M/. 



Adctors 
J. p. 



hoc tamni 
certo nonpro- 
tniiit recfn- 
twres non- 
nntli. 



Locus ac tempus martyrii ; basilica 
ipsi erecta; cultus antiquitas. 



D, 



'e patrxa, genere aui condittone S. Valeriani , 

nihit mrmoratiir in Actis maiti/rn. TheOphilus 

Haynaudus i» Indiculo Sanctorum Lugdunen- 
sinm . etSaussayus in Martyrologio Gallicano, 
niiiii Lugdunensem fuisse scribunt, et e\ pri- 
mariis inier quinquaginta pro Christo cum B.Po- 
thino in Antonini /irrseriitione comprehensos; 
mlrm et alii eum fuisse cognatum S. Mara l 
li , non absque fundamento colligunt ex verbis 
S. Gregorii Turonensis , dicentis , Marcello san- 
guine el agone propinquum fuisse beatum athle- 
tam Valerianum. De martyrii palmstra, quam ab 
antiquis vario modo expressam oidimus aliquot 
cxemplis num. t, et pluribus cidere est apud ilu- 
drianum Valesium, convenit vnter tcriptores om- 
nes ; /mssr scilicel oppid/um Eduorum m hodier- 
)n, iiiirntii Burgundim, silum ad irarim amnem, 
/mri /rrr intervallo Matiscone et Cabilone, cujus 
dia ceseos partem constituit. Latini hodiedum 
promiscue Trenoschium aut Trenorcium . Tur- 
nucium et Tornininm scribunt, Galli Tournus ; 
qum varietas remansisse oidetw cj eo, quod 
locus istc olim iii trrs partes distinctus esset, in 
caslrum Trenorchium , Turnutium villam rt, uti 
natet ex diplomate Caroli Calvi, in abbatiam 
s. Valeriani martyris, qum in aliis diplomatibus 
cfiam monasteriura Tornutiura nuncupatwr. Prio 
ra duo nunc civitatii ambitu concluduntur , a 
qua posteriusnon nisiproprio muro separatum 
est. 

45 Superest hoc tempore in ipso oppido ut 

scrihit 



i )pinionet d r 
■ ancii patria 
rt eognaliofu 

rnm S. Mar- 

rrlln, TttnOf 

chii ubi pns- 

J , - ! 



i6 



H ORl 

j r. 
unjv* 

Ultl Ul 

marty- 



■ 

■ 11::- 

niuit 17 s. 



scrifni Perrtus, mstgne 
montanentum . lapis ingens, qui 
nuncperfususipsiussanguinisguUisaliquot, qu%- 

gue, altero lapide superposito, venerationis ergo 
n0 n Plura deeo tradit Chiffktius, te- 

ttis occulatus, "I Historia Trenorchiensipag. (5 ; 
verbo ex Galticis Latina facio : Anle veterem 
sdem dominorura Verius Trenorchii exstanl duo 
sepnlcrales lapides magni, qudrum alter alteri 
superpositus est. Ferl antem incolamm tradilio, 
capnt s. Valeriano ampntatum faisse snper infe- 
riorem. Et revera lapis iste etiam hodie linctus 
esi pluribus gultis sanguinis, quas ipsevidi, etiam- 
nunc nilieiis , i'i ailco eouspieinis ac bene con- 
servatas , acsi vena essenl orlae in lapidicina , 
propria?quc sen naturales ipsimet lapidi. Eam 
praliarn arccjilam refero domino Machoii pra> 
tori [ Gallice Lieutenanl esjustices] Trenorchiensi , 
qni anuo bdclv iM ciim me cnmluxil Incum , 
iilu servantnr bini isii lapides, el coram mullis 
tiominibus removeri jussil snperiorem , ni eum 
contemplarer, qni notasgerii MarivriiS. Valcriaui. 
Ita Chiffietius. Meminit et ejusdem lapidis Jue- 
ninus tom. l pag, W, eumque nunc indical 
diri in domo hospitali, huc delatum an- 
no (69$, 

16 Annum martyrii, non signatum ab anony- 
ntii nostro autFalcone, determinat in hunc mo- 
dum Garnerius : Passos esl autem beatissimus Va- 
lerianus anno ab Incarnatione Domini centesimo 
sepluagesimo nono, Marco Antonino, cognomen- 
to V*ero, Uoniaiiiini imperinm admioistrante. Lu- 
cio Aurelio el Commodo ex seqno consulibus. 
Verito hic corripitur auctor iste, guod micum 
consulem, Lucium AureHum Commodum impera- 
torem, quianno (79 collegam habuit T, Annium 
Aurelium, in duos dissecuerit; at in signatoanno 
sectatores obtinuit plures posi Tillemontium, qui 
eum adoptare se profitetur, quod tempus aptius 
i<<, „ myeniat. Jueninus tom. i Historim Vrenor- 
chiensis pag. W nec annum acceptandum i tisti 
mat, eta Garnerio hunc assignatum fuissedum- 
toxat, quod eodem Lugdunenses martyres passos 
cumtamenjuxtameiiorem chronotaxim 
«/ conttgent anno /77. qub idemLucius iure- 
uus i ommodus cum Quinttlh consulatum obibal 
' proinde rectius affigi posse ait Jueninus 
martyrtum SS.Marcelliet Valeriani; quoniamex 
""""' Mis satts perspicimus, per bienniumnon 

''"^""/"'''^'"■^""'■'Hn^isl.u^lnnr^ihus.r.nn- 

dm '"' totenntoinsistam, quam inivimus ubi 

l 3 ™ d } **•** S-Marcello, paucis diebus ante 

S. Valenanum occiso, statuamque martyrn r pi , 

f™ nrr " " "" **, quodteripus latius ex- 

t€,ul ' nequeat, quam adannum /77 ti n<> id- 

''" f " h >" ' ■■■■ allegatas tom 2 
pag. i% 



DE S. VALERIANO MARTYRE, 
martyrn S. Valeriani fideles ad preces suas juxia t»m,d«m eju* Den 



Septembris 
'/"" oremtatts gratia lectorem 



N "/" '■ liinni- 

fuj ba- 
tiliea ei$tru- 

la ,-.;. 



' ' Sanctum tode 



iii 



hco sepulturam a 

; t > • ' iansTri **&* i 

tTadl ^. ni '^^ueconfirmatatestimonioano~ 
y™hographidieentis t gladiointerfectumfuisse 
"'" ™™ — '"" corporisreliquiasexcoUmus. 
Frontonts item stc scribentis : Quo 
quos ipse Chrislo genuerat 
tempore el facullate construxen 
paulatun Ddelium crescente 
tui sese dUcipuli mancioi 

f; ri ^^c,,,;:;;;';,:;:;;;;;;; 

™" ( " hir <" domicilium modicnm auod 

i^tus, reermeeodemFronU >,,-„',„ 

Trenomeas. oppidi «*i con^^ar, ,„o^ 



reditureHam fundendas frequentare contmuatennt , ut tere 
oratorium seu modica basdica potuerit vocitari; 
donec, imperatoribus Homanis ad fidem concer- 
sts. integrum fuerit , erigere alteram basilicam, 
(tc qua /"'' memorat Garnerius : Snccedentibns 
exinde prosperis, el fidclium numero succrescen- 
te, artiflcio quidera hnmani collus Valeriano mi- 
nus Idoneam, sed nostraa Bdei devotione pretio- 
siorem paranl ecclesiam ; nbi nsqne hodie super 
venerabiie mansoteum, in honore nostri Martyris 
altare sacratissimum Dominici Corporis et San- 
guinis celebrationi constrnitur, ei , ab nnivei*sis 
populorum confluentibus turbis , qnotidianis ve- 
neratur excnbiis. 

18 Scribit Fronto, plura ibidem fniracula et 
beneficia ad Sanctiinvocationem impetrata fuisse. 
Accipe tfvhii, ijiiii- num. pre&cedente recitatismox 
subnectit. Abhinc locns ille copioso fidelium coa- 
pit frequentari concnrsn ; dum nemo confluen- 
lium, votorum fruslralialnr effectu ; adeo ut penc 
numerosior pcr signa lierel cicilcniium mulliimlo 
quam priua per sancti Viri Praadicationem fue- 
ral ad Christum conversa, Luculenta sane heec 
forent insignis ac non interrupti cultus testi- 
monia, si modo auctores temporibus, ile quibus 
agwnt, proximiores fuissent : credimus nihilomi- 
nus, hesc ipsos accepisse seu ex documentis anti- 
quioribus, seu ex traditione, firmata Martyro- 
logiis, qum dedimus paragrapho prmcedente, 
qumque dubium non relinquwnt, quin priscis 
temporibus memoria Martyris illic magna fuerit 
inveneratione. Sed seculo nominatim sexto ejus 
cultum fuisse celebrem, testisestvir comtaneuset 
fortasse oculatus, s. Gregorius Turonensk, cujus 
semel iterumque laudati textum integrum exhi- 
beo. 

19 Huic martyri (S. Marcello) et sanguine et 
agone propinqnns bealus athlela Valerianus , 
'!'" apnd castrum Trinorciense , quadragesimo 
(aut potius juxta Valesium vigesimo primo] 
a Cavillonensi urbe milliario , consummato cer- 
lamine lumulatus est. [gitur Galtns hujus nrbis 
comes cceliaci morbi dolore gravalus , qui lo- 
lam alvtim nnu rnodo lorlura, verum ita tumo- 
lv conflaveral , ul hydropicus putaretur, nihil 
? dere ' nihilque potus capere posset; flebatque 
juxta hoc conlag^um, ut inedia? morbo deflce- 

'i'" prope exanimis, cum se cernerel despe- 
"-aturn, rogal se deportari ad beati Martyris tu- 
,llll!,l!,! Ubi, cum projectus faisset , accessit ad 

I" 1 "" Eniroc s presbyter, qui tunc ipsam rege- 

1,; " ecclesiam, vir virtutum, et pura mentis ho- 

mo, sicut ipsi oculis nostris 

'l Nr '-' : Si vis sanns fieri, 

Martyris gloriosi, et 

ligaluris suis ad 

Iransmittas. Erit 

voie impleveris, 



V"!!, 1 .! 
1 

Wird 



. ■■ \g ii 
■ 

itifaw.ir- 



remitto. 



orans 



in>|ieximus , dixit- 

confide iu virlute 

vove, ui iiiiaui trabem cum 

hujus templi tecta recuperanda 

llll)n l|i, i pi^idium, si ea de- 

l i |1;i ' promittis. At ille atlentius 



in loco liiii , 
modicam illi p ro 
'". in qua 
numero, nonnulli cul- 
mandpavere divino. Juem 



vovit, qnae presbyter indicavit : statimqne 

sanus factus habem , null,, counuonenle , ad ha- 

hcam Sancti exhiberi prajcepit. Ecce, quid pra> 

««pomiinii Jesus christus i„ terris Martyribas 

■ '" llas Btoritaloi adscivil in cffileslibus 

'», quia sacrum nou.cn ejus 

111 operibus invocantes, in ten- 



corde credentes, 

(ationibus wnfltentei, uon modo ut lideles ser- 

s '"it secuti ; verum etiam et 

sequerentur . snis ^n mr ,v, c incitave- 



vi Dominum 
alios , ut 
nint. 
20 Qumdam 



s uis exemplis 
>lc °b*ervat Suenmustom, 



i pag. 
U. 



DIE DECIMAQUINTA SEPTEMBRIS. 



t x quo varia- 
cnnjrcturir 
formnnthi tli 

euUus '•'!>' 
hntnli 



anttquilate 

ecclesui ■■. 1 1 
rdiis 
terii S. 
I aleriani. 



4 4. Primo, quod in lam breri iiarratione ecctt 
siam S. Vatmani noiuiuet ecclesiam, tiinplum et 
basilicam; tecnndo, quod Epirechiuseectesiamre- 
gerc dicatur, idest, gubemare ui pastor; ei m- 
dc consequi ait, hanc ecclesiam fuisse paroecialem 
Trenorchiensem ; tertio, quod is rectorseu pastor 
comtaneus fucril s, Gregorio, idque dubium non 
est : seddubitari posset, <m S. Gregorius narrato 
miraeulo non adstiterit : nam voces ha, sicut ipsi 
oculis nostris inspeximus, non ita necessario afficiant 
solasproxime prmcedentes, quvn eideantur etiam 
posse respicere singula, qum narrantur in ecclesia 
tiuu conligisse Sed prmter ista ex eodem S Gregorii 
te.rtii consequitur, quod Sancti cultus non modo 
istatempestate esset celeberrimus, i erumetiam,quod 
nec nupcr natus esset, nec paucU beneficiis aut 
miraculis ante confirmatus ; nam verisimile mihi 
non est, futurum fuisse,ul comes Cabilonensis tan- 
tam recuperandm sanitatis spem conciperet, quan- 
1,1111 concipere debuit, qui se, jam prope exani 
iiicm, imn absque summa itineris molestia deportari 
iltuc voluii ; tcl hi 'Eperickius tanta cum fl- 
ducia illi sanitatem adpromitteret, nisi certa ct 
insignia similium beneficiorum iltis prmlu eissent 
argumenta. \tque sic confirmantur scripta a Fatr 
cone de mul^is signis et beneficiis, ad tumulum S 
Valeriani quondam factis : gum utinam wi ejus 
honorem litteris consignata ad nos pervenissent I 
21 Secundo consequitur, quodmtate S.Grego- 
rii, id est secuto vi , ecclesia S, Valeriani esset ral- 
de antiqua, utpote, qum restauratione tecti ac 
trabium indigeret. Tertio denique verisimiliter col* 
ligitur,quod tumtemporis eccies\a nondum ad mo- 
nachon dcooluta esset, quorum nuilam S.Grego- 
rius, sed solius Epirechii presbyteri et rectoris 
mentionem facit. Conjiciunt tamen Chiffletius et 
Jueninus, primordia abbatim S. Valeriani eidem 
secutn njJKji posse,hac ducti ratione : Gumthramnus 
rex isto secuio prope nrbem Cabilonensem funda' 
rit abbatiam, nunc prioratium S. Marcclli, nec 
cerisimiiiter minore ceneratione ac pietate socium 
ejus prosecutus fuerit. S. Valerianum, ad cujus se- 
pulcriiui ti/iii prmctarum beneficium impetrwoerai 
Gallus comes iirbis Cabitonensis n sedis ordinarim 
reyiim Burgundim : atc/ur ulcrco eidem retji Gun- 
thramno, qui sub finem seeuti v\ Cabilone sancte 
obiit, adscribenda fortasse swnt initia abbatim S. 
Valeriani. Nihit occurrit, quo conjecturam istam 
vel improbem oel muUwtn etiam probem in tanto 
scriptorum, qui S. Gunthramni gestaprodiderwnt, 
sitentio. 



hcet a secu- 

li> \ i 

inl ix. nuj liui\ 

e.rstrt iininii 

mentum de 

\ cultu . 



III. Cultus antiqui continuatio; reliquia- 
rum Lranslatio ; nummi ejus nomine in- 
signiti ; nova ecclesia ipsi consecrata. 



M, 



.cnto 
ribus S. 

lationem 
875, iuiii 



conqueritur Chifftetius, quod n tempo- 

Gregorii Turonensis usque ad trans- 

s. Filiberti Trenorchium, factam anno 

iin supra ostensum est, Geitom ejus- 

ijiic monaohis abbatia S.Vahnaiu niucrssu fuitper 

Carolum Calvum, tanta fuerit seu kominum m- 
ciirin seu bellorum iniquitas, ut nulia miraculo- 
riim s. Valeriani, nulla abbalum Geitonis Trenor- 
ehii deci ssorum ad nos pervenerit cognitio,subdens 

Septembris Tomus V. 



se non dubitare, quin ct miraeula contigerint, et 
c.rxtitcnii! abbates. Boocertum nobis esl •■> diplo- 
iiniir Caroli Calci, et illud verisimillimum , 
quod abunde cottigamus, cultum Sancti eodem, 
quo eiguit spiendore secuio v\ f perseverasse semper 
usque ad secutum \\. irf autem <" credam, facit 
rnis studiosa in memorato diptomate aliisque 
subsecutis additio vocum istarum, ubi idem vene- 
ralulis Marlvr rurpnri! i|uir.nl : facit trstimoninm 
[donis itriutritsis, cufus )t<tn i/ rotogi um diptoma- 
i<- isto antiquius ita habet : i\n uune sacrum 
ipsius s, Valoriani corpus debita veneratione ei- 
colitur. Facit denique biographus noster, uti n- 
detur, idone oetustior, qui id iisdem pene t>er- 
ins expresserai : iu quo aunc renerandi corporis 
reliquias excolimus . 

23 tdem biographus inepitogofsi tamen isad 
psum pertinet) aperte indicat, festivam San 
memoriam, ul pecuiiaris Patroni quotannit sua 
mtate cetebratam fuisse; tic enim habet . i ojui 
(s. Valeriani) festivilatem annuam celebrantea, 
patrociiiium ilc huuis imMilihns e\oremus , ul li- 
dem plebis augeat, provinciara propriam tuea- 
tur, cunctumque populum suis cultibus adheren 
tem pia intercessione conservet. Sed neque ex 
ejusdem cuttus splendorequidquam deperiitper ad- 
iciiiiim Geilonis ejusque monachorum cum corpo 
re S. Filiberti, quem hactenus ut prmcipuum suumi 
patronum oenerat^i fuerant; hi etenim mox, ut 
apparet, S. Valerianum ecclesim ac novi domiciiii 
patronum summa uneratione prosequi cojperunt, 
eamdemque, ut eertissimum est, deinceps in popu- 
to promovere totis viribus conati sunt, praisertim 
circa annum 9S0, abbatiam gubemante Stepha- 

im c/iis iniiiiiii is ! . 

2't ts etenim Stephanusabbas, postquamrestau 
damnaplurima, anteannos aliquoi per bar- 

barornm tucursiniics mouaxtrrio rt rcclrsia- i/lata, 

uovam s. Valeriano aram crr.ru m ecclesia subtcr- 
ranea, ubi sacrm Uartyris exuvim a fidclibus pri- 
niitin liiiiitii demandata fuisse, et ad kmc usque 
tempora vntegrmei intactm remansisse credebamtur 
iii tumulo lapideb. Uunc dein aperiri fussit t ct sa- 
crum caput aliaque majora ossa, pretiosis <■ an 
ro, argento et gemmis, prmvie in eum finem con- 
fectts,hierothecis imposita transferriin superiorem 

CCClesiam, COtiocarique in ara /trinrif/c, ijunndain 

etiam sancto Martyri consecrata; ubi per aiiquod 
triiif/iis publicm i ciii-ratunii cxposita sunt. Eleva 
tionem istam ac translationem ea brevitate hic 
perstringo, nihiique addo de ingenii ddeas appara- 
tii. popuiorum undcquaque concursu aut miracu- 
tis et beneficiis brevi subsecutis; quia singula 
abunde cognoscet lector ex retationibus, quas per 
memoratos Faiconem a Garnerium conscriptas 
Ai-tis subjiciam, ei debitis annotatis elucidabo. \r 
autem temporis ordinem interrumpam, inferius 
indicabo, quopacto pretioso isto thesauro frustrati 
fuerint Trenorchienses. 

j". \d ident fortasse seculum \ aut potius wi 
prmcedens referendi sunt nummi argentei, de gw 
lius aguni Chiffletius pag. cvu et Jueninus pag. 
t',1) Historim TrenorchiensU , et ex quibus mire 
elucet, quantoesset inpretioS. Vah-i-iaui memoria. 
Eu erai tum temporis Trenorchiensium prmsutum 
potestas, is apud reges favor , utproprim monetm 
cudendmjus eis concessum fuerit. tn hujus rei te 
stimonium producunt laudati historici inter /iro- 

batiOTi Hplomata mnlturum rrgum 1'rauronifn . 

nominatim Odonis sub annum 889, et Caroti 

SimpU ts sub '.II'', fucaltatnu tllaui uhbatibus 

um sru confirmdntium. Chiffletius hujumodi 

6 mo- 



m i roni 
J. P. 



nrisimitiu.t. 
c-t . IWC inter- 
luptitm (uxssr 
i <■ imminu- 
lnm 



Seculo x re- 

tufuitF rju> 

honorifiee 

t tevtittB ac 

tranelata 

sunt. 



i tfi ni fortt 
>>rulo ret 
prcecedentt, 



lOCTOM 

J. P. 



18 

monetam sibi wi rnantH aliquando ineidisse ait, 
tamquf depingit hoe modo : Ex una P^te caput 
cermtur el id circulo ista inscriplio : -frSANCTUS 
VALERUN. Ex allera vero Crux in medio el 
in circulo # TORNVTIO CAST. Juentnus du- 
plicem ejus speciex nummum argenteum u habere 
,ut, guem eodem penemodo detcribens ita excu- 

siiin (lerhtbet. 



DE S. VALERIANO MARTYRE, 




H\ Equidem dum wummi partem anteriorem 

monetaSancti considero, nequaquam inejusmedio formamca- 

nomenprafe- «j^ reperio, ut Chiffletio visum est, vcl capitis 

aut kermm, ut Juenino : sed, nisi multum aberra- 

verit scalptor, monogramma est potius, neseiocu- 

jus. Cangiusin Glossario similis nummi, atpau- 

^ lo majoris. typvm e.vhibet, situ iomrn ilirerso, 

ac forte naturaliore. 



excusQ esl 




iaudatus Jueninus nummos istosexcusos fuisse ere- 
dit ante annum 915 ', quia in illis regis nomen 
seu lignum non legitur, quodtamen Qarolus Sinv- 
plex m prmlegio memorati anniexpresse sanci- 
verat : Conceriinms ijtioijue, ui trapezetas locus 
prsdictos habeat, qui nostri nominis signum sin- 
gulis impriroant numrais, ne melallorum mixtu- 
ra adesse valeat. Qumrestrictio adjecta non cstpri- 
vilegio concessoper Odonem regem. At vero, cum 
'" eorum medio non caput aut kerma, sedmo- 
nogramma escpressum nt, quid si kocipsumsi- 
gnum sil regii nominis? Eo supposito, nummi 
posteriores erunt Carolino privilegio. 

27 Verisimilius tameti mihi est, monogrammar 
te non involm regisnomen, sed abbatis, Geilonis 
fortasse aut Galterii, qui quidem Odone regebre- 
n temporis intervallo vetustiores sunt, attamen 
procul dubio cudendm monitm ,„, pomdebant 
quandoquidem Odo, dum ecclesim Trenorchiensi 

nuhihjrt monelain H pregas, clure „,/<///,, ,, „//„,,,_ 

^^utmmUciimrBsmLldautemsicexistiim 
non lantum quia saltem aliqualis apparet afRnitas 
monogrammatis cum datis abbatum nominih^ 
rerum etiam quiaCangius tt Jueninus loco cita- 

'" ™» "'"' ^idemcusitypumdant, mde 

u»n,posttemporaCaroh Simplicis remZ 

™**™nummsmonogrammarelerensnomsnab 
batu ^mmventds t etaccessissenomenregisnU 
nw ckaractembus impressum. Etenim ex una 

parte prmfati nut . crux exstal >> Uo eTt 

tnscriptio : & LOTARU kegis 
. permissione : a parte altera ,,„, 

tttt^p»* * 



circulo wta 
PMSINE,tdc« 



hunc etiam nummum alio situ exhibet Jueninut 
alioCangius, utapudipsos videreest. 

28 Ineunte secuio xi per famulorum quorum 
dam incuriam, uti scribitFalco in Chronico 
tum S. Valeriani monasterium igne consumptun] l 
est cum omnibus ollicinis; tamque valida flat D 



(M 






/■(in/, 



ventorum extiiit igms vastatio, ui pene omnis 

supellex monasterii consumeretur, prater Sancto- 

rum memorias el partem ornamentorum , ad cul- 

tum Dei pertinentium ; quod latebrae cryptarunj 

ejusilem monast» j rii \ixtvlnre potuerunt. Inccn* 

dium istud innectuntpassim scriptores anno <-,,-,-,. 

ter ioot), biennio ante obitum Wagonis abbatit 

sub cujus successore Bernerio novm abbatim et ec- 

clesim structura absoluta fuit, ej%sque solemni» 

dedicatio celebrata <iie \\\\ mensis Augusti auno 

toi\), utiexpresse signat Falco in Chronico; post- 

quam enim memorasset insigne donum abbatm 

collatum per Hugonem comitem Gabilonensem et 

Autissiodorensem episcopumjtascribit; Facium est 

liocdonum anno ab Incarnatione Domini millesimo 

decimo nono apud Trenorchium quarto Calendas 

Sfjitfinhris in die, quo idem dedicatum est mona- 

sterium, in prasentia venerabilium episcoporum 

JofTredi Cabilonis episcopi , Gausleni Matisconis 

episcopi. Falconis epocham adoptarunt recentiores 

plerique; sed auctor Historim Cabilonensis, edita 

per Cussetum, dedicationem ponit anno tOiSdit 

mensis Augusti xxvm, eamque videtur adscribe- 

re Stephano abbati, qui ante annos fere quinqua- 

fjinta vetus monasterium resHtuerat, etjam annis 

circiter trigmta vivere desierat. 

29 Xdem auctor novam ahbatiam dedicatam "«»« 
fuisze ufprmat S. Filiberto; quantumvis ante an- 

nos centum quvnquaginta inter Geilonemet auti- J 
quos S. Valeriani monachos conventum fuisset de 
non immutando nomine Patroni ecclesim et mona- 
sterii. Hunc auctorem secutus est Bailletusin Vitis 
Sanctorum ad diem \\ Augusti, S. Filiberto sa- 
cram, et i\ Septembris, ubi agit de SS, Mar- 
cello et Valeriano ; simile quid insinuam rhi/jk- 
tius n Jueninus in suis Historiis, causamque 
hujusmodi immutationis rejiciunt wi populum, 
apudquem, a temporibus translati Trenorchium S. 
Filiberti, abbatia sub hujus Sancti nomine venire 
easperat, ei cui proinde consuetudini se conforma- 
runt ccenobita in dedicatione abbatim novm. 

30 Sed primo mihi non omnino constat deprm- 
fm conventione mter Geilonem et antiquos mo- 
nachos, cum nullum ejus iudicmm occurrat 
seu apud Frontonem seu apud alium antiquio- 
rrm Petro a S.Juliano, cujus Opus, seculo *vi 
multum provecto conseriptum de antiquilalibus 
Trenorchiensibus, citant laudati historici. Secuw 
do quod aiunt, s. Filiberto dedicatam fuisse 
abbatiem, kaud ita possum admittere, quasi 
solt fuerit dedicata vel tamquam patrono pri~ 
mario. \<,m Falco, agens de dono mox memo- 
rato, dtserte dieit : Hugo Cabilonensis comes 

1 «IHM-opus Autisio.lorensis. ob houorem Dei 
ct Gemtncis ejusdem prajdictorumque Sanctorum, 
Partan beneficio provocatus, donavit et conces- 
n» Deo etSancUs, m quorum honore pna&M 
ecclesia dedicata esse dignoscitur, et venerabiU 
abbau Bernerio, ejusdemque loci monachis tam 
pa;seni,h„s quam mturis, villam, quffi dicitur 
uies. Iguurnova abbalia pluHbus Sanctis conse- 
Z* 7 Q . m mem? Idclareperspiciet lectou 
rmi T""'"'" d ™*tionum, qumpostdedir 

luaT m '! ecclesim -" atbatim factm suni, 
baHoZ Chmas P rod ^ ChiffleUus vnterpr* 



coli S 
btrto, 
F 



31 M- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



ig 



sed, uti C"lh- 
giturexmru- 



n 

inttrumenti< . 
'Inrur 
virgini. S. 
Yttteriano et 
S. Pihberlv. 



al, insi-ui- 



AlUra etinm 
s. VaUriano 
erecta est > <■- 

I 

C 



qutv ijtiondam 
ia fuit 
Trcnorchun- 
lii opjndi. 



31 Pag. $40 Falco de Jaliniaco, frater Witr 
lelmi abbatis, sub annum (056 multa prmdia et 

/iirn largicns abbattm, in kunc modum loquitur : 
Dedi beatae Mariae Genitrici Dei el Domini no- 
6lri Jesu Christi, atque bealo Valeriano nec uoti 
f! inclyto Philiberto. Pag.82% Phitippus XFran- 
eorum rex sub annum (075 antiqua monasterii 
privitegia confirmans . Noverit, inquit, nostro- 
rnm fldelium nniversitas, Petrura abbatem Tre- 
norchiensis ccenobii, guod esl constructum in ho- 
nore sanctaa Dei Genilricis, ubi etiam beatus 
martyr Valerianus ei gloriosissimus confessor Fi- 
libertos corpore quiescunt etc. Pag, 3% Huga 
Bisonticensis archiepiscopus per chartam conscri- 
plam circa annum /('70 signi/icat, se dedisse Deo 
et sanctse Hariae, sanclisque Valeriano atque Phi- 
liberto el sanctaa ecclesiae Trenorchiensi , nec non 
ei abbati Petro... ecclesiam sancli Cornelii ei ec- 
clesiam S. Desiderii etc. Pag. 334 Odo Burgun- 
dim dux anno (087, publico instrumento restituit 
/;, norchiensi monasterio bona, qua dederat Con- 
stantia Hispaniarum re</ni<i Domino Deo et bea- 
tae Dei Genitrici nec non et sanctis Valeriano et 
Philiberto etc. 

'M Denique pag. 104 et U9 exstant instru- 
menta Calixti n et Tnnocentii II Pontificum, 
signata annis (420 et //■>':', in quibus post alia 
privilegia : Adhacc, inquiwnt Pontifices, adicimus, 
tii Idem locus, in quo beati Valeriani martyris, 
et sancti PhiliberU confessoris corpora quiescunt, 
ah omni jugo sascularis potestatis libcr in perpe- 

iin «onservetur. Etpauto inferius : Pra3terea pro 

reverenlia beatae Marise Matris Domini, cujus 
nomine locus vester insignitus * est, in Anuun- 
ciatione Dominica hymnum angelicum inter Mis- 
sarnm sollemnia abbati vel fratribus pronunciare 
concedimus- Recitata kactenus > erba abunde te- 
stantur, novam abbatiam non uni s. Filibertodi- 
catam fuisse , sed i/>*i simul ac S. Valeriano, et 
primario quidem sanctissimm DeiParenti. Von m 
ficior tamen, abbatiam frequentius denominatam 
fuisse ii S. Filiberto secutit posterioribus ; hocsatis 
tiquet ex instrumentis aliis, qum jam assignatis 
subduntur apud eumdem Chifjtetium, 

33 Sed neque omnino assentior laudato auctori 
et Cusseto, citantibus hic rursus Petrum a S. Ju- 
liano; id nempe usque adeo usu invatuisse tem- 
poribus Bemerii abbatis, ntis, priusquam adno- 
nv monasterii basiticm dedicationem procederet, 
atiam mdem in propinquo exstruxerit sub S. Va- 
Leriani nomine, ne, dum abbatia de S.Ftliberti 
nomine a plerisque appellabatur , oblivioni trade- 
retur s. Valerianus Trenorckiensium apostolus, qui 
eum locum et fide Christiana imbuerai et. suo san- 
guine irrigarat, Namcumpro tati origi/ne secun- 
ilit- nrleant' non /noducantur documenta Detera, 
nec Falco, qui quidquid ad S. Valdrianura per tir- 
neret. studiose annotavit, ac prevte.rea i/estii liernc- 
ru abbatis compt ■' n descripsit, nusquam 
hujusce eccle&im memtnerit, te&timonium Petri a 
s. Juliano, auctoris, fatente Juenino, parum ac- 
curati, plenam fidem non facit. et conjecturm h- 
mites non excedit, cui proindeet nostram addere 
nikil eetat. 

34 Putem igitur, seu BerneHo &eu potius alicui 
ex ejus successoribus secundm basiiicm condendm 
causam fuisse preecipuam, imo unicam, incolarum 
et accolamm, magis magisque tapsu temporis ac- 
crescentium, nnmerum, cui capiendo non suffice- 
rei soia abbatim basilu o; cum autem et hmc tecun- 
iiu S-Valeriano tamquam primario civitatis patrono 
dedicata esset 



n-i <•< itandam confusionem abbatim ecctesia indue- 
rit nonirii sotius S. Filiberti, altera s. Valeriani, 
quo gaudel usque in kancdiem. Fuisse olim parm- 
ciam OStendit Juenimts tom i paq. SS et pnrler 
alia citat instmmentum anni (488, in quoBar^ 
thotommus Chanorrie vocatur ecclesiae s. Valeriani 
rector seu curatus. Eadem utuntur kodie inrgines 
religiosm OrdinisS. Benedicti, facultate ipsis eon- 
cessa '. suh annum (686 a cottegio canonicorum se- 
cutarium, in quodabbatia S. Fiiiberti commutata 
fait, approbante Urbano vm /'/*. per Buitam 
datam die vi mensis iugusti anno 4693, quamqut 
habes intctjram apuil Vliijjlettnnt et Jueninum. 



§ IV. Sancti reliquifle a Calvinistis dissipaUc 
scculo xvi pcnc omnes; cultus hodiernus 
Trenorchii et alibi. 



m ■ roni 
J. P. 



D 



amna plurima tum barbarorum incursiones 
tiim deflagrationes intulerunt olim civitati et 
abbatim Trenorekiensi ; ter enim hanc igne deva 
statam fuisse tegimus ab anno circiter 937 usque 
ii'/ (245; tatia nikilominus ista erant, quee, uti 
revera contigit, perpiam fidetium munificentiam 
brevi potuerint re&arciri. Atsubannum (562in- 
fortunium tulit, quodmultum luxeruntmonacki, 
et hocre tempore merito tugent pii Trenorchienses , 
ut/pote cui resarciendo nulla spes affulget : amis 
suni ioquor s. \;iit'ii;irii corpus, magnum civita- 
tis prmsidium, et vncolarum ad pietatem incitar 
mentum. Thesaumm istum, q uem easempercura 
servaverant, ut neque barbarorum fu/ror, neque 
flammarum ois ad eum penctraret . subt/rahere 
non potuerunt avidm Hugonottorum seu Calvi- 
nistarum impietati. ni etenim dicto anno civita- 
tcin ingressi, quidquid saerum erat profanarunt, 
ac destrn rerntit. : atqne , nt de aiiis sileam , in 
eccle&ia s. Valeriani majorem tancti Uartyrii 
effigiem, collocatam in araprincipe, confregerunt; 
m abbatia autem omnia per&crutantes ac su&deque 
subvertentes , sacrds ejus exuxrias , sub humo 
absconditas, deprehendemnt . ac pretiosas thecas 
asportantes, Sttncti <>ss<i projecerunt, dissiparunt, 
et ut addumt atiqui, igne consumpserunt, cine 
resque flumini commiserunt. Coilegimut ista e.r 
Juenino, Cusseto, Chiffletio atiisque. 

:{ii Verumtamen, utut smvierint in sacrasMar- 
tyris reliquias furiosi komines, aliqum saltem 
earumdcm particulm manus ipsomm evaserwni . 
prout mox ostendam; et, si credas Baiileto, nec 
paucm nec exigum Isauctorin Vit/i&Sanctommad 
iliein i\ Septembris agt n& de S. Marccfh simulac S. 
Valeriano, post relatamhmreticorum vr\ Sanclireli- 
quias impietatem . ita fere Gailico suo idiomate 
pro&equitur : Sed providentia Stephani abbatis , 
simili.N quadamtenus providentiaa Jacob patriarcbaa, 
qui timens sibi a fratre suo Esau, tamiliam in 
vi iii. i- turmas diviserat, causa exstitil conservataa 
majoris reliquiarum partis. Utinam resita se ha- 
beatt At multa sunt, qum timere me jubent, ne, 
plu&mquo exaggerata sit, et nixa dumtaxat cofir 
jecturis , kaustis t Garnerio aui Frontone. Et 
rere testi ■ tur hi, nonnutlas Sancti retiquias m ta- 
pideo tamuto reman i quando caput et ossa per 



H liquitt tib 
hmrelii ■ 

■ i/itthr 



proBttr jiuu- 
ea*i linillelus 
majort m pw ■ 

■■. m i7.ii r rcn 

tiim putat . 



inde ortum existimo, ut paulatim Sh um abbatem etevata et tkecis inehtsa suni 

circa 



AUCTORF- 
J. P- 



20 

circa annum 980 
coosaliiori providentis pra 
tem non modicam i 
cioris 



ffo 



15 



ft Jur 



iudi Garnenum 

•fati corporis quanlita- 

lapideo monumento saga- 

; U D " g en7r;iri rebqaerunt. et b^ine forltori 

linientes extrinsecus , in inferiori crypta monasteru 

posi beatissimi Valeriani sacrosanctum altare dc 

ponenies , abierunt. 

37 Quantitatem, inquit, non modicam - ast 

* exawK equidm ob voces istas non ausim asserere, comt- 

^sicfuUse^mmmrm^rmseHtmquando 

Fronto, elecaiioni et vranslatiom projnor quam 
Gamerius, multo parcius loquitur hoc modo : 
Smnptis igiiur majorum reuquiis artuum, repo- 
suerunteaincapsam, quam superras recens factam 
memoraTimus, cajteris exuviarum corponsve cme- 
ribus in sepulcro relictis. Huc acced>t, quod 
nm0 nuem viderim , simile quid tradtderit 
prater Bailletum : conPra Chiffletius, y<" « "'*"" 
Utto res Trcnorchienscs pertractavxt, cu%quehu- 
jusce reipropior etpleniornotitiaessedebuit, m 
eum modumscribit, ut merito corripi possit, si 
ejus temporibus major reliquiarum pars fuerttsu- 
perstes: nampag. m agens de memoratis mm. i5 
lapidibus, ita loquitur ; Pignora sunl ista prote- 
ctionis magni hujus Sancti in civitalem Trenor- 
chiensem , quae Calvinistarum furor abolere ne- 
quivii ; quamtumvis dissipaveril ac disperdiderit 
sacra ejus ossa, el omnesaul fere oranes ceteras 

reliquias 

:ik Jueninus vero rerum Vrenorchiensium scri- 
ptoralter,fusioracrccentior, duplici / '"'"- nempe 
pag. M et 267, agit <lf dissipatis per hmreticos 
Sancti reliquiis, neutro tamen de majori parte 
eorum rabiei subducta quidquam innuit; iscerte, 
qui ci Chiffletii et Bailleti Opera prm oculis 
habuit, materiam hanc intactam n<>n fuisset rcli- 
cturus, st modo Bailleti asscrtumprobarepotuisset; 
ted correcturui Chiffletium, *i"<><i facit alibi in 
rebus letioris ctiam momenti, Hujus proinde &i- 
IfniiKi» <!hnii<lr nos cowcincit, quotl Bailletus ni~ 
mium dilataverit conjecturas suas. Adhmc idem 
Jueninus nurratpiuj. .'.'..) s. uhtjuas Sancti nostri re- 
liquias turnulc hoc scculo ertttas jiusse e reteri ara 

sacelliS, Joannis Baptistm in ecclesia abbatiali , 
t/iitr idcirco « <!<>mtnis canonicis imppsitm fuerint 
hierotheca S. Filiberti, quianullaa sancti Martyris 
nunc restant adeo lestata seu indubitat©, atque 
ills *unt. 

39 t.titlr coiligas , quis laudati auctoris sen sus 
fuerii super reliijinis, qum TrenorctHi ante dictam 
iiii ruhixx iii wperstites credebantur. i/, inquis, 
farte eat i/isiis reliquias designavit BaiUetus, <j«<ts 
Jueninus hoc seculo n> uteri ara repertas affirmat. 
Iiesjiondeo, non jacile ui mihi persuaderi , tum 
quia n- .tiirniiii irrlns tilintl not) eruo, quaminve- 
ten nlturt ttnrntu* fui$S6 tales rcliqiiiarinii parti- 
culas, qualcs altarthus imponi solent, dum conse- 
crantur; tum quio oerisimilius Baillelus jam tum 
srnpscrut de SS. Murrrih, tt Valeriano , quando 
contujit reHquiarum mventio; cum secunda ejus 
Operis nltiio facto sit anno I7t)i ; invcntio autem 
reliquiarum inPra annos noi et no:j. Porro me- 



DES.VALERIANOMARTYRE. 

Caterum martyre ei apostolo Trenorcmensi. ejnsque reliqt,it 8 , D 



Altera pOTi 



ctmirnrium 
ertn/ur 



■ 



(ransinissa ad UOS fmt ! y artsits u /». ^ 
tephano Soanri, qui cnni il>«lem transcnbi cura- «2S 
rerat amw 1737. Auctoris nomen munuscripto Q f. !% 
fixum non est. nttumcn ri.r dubxto, quin fucrit ?J 
aliquis e cirro ecclesia abbatiahs seu n>llr ; j ma , ^ 

Treimrrlneiisis, CUJUS ardcns drjrnsor cat in causa Va^ 
reliquiarum S. Valeriani. Porro ex ipso disrtmus, K 
servari Senonis m ecclesia panrciali S. Columhu: 
ac smpius per annvm publicf oenerationi exponi 
reliquiasS.VB\&nB.uimartyris t et t sicut contenduni 
Senonenses, aposioli Trenorchicnsis. ac dein istam 
Senonensium opinionem adoptatam fuisseaquibus- 
dam Vrenorchiensibus, qui particulas aliquot ea- 
rumdem reliquiarutn, obtentas a Senonensibus, 
ment e Jttito anui i('>'M> per parochum ecclesig» 
s. )lari(t Magdatcntt Trenorcinensis, magnm hic- 
rothecm, inni.nv duabus altis columnis, positmque 
it, medio ejusdem ecclesim choro, inclusemnt. 

41 particultx istm juxla eumdem anonymum ubh 

tanto cultu ac veneratione afficiuntur Trenorchii, >■ 

ut in Ofliciis tlinnispriiuo tltas ojjrnitur sacrosa,,- 

ctm Eucharistim, dein memoratm hicrothecfc, tertk 

dumtaxat altari : ut singulis Dominicis ac /rstis 

diehus ad hierothecam canatur antiphona, Islc 

Sanctus etc. cum rcrstrulo, Or;i pro nobis sancte Va- 

leriane etc. t et procul dubio, quod non exprimit 

aactor, oratione; utnomen S.Valeriani insertum 

sti littiiitts sanctorum; ut institutum sit suh ejus 

inrocatione et patrociuio novum sodalitium : ut 

denique actum fuerit <lc immutando titulo ecclesie} 

S. Marieb Magdalcntc tn titutum S. Valeriani. Ce- 

trrum anonijmns noster in eo totus versatur, \tt 

ostendat, Senonenses reliquias acproin et Trenor- 

chtcnscs ecclesim S. Marim Uagdalenm, imo et 

alias, </utjc coluntur in pago dicecesios Senonensis, 

cui a S. Valcriano nomen est, non cssc S. Valeria- 

ni nost/ri, sed alterius Sancti fortasse cognominis. 

\i Primum ejus argumentum, n, ut apparet, 

prmcipuum in eo consistit, quod, /atcnttbus tpsis- 

mct ndrcrsariis. reliquim S. Valeriani Scnonis seu 

potius Valliliis in pago Senonico exstiterint a me- 

dio seculo ix, itluc translatm per Wevilonem Se- 

nonensem antistitem, uti expresse tradit Clarius, 

auctor seculi xi ad finem vergentis , in Chronico 

monasterii s. petri Vki apud Ackerium in Spi- 

cilegio tom. 2 novm editionis col. 465 et 466, sic 

scribens : Perfecit autem idem archiepiscopus „ 

(Wenilo) basilicam sancti Remigii apud Wallilias, 

et dedicavii eam Kalendis Novembris, deferens illuc 

ipso die corpus beati Valeriani martyris, ditans illam 

opibusmagnis.vivente adhuc Ravilaudo abbate ipsius 

ccenobii. Ravilaudi obitus contigisse creditur circa 

annum S47 ; Wcnilonis autem mortem innectit 

Clarius anno 865. Sc<i, inquit anonymus noster, 

sepulcrum S. Valeriani Trenorchiensis non fuit 

apertum ante temporaStephaniabbatis, seu ante 

annum 960, mtra quem et 980 corpus inventum 

est, sicut a Qdelibus tempore passionis ejus in 

sepulcro fuerai collocatum, juxta Falconis testimo- 

'"""'■ Tgitur Senonenses reliquim seu corpus. » 

tiical flurius 






I I .-.' 



, esse itei/ueunt S. Valeriani nostri. 

"'• ' ""'"" loc °- """^ 1 »'•"<"'" ^ationem jectas sibi ab adversariis raUoL : oer '<"•■ 

utab usdem adversariis propositm sunt, adma- 
nus uostras non devcucnnl, ab ulteriori ejusce 
rct discussione abstinemus, litcmque componen- 
dam remtilimus ad eos } qmbus Wqualis ratto»»'»' 
utrimque allatarum, est copxa. 

43 Certe altbi, quam in Trenorchiensi abba- 
tui, olimsancti Martyris nostri reliquias stfVOr 

tas 



positum fuissc supra tradidit Gamerius; an demde 

' l l >nJ '""h"'ni.,if, v ,a- lutrreattneoreliquim.co- 
fjnoscerelur, nec ne, litensproditum non invcnio. 
40 Plurn /ortassc super isla maleria lectorem 
tdoceredatum [u^n, S( penes )WS essetparsprior 
'■^'"^"octuuhkauduadudumcon-. 
smpu : DisseilaUo nistoricade sancto Valeriano 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



2 I 



Snvrh nostn 

,,, i eetiensi 



tas fuisse, et forte servari kodiedum, indicat ve- 
:,-is inscriptio , quam tom. 2 Septembrts occasw- 
ne S. Marcelh excudimus eum brevibus observar 
tionibus Juenini Trenorchiensis kistorici, quamqus 
cum iisdem kk recusam subjicimus : fa templo 
sancti Marcelli de Careyrel dicecesis Oceliensis, 
quo.i duabus leucis Balneoli (Bagnols) distat, le- 
gilur seqaens inscriplio, incisa monumenlo lapideo, 
ornato pampinis , foliis etc. 




Ejus Festi- 

Trr- 
norchn i 
Stptetnbiis 

eelebralur. 



in Cabili nen: i 

ejusdem I i - 
*tum trans- 
lationis 

jniiuiii ii 



ytc 



+ HIC f-MBITRELiqi/IAS 1 

sTe mariae C> 

ET SCE CROCIScf_> 
ET SCORVM M4RTV 
RVM MARCELLI 
ETMLERjANlQyi PI 
5WTINTERRITVRI 
VMClV/T/tTISCA2>IION 
NENSIS *>£>«> 



noTi immutatas a Detwi Irrttovario aut Breviario 
transiisse itt memorari'»! pmprimn sanctorum , 
cujus exemptar servamus in Museo nostro. Cete- 
runi. prmter prmcipuam Sanctifestivitatem, aliam 
quotannis lYenorckii eelebrari tradunt Chifjletius 
et Bailletus in memoriam translationis per Stepka- 
innn abbatem factm seculo x, camque itanotatam 
reperio in laudata festivitatum serie « \wi Ja- 
nuarii : Translatio S. Valeriaoi. 



PASSIO 



I i 

S. P. 



A parte inscriptioni obversa crux lapidi inscul- 
pta est, non absimilis cruci equitum Melitensium. 
Xncompertum nobis est, qua occasione quove tenv- 
pore reliquim illuc delatm fuerint; sicut et quo 
rultii Sanctus konoretur loco isto aut aliis ; nam 
pturima esse ejus nomini etpatrocinio consecrata, 
auctor est anonymus laudatus num, 40. 

44 Annuam ipostoli ac patroni sui festivita 
trm . ut notat Chifjletius m probationibus Histo- 
rim pag. 33, recolunt Trenorckienses die x\ Se~ 
ptembris, idque confirmatur ex serie propriarum 
quarumdam festivitatum , quam idem Chiffletius 
ibidtm pag. 30$ producit t Kalendario antiquo 
Trenorchiensi . ubi sic legitur ; \\ Septembris S. 
Valeriani marlyris. Quapropter '/"»' Perrius no- 
ster inprobationibus HistorimCabilonensispag. 13, 
et Cussetus itidem inprobationibus Historim ejus- 
dem civitatis tom. 2 pag.S, aut alii, festum 
S, Valeriani celebrari aiunt die xvn Septembris , 
quamquam obierit \\ die ejusdem mensis : sic eos 
interpretandos reor , ut sermo apud ipsos fuerit 
dumtaxat de locis , in quibus minus solemniter 
sancti Martyris festimtas celebratur, eteiprmfer' 
tur octava Vativitatis beatissimm Virginis Marim. 

18 /■;,/ de causa kaud dubie in Proprio San^ 
ctoritm ecctesim Cabilonensis, anno 1620 aucto- 
ritate Cyri de Tyard episcopi excuso, prmscribitur 
ofjicium in ecclesia cathedrali ac per totam diee- 
crsim sub ritu semiduplici recitandum ad diem 
wii. Hoc Ofjlcium totum est de communi mius 
Martyris prmter secundi Vocturni lectiones , con- 
tractas ex Historia passionis, sub kae tamen clau- 
sula : Corpns eo in loco sepultum , quem sanguine 
deilicaverat, postmodum miraniiis illustre argenlea 
theca inclusum esl , et magno in honore habetur , 
sediftcata sancti Martyris nomine ecclesia. Vnde 
conjicimus , dictas lectiones concinnatas fuisse 
ante disperditum seu combustum per Hugonottos 
sacruiit corpus, ahlatamt/ue hierothecam , acdem 



Auctorc anonyrao. 



Ex variis exemplaribus Mss. et impressis 
inier se collatis. 



I 



gitur a diebus illis b Antonini imperatoris tem- 
poribus gravissima perseculionis instantia pullula- 
bal , adeo ul in cunclis sui imperii provinciii 1 6 
nerali tuit " aulboritate vulgatum et decretis 
imperialibus conslilutum , u! , ubicumque Chri- 
stiana? religionis indiscreto bonore, sexu, vel ge- 
nere pewona luissel inventa, diversis afflicto suppli- 
ciis capite puniretur c. Tunc in Lugdunensi urbe 
maxima vel prflecipue Galliarum sanctaa recorda- 
tionis Pholinus episcopus, cnjus vita? merita con- 
summatio martyrii declaravil , institulor Christia- 
oorum doctissimus babenatur , qui rf cum aliis 
quadraginta octo e martyribus persecutorum in- 
stantia comprehensus, ergastularibus tenebrisman- 
cipatur, el quinquaginta / animaj Christi gloriam 
confitentes in unum carcerem pariter relruduntur. 
■i v.\ iiuiliiis sanctus Marcellus *'i sanctus Va- 
lerianus nocturno tempore adnunciante Angelo 
evocali pariter et soluti g, alter eorum Sequano- 
rum , alter /Eduorum provincias InterjectO Arari 
petierunl k, Divinaa itaque provisionis inslinctu, 
ut eorum instilutione , ct corda genliliura ad ca> 
lestis religionis graliam pervenirenl , e1 nomina- 
to provincisB perpeluo ' semper Martyrum pa- 
trocinio munirentur. to illo tempore posl sancti 
Marcelli gloriosum certamen martyrii . Prisci prav 
sidis examinaiione confeclum, nec longo interval- 
lo i 3 ,],i M i ipse praases ad Lngdunensem urbem 
sub voce praiconis, el per aggerem publicum mu- 
laribus vebiculis , et per amnem Sagonaa ' nava 
|j ( iii-ii , agmine diviso , properarel . Trenor- 
chium , quod tunc in erogandis militum annonis 

i ,iini castrense ft^vocabatur, die jam vesper 

t j„j s hori declinante pervenit. Ubi dum de pas- 
sione sancli Marcelli , <i" ;,> '" (:alljl " n, " MM ,lH "* ; 
acta fuerant , insana relatione denunciat, su 
, ■ gentilinm co^novit . sanrlum sibi Valeria 

num oraUonis secrelissimam habere ceUutom, et 
multos iam Christicolas effecisse. 

3 Tunc nequissimus praeses eadem uocte atro- 
ci cogitatione versatns, adveniente jam luce, ut 
miMitismi.leliias tb^itahal , sanrtum per.|iiiri Va- 
lerianum ab officio m, et snis conspectibus suv 
tui imperavit. Ad cnjus tugurium cum direcli mi- 
Lites pervenissent; ille, eos sestimans Christianos , 
g ra ti a charitatis et more hospitalitatis invitat. 
Quem illi primum p intuenles signum crucis et iu- 

tra 



Suft u lurc 
lio inlonino 

,11111 :llll i 

i ugdunensi 
caret re in- 
elusui 

a b 
' at. Itterll 



divinitua 
, labitur, at 
propt '"- 
norcMwn 
tubrttU m 
dtltgitur. 



al. 



h 
proprio 



ni Sauconc 



,i militibus, 
quibut capt- 

lnr. 

iii 



iit . prlinltus 



A. kvoiYXO, 



n 



i i aUria- 
nU'ii nh tl 
Chri$t\ 
libtre profes- 
tut 



tilitis o 
sanclo regnans 



di rittffur, 

rujus vlola 



22 

tra ceUulam Buam habere, et suis adhibuisse vuj- 
tibus conspexerunt ; slatim comprehensum diri- 
gunl n t sagaci inquisitione solliciti , quid est signnm 
illu.l, quod intra suumtugurium^nvenissent, ab* 
illis venientibus in suam si^nasse faciem rideretur, 
i Tiiiil- sanctus Valerianus respoodil : Hoc est 
signum salulis , in quo Dominus caeli et terraa Dei 
Jesus Christus nna cum Patre el Spirita 
ante saecnla el in »vum * perma- 
nens nos sua passione redemil el moriendo con- 
o trilis mortis rinculis asternae vitae praemia condo- 
«i Dternuni navii.. Tunc illi dixerunt ; Ergo et tu Marcelli 
socius 1 Christianom Le esse denuocias ' Sanctus Va- 
lerianus respondil : Me ci socium >anch Mara-lli 
ct Cbristianum esse libera el usque in ftnem man- 
sura voce proflleor. 

:; [mpositis igitur vinculis , et post tergum ma- 
nibus vinclis , whu scelerati criminis reus, 
prisco praesidi ab oflGcio praesentalur. Quem cum 
ille iniui'11'iiii' , liclluinj cordis severitate inflamma- 
tus, sic ait : Tu es Valerianus Chrisli nomenprae- 
dicans, errore superfluo periturus ? An forlasse, 
quai acta fuerinl de socio tuo Marcello , simili 
errore deceplo, ad Luam mimine notitiam perve- 
nerunt? Consule tibi, deorum immortalium nu- 
iiiin.i eenerando. Cognosce , qusa adorari sacra- 
tissimi imperatoris decrevit aulhoritas, quae * el 
patres aostri riderunt, ct nos eorum effigiessan- 
ctissimas adoramus, et quorum progenies cseloma- 
oifeslissime dominalur. 

6 Omnipotentem itaqueJovem, Junonem ejus 
conjugem ac ororcm , Venerem etiam tanti dei 

nlli "" - Vulca n el Martem fr&tres ipsius pa- 

riler et maritos adora. Quod nisi feceris , longe 
a collega tno Marcello gravioribus suppliciis pu- 
nieris. Sancius Valerianusrespondil : Praesidem te 
esse el judicem provinciarum circumslans declarat 
officium; sed omnis scirnlue orror gentilium iv,|- 
<i'i ignarum. Quomodo imperatoris tui, el ae 
faria religione imperatorum decrel i convellia ? 
Quae sunl nomina ista, quae loqueris? [ncesla pu- 
11,11 '' ■■■'"" praecipiunt statuta, et tu cicum essc 
omnipotenlem poce sacrilega profileris, quem 
germanaj ua? luisse conjugem, non negasti iili- 
iUM, i lk ' e i us Venerem, Iratris uxorem a me'aesli- 
mas esse adorandam ? Hasc crimina in numinibus 
U ' I,|,| '"" I;| ' el '" hominibus damnanda pronun- 
?fV '"" to s,,is al,IIIllll,| l^ errore coniundis 
E beaussim, rratris mei Marcelii supplicia ,,„hi 
^turum;mmaris,glorioso certamine superata T 
Alq ™ Illm;ini le "ctum etillius virtute tua oro- 
"tionecognosceres, etDeumcali ac terne 

^ nato «m rerum omnium at. rormalorem * ' 

''" ' "«Kibusadorares; qui sine criraine pas- 

Mia D0S morte a ° «lerno monis ch,„me 



sai 

.M-liiS 

ronam 



■ >: qil.Hn 



ridtnt etvt 

IJlll Ihuiii 



' "l. i'.' illatu- 
riiin 



' ' l, ' n lorcn 



"I et sua 



■ nnoj a> 

i 
■ pite 

■ i u »■ . 

... . 



8US , ul 

1 ' '" s . aluUs wtenderel : cujus regninec flnis 
aec prmcipium invenitur I 

to ■ Micen, rana , u Ldam del,™ "'" 

»as?a ■ .,i,i, nlill ;11 Znu 'T 

Wwemnumi aut vanam , ^ '"'" 

'» tomenta deliciens. Sanctus ValeH ^ °' 

cedeniibus ml . ' T """"" [ " ■ ' anl a P» 



PASSIO S. VALERIANI MARTYRIS, 

perseverantiam ad veram Cliristiunre fidei rcligi . D 
nom pervenire plurimos vereretur, solutum exin- 
de, in locum, qno nunc venerandi corporis re- 

Iiquias excoiimus, gladio fcrienlc jussit interiici ? . 

Tniic sanclus V.alerianus primi martyris et levitai 

ncti Stephani gratiam et gloriam reminiscens 

iniNcns , illum viilit oculis sibi offerre co- 

cui nioiicndo non metuit martyrii pras 

bere victoriam. Sic itaque sanctus Martyr locum 

illtim corpore couscccavii , caelorum spiritu regna 

conscendens /'. 

ANNOTATA. 

a Prologus wi multis apoyr/ipltis Mss. et ini~ 
prcssis Passioni annectitiur, ut mowuimus inCom- 
mentario prmmo rium. 43. \os eum a reliquo 
corpurr rescindendum rati sumus, tum guia mul- 
imtt duhitamus, an eumdem auctorem nactus sit 
ijiirtu ipstt l'it.<sio, citui in aliis apographis irlpror- 
SUS iton let/atitr. rcl mitllo brerior sit ; lum (jtiia 
ri.ro/itfiiiil cnttltiiet , i/uod atf Saucttim noslruiu 
pertineat. Auctor id unum prm oculis habuisse 
pisus esi , ut Eusebium Cmsariensem episcopuma 
doctriini ac diligentia in colligendis Sanctorum 
martyrum gestis et-probitate ac sanctitate impense ^ 

comnieinlttrri. prout aO aitis olim factum est non 
paucis : gnantumvis e.r testinioniis iitttitoruni l*a- 
trum et e.r ipsiusmet Eusebii scriptis pateat . quod 
Ariana hmresi infectus fuerit , quodque impietatis 
Arii aperlissimus propugnator, signifer, princeps 
exstiterit, quibus nominibus eum appellat S. Hte- 
ronymus citatus a FlorenHnio in Exercitatione ad 
pranias Hieronymiano Martyrotogio epistofas a 
pag. 71 usque ad S4 : ubi idem Florentinius de 
rjits mipiscentia dubie ac modeste ita proloqui- 
ftw;Eusebium... resipuisse, quod aliqui existi- 
mant , iia incertum est , ut plurimi ex antiquis non 
credant. Quid in hac re statuendum sit, Romani 
Pontiflcisjudicium omnino sii. Eamdem materiam 
paucis perfractavit Papebrockius noster tom. iv 
«« nsh JnnH pag. 75; pluribus TilUmontius tom.7 
Monumentorum Historim Ecclesiasticm a pag. 60, 
quos vide. Accipe nunc memoratum Prologum. 
Bealissimorum Martyrum gloriosa certamina, ob 
honorem Christi Domini ac Dei nostri assiduis 
coltibus el soiemnitate annua celebrantur, ut dum 
Bdem Martyrum plebs devota cognoscit, et illos 
num Phasse gaudeal , el se patrocinio eorum pro- v 
!«gendam esse confidat. Celebre enim habetur 
Lsanctae recordationis] Eusebium historicum , (>- 
sanensis urbis episcopum [egregiaa vitae beaUssi- 
mum Bacerdotem, ecclesiastica quoque instituUone 
ooctissimum, ei praicipua sollicitudine venerandum 

|M| I,,,,M or bem, in qua ntum divino a.l,u- 

vante spintu , m gestum esl rei veritate decursa 
vaiun repenre] prout singularum provinciarum 
nrnM, loca, vel oppida illustrari triumphis 
«art>rnm ia lr>i,| llls nnrutMunt f quorumque 
Prmcipum tempore ordinata otficiorum instantia 
^•aepersecutiones aclae fiierint] declarasse: 

Z n !- • rtyi * Um Sl,, - ,,l '"' ( "" integras non ex- 

U ' U '"P 5 - toen ChrisUanis devo.is at- 

' ^'"»"s, umie scribi vel celebrari debeant, 

, " :; mim ^- I Dei itaqne graliam toto 

m * m ^elis cultor excoluit; dum vclut 

llllIlL ' copiosjr messes agri fer- 



lililate 
liciunt 



<"«Uio Christi nuiiis 1 ^ T'"" mUiTl Et cum 
'""^'«"nnsprasesperiiiins 



Iriiiei 

Bignuntur, et multiplicata abertata pro- 

"*«■ orbemcSaS mana ^ us lklelium ' 
«•«.] n-o, : DaS! "ones Mart F um n- 

Passionem sancti \',i« ' , ''*' W ' V ' mm ex "l"'"" ~ ' 
vatenam martyris ea scribere ,lc- 



vo- 



DIE DECIMAQUINTA SEPTEMBKIS. 



23 



devolionc curavimus , quam triumphanle Chri- 
sto perfectam cerUssima veritate comperimus. ita 
inapographis citatis; ati/n M$. Belfortii desunt, 
gu6sewngu6 hic itncis inclusvnus, 

I) Vocrs istir liirbtis illis non leguntW flpud 
Chiffletium <■? Jueninum. 

c De hac pcrseeutione vide dicta tom.% Septem- 
bris pag. (97 iii A.nnotatis ad Passionem S.Mar- 
celli iat. a et b. 

il /» apographis, quibus affixus est proiogus . 
/jj> inserta sunt voces h& : Ul prsefalus historicus 
refert, nem/» i.n^rhius Gasariensis. 

e Ctttn vhotnio seu Pothino, quo modo nomi- 
natum eult theophilus Raynaudus, rectiut dixis-m 
sei auetor comprehensos fuisse guadraginta novem 
martyres, quomodo recte legitur in svlo eodice 
Regintf Suecik : quandoquidem omnes simul com- 
putati fuerini numero quinquaginta, uti e$presse 
dicitur in Passione S. Marcelli, etin elogio ido- 
nisrecitato num, 2 Commentarii nostri. 

1 sic habeni apographa omnia, prmterea, qum 
desumpta sunt e tectionario Cabilonensi; in his 
enim quadraginta animae. . . in unum carcerem re- 
Prus® dieuntur : at eum nihiladdatur dedecem 
reliquis, an scilicet alleri earceri mancipatm fue- 
rint necne :• credo in codicem istwn incuria de~ 
scribentium irrepsisse quadraginta pro quinqua- 
ginta. Porro dc 4S Martyribus, puta de S. Pothino 
ac sociis Lugduni coronatis, egimus ad diem 2 
junii, »t'i Hnguta eorum nomvna protulimus. 

g in Passione breviore S. Marcelli, de qua mi- 
hi semper sermo est, nisi longiorem expresse assi- 
gnatoero, res ita exprimitur : Effraclis divinitus 
claustris juxta euaugelicam auctoritatem. . . ad ci- 
vitatem aliam fugam latenter arripiunl ; nulta an- 
geli facta mentione. De fuga ista fuse disputatum 
est 111 Commentario premo ad icta S. Marcelli 
l 4, quem consule. 

h Arar seu Araris, appellatus etiam quandoque 
Saucona . Saugona . Saogonna ei Sagona, outgo 
la Saone, Galtw fluvius est, ALduos, ad >/uos 
iter instituit S. Valerianus, diriiirns a Srifnanis, 
ad quos perrexit S. Varcellus. Pturade hisvide- 
n possunt i» Annotatis ad Passionem S, Mareelti 
litt. i ei p. 

i Passus est S. Harcellus die t Septembris, 
s. Valerianus 15. 

k tta eocabantur mansionesseu stationes mili- 
tares annonam et cetera omnia militibus iter fa~ 
cientibus necessaria servantes , quaies, inquit 

Vairsms 111 nntiiia i.ull larn/n, slante imperio Ro- 

mano mansiones fuerunt, in \iis publicis, inque 
vicis plerumque ad ripas Durainum majorum po- 
sitv, el omnibus rebus abundantes. Adi Passio- 

nem altcram num. 7. 

1 Cabilo , Cabillonum ct Cabilonnm , Gallis 
Chalons sur Saone, intcujus oicinia S. Marcel- 
lus martyrium subiit, eivitas rs/ in iiuryundim 
ducatu, 

U Hac rorr designantur milites, satetiites, seu 
apparitores, quomodo eosvoeat Fronto im Passio- 
nr altera num. 9. 

n Chifflctius etJueninus legunt : Statimque com- 
prehensum, dixerunt sagaci inquisitione etc. Co- 
dex Uegines Suecia habei duxerunt. 

Desnnt hina* roccs Dei filius quibusdam rrrm 
plaribus. 

p Lohgiora >sia eotloquia Sanctum interetju- 
dicem acmitites evitavit Fronto omnia ; Garnerius 
pleraque, n res gestas ambo nuda narratione eon> 
plen sunt, eredentes haud dubie nee absque veri- 
simititudine, interrogationes istas acresponsiones 



non illis prescise verbis proeessisse al> orr s. Vale- *■ hwowtm i 
rianj aut gentilium, sed potius ab auetoris mge- 
nio, qui illos eo modo loquentes induxit, quopro 

rrmm aJ/unrtis fiert potuisse cnsHmnfint. 

q De loco ac temporr martyrii qumdam prrnH- 
hnnmtis m Commentario 9. 

r Exemplaribus, quibus prmfixum diximuspro- 
logum, subjicitur etiam sequens epilogus sen Pas- 
sionis conclusio :Cujus Festivitatem annuam cde- 
brantes, palrocinium de bonis mentibus exoremus, 
ui Mi!i'i!i plebis augeat, cunciumque populum suis 
(.'uliiims adhasrentera pia intercessione consenret, 
vi ijiii ejus iriumphum devotus ac Hdelia scriptor 
excoluil in pra?senti seculo, w\ in futuropatro- 
cinio ejus esterna gratia muniatur , prsestante Do- 
minonostro Jesu Chrislo, cui est imperiumel po- 
testas cum Palre et Spiritu sancto ra siBCula 
ssecnlorum. Amen. Explicil Passio sancti Valeriani 
martyris. 



PASSIO ALTERA 



Auctore Falcone monaclio Trenorchiensi, 



Ex Chronico ejusdem loci, edito a Chiffletio et 
Juenino. 



V 



enerabili Trenorciensis ecclesiee abbati P. P. a 



gaudia promereri. Frequenti suggestioni vestrae , 
ingeniolii mei vel Eacnndiaa saspenumero aemulam 
oppo ueram tarditatem : vos e regione, sulBcere, 
nec inutile, pro viriuni quantftate moliri. Injun- 
i^iiis siquidem, et me veslrea prailalionis auctori- 
tate compellitis, nt nonnulla veterum monimenta 
LT.siorum, i|ii;r ;i nostris quibusdam scripta quidem, 
sed indigesta reperimus, scrutata temporom serie, 
in uoius corpore voluminis ordinare satagam, Cai 
Cum iliuliiis reluctari rnn^nnim minimc putarem, 
adquievi tandem, statuens, etme petltioni vestrsa 
ulterius non defutnrum , et quasdara aondum ;» 
quocraam edita, quai tranc asque penes aos Beque 
sunt acta, \ <-\ adhuc operante Deo freqaenter egan- 
tur miracula, in eodem opusculo notitis tradere 
posterorum. El oe superfiua digressione taedium vo- 
bisingeram, beati Valeriani martyris (riumphum, 
compendiosa brevitate relalum, limitem mihi aar- 
rationis prolinus assumam ; non eodem lamen or- 
dine nota repetens, sed ex eisdem quaBdam «iili- 
genti consideratione derivare contendens b. 

•S Qui ad enarranda Patrnm forlia gesta, qui- 
luis ailiium regni meruere caslestis, (ldeliler accin- 
guntur, principio genus, vitseque primordia ple- 
pumque el ipsam . qnea cujuslibel talium exortu 
meruit illustrari, patriam memorare contendunt ; 
quatenns ab tnitio, Ddelis riri cognito tirocinio, 
sequens ordo gestorum promptius amplectatur 
iiht vero omnia tametsi de <'o, cui prasens ni- 
titur intentio lamnlari, (beatnm dico Valeriannm) 
nostrse deessenoUtiaavideantur; oum tamen rerum 
exitus eum a primssro praeceptis adhsesisse Domi- 
DJds evidenter ostendat, genus ipsins, vitan> 
que a Deo procedere, non e\ sanguinibus, ne- 

ijiii- 



Protogu* "ii 

1 fori», 



nl , | 

| Offlpl | 

(um usq\ 

, firtTi 



24 



HOH lCHO. 



PASSIO ALTERA S.VALERIANI MARTYRIS , 

c©cns; ignorans ecelesiam inde borur assumere 
tim i ( . occasus mundo noscitur ixnminere. Quahter 
autem prafatus praeses, dum in finibus Cabilonis 



rjuc e\ voluntate carnis, neque ei voluntate vi- 
ri , communi sorte postposita haud injuna pr«- 
dicamus. Sic enim scriptum esl ; Quotquol au- 
tem receperunl enm, dedil eis potestatem filios 
Dei fleri : his qui cri dunl in nomine ejus ; qui non 

neque meram plebis Deo mullitudinem acquisierat, i pse 
[ood defanclis praebetur ad requiem, vivo de- 



beatum Marcellum plebi vitae pocula propiuantem 
seque suasque leges spernentem, postquam innu-' 



Captus cum 
ilarcetloet 
48 aliis 
Chrittianii, 



e\ sanguinibns, neque ei voluntale carnis, 
ex volunlate viri, sed ex Deo nati sunt. Porro aati- 
vitalisejuspalriam banc nihilominus eadem snb in- 
telligentia non negemns, qua velul ab uteriprodu- 
cium angustiis, caelo eum sine calce c victurum, 
felici prorsus nalivitate per martyrium destinavit. 

3 Sed jam ad narralionis seriem redeamus. Et 
primu dicendum primilias vitae suae '"11111 magno 
liilci fervore , Chrisli eum mancipasse servitio. 
Niiin sanae doctrinffl gratia Ooruisse, ei ad supe- 

ramla |)crliilurum lela irisu|ier;iluli virlule viguis- 

se, insigne illud electionis praeconium innotescit, 

<|uim1 dum venerabilis illa cohors , quadraginta 

scilicei el octo Marlyres, Eusebio d teste, pro- quaversum posilis Vir sanctus ad habitandum 

pter sacra (idei profcssionem, Lugduni cum bea- elegerit, ratio manifestat. Pertur enim , quod 



q' 

derit ad supplicinm , ahbi scnptum reperies. Nos 
vero promissioni nostrao demus operam, ccepta 
Cbrislo pra3vio proseqnentes. 

7 Narratur in sequentibus, quod beatus Vale- Q 
rianus secus mcenia Trenorciensis oppidi dorai- euj 
cilium sibi construxerit, divinis insigne muneri- 
bus , structura modicum, caritate praecipuum 
pompis sajcularibus inornalum ; quippe cum non 
in eo prater Dominicae Crucis constet fuisse ve- 
xillnm ; quod ipse cultu peculiarj ?le more vene- 
rabatur. Cur autem locum hunc prse caeteris qua- 



dioiniUu 

libnatur. 



toejusdem civitatis anlistite Pholino carcerali sub 
cuslodia gloriam praslolaretur marlyrii, hic bea- 
tissimus Vir , atque Marcellus , velut uberioris 
lt doctrins simul <'i constantiae plenitudine insignes, 
divino nutn pariterel angelico e exinde soluti rai- 
nislerio, ad pradicandam Galliam ambo Deo ju- 
bente destinantur : illms auctoritate praecepti ser- 
vata , qua binos anle faciem suam Redemptor 
nosler pramisit. 

4 Egressi itaque (sicul dictum est] de carcere 
beati Viri, cselestium instar siderum de caeca 
nubium caligine, praclara duo Lurainaria, eo- 
,lrNI ferrore , eodem denique spiritu , quo pro 
Chrislo tradi neci non renuerant, illas Galliarum 
partes aggredi non verenlur, quas pra ceteris 
csscus occupaverat error gentilium , 



ratio 
idem locus olim ab antiquis Castrense sit Mor- 
reum vocitatum; ab hoc sine dubio, quod a re- 
molioribus consuela vectigalia , vel caeteri diver- 
sarnm census provinciarum , Romam per amnes B 
Sagonam, Rhodanumque g, dein per mare trans- 
portanda ad eumdem deferebantur locum. Ibi er- 
go quoniam, ut diximus, ex diversis mundi par- 
iibus illuc homines confluebant, vir Dei maluii 
habilare; quatenus advenientes, exejus ore velut 
ex limpidissimo fonle, salutaris Euangelii pocu- 
lo recreati, salutarem nihilominus haustura ci- 
ribus propinarent. Et quemadmodum, quae ca>- 
saris esse noverant , csesari pro consuetadine 
reddere procurabant, ita demum qnae Dei esse 
didicerant, Deo redderepio studio satagebant. 
8 Quid plura? His esl hujuscemodi antiquu 



" l i,k ' w« ( ' ; ;i"" illud superbiaj regnare non du- hoslis irritatus injuriis, postquam Dei 

::;; \;: h ;;:r r super astra « r prffidicaUon * *«S XLZZ 



wl/Mail 



1 ' frtndentt 



lllr: is olBcio ririliter aggrediuntui 

B ,. Nec ,lrl "" « 0V!B graUas prajconibus promis- 

ittilimi Salvalore discipulis virtutum ,„., ra 

P lemludo • «.« a 4«n »lo S ad salutare cer en 

>n«rueret, Ecce, „„„„1 dedi vobis , ZZ 

«■'«"idi s«per omnia da-monia, et ui virtute, 

°P ere " «wa«l« b> nominemeo. tater Z 

8uci0r malili ° cernens sibi deWmen 

"'"• " IH " 1 incrementa parari cSut 

*W» "qwtan secus ac spes sibi ■ ,-,,,,■ 

,sse ! ^ 1 "" 1 BenUlium corda, ',„,„,, 

' PSe P er ""I""'" -i"=.l»..u,-. I ln ,,,„,, 



usftostibus, digno meritorum pra3mio ditaretur. 

'•' MNia Vu- beatus contigua provincias loca sa- 

cns dlustraveral lidei documenlis, nuliatenus cav 

™tia esse minislri poterant, qui lucis Auctorem 

i" T |,|J! " ^siinvissesiuiulncredidiase gratulaban- F 
tur. 

9Unde diabolus eo nequitiaa stimulo concitatus, ' v 
quo Dommum Jesum neci tradere non limuit, 



>ltfmtmr 



a «°Te beatum Marceitum nuper interlicere non 
™ D ' taT "> P r *fato prassidi Trenorchium adyen- 
'" l "; de be «« Valeriano protinns per s„os inti- 
maT " sat el«tes, nonjam vicini tantum ruris inco- 
. verum etiam totius 4 pene Galliae populos, 

• ' «»•■ >r°Prii vocem „„„„, ^ °" m i,(l «««« '™.-se ,,„„„„ „',J„„ns: 

;: .".,. B,ni " a ««^ere, ingemi, -\ Z '27", l',"'"'" n ^ «.Imovendun. peri- 

oneSnf """' ' re «" i "«™»..|ue jac nbT ', " ^ "" mal «™ legibus subveniendum. 

' T;;"" lls '"■"i"' 1 " "•«^ratur dinSuo P™ e > . '« crasUnum sermonis hujus in- 

6 PriKif!»!!.! . 1 habitn , n ,0SSL su fficere, beali Marcelli nuper 

^^^--Bur^pa. fetLSlu^ °^ * 



tlbus nonnulhs, sub Anlonino i 

fesquidam profonus, „o,„in, p , ^ ' '"' ; " 

lipnus hosiis ,„ s„,ro n' ' ' m ,na - 

sibi cujuspiam « ^ , comn,oven s, sperabal 
- ^ i.u is , : ; ff°. n,s i " li "»" reformari, 

Eratprofecto ,,J ~ "T' I,un '^-''^- 
( u,dm fwrons conamine 



''- M ' constaiui;, 



■ """ tmparis robur Imic iu- 

■ qUiU " '" supra mcmorato fueral 

s, ! ' , ,, ;::;- ,, '" s - "ow ^hementms in bunc 



SMIri ' meditabatui 



qno iliitusiiis quaquaversum 



:;;;::;;;; -"^-■uUun, dl ,aU, I ,ce,- 1 oc„ m perit 

l , 11 !; l |1 !';.;;;:,, : ; ,lh ■" , fecl « «ccelerat Priscus n.edi- 
• qui mjssis apparitoribus sanctum 

sibi 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



a5 



deduci. 
et frttstni ten- 
tata ejus con- 
stantia. 



B 

unguibu , i 
■ iar< 
>ite ple- 

eti. 



Christu 

ntem 
hitbtt , 
i 

C 



Uur; eo- 

toco ipsi 
u erigi- 

lur 



sihi vinim confestim praesentari prfficepit. Qoos 
ui \idit, solito sibi caritatis obseqnio, eis obviam 
srgno Cmcis armatus processit, el eos cibum su- 
mere impendio deprecatur. A1 llli, qno digni qod 
faerant, caritalis respuentes eduliom, crudeli do- 
mini sm , aii quod missi toerant, satisfacere pra- 
cepto mataraverant. 

M faterrogatas vero ab eis ignoti sibi signi 
notitiam , evidenti responsione verissimaque sa- 
craa protolil fldei professione. Dirissimis ilaque 
loris aslrictus, variaque pulsatus injuria, Servus 
Dei servo diaboli praesentatus , ei ul facilius sub- 
igeretar, patrati dudum sceleris ei objicientes 
crimea , diriora , ni maturato resipiscens prace- 
ptis prffisidis obsecundarel , instanter minitaban- 
tur. Bnnmeralis, ilaque qaibus Bubdi jubebatur, 
numinibus, eorumque spurcissimo memorato con- 
jugio, congrua Vir Dei responsione obviat obje- 
0(1 ■ ai: Iiiliiiiu se oiniiiii'1 ivsjmit nlisetjuin mucn 
landum. Quid plura? llis aliisque multis ac 
diversis altercationibus hinc habitis et inde; cum 
se frustra oiti contra Virum Dei insanus praefe- 
cius perpenderel , ac nonnullis circumstanlibus 
iitui loediocri responsiones ejus invectionesque fo- 
renl documento. stipili tandem oppendi, el ibidem 
unguibns eum jussit ferreis laniari. 

\-2 Eia carnifex, siqutd ex humanai traduce 
conditionis ejus carni Qffivus adhaesit, diro sala- 
ge pecline mutilari. Nempe tuum ubi prsestitum 
esl ad interitum , ui m hoc eliam, quod cru- 
deliter in Sanclum Dei peragis, Dei servias ju- 
slitiaj; et quod amicus non posses perflcere, 
valeos inimicus. Pei fer et boc Marlyr Jacnlum 
crudele tyranui , post modicum visurus eum, pro 
cujus amore non recusas oppetere ; illius raemor 
aposlolici : Si compatimur, el conregnabimus. Jara 
vero Chrisli Marlyris patefactis nsquequaque \i- 
sceribus , dum tantum spiritu vigente , carnis 
materia pecline laniata defecisse viderelur, nec 
ullius eum, vel ipsius carnificis praa horrore pos- 
set acies inlneri , de stipite, Prisco pracipienle, 
deponilur, el ad locum destinatum vertice plc- 
cteiulus diici jubelur. 

43 <juo cum duceretur, et omnipotenti Deo 
gratias agens, pio cailos intueretur obtutu, Chri- 
siiini sese certaminis sui pr»mium, coronamque 
sibi conspicil offerentem i. Cum itaque (dilectis- 
simi) cffilestis contemplatio majestatis, beati Ste- 
pbani singularem prorsus per toium orbem com- 
mendel praerogativam ; omnique dignum reverentia 
habeatur, quod Dominum gloriea velut in suis 
sollicitum causis fuerit contemplatns; non imme- 
rito beatum Valerianura haud mnltnra dispar ra- 
tio persuadeal , praecipuis insignem muneribus , 
illis, quorura stftdio vel labore maxime ftdesmnn- 
do iniiniiiii , veraciier aipiiparandom. Vi\ enim 
qnempiam Doctorum , prseter Apostolos, Aposto- 
lorumque discipulos [es quibus lamen ipse nnus 
k pro Cbronicarum iradilione dignoscilur exsli- 
ii>m- i-eptM-ire valcbis, rujus ipse annulator exi- 
stens non fidei docirinas snper ejns fbndamen- 
tum sedificasse probetur ; sed (sicut dictum est] 
ab ipsius initio creduUtatis ejuedera sacraa ftdei, 
vera credalur asserlione mititasse 

U Sed jam ail coepta redeamus. Tanta igitur 
tamque mirabili Martyr conforlatus simui el re- 
creatas visione, eademque quibusdam non occut- 
taia Q.lelibus , securus de prsmio lictores cursu 
prasibat, gaudensque, ftexis genibns vertice mul- 
latur , supernorum civinm gaudio perenniler poti- 
turus. Quo in loco liiii. quos ipse Chrislo genue- 
rat, quibusve sidereas per praedictionera in cttlis 

Septembris Torniis V. 



A.Falconi- 

KOIUCHO. 
/ 

■ 
elaret, 



prffiparaverat manslones, modicam illi pro tem- 
pore, el fecnltatc conslruxere basillcara /.- in qua 
paulatim Gdelium crescenle nomero, aonnulli cnl- 
tui sese discipuli mancipavere divino. 

15 Ab hinc locus ille copioso BdeUum ccepil 
frequentari concursu, dnra nemo confluentiom 
votorum frustrabalur effectu; adeo ul pene oume- 
rosior per signa Berel credenliura multitudo, quam 
prius per sancti Viri praedicalionem fueral ad Chri- 
stum conversa, Ln vera qnippe vite manentem 
fructnmqae ferentem palmitem, nl fructura plus 
afferat , verus per martyrinm purgal agricola, 
et ideo vir sanctus, sical vivus, ita etiara non ce 
sabat Christo populos Incriflcare defunclus. Sed 
hffic omnia divinai sunl opera Majestatis, quaa pro 
visibilibns nos sd invisibilia provocans, non solum 
cum servi essemus peccato, pristinaa pelnlil liber- 
lah, sed etiam dedit nos per gratiam lilios Dei 
fleri, qui credidimus in nomine ejus, qui vivit ct 
regnal iu ssecula sfficulorum. Amen. 

l(i Bffic , qnas nunc usque qualicnmque si > lo Epitogus 
prolulimus, ad beati Valeriani passionem speciali- 
ter pertinere uoscuntur. Cselera, quaa sequuntnr, 
quamvis tempornm diversitaie , narralioneqne re- 
riiin ali his, quaa supra diximus, diflerre vi- 
deantur, ab QUius lamen rationis orriine nul- p 
latenus discrepanl , eo videlicet, qno ad angenda 
prsfati Mnrtyris pnBconia meritorum, quaa iii- 
cenda sunt, divina clementia voluit operari. Ad 
quod referendum juxta pntrum veridicam Lradi- 
lionem pro viribns accingar, lllum semper invo- 

rans, i|iii in Kiiaujielio ait ; Sine me uihil pote- 

slis facere. 

ANNOTATA. 

a per litteram P Pelrum abbatem, j>rr F n 
dicat Falco. Vocatus est Fronto aliquoties i?i Com~ 
ment . preesertim num, 7 ; legendum ubioue Palco. 

l> Si satis constaret, memoratum kie S. Vale- 
riani Tiiiimpliiim , compendiosa brevitate rela- 
lum , noTi esse diversum a Passione, primo loco 
data, ofx-nr firrt iinn ihiii fudicdssemus, hanc Fal- 
conis tucubrationem typis committere, cum ipte 
fateatur, selecta esseasr aligua dumtaxai ex isto 
Triumpfio, reliquispro arbitrio <</<> additis acdis- 
positis; et koc quidem abunde liquetex longiori- 
fms digressionibus, observalioniius, protationibus 
cerborum sacrm Scripturm ac similitudinibus, >/ua$ 
totidem interpolattones esse credimus, acproin pas- ^ 
rim inobservatas preeteribimus. 

C /</ est : KhTiium , sine line ; quomodo dicU 
mus : A capite ad calcera : Ab initio usque ad 
flnem 

d \ri,, martyrum lugdunensium inseruit Euse 
biuslib. 5 Historm ecclesiasticm exepistola eccte- 
siarum Viennensis et Lugdunensis ad Christianos 
in \sifi et Phrygia degentes conscripta secundum 
testimonia eorum, qu\ certamini adfuerant. Con- 
su/r [nnotata adpriorem Passionem lit. a. 

e Vide ibidem lit. g. 

I Xmo ad hoc, sicut eventus docuit, divinapro- 
videntia Virosistoselegerat, ut Harcellm Cabilone 
autin ejus oicinia, Vnlerianus Trenorchii verbum 
ntiv prmdicarent, /■/ posi breve tempusmarty- 
rio suo utrumque locum illuslrarent; neuter 
fiiim uspiam legitur processisse ulterius. Potuit 
tnmfii respcxisse auctor ad ea, quee infra con* 
/>i>i de Trenorchiensi oppido, ad quod olim t iitpo- 
te Castrense horreum, >\ diversis mandi pariibus 
bomines confluebant, unde hi haustum a S. Vale- 
riano Euangelium, w suasquique regiones reversi, 
ampiius disseminarint ac propagari/nt. 

7 g Rho- 



.6 



PASSIO ALTERA S. VALERIANL MARTYRIS 



A Falcowe 

MGNACRO. 



Sepuforum 

Sonc/i 



g RJOflfl»».? «kfl«rnmw Gfl//«8 M «* 
W procu/ Iitf rf«»o «■*•"■" «**">*"« * raftm 

recipicns. . 

h D(t«mo «rflfl^rfl* auctorAM, nw %'» «*- 
je fl /«r «• menic flwwtftorwn sfl»rfi ffartyns, ve < 
eo se«s« ftrj»oni flVfcflf, V«o «^ '"' '*"' f \ 

i visionem «Iflf», quam falco in itinere factam 
memorat, magii conjormiter ad textitm Passioius 
primte, contiguse ait Garnerius, Samtojam «■<«>» 
exspectanti. Yerba accipe : Diim vero cervicem 
percussori suavissimi odoris hostia Martyr incb- 
narct, genibus in terram oralionis gratia deflxis, 
ocnlis in caelum cum toio mentis desiderio sub- 
levalis, hoc antfl plenitmlinem glori» suhsequcn- 
tis promeruit, ut cselos ipsos aperiri sibi conspi- 
ceret, Jesum immortalitaUs, et spei commums 
colmnen, sihi Cffilitus imminentem, ct coronam 
Bplendidissimi decoris vnlln festiviori Martyri suo 
desuper alTerentem. 

k Oppido senex fuent S. Valerianns, anno circi- 
ter 178 martyrio coronatus, si in laudatis Chro- 
nicis tera tradantrr. Malim crcderc, ci magi- 
strum /uisse aliquem t discipulis Aposlolorum. 

1 Harum vocum interpretationem dcdimus in 
Commeutario prmio num. 17. 



TRANSLATIO 



ET MIRACULA 



Auctore oodem Falcone. 



Ex editionibus Chiffletii ct Juenini. 



H, 



1 appa~ 
ratu 



oc quoque obeunte a Stephanus in cceno- 
biali subsUtuitur regiraine. Hujus studium , vei 
qnam circa beatum Valeriannm habuerit devo- 
tionem, tradilus memoriae prodit etTecius. Hu- 
jus siquidem corpus Martyris, sicut a fidelibus 
tempore passionis ejus in sepulcro fuerat colloca- 
tum, clausum Lellure per multorum spatia man- 
seral annorum o : quod jam dictus pater incon- 
gruum non injuria raius, ejus scilicet humo tegi 
corpus, cujus spiritus m calesUbus angelorum 
contubernio potiebatur, cujusque meritis divina 
virtus immensa populo suo beneficia condonarat 
Ccepit igitur tacita prius secum meditatione trans- 
!i,1 >'""* ^''linem disponcre; deinde, qua futuro 
aecessana eranl operi, paulaUm praparare, turum 
et argentum, diversique generis lapides preUosos 
2 Inde stronuo adscito artifice, aflabre com- 
poBitum visns est fecisse mausoleum. Quo pera- 
Cto tempns opperirns opportunum, rebgiosorum 
cons itn.o die venire Ml mullitudinem. AlTuit 

^^minnscopiosaplebisdiversarnmnrbinmmul- 
™*>. magnum fore fldelibus credens emolu- 
mentum, hnnc elationis a tumulo beali Ma". s 
nvenisse solemni.aiem. 0lIam ,,„„■ D( „ „ 
fc»..»»wlii attestantibus, aperte cognovhuuf 
« lm ^to [dilectissimijdi^is euTcS 
[ouorai,, summoque cum gaudio Z£*£ 



Eliguntur ttaque tres 



106 monachi 



merito vila» venerahi- 



q«', pojrttudine commissorum 



«IINltif 



satisfactione prffimissa, candidis induti vcslibus n 
summa cum reverentia locum adeunt, q U0 san! 
ctum noverant sepultum Valerianum. CaMerorum Jl^ 
veio nemini concessum est inlrare c; sed erat po_ *t$ 
pulus exspectans, illo sine dutiio devotione non 
inferior, qui Zachariffl sacerdolis hora incensj 
exilum de templo prmslolabatur. Revoluto tan- 
dem lapide, quo tumulus claudebatur, ingens 
aromaium more, fratres perfudit odor; ut scili^ 
cet, qui per sanctaa minislerium praedicalionis uj 
carne vivens exsUterat odor vitae fidelibus, nunc 
eliam suavem prffiberet corporc resdlutus odorem 

4 Interea fratres inlrorsum respicientes , inve- fii 
niuni sacrum caput non secundum ordinem jace- *'****[ 
re mcmbrorum, sed in loco, quo pecius fuisse c,u ' ff ^ 
videbatur , diligenter positum : ubi etiam modi- n " llu ' 
cam, acsi nova tunc posila esset, ex pallio re- 
periunt Crucem , qua poslmodum in argenieo af- 
fabre facto posita est philacterio. Hanc ipse dum 
adhuc viveret, in ea partc vesUs, qua pectus te- 
giiur, tulisse non dubium est, ui indicaret ha- 
bitns, quod profcssio declarabat. Sumptis igitur 
majorum reliquiis artuum, reposuerunt ea in ca- 
psam , qnam superius recens factam memoravi- 
mus, cssleris exuviarum corporisve cineribus in R 
sepulcro relictis. Quam cum humeris imposuis- 
senl, detulerunt eam ad monasterii superioris ora- 
torium, ac super beatffi Dei Genitricis aram reve- 
renter imposuerunt. 

5 Quanla piarum ibi flumina fusa snnt lacry- " 
marum , quas magnorum provocabat immcnsilas ' 
gaudiorum ! Populus landem votis ovauler, pre- 
cibusque peractis, ad propria gaudens remeavit. 
In ea vero, qua> eodem jubente patre hisdem 
diebns facta fuerat imago, sacrum ac venerabi- 
le caput sa*pefali Marlyris positum est, quam nunc 
etiam coutra violentos tempeslatis impetus, vel 
diversas aerum incommoditates, seu quaslibet re- 
rum adversitates opponentes, ab bis saepe, Deo 
miserante, defendimur. In die autem PurificaUo- 
nis bealffl Maria, qua^ post modicum tempiu 
alTuit d, delalum est scrinium, quo bcali Marty- 
ris ossa condita habebantur, in inferius oralorium 
e, quod indesinenter a populo frequentabatur; 
positumque super aJlare, quod recens fuerat aedi- 
ficatum. 

6 Et dum populus in superiori monasterio con- 
suetam / sequeretnr processionem , quidam ho- 
munculus adeo miserabilis, ut penc totius mole F 
corpons instar glomi contracta, terram tantum 
cernere cogereiur, magno cum labore sacrum 
111,1(1 Ngressus oralorium , preces suas ibidem la- 
crymabiliter effundere coepit, beati Valeriani me- 
riUs divinam sibi clementiam flagitans affuturam. 
Cumque id subinde repeteret, subito nervi, to- 
JBsque compago corporis miro coeperunl modo 
laxari : prostratusque sob , magno ccepil clamo- 
re vor.lrniri. El jom chorus Missm solemnis in- 
stabat officns. At populus audito clamore cucur- 
n( . mvenitque hominem prostratum solo tanta 
ie«'rp,sse formam lonjjilndinis, ul cum non prius 
um \ vo1 inaiuor annorum infantis quanlitatem 
excedere viderctur, lunc omnes fere altitudine 
^'IHMarrt. Laudibus itaque Deo votisque pe^o- 
Intis ovans ad propria populus repedavit. 

7 Anus et.am q U ffidam , cui vel ffitas vel ii , 
nrmitas lumen abstul 



r«hl«J ' 



terat orulorum 



TrZT C} merUise ^sdem Martyris illud men.il 
Nfi C ialere potuit procul e.ian. con 



cum bant 



perare 
sistentes bujus ootitia 

cogente incomniodilale 



i/ U ""' : ' 
ibidem Deo 



quin potius, diversa 

nlli undique conflue- 



mtcr quos quaedam aetatis provectffi femi 

na 



DIE DECfMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



27 



milttitem /-■- 
bricitans ta- 
naiur. 



na, gemino confecta dolore, venit alia comite; 

diris quippe febribus lestuabnt , srrvoque misern 
tenebatur a d;emonio. Huic etiam diu non distu- 
lit opialum pietas divina beneflcium. Sana quippe 
rcdiit , fugntis tam febrium sstu, quam furentis 
viribus inimici. 

8 Miles quidam nihilominus ab nmicis addu- 
rtus accessit, tanto febrium , quo jam din labo- 
raverat, teedio consternatns, ut e\ hac vita mor- 
te resolvi, quam tali mnllet ulterius inenmmodo 
iivnri. Subvenit et huic non diu dilTrrt-ndo 
remediuni Christi misericordia; ad propria siqui- 
dem regrediens, adeptse sanitatis beneflcio suos 
admodum laeliQcavil amicos. 

ANNOTATA. 

n Erreo rel Herveo ahhati Trenorchiensi ejus 
nomutis lertio. 

li Hinc dtducunt nonnulli, sepulcrum non fuisse 
apertum a seculo 2 usquc ad x, et per consequens 
nemini fuisse communicata sancti Martyris ossa, 
Velreliguias ante hanc transtationem. Yide Com- 
ment. num. 42. 

c Ista primo intuitu pwjnarc fortasse ride- 
hiniiur cuin relatis a Garnerio <n aitera ejusdem 
translationis Historia num, i, \ibi dicuntur Ste~ 
phanus ahhas ei qoamplures Integri nominis per- 
sona? ad sepulcrum accessisse. Sed kaud difpcutter 
concitiahuntur, si rei ordinem ita nohis propona- 
mus, ut ahhas et plures alii e superiori ecclesia 
in inferiorem scu suhtcrraneum descendcrint usque 
ad sacettnm, in quo sub ora, *<iacto consecrata, 
latehat tumulus, ibidemque ante ostium scu in- 
gressum substiterini omnes, exceptis trihus mona- 
chis, memoratis a Falcone. 

d Die octava sciticet ab eicraiione ac transla- 
tione, qu(C facta est 26 die mensis Januarii, ct 
dein quotannis celehrata. 

e Sacellum inteltigo, cujus memini ad lit. c, 
quodi/ ue, tcste Juenino tom. I Ilisloriee Trenorchien- 
sis pag. 371 et 380, dominus de Sauvajot, col. 
tegii canonicorum cantor, noro attari aliisque or- 
namentis decorarit prcBsenti kocseculo. 

f Fcsto Puriricationis sanctissimm Mariai Yir- 
ginis. 



Stfphanus ab 

Martyri mul- 

lum dedilus, 
a 



TRANSLATIO 



ET MIRACULA 



Auctore Garnerio tnonaclto Trenorchiensi. 



Ex editionihus Chiffletii et Juenini. 



D, 



ecurso pro captu nostrac mediocritatis in 
superiorihus ordine passionis a, qua beatissi- 
mus Valerianus Christi martyr pretiosi lapidia 
coronam in ca?Iestibus obtiuerc promeruil, ad sa- 
eralissimi corporis ipsius cxlumulatiniiem iterum 
rellectere manum compellimur ; ut vidclicet, no- 
stro interveniente conalu , diguitas ipsius pra;co- 



iKftiitntur 
corpons eie- 
vationem. 



et post tnitwm 
consilium in- 
diett tridua- 

itum jeju- 

nntm : 



gnitm verilntis correptiori Stylo pulctarius etuoesGat. i. UAnniRio 

Posl innomeras igitur ab ipsius passione, non an- "oiucho. 

imrum dico , sed multorum temporum revolu- 

tiones, vir venerahilis nomine Slephanus, perso- 

na quidera clariori genere nobilis, sed morum 

eleganlia el Banctissimn religionis observantla no- 

bilior, Trenorchiensi monasterio pastoralrs excu- 

bias ( sicut in anliquiorilms ejusdem ccenobii rliar- 

tis legimus | impendisse cognoscitur. Plaonji 

autem Spiritui sancto, istius beatissimi viri tempo- 

riblis, COrpus supra flieinnrali, suqniis memoramti 
Martyria es humiliori loco transferri, et in excel- 
siori cum debila rovrrentia eollnrnri. 

2 Mim quidcm ei incoxnprehensibilis divini 
consilii revera profunditas, per tol Videlicel prav 
cedentium ssculorura curricula sub vilissimo la- 
pidis unius operculo dilecti sibi Martyris glebam 
negligenter obsolevisse, et velul sub obscurissi- 
mo modio Berenissimi sideris lucernam diutius 
latuisse. Sed licet apud nos brevissimi et qnasi nul- 
lius momenli ttmc lcmporis Vulcriani monumen- 
tum Bjstimaretur b, amplissimum tamen in caili 
scnnlu consessum gloriosius ohlinere certo certius 
Uartyrem nostrum meminisse debemus. Ex isiius 
quidem cnria senatorio sedil arbitrio, prafati Sie- 
phani religinsi ahhalis animo latentcr immiltere , 
ut pretiosi Martyris exuvias colligeret, onde prae- 

cedrnlihtis merilis, aliquid ex ofEcio tam pifJB boI- 
liciludinis emolumenti divinitus eidem mlderetur. 

3 Venimlamen quia juxtn Salomouem , omnia 
cum judicio facienda didicerat, ne forle temera- 
rius, aut pro rangnitudinc rei prffisumptuosus ha- 
bereiur, maturioribus elegfi parsonia indicare ne- 
gotium , et sajubriorem seniorum conniventiam 
exspectare. Ascitis itaque consummats opinionis 
comprovincialibus undecumque personis, ex con- 
sulto tridiianum circumquaque jejunium universis 
indicitur c, el beatsa tempus exspeptationis m po- 
pulis nbique prsedicatur. 0»i<l moror? Post abs- 
linentiam , quam pnemisimus, triduanam, dc lo- 
cis projniis apud Treuorchium singuli diversi 
sexus et statis confluunt homines , desiderabi- 
lem sibi thesnurum intueri tota irn-utis aviditate 
cupientes, et debitis jnxln legem ohlulionum mu- 
nerihus honorare sollenius peropt&ntea. 

4 Convenientes igitur a> l s&cr&tissimam utrim- 
que beatissimi Martyris ecclesiara , primo quidem 
solo lenus in oratione cum sospiriiB, et iuimen- 
so lacrymarum flnmine decumbentes , misericor- 
iliim omnipotentis implor&nt Deitatis ; ne, quod 
SpiritU sanclo suggrrente concepcranl , malesua- 
da carnaliuin illrc-lna volnptatum , et pnetcrilo- 

rum immanitas delictorum, diu concupilis efle- 
ciiims insolenter evacuet. Dum sic oratur, dum 
turiia frequena lacrymatur , Steph&nus Eupradictui 
abbas, vir omni religione praacipuus, et cum eo 
quamplures integri oominis person», largissimis 
ora perfusi flelibus, piu pra?sumptione dc Domini 
misericonlia confldentes, ad sepulcrura Martyris 
bumiliter accedenles (/, iterura orationi solito A&- a 

voiius, cum tota spiritus anxietate seipsos ho- 
stiam vivam sacrilicanles inciinihunl. 

5 Dum ha-c ngunliir, mgentes se tandem vi- quo reveren- 
ri timorati, raanus ad sarcophagum, pia trcpi- ter aperto, 
datione perfusi , tentantes applic&nt, utmm ope- 
rimentuin illnd lapideum, ponderosie quidem (ut 
cernitur) quanlitalis, quo inferioris vasculi clau- 

dehaiur hialus , suslollere praevalcrent. Quae im- 
possihilia smit apml hoiinnes, possilnha sunl apud 
Deum : nnm m&nus incdia linluana fatiscentes et 
corpora genuum cnrvalione el continuis curvatio- 
nibus lassescenlia tanta prsfat&JD moiem levilate 

sustu- 



cuiu magna 

homtnum pio- 
rum turba ad 
srpulcrum 
procedit, 
F 



28 



TRANSLATIO ET MIRACULA S. VALERIANI MART. 



A. Carkihiu 
e 



ei fonil.us tos deesse videamur officio, quae proximis mo mo 
,, r le- rat» translauonis diebua accidisse perspicuum esi 



susiulerunl , quaota uec ab innuroens 

viris divelli posse crederelnr e. Dum igitnr 

■rfi'« Hi«nnrn« devotis diu desiderantinm ui i u 

!„,!,-., ngens sospiriis el sin- qni corona nwlyron, soorum veraciler ,,,,,,„„ 

m Z n f««, ,r° i„ comnrone aiiolli- •>- Christi Domm. nortn jpu com Pal 

,,,„ ,,, peclora percolio. ■: lerra Spiriio sancto mil el dommatur Dcus per orn . 



juntw 
: ona 

cum i 

.*no?'Wrr epl 

ranfta. 



tur, ab unu 

pednm slrepitn, ca*lum ipsum ineffabili con- 
clamanlis populi consonantia, velut unius vocis, 
remugiens propulsatur. 

6 Quis libi suavissimnm odorem, omni thy- 
miamate fragrantiorem , omni ilectareo liquore 
snaviorem litteris explicet? Quis interioris admi 



nia sa?cula sfflCUlorum. Amen. 

10 Cum venerabilis diversi chorns ordinis si 
cratissima Missarum sollemnia celebraret, el d u 
nis laudibus unanimiter insisteret, latebat in cn 
piis , unde sublatnm fuerat Valeriani marlyrS 
heatissimum corpus, quidam miser liomuncio 



rahilem i ;c randorem quolibet vocis ImmanaJ diulissima paralvsi lotns velut in Cujusdam globftj 



valeal officio designare? Nec putrescenlmm mo- 
re corpornm shimhs f ui assoiet) reperitur; sed 
membra Martyris aniversa juxla naturalem sui 
composiiionem carlifeginibus el nervis sibi roha> 
renlia, cum ijtiotlam inluentium slupore cerne- 
bantur. / Capul vero sacratissimura , sicul unius 
ictu lanists divulsum a beatissimo corpore fuerat, 
ita super venerabile pectus ejusdem quiescebat. 
In hunc modum baec omnia cernunlur ab omni- 
bus : vriieranlur ah omnibus, deosculanltir singuli, 
lacrymis irrigant universi. Interea lori loculus ar- 
genteos ad mediom defertur, operoso saiis arti- 



sae rotnnditatis speciem m seipsum arcuosasi 
tione revolulns , aliera manu scabellulo li"neo 
Bustentatus, altera brevissimo hurillo lotum debi- 
le corpus per terram trahens; iia ul magis renti. 
Ie, quam gressibile animal viderelur. Bic in manu 
candelam gestans exiguam , quam ob reveren- 
tiam memoraii Martyris igne succenderat, solo 
tenus alvo tnmesrenle coaequatus, Cffileslis opem 
suspiriosus praestolabalur subsidii. 

ll rgitur dum in afflictione spiritns et cordis 
anxielate, obvolutus bumi, gloriosum Valeriani 
nomen ore et spiritu freqoenlius inonlcaret; sniii- E 



ficio, gemmarnm muiiimodo diversarnm splendo- to qnodam slnporc pariter et terrore perculsns 
re laminis atireis, ei eboris sculplura radianlihus sensit paulalim venarum meatus san#uine calenti 

tepescere, nervos a prnprio et qnasi nativo riffo- 



>■! pr$lio9i 



rtliclaeorvm- 

dem parte m 
tumiitu. sole- 
miuh-r trttnr- 
frruutur. 

c 



S u t> . 

pusplurc .■■. 
<fwn patran- 

■ \ 



mirifice decoratus; profecto talis, ut maleriam su 
peraret opus; siudio recolendaa scilicet sanctilatis 
viri Stephani abbatis, non sine copiosis rerum 
impensis pia devotione prsparalus. 

7 Ponitur inlrursuiu per conseeratas religioso- 
rum manus sacerdotum, seorsum capile suo , 
memhraiim Valeriani divini martyris corpus , et 
super allare beaiae Dei Genilricis etperpelum Vir- 
giois Mariffi cum universaa plebis exullalione 
venerabiliter collocatur. Caput \cro juxta memo- 
ratum loculum, in imagine qnadam, velut ad si- 
miUludinem Martyris ex auro ei gemmis preliosis- 
simis decenter effigiata, separatim erigilur. Nam 

Nl de pallio, quam super exesa corporis 
membra, reliquis omnihus cxuviis, siiu nimio 
ei vetustale diulurna dciritis, rcpercrant, in ar- 
gentea cruce diligenter includnnt. 

8 Cffilerum ronsultiori providenUa praefati 
corporis quaniilatem non modicam in lapideo nio- 
llllmi ' n! " sagacioris ingenii viri reliquerunl el bi- 
tumine Fortiori linientes extrinsecus, in inferiori 
crypta mona lerii noslri, post bealissimi Valeria 
ui sacrosanctum allare deponentes abieruni Por 
ro enn debiUs laudibus, el pia ; ,raliarn,u arlio- 
ue Missarum sollemnia fcstnns ah univtM-sornm 
monachorum el clericomm catervis celebrantur 
et immensis pra?senlium principum donariis et 
promiscua plebis oblalionibus Christiana soUici 
tudme gloriosi Martyris reliqnia! cerlatim vene- 

^y^ estautemhujus.quampraimisimus 
mutauoms translatio sub Stephano TrenorS 
sis cnnobn reigioso abbate, qui anno Domi- 
!«. ^carnationis nongentesimo sexagSo 

^ lu ^^odecim annorum 9 inle gram m 
n " 11 '' 1 '- perfecUonem, virtuUbu e. bo o Z 

SS ' eCUndUaU ,oc ^. extremu^n te 
fflortahs iii pace complevit diem 

^ Fa abundanU fuerit innumerabilem miran. 

: nl :;; ,, ;:' 1 "" *-• — narralinui „" t 

::;, 1 ,: i :;;r v' nii,i, * n,i;i ' -- -^ 

t"versi gener.s aagrotanUbus, 



re relaxatos lentescere. Quu} multa? Dum secus 
ostiolum qnoddam inler spcm et mcliini positns, 
humiliter lalilaret (mirabile diciul) divino favo^ 
re prfecedenle, et noslri Martyris pio sulTragio 
prosequentc , in lanlam longitudinem corpns 
ipsius protractum est, ut snhinde, cum super pe- 
des proprios incolumis eflcctus semetipsum eri- 
geret , ah Iiumeris et snrsum populo prcesenti 
celsior eminerel h. Protinus in commune dignis 
Deo laudihus ecclcsia resonat, et Chrisli Marlyris 
pnesentes exuvias cum pia gratiarum adinne' li- 
pelium populorum conflua turba coronat. Memo- 
ratus homo non quasi sospitati reddilus, sed vel- 
ut cx caBlestibus adiUs repente productus, sacra 
altanbus praesentatur. Rvhinc ad pronria cura 
gaudio remeavil. 

12 Mulier quaedam, nonagenariam vila> mor- '"«'" f 
talls n ° Yens BMem, diutissimam oculorum incide- *»* 
rat cfficitatem : scurrililates tamcn el aniles fa- 
i>"las m ips,s icnchris, velut innata sihi garrulitate, 
non m.nussohio sectabalnr. Hffic aulem cum in 
'pso vico Trenorchiensi moraretur, audita fama K 
miraculorum, quaa per martyrem suum Valeria- 
m '7 ,llvlna virlus operabatur, domi residens, 
exciamavit dicens : Domine Deus, hoc saltera 
mibi concedas, .,« per meri(a beati VaIeriani 
Propnasmanus, antequam moriar, videre prsva- 
leam. Dixerat, et dicto citius geminos oculorum 
ornesin circumsianlcm faniiliam dirigens, non so- 

'; (h \ bus rogaverat, manus, verum ctiara 

^dquid prffisentis aspectui subjacebat clarissimo 
on.,p,cicha. mtuiiu. Sic incolnmilale proprii vi- 

grates gratulanter actnra seqnentibus lurbis in- 



ANNOTATA, 



a Ga meriu$ secuh 



xii monachus Treiiorchn 



propter rasigne meriium Valei 



tc tra?istationis Historiw Acta mor- 



ns , emcacii 



rr ">«W in prasenlem d 



Iar »» preuosi marty- 



miM "— c, :;:r n :r &.^ 



prarmserat h,< 

quH ^m ai,1!i; " n ' luco aoi « Prelo non wlgaUh 
ma «*'« parum differuni 



peni- 



'■t a Passiove, impressa 

nprmlwerit, vTaht^™!?' * uin re '^"f 
0C * auera haud multum absimd^ 



quatn 



DIE DECIMA QCINTA SEPTEMBRIS. 



29 



A guam notta ct auctiore phrasi dumtaxai immutar 

rit , prdut iinlicini ,11 fomiiirntario prSSviO 5 /. 

/ $us est similiter idem Gamerius cum translatio- 
nit historiam eonficeret, Falconis Ckronico; at 
pluscutum ab eo discessit, immiscens hinc inde 
ibidemprmtermissa, etperstricta amptificans; ei 
in hoc quidem excessit nonnumqnam usque adeo, 
11! ob verborum intemperantiam, oeteorumdem rfe- 
lectum non satis idoneum, res narratm minus rr- 
risimiles evadant , utque velcum Falcone nelse- 
cum ipse pugnare videatur. Cum tamen \tsum se 
rssc etiam insinuet anliqnioribus coenobii chartis , 
credipossunt hinc accepta fuisse qumdam, a Fak 
cone prius neglecta; el ea ralio me movit , ut ne 
prorsus supprimerem Gamerii lucubrationem. 

li Auctor hic nimium deprimit cultum sancti 
Martyris, quem ante translationem celebrem sem- 
perfuisse, ostendimus in Commentario. 

c Vriduani kujus jejuniinon meminit Falco. 

(1 vide , '/"''■ superkis notavimusad Fatconis 
Bistoriam lil c 

J)e 60 prodiffio Sitet Fa/co : srd nrfjnc sa^is 

verisimiliter idexponit Garnerius. Quantmmolis 
fuisset tandem lapideum islud operimentum, alio- 



<jiii ,iii nminm 1 is .-t fortibus viris non diveltendum? 
f Juenmus tom. I Historim Trenorchiensispag. 

7'J rccic m/rcrfit , lninr loCV/m COmmodo tenSM tX~ 

ponendum esse, ut videlicet tum contigerit , quod 
$(r/>r aiias, riim tumuliprimum recluduntur, et 
tnh situ moa: S. Valeriani membra apparuerint, ac- 
si cartiiagine etiam tunc instructa essent, et nervis 
connexa . at cum aeri fuissent exposita, vel mc 
tii quodam concussa, rsmantisse sola ossa, retiqua 
rrro iu cineres abiisse. F.t sane Garnerii locus, in 
stricta significationesumptus,parum congruii iis, 
qum dicit in/ra de inventa cruce supcr exesa cor- 
poris membra, iccedit . quod Falco rursum ti- 
Irnt ilr inntii corporis incorruptione . ac satis in 
itiaif. membra seu ossa n<>n sic fuisse connexa t 
dum mnjorum reliquias arlaum capsm impositas 
fuisse affirmat, 

g Ckiffletius et Tueninus errorem hicdetegunt, 
productisque instrumentis probant, Stepkanum ab 
batem e tivis non cessisse ante awnum 980 ; ac 
proinde serius ad prmsulatum promotus est , vet 
ptusquam annis duodecim tenuit. 

Ii 1 erisimilius dicit Falco, quod omnes fere 
alliludine superaret. 



A G\RNFHHt 
MONACHO. 



DE S. MELITINA MARTYRE 

MARCIANOPOLI IN MCESIA 



J. S. 



Ex Fastis Graecis et Roniano Martyrologio, 



SSC. II vri III 

Soncta hoc ■■' 

!i die 
apud i- 



M 



artyrologium Romanum s, Melitinam 
kodie memorat koc elogio : Marciano- 
|ioli in Thracia sanclffi Melilinae mar- 
tyris , qnffi sub Antonino imperatore 
et Antiocho praside ;»«] gentiKum fana semel el 
iterum ducta , cum idola semper corruerent, sus- 
pensa el laniata . ac demum capite ptexa est. 
Observat i/n Annotatis Baronius . S. Meiilinam 
a Grmcis quibusdam koc die memorari, ab aliis 
C sequenti. Uaque tocum non kabet annotatio 
marginaiis Castellani, qui <itct? » sequenti die 
ad iiiinr rssr triiiislntam n> Romano. Vim quoquc 
non kabet . quod aajungit Caslellanus . in Me- 
nologio Sirleti eadem die mentionem fieri de in- 
ventione reliquiamm s. Ac;icii episcopi Melitinen- 
sis , acsi insinuare vellet , S. Melilinam ex illa 
annuntiatione mate inteilecta ortum habere po~ 
tuisse. Etenim Melitina etiam habetur in 1/ nologio 
liasiliiino , quod niulio vetustius est Sirtetiano, 
et 111 quo Acacii Melitinensis vnventio non memo- 
ratur. Deinde plura etiam referuntur de S. Meli- 
tina, i/iinin ut credibite sit , talem errorem oriri 
potuisse. PorroS. Melitina kodie annuntiatur in 
Basiliano, quod impressum est, et apud nos 
etiam manuscriptum. Verum m SirletianOj vn 
Menmis impressis, uii et f in Synaxario Sirmondi 
Ms., quibus aiia Menma Mss- consonant, refertur 
ad diem sequcntem. 
i. Elogium ex Menologio Basitiano huc totum 
. logiu transfcro. Mellina martyr , Antonino Romano- 
■'"'"' rum caBsare . es Marcianopoli Thraciae nrbe ftiit. 

Ciun antem Chriatum prsdicarel , comprehensa 
ab Antiocho ejusdcin urbis prffiside , confessaqne 
se Christianam esse , gravissime caeditur. Deinde 



pertracta in tdolorum templum , m immninret , 
fusis ad Denm precibus effecit , ul idola conci- 
derenl et conlererentur. 1"\ quo faclum <-si , m 
Grsecorum mulli una cum praesidis n\<>vf in Chri- 
stum crederent. Quare Oagris iterum cxsa, in car- 
cerem ilflrmlitiir : ileinde cducta, nudataque SU8- 
penditur , el in tateribus scatpitur : rursusque in 
alterum idolorum fanum , ut sacrificarel , ducla , 
Deum precatur , statimque collapsa idola in fni- 
sla conteruntur. Quamohrem , lata iu eaiii sen- F 
lentia , gladio capul *'\ amputatum fuit. Cujus 
reliquias Acacius quidam pius ac limens Deum 
translatas , in insula Lemno condidit. Hisce />la~ 
ne consonat Menologium Sirletianum, solumad- 
denSj lcacium, qui reliquias transtulisse dicitur, 
natione fuisse Hacedonrm Cuusoinini et Mrmea 
impressa in omnibus, qum referuntur usque "<l 
marlyrium, prmterquam quod imperator t sut quo 
passa dicitur Sancta, vocetur Vnlonius. \i ca 
nominis mutatio exigua est ac frequens. Iddunt 
ctiain Uriuva . i/>o/linU rt Herculis fuisse timula- 

cra , ijinv prcri/nfi Snnrf.iv conlrila atsrnintur, 

:t lir trnnslaiionr rurj.-nris fihira •hcuntiir in COTpusin 

Menmis , ex quibus ea kuc Latine reddita trans~ wmnum in- 
fcro : Cuin post resectum capul ipsius pretiosum , 
corpus jacerel insepullum , Acacius quidam Ma- 
cedo tendens in patriam suam, corpus postulavit, 
Prffises vero, nihjl de U'" snspicalns, peienti 
annuit. Hic igitur corpus accipiens , ac in loculo 
recondens, feslinavil in palriam suam, Verum 
in mari sgritudine correptus , excessil e rita. 
Pfavia iuterim ad promontorium quoddam Lemoi 
insnln' appulsa . ihiilem sanctum Martyris COrpOS 
deposoil : ac prope iltud raartyrum amator Aca- 

cius 



3o 



DE S.MELITINA MARTYRE , 



tvovou rius scpnlliis est. In fusce nihii WWWIW, quodxn- 

concinnumsitaui inverisimile. Etentm Ifar. 
poUserai urbs Ucesia, nonlonge a Ponto Euxv- 
no dissitd, quam aUqui ettam m littore Ponti 
collocarunt. ffane cohtroversiam examinare non 
est necess*. Certe non poterat Acacius mmmo- 
diore uHitinere, utin Macedoniam proficiscere 
tur, quam navigando per Pontum Euxinum, 
Bosphorum, Propontidem etHeltespontum, etsic 
lemnus insuta naviganti m Maeedoniam erat 
prmtemaxiganda. 
h s. Meliunam martyrem rursum producunt 

SonctaaUH Menma ad sxn Octobm cum breviori elogio , 

quoqwdUbuS guod hodtemO nnn/rtitl . De eiidem tinit Meittca 

annunHata. m ij en0 i O gi U m Sirielianum etiam brevissime 

mentionem faeiunt \\\ Octobris. Non dubito au- 
irm . ijiun plane sit eadem : sed repetitiones illw 



tuspicionem vngerunt , diyersas essc Sanctas festi- 
vitatcs. Quodde martyrio ipsius sub Antonino dici- 
tur, cum plures juennt istius nominis imperatores 
seculo n «Mii, tempus propius non determinat, 
Demum Marcianopotis , quam in Thracia fiy mi 
scriptores Fastorum laudati . in Mcesia hcati 
i-um antiquioribus. Lta Ammianus adhuc suo 
tempore lib. 27 cap. 4 Marcianopolim Mossia attrti 
buit , simutque docet , unde nomen acceperit 
ita scribens : Dein Mysia , ubi Marcianopolis est' 
a sorore Trajani principis ila cognominata. JVo» 
male tamen ab aliis Thracim adscripta fuii 
ijma Thracim limitcs deinde latius fuerunt ex~ 
tensi per novam provinciarum divisionem, m 
observai Cellarius in Geographia antiqua lib, 2 
cap. 8 pag. 375. 



M SS. MAXIMO THE0D0T0 
& ASCLEPIODOTE MM. 

IN VICO INTER PHILIPPOPOLIM & ADRIANOPOLIM 

IN THRACIA 









.1- S. 



Sl n Hixiuu* 

NO. 

Ilorum 
tyruin no:ni- 

Fa$tU 
tatinit fuxa- 
ta. 



COMMENTARIUS P R JE V I U S 

Sanctorum mcmoria in Fastis maxirne Graecorum : Acta ab auctore contemporaneo 

videntur scripta , et fide digna. 



H 



reettu» expn- 
inuiiiur apud 

>i mmi 
ttogio, 



1 ires siinh Martyres in Martyrologio 
Homano hodie annuntiantur his ner- 
bis : Hadrianopoli sanctorum martyrum 
Maximi , Theodori , et AM-lrpi.nlnii , 
qui sub Maximiano imperatore coronati sunt. Eodem 
plane modo nomina recitat Baronius in Annali- 
bus ad annum 3U num. f.i , dicens simiiiter, 
eos Hadrianopoli passos. Galesinius Maximum 
tantum annuntiat «■/ Theodorum, omisso tertio, 
aut potius tertia Asdepiodota , ut ridebimus, 1:1,'- 
»>>» >» Grmeis monumentis nullibi invenio Ascle- 
piodotum virum, sed Asclepiodolam mulirrr,,, 
Prmerea secundus ex hisce martyribus ubique 
apud i.nirns rocatur Theodotus, non Theodnnj, 
In Menologio tamen, quod Latinum fecit Sirie- 
Pus, ei ,„ quo a d sequentem diem referuntur 
etxarn Latme Asclepiodolus wribUwr, sedaliorum 
"""""" '''"■ wprmuntur. .1/ nescimus, an in 
';■'"' '"■"'" '"-' *omen (uerit, nequeidadmo- 
dumvemmtteest $ cumin Actis. im Menoloaio 
BasiUano, vnSynaxario Ms. Sirmondi ad kunc 
<!<■">■,'" - ,/ ;""- wpressis et apud Maximum 
1'J' 1 '""'"-" ad iniSeptembris, constanter voce- 
tur Asclepiodote aut Asclepiodota , et c,< , 

""""";*■ <" ">»"l»<>»> 1'»»»« memoretur 
8 Elogia addunt Fasti laudati, sed brevia 

ni T'"' " ae ^ata. Ceteris prolixius est' 

quod iegttur w Menologio Basiiiano, ubi tres 

tortyntpnmumhisverbisannuntiantur^CeTil 

«hm. ,sancn,.,„„ martyrum Maximi , Theodoti ei 
^fimodotes. |f M ,cno ita laudantur : Mu n 

"-''-".::;;;:,;;;:';:::::;: 

; d 1 0l0, '" m '"'" Donunum nos, ,,„''' 



Thraciac duce, cssi primum virgis dopexique sunt, 
donec ossa corum apparerent. Deinde praecisis 
manibus , pedibus, ac auribus , tamquaramor- 
lui in terram abjecti sunt. Post hsec plaustris im- 
positi , Adrianopolim vehunlur : ubi rursus a 
copiarum duce impellebantur idolis sattem verbo 
sacrificare. Atillinon modo id facere detrectarunt; 
su-'i\ polius idol.i ridentes , asserebant , deos gen- 
tium esse daemonia , atque una cum cultoribns 
suis exsecrandos. Qnare capite damnati occuboe- 
runt. sed et una cum ipsis Asclepiodote eorumdem 
affinis (Grace consanguinea) martyrio defunctaest. 
Eadem paulobrevius legwntw in Synaxario Sir- 
mondiano t ibique Marcianopolis ponitur inM» 
sia, ubi revera erat tempore horum Martyrum t 
hcei non mate etiam in Thracia collocetur t quia 
hujus provmcim timites postea maijis extensi sunt. 
Ceris nomen ducis militum Tkracim ibi quotjue 
exprimitur, uti etiam in Menologio Sirletiano. 
Idem in Actis Teres Docafcw. 

3 Quodspectat ad locum martyrii t ille neque 
"' Qr*eb neque m Latinis Fastis accurate expri- JJ 
'»>""', sedex ictis assignandus est : nam hmc do- , 
eent t Sanctos Marcianopoli fuisse comprehensos, ic&- 
l "<>i» f <>><-h<>uLuesscpr<maoovumcertamina.Devnde 
vero UarcianopoU Idrianopolim ducti sunt , ibv 
que rursum egregie certarunt Sancti. Estautm 
Adnanopohs dvitas Thraciee, eodem etiamnum 
nommenota t ad Hebrum flumen. Adrianopoli 
'"""" "'"'" WM versut Philippopotim, ad idm 
'"!"'" '" lf "' (lcia sitam ; $c</ antequam Phitippo- 
Polmpervenirent, m MCOj de qm Acla a gunt 

'<"'"■ «1 capitatem subierunt senuntiam . ita »1 
propus martyrii locus sit inter Adrianopoiim H 
Phihppopohm m Thracia. Tempus martyrii exa- 
cusnon ccurunuur, quam quod passi sint sub 
Maxuniano : auod uUelUycndum de Galerw ifa- 

x*- 



martf 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



3i 



Acta, qu(r 

Graeo-hihiia 
dahuntur, 

vidmtur 

srriptoris 
synchroni. 



ximiano, qui imperalor factliu cst anno 905, ab- 
dicantibus imperium Vioclctiano n Maximiano 
Ucrcuiio. Obiii Galerius anno 84i- Uague Son- 
ctorum nostrorum martyrium figendum est inter 
annum 305 et 3ti. Yaria tormenta, qum San- 
cti fortiter pertulerunt, reliquaque ad ipsosspe- 
ctantia, cx Actis accuratius hauriri poterunt, 
quam ex i/ato ehtjia. 

4 Acta hme, qua Graco-Latina dakimus, nul- 
libi hactenus edita invenimus. icceperunt ra Ma- 

jores nuslrt t'\ rnilirc Ms. Mnlifirn ivt:is l : ranna\ 

utapographo adscriptum (egitur Titulus hic esl : 
"AQXr^t; twv frfftfv xal svccgov [iopr6piiiv t;j Xptorou, 
Mi;iy.cj, BeoWxou xal AoxXvjmoSdrvic. Certamen 
sanctorum el gloriosorum martyrum, Maximi , 
Theodoti et Asclepii dotae. Auctorem habent 
ignotum, sed qui non diupOSt martt/riutn pera- 
ctiun scripsisse videlut : nam in fine preces ad 
Deum dirujit, vt cesset persecutio, ita ut scrv 
psisse videatur ante om/nino sublatam Constantvni 
Magni opera persecutionem. Suspicionem hamc oo- 
ria confirmant. Primo enim multa tam enueleate 
narrantur. ut relaiio rnieamr auctoris contem- 
poranei, Secundo nihil Actis immixtum cst t 
quod scribi non potrrat r.rti/uo />lanr post marty- 



runn icmpore. Tertio nnllum profcrtur rerhum de Aucroim 

honore marturibus habito, nr ns sepulturaquidem J - s - 
enarratur ;verisimititer obpersecutionemetiam Iwn 
vigentem. Quarto careni hmc icta iis oocibus La- 
tinis, qum Grmcipaulo posteriores wturpare ctrpc- 
runt. Quare icta oidentur scripta aut eodem an- 
vo. qua coronati suni Hartyres, aut certe ni 

mullis iiiinis /inslerius 

5 Hac de causa fide omnino digna existimo, tt/ide dfpno. 
saltem pro factis, etiamsi aliqua exhiscestnt mi- 
rabilia. Ratiocinia vero satis prolvea, qum in iis* 
dem ictis continentur, magis credo ab auctore 

pOSita er Hs, i/uif iie Mnrl i/ruiu nr h/ninni 
tltclts iiifrllrrerm.i/iiiiiu tnuuiu i r rlmtr uus itu /ttis- 
se prnlula. lutcrprrliiimurin iuiiunm ah aliqUO 

Societatis nostrm presbytero olim adornatam in 
scriniis nostris inveni.Verum, cum hmcpauhvide- 
retur iiberior, nec ubique satis accurata, novam 
potiusinterpretationemcredidiconcinnandam,qum 
a Grmco textu in rerbis quoque minus recederet. 
\riu iijiiur Grmca cum hac interpretatione lccto- 
ruin oculis subjicio, in Annotatis adjectarus, si 

i/iiu rltiininum atl tiisfrutltonrin Uctoris nhsrrrtni- 
da seoffcrtint . ., 



A C T A 

Ex Ms. Medicwo regis Francorum interprete J. S. 
C A P U T I. 

Persecutio Maa-imiani : comprehensio SS. Maximi et Asclepiodotce : horum certamina Marcia- 
nopoli, nbi Theodotus tyrannum objurgans, etiam comprehenditur et torquetur. 



M 



.ou;tjJLiotvou 
V. r , : ir " 



Zvzztzizzizzj zr,; Vwj.T.v.r,: ap- 
Ypi^iwtta v.tz% itflaav tijv uno- 



■ze.hr, P(D[j.aici; U;ett£{*rceTO , ^XaffffWjuvoiC \>'fi /etXsuffL, 
[i\*zzr,\j.z<.; c*€ prjj.ar. , xat Oicy.a/:t; '/izz: /acaTT:- 
uieva • tcj; npoaiwvouvTa^ •{a.p xw Sffraupopivov, y.at 

i;r, y.-St.-.y.ir.-jz 66etv zzXz. i-- t i\\>.iz: , z:z r.izr,: 
v.i'Kiziu): , ~:v.zC<)2 i:i-;iz(iz: 



OtSTaXTOVTO 



MuffSv zl \ir-.z£-z'/.:: r ( v r t Uapxta- 



aY0iJ.£vc'j: 

tou pfou 

vouttoXi; * y.at Ta^TKJv b 2uoy|j.bc iv.\).-xCwi iriiU , 
to'u; bt aux^ XpcGTtavcu; arr,t.iC>: Ttui(i)po6ut£vo^ * 
wv t^ffav , &ffxep tt; iper^ xal zm yive.i , dStu 
XOt Tr ( i-izizv.i . M/;"j:: xal \r/./.r ( 7:'.cS;Tr ( Trpo- 
XduvmVTE^. ofiwi -;;'.6:r ( T:'. Tr ( v Euoitfetav 
T.x&rtfM hXtjBei t«7jv eKwXoXaTpfiiv suveXy^Oijaow ■ 
y.al avav,ptv6[jLevoi zi iko\ zr,; Euffe6eEa<, Xau.r:pt5? 
t: y.al "fevvatw? ;tc ow^xoov flticdvruv tbv Xptorov 
8e4v 4XVj6ivov ix^jpu^av Te xal ivuuioXo^pjaav . xat 

SatULOviot^ ^ zz:: w6TO)V Gtfl$p6uiOff1 T--;vC5'.v ;jy. 
av t:;t; , ;jt ( ;e -;=v;'.t; , j-a//)r ( ;£:Qat. 

II 'Ev TCJTt.) ce xa\ b -.r,; i-)ziv.r t ; y;-;:;;.mv , Tr.prjC 
■f;/ auT^ ;vc;j.a , r.it.v.; zi xal '/.<<>;-*; --^'"/.-; J -- 
vs; , y.al tc -j-evc; av=p£uvu)|j^vo; twv XptffttavGv , 
xaTaXauuSetvet Tr ( v Mapxiavo6«oXiv ■ xat tcj tupav- 
vtxoQ .y^j.aT:; itpoxafltffa^, i^fei tcv -f=waTcv Ma- 
Sttxcv , y.a't rr ( v suvaOXov AoxXqmeSfafjv. Kat cr ( 
tc te 5vouwt xal •;:•':;. xal tSjv (w; ixetvoc, T/.;- 
*f ev ) aveiwv6dvero T>/r ( v. 'O c= cTippc; xal i/izztir* 
Mi;t(J-cc ■ Ka- -aTpt; eu.ct , xai ttcX'.;, ?^r, , y.a: 
ijvTi; , xat "i/vr, , xat affwui.a , t; Xptonavoiv irf- 
ct'.; ToAttjv iip ctxw , utaXXov :i Evotxov T -;'"' 



I 



mpiissimo Maximiano Romannm imperium te- tfaximiono 

nente, per omnem Lerram Romanis tributariam chntUanos 

lillei*ffl missae sunt, blasphemis labiis, blasphemis P* r *w vMte > 

verbis. manibusque Deo repugnantibns exaratae : nam '"'""" 

1 ■ ximtu i-i 14 



iitlnranttrs ('ruriiixnm. ei nolentes simulacris sacri 



CU ; lodota 



ficare, per omnia ductos supplicia, e vita excedere p 
amara morte jubebant. Mysiorum a aulem metro- a 

polis eral Marcianopolis : hanc etiam vigens perse- 
euiio pres^ii, chi-i.^iianos illnis mhis immisericorditer 
puniens ; inter quos, uti virtute el genere, sic pie- 
tate elucebant Maximus »'i Asclepiodote. iii reli- 
gione celebres, ab universali multiludine idolola- 
trarum simul comprehensi sunt; examinatique tle 
rebus religionis, luculenteracgenerose, omnibus obe- 
dientias dantes exemplum, Christum vernm licum 
prsdicarunt et confessi sunt, seque nequaquam, 
dsmoniis aul eorum statuis ul liharent, alla raiione 
subigendos. 

2 Eodem autem Lempore Thraciae prsfectua, Vaxmuaa 
nomfne Teres, unfces regionesque percurrens, »*t prasuUMtr- 
Christianos investigans, pervenil Marcianopolim : f ? ?, 
sedensque pro tribunali tyrannico, adduci jubet ge- 
iicrosinii Maximiim, fonsortfiiiijin' rrrl.iiinnis Ascle- 
piodolam. Tunc de nomine, genere, el forluna ;ut 
ipse Loquebatur] interrogabat. At fortisac prudens 
Maximus, Et patria mihi el civitas, inquiebal f et 
litores, et ars, ct dignitas est Qdes Chrisliano- 
rum : hanc enim inhabito, aul potins inhabitantem 
circumfero : ex hac originem tluco, ac principiam 



32 






ACTA SS.MAXIMI, THEODOTI ETC. AIM. 

t Toe-njc fip^iwH , /.x\ Ti; dp-/;a; ^. j 



ac xat ex 



f/ sapienler 
proHUtw. 



secands el immunis a macnla geneiationis e_ 
trabeo : omnem tioneslatem etdignilatflm ipsa mihi 
, jarit. i.nthi eoim gloriosius, quam pietatis 
causB in carcere degere? 

3 Prafeclus dicil : Nondnm cognovisti leges impe- 
rftorumfTum vere magnus Haximus : tnhumani- 
tatem quidem, iniquitalem, excessumque crudelitatia 
promulgarj audivi : legesvero, quibusgentes el urbes goXtjv v.ojc* xijpuffaop 



;.v. y.x'h;A; J6icou f&l<xu$ -X TaJTTrj; ^yw, *al -j 
v';v £!vi: xal irep(5X_ir»v , auTYj [xot -aper/r. T( 



7ip 



:tr, «u.vfitep5v r ( irepifaverapov xo3 5eap.u-^ptov j^'. 

:^::;:iir ;t/.:tv ; 

III '0 r,-;:;j.-ov >.:-;:t • Ojttw twv (3actX=wv eW» 
TOUC v;;,.:j; ; '0 [A-YOC. cvtio; Ma£|j.o; 6 7„c ■ «^J 
OpwicEav ;j.':v, xai r:apavo;j.tav, xa't (o;j.;Tr,T;; >.. 



xai 

vC;j.oj; 



ci, BV 



! 



Mtiltaqut de 
< kriito _i#- 

wrtt 

D 



l&ndem consequuntur , minime novi. Teres <li\ii 
Mandi benefaclores calumniaris, dominosqne m ini- 
qoitalis ac cnidelitatis crimen pertrabere sustines? 
Etespondit generosus Haxiraus : Ego f.-t Dominum 
et Deiim i i Ki-LriM ;»._nnsni Doiirinnm nostrum 
Je iiin i hristum, cujus autu nniversa consislunl ; ex 
iiiiis vero bos qnidem imprndentes el ingratos, illos 
vero sensatos el Domini sui amantes servos. [mpiissi- 
mus vero Terea dixil : Nonne te pudet hominem 
cruciflxum vocare Denmf Reposnil sapiens Maxi- 
jiiiis : Crux, plagas el mors, considerata secundum 

r.ilmnom [irnjiri tm, s;v mvijih1ii„] sc, iiulli macu- 
liim afferunl : sed causa facit, m ista sinl admiralio- 
ne dignaaul reprehensione. Quandoquidem i>iismul- 
tum digni eranl latrones, pirat», tyranni, ejusmodi 
'• perversionibus ac casdibus vitam replentes ; captis 
hto pro plurimis ac millenis \i legis una mors 
raferatur ; bisce juste probro mors esl etc pudori. Illi 
rero, qui nefarie ab istis subiati sunt, uullum ex vio- 
lentia nefariorum probrum incurrunt aut reprehen- 
sionem. Aliunde rero viri fortes, qui pro patria aut 
genere fortiter se gerunt, etiamsi vulnera corpus <li- 
riserint, etiamsi hoslile ferrum jngulo exceperint, 
etiamsiin crucemsublalisintjn ;que miseri sunt, nc- 
qnereprehensionedigni. Quid dico, reprehensione? 
Nonne igitur multis qaidem digni sunl toudibus, 
splendidi quecoronis, aliisque honorariis, quibus in 
ajvuma contribulibus snis gloriam consequantur? Iia 
crux neque pudori esl neque probro aul Passo, aut 
iis, qni pro perpessione et cruce honorem et cuilum 
Servatori tribuere sluduerunt Pudorvero indelebi- 
lis.luctus inconsolabilis, atque ignominia immedi- 

,>: ls onunlurex rapta raulierura, corrupiionibus 

ad0,e ^ ce "• ™rtisetadnlleriis,contentionibus et 

pugnis.ac manibus in alteruirum infestis : quibus 
sunl ,l " ^stri,el ideo adorantur Cruxve- 

^ osu P; a ^nosLrumhominumquevenerationem 
e ^ Crucinxum:/juomodo igitur necesse non esl 
"t iiii honorem deferamus el cultum? 

1 T eres dixit : Ecquisab omni ajvo audivii ho 
mmem pro bnmano genere „ > ^,,™ 

,,1 " r| " x,l,H|l,lil " l[ »»«""» ».]SI veroaddidPrn' 

J™ «• w* tuo.iuno ,,,,,,- . |hlllTiLI ; 

l ecausa "9««l soluraho DeuVnT 

mana natura absconditus. Etenim nn iin< 

' * - lllhl ^l-^iiU,;H,v I( L 

os tendere voTens, ,, ri/Tr^ ^- 
nobis mortem -■,„,, quod fece rat, et pro 

DeumhunuiH-inisimliMmi, ' Rnconfund i; 

^^,,,,,,, ", ■' "' M ,H ;' ;in ' ;1 " ejurare 

Deret ^ i8 -uci^ 

ex ciamabai eiusmnHi » l <™»t : et, Desine, 

r^^^:zsr - 

^«»»n.pUs:tsr Morsnssu,n:8ed 



r;/.:'.c ;-j05X'.[J.557tv , ouca;j.('o; e^VWV. Tyjp 
K€V ■ ToutJ rr,; z-v.zjj.irr,; iJiy(i-x; '/.z-zzz:\ 



"" b <*m exprobrans. 



;;- 

-. ^! etf 

xapav;;j.uv /a: (0[WTYJT<X TOA(/a< otasip=tv Tobc &*■ 

cx:ts;; '0 Yewato? arj.:;5-Tat Ma;t;«; ■ E-yfi) /^. 
oirfnjv xal Osbv y.ai ^aT-./.ia tov x6ptov r ( ij. ( T>v Irabgi 

XptoTOV i-r^.vdicy.w , cu viuu.aTt to cjjj.-av &se(mi ■ 
tflv &e flTXXuv t;'j; piv r;v ( ;);j.ova; xai a/actcTou;, toue 
;': :'>;vi;»;j.;va; y.xi 9'.Aoc£7-;TOy; ccjAcu;. '() ok cucj;- 
eictxTc; Tr ( pr ( ; >,£•;:'. ' Oix atr/OvT] <-) : ; v B V 0[ti- 
l:-.v zv0p(i)TCOV laraupuuivov ; '0 ccoc; avOurci^jp; 
Mi;'iJ.;; ■ -txjccc xat xXijyoi /.at OavaTc; tu oi- 
xstcp >.:■;';) y.at xa(T =ajTa u.i3[iov ofiSevl 7rsptdi7CTouoiv 
HV r t xlxla iretot Ta^Ta y.ai Oauu.aTo; a=ta xai [jtuy,». 
Ta* ir.v. ttoa/.oj av r,cav actct ot Xnjoral , v.j\ z\ xaTasov- 
v.z-.v. %ol\ o\ tipavvoi, to-.ojtojv iraOffiv xat OavalTwv 
TcXTjpouvte? r6v pfcv ■ vuv os flicetBav tXXwo-tv «vti ttoX- & 
Xwv xai [wptwv :va Bavaxov r j-iyc-jz: -u, v6\ua • xa] 
t;jt;:; Sixafu? SvstSo? 6 OivaTo; -/at atoy^VT). T;r; 
;: j-' auTiov ExOiffjwi)? avjjpKj-jiivoicj cux cveiSi; -> 
U:v oSB 1 :--f;/.r ( T:; r t KaXajJivafwv [ita. "AXXwc T : 
c: ct ipi0T£tc, j-:c -aTp(8o; rj y^vou; aptCTcJcv-:;, 
x'av z>.r ( va: to offl-xa 8i*?rcep£*javT0 , x*av ki t*c 
coav^; tc icoXlixiov ;tcc; :o:;avTC , //iv ffT aupo; 
auTOUc KVTipTTjcaTO, cjt ' aO/act, cjt: \j.vj.rt,- a^tot. 
Ti :•-;■/ ;j.:;j.vr); ; o5x a;tct [j.h c5v noXXwv :~a(- 
v(dv /.a't Xau.7cpwv ctsoavwv, y.at twv aXXwv ^pwv 



-api tSv :;j.ccj>a,)v ot' a-Vjvo; 



ti§touvTai 



Ojtio; 



ovetooc c tjTau 






su 



iO;j; itat tou BTaupou :'.- 



c:o(o-/.ct'. SlEdTTOuSat 



"T(.»V*'-i 



cj/. £ct'.v atr/jvr ( ojo' 
TcaBivtt, ;jo' ct"; avTt 
HV / Z i ziix; xac v:;j.:tv tw 

Atc/jvr, S: av£;a>.:t7:T;; , " ^ Opr,vcc aicaprfxX^ 
T0 ? , /at ovetSoc acjc^Tov t ac-a T r ( -ruvafov, 
cOco.t iXE-paxfcov, xXoicat xal ^Tat, epet; -,v. 
m&* m xaT 3 a>.).v.(ov /: -pkr ■ cir t:>,cjt;jciv 
^v ol M, /at Bto ^oaw^Dr». *0 os ctzj ? :; 
' Wfiv xa't 0:pa-£;a; avOp.oTTtov iv: Y - 



y-:'. tov htt 



XUpO[AdvOV * TTw; 



ajT-o 



ou xaTa/pew; rj-jia; 
ccca-;:;v /at t; c:- 



IV T:;r,; 



ircaiTet ttjv Tt;j.r,v 

«««■ Kai Tfc V .;j;:v i; atMT;; *v- 

■^■'Oj; avOpiiTrwv CTajp.oOivTx ; Ou- 

*ffpoo6e(*ijv ct: |i^y J-£; -fi- 

tct: av o: t: Oxjj.x ;j.i>,>.;v 

Y«p ou6' avOp(o-Tc; tjv 



OpOJTTCV 

8eU, lo BixacTa. Et c 
Xwv, iXXa xat iyOpaW, 
^«TcX^ste. Ata toBto 
^vov, a>.Xa Q^ h ^^ 

' r ' z - K*i Vi? c^:t; avQp&Tcwv 

taftev - 4XV 5 rXa-a- ,,! * 
, , '■' ,a '*; xat :/ 

*** KeoivTac ^,v, 5 



(fjc:; -/.a>.j-T:;j.:- 

UTTsp dvOpiorrwv I- 

\J.r t cvTtov 7:a;7.-;a-;(ov, 

■-'"•/.:, cccr.c . xa( c; 



S £ JJ^ *"**» PouX^eic"o ^cepl H 

yr ., R* J^XVIJIW, Yfiyovev ;-:o :"Aacs , 
Wt .;v J7:£ p v , iv 8(£vaTw ^i 

TOt i ~: ziO: 



/lE Y ;, -C ; TcJtc; atcy Jv£oOa 



1$ capxo; uwiffTt] r?) cr, 
P^cu f 6ffe tt? .\ -^^^ * ** '^ 

WTaSieffBat , h ;:v _ iv 
^r^ ^:j.vj:I) x - j 'o 
*X*Xdicatv^ 

I fTjfflV C 

^ Va I&4 KlXpwc 



TT.V 



TpCC- 

eyy.a>.>.(o-ti::cOa'. 1] 

attiov dcvuiJLvetv r, t6v Su- 

^pKJ? avTt'/.:-;:'.v ofix £/.w v 

tw Qu[j.(o • y.ai id , 

toiauToc, epeoy.eXiar, 



^W, Ta; 



V^/.V 



"cj cw^aTc; dicoppfl - 



V 'O eedoofoc Ma=. 

,.v... , .' ' Xa - r .P;a'Ar.v ■ Alii .:. _- 



atTtav tov 



Tt>>v 
'.f;*u.r l v ■ a XXa u 7cdp:cy.£; ttiv 
■ PWjavov f ( u.7 v fc^j^ » fl3eiv Y Ap, 

w; 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



33 



A «; etcto/V.xiT) Zi, 
^wt:; OgoXcYtxffiv 



■\j/r t jto>0w0««< , ave*Eo£*«o< 

:i~-zi7.-z->zz; 'zr l ).i-.ur/ ' zt.Zj-;. 



xat vuv ( j-a/:ta; -'./';; xai a;j.j;;a; XapvKTjOOVOc, tTje, 
txetOev i/t,: zjIijS.*: rijv spOffCoXvjv ir/yzx; 6- 
ylootTjvat. '0 ;: TUpawoe. Stt [mEXXov xaXcwatvuv , 
TJ-T^cOa: a6tov i/. Tecradpcov xaTa icovto; t;j coj- 
u.a"; £-:t:ztt:'., y.at hnXeYStv t;'j: t6iCT0Vtae. ■ 'I>£j- 
Y*. "-; aXa^ovac >.;v:c;j.;j; ■/.%': X©YWe • [rijV uieepi- 
pta fO£v^iaO« Opaouvou. 'Ev oe toi T^icteoOai , xal 
xaprepw- s£petv t*: itXiftae. tov aOXo*p6pov-j dtyet xxt 
Trjv ot&opova AoxXrpcicSoTrpJ 6 [ttatfovoc. Tr ( -.r ( ; , 
y.a: XdYei -;':; wJttJv • Tb mxpov tfflv [laffavtov iv a>,- 
Xotptocc, fftJjjiaoiv ;;iVjtz , Ouffov tote. 0-;i; , y.ai 
cajTfj icpoap-caffov t^jv ffti>tT)p(av. 'II Osoooooe A- 
axXTjTttO&OTYj X=Y:t ' 'II i;;.r ( fftttYjpEa, [!.¥] XtTCtv. tOV 
gva xai a>.r ( Or ( 8sov, [ttjoe )J;a'. Babuatv aini>Xet*ae. , 
o"j; ouB 1 &(JlTv l$ap , 0[j. , fj?affOai pi;v , uv^ore aiSetv ' 
xai vap :t rijv icept K&tobc c:;av up&v xai tiu,tjv 
ftouXTjOetev i-co|Jtep(-raff0at, ? ( t;j; ffXetatoue t; dcYepa- 
ctov S$st, "^ 7 itpoXa5ovTO)v 00 [AetaStSovTtov ttj5 ;j.;:- 
pa; ' r ( TTje. ;ait;(;;; ::; ndvTac, Bepouivrj; * ;;/.:;:- 
o-ri) y*P >iwv :tt: xat ffxeSaatVj xai r, Tt"j.T), y.a: r, 
»6fftc,, xal T;::;a;;j.a, tva u>, >.:■;.,> [j.a/;;j.ivr ( xa* t 
ivTt-aA:; ■ xii T«p ajT;t icaBeoi [J.a/;;j.iv;:; , xat 
YV&uacc. avmetaYuivaie, , xai fOcffcnv EvavTttoTdTate 
xaxa[Aep((ovTa( Te xai xatat£u.vovtat. ) el oov (Jo-jXr,- 
OeTev ttjv Bwpeav ujj.G>v , xat r,v xjt;:; xaptffeaOe , 
EmjjLeptffaffOat OeotvjTa , ::; Sicetpa toutyjs y.at 
avaptOy.a xaTav.:;:j.aT'.;;;j.:vr ( ; , yuu.vt)v xpa^aTwv 
rr;/ xXtjoiv xspSavouotv , :t; to ^;a/JTaT;v ajTit; 
d-;A:-TJv;;j.ivr ( ; Tr ( ; T:;j.r ( ; y.at Tr ( ; /a;:T;; , xat 
icXelo) icapexo6oYj5 tyjv ■/.>.£'jr ( v, -r, rr ( ; tijatj? a-;- 
Xauotv , /.<-\:U »u "'- Jt y-:~:v aVa;:/.:;Oa'. [j.Et^sva 



xaTa t:v [xeptouvov Tr ( : 



TotauTa , (i> 

cjtw; orav t'.: , zlz u.tj 

U.r ( C= IKfUXe LI£T6lV0t, 



toi; 0v0(jLao( \iz-(%hxj/j.x; 
StxaffTa , Ta y;j.iT£pa * 
;j.:t:-t:, ffpOffflilCTTf) TOUTa 



a u.r ( ci wefuxe [j.^-iva-. , xat :j; ooxet «imw, ei« 
-/A£ur,v a-a-(=i , '/.a't auTCV ir/a:r ( ; tdX|U)v xat a- 
vota; uice6Quvov anoeaEvei. 

VI '(» Se tj;zw;; r.zz; y.vt TajTa oiy>)v Ir/:v , 
«XV eTicep rjpef "Otc tjtev aotevTj? r ( cr, - r j;:; 6rjXov, 
y.a: Bti Kpo; :j:': [Atav i;a;/.-::a'. ^doavov S6vatat. 
i'jT£Ta'. ci ue tfflv l[«5v Y^eipGv &o3au.i&*;, ov ;J ;i- 
6;t; 0sov. 'II fftioptov a;j.::;:Ta: AoxXTpctoSjtTj ■ 
Oijte avSpwv ojt- Yuva:y.(T)v 56015 Ta; ivujcoffTaTOU*; 
j;j,i.iv y.a: a-jvO*-ui-;'j; : .j/ n zzC>i; sepet Paodvou*;. H 
06 tcj ILptffTOU li.ou '/a*:; xdtl cjva;j.:: t;j: :Anr,';vTa; 

p eiXixpiv£e eic stitev xal paodvwv /.a: Oavitoo /.a:a- 
opovTjta'; y.a: umpOTCta? notet , ■/.%: xpelTTOuej -arr ( ; 
cati;.;v:y.r ( ; dicepY«^£tat £-'.vota;. A:; /.%: oe /.a't t:j; iv- 
C[-Tp:jvTa; ci :r ( ; -rovrjpta; ;a:;j.;va; ev TT) tr/Jt ::i- 
-;:0a tou 6eou ;j;j vtxTjoat. '0 :: ooffoeW;'; TTjprjc >-i-;:'. ■ 
V-\z-> a.-z :;J ttjv dicovotav xai touc, t;z;::: t;j XcVyous, 
£-:: cta tfflv tt[iLti)p((t)V . a: ■;: /.%/.<•>; sqoXsoOOOt, KoX- 
/.;■.; toiv ;;j.;;;;^"»v aUfpovtO[JLOU -a;a;::- ( ';j.a z;;t:Ot ( - 
byi. '11 Yevvaia aicoxpEvetat AoxXYjicto8o-rTj ■ II-aTT£ 
Ta; a-::>.a;, Iva YVto; ti) Ttetpa, cti xai -c/cpwv tu- 
piwtov, xai paodvot^ xa8o«cXiO[iiv(t)v , 7j;j.va: y.at -;';: 
y.cv-v t: xaOetv (i6epeictffujivai Yovatxe? ~r t -rj^.u.a- 
/ta t;^ xf«(ttovOC xpatoufft, /-%'. tbv t;; y-ja-';j.aT;; xa- 
tatoY.6voooi xai xataMXXouotv oyxov. 

VII Tfjprjc. s 6eo6Xa6rj5 xati tfflv ntepv&v ttjv vev- 
vatOTitTiv ticixpbv c; /.a: X(av iviapov tj (Jasavo*; a^Trj ) 
;j-T:cOa: ^:>.:j:t ■ y.a: Tiiv a:;j.aT<,r/ tfflv 1cXyjy5)V a-;;- 
ps6vTi.iv, r t [J.a;Tj; ;j.':v eyepev ivopsttD'; ■ tt3v Spivttov :i 
ci u.b £t; SXeov , ; ; - Be avefepovco -;;; Oa^j.a- dvYjp 
54 Tt- -jt:;-,:, »-»::;:;:: T*o6vO[Mt, ^"xOr,: y.at 4v- 
op-Tc; to (-.povr ( u.a , xara uiaov tcj QeaTpou ffta« , 
6KdxitJe -%; xaTfl tSv ivtwv a>;j.;Tr ( T;; */.a: [j.:a:;cvta; t:v 
t6pawov, /.a: Ti.iv Oitwv utr£vtu.xtti>v J-;;./.;v nutov ica- 
pacx:u-t^:tv Z<.r~/.i-;-/.v/. '(> ce StxaUcv oj sepwv -ap- 
&na(av, feici |6Xou toutov xpepaoOtjvat xal (eeoOat /.:- 

Septembris Tomus V. 



Noverara eaim, qao modo anima lenebria idolola- 
tricia immeraa, minime capai ^it laminis ex theolo 

Hins vcrliis cllul^cnlis : qncinn.linoihira nnnc modi- 
ci cujusdam et subobscuri radii , c\ eo micantis 
splendore, acccssurn peiferrc nei|iiaqoam potuisti. 
Tvrannus vero magis cliarn indignaos, ipsnm a vi- 
ris quatuor rerberari per lotum corpuajubet : ver- 
beraotesque eidem iaclamare : Abstine a ratiociniii 
et verbisjactanlibus : cave loqni modum excedentia. 
Qunndo autciu vcrlicrabatur , el plagas fortitcr fe- 
rebat Vir corona dignus ; sanguinarius Teres etiam 
adducit castam Asclepiodotam, eique dicit : Amari- 
Ludioem tormeutorum in alieois perspiciens corpo- 
ribus, sacriflca diis, ac salatem tibi ipsa prsripe. 
Sapicns Asclcpindola reponit : Salus mea est, aorj ie- 
linquere uuura et verum Deum : oeque sacriflcare 
onibus perditioois, quos vobis non facile est 
enunicraic, nctluin colerc : si cnini vestram de iis 
sentenliam el cullum dividere voluerint, aul pluri- 
ini sine honore erunt, illis, qni ante acceperunt, 
soriem suain non distribuentibus; aui divisione in 
omnes facla : (divisibilis enim et dissipabilis esl ipso- 
runi et honor et nalura et cultus, ne dicam pu- 
(-unnlia el mucem ;craula. Nain el alTectionibUS pU- 

gnantibus, et sententiis oppositis, et naturis invicem 
maxime contrariis dividuntur et dissecantnr.) Si igi- 
tur vohierint dona vestra, et, quam ipsis gratis da- 
tis, divinilatera partiri ; liac in multas ac ionumerani- 
lespartes dissecta, nudara sine rebus appelationen 
lucrabunlur, eilenuato ipsis in modicitsimum quid 
tani honore quam dono, eoque magis prirlnraic lu- 
dibriiim quam houoris fruiiionem : mitto majorem 
quoque laborem capi in divisione jactantisa et volu- 
ptalis, e\ uominibus istis qu83Sitffi. Tales suul, ju- 
dex, res vesti;e : eo modo, dum quis us, quibua 
non licet, attribuil talia, quas inesse ueqaeunt, 

eos eiiant, quos videtur b rare, io ludibrium 

adducit, ac sc ipse extremaa audaciee el amen- 
liie obnoxium ostendit. 

6 Tyrannua autemad bsc quidera lacuit. Atlameo 
dicebat : Manifestum est, iufirmam tibi esse naiu- 
ram, eamque oon sufficere ad unicum tormentura 
perferendum. \i\ manibus vero meis oequaqoam te 
eripiet, quem tu colis Deum. Reponil prudens As- 
clepiodoto : Neque virorum ueque mulierum natura 
intolerabiles el immanescruciatus vestros faciletole- 
rat. Atgratiael potentia Christi mei sincere in ipsum 
sperantes el tormeotorum el mortis facil spi etoi es ac 
contemplores, eosqoe omoibus iosidiis diabollcis su- 
periores constituit. Quare el te et mstro malitias sii- 
mulantes te dmmooes virtute Dei mei superaturam 
me confido. [mpius vero Teres dicit : Abjicc amen- 
ii,jiu audacesque sermones, quouiam per supplicia, 
quastemaie perdent, multis eadera meote prteditis 
prudenliaa proponeris exemplar. Elespondel genero- 
sa Asclepiodota : Fac, quod minaris, ut experientia 
1 igB iscas, viros tyraunos, eosqae tormentisarmatos, 
a nudis, ei solum ad palieudum promptis, raulieribus 
vinci Forlioris auxilio, ab iisque jactantiam illorum 
coufundi ac dejici fastum. 

7 Contumeliosus in Deuni Teres Fortissimnrn in 
calcibus (amarum quid multumque afferens dolorem 
esl iliral lormentum] percuti jubet. SaDguineautem 
e plagis diffluente, Uartyr quidcm viriliter tolera- 
bat : videntium vero aiii ad misericordiam, alii in 
admirationem rapiebaolur. Al vir quidara pius, no- 
mine Theodolus, constante ac virili animo vigens, 
stans in medio tbeatro, crudelitatis contra Sanctos 
et liomicidiiaccusabal Lyrannura.arguebatque ipsum, 
iii Dei iracumlia! >e obnoxium reddeotem. Ille vero 
justam non ferena libertatem, in ligno ipsum suspen- 

8 di 



Bl Ms. 

ac mox vcrbt- 
ratur. Ascle- 
piodota pari 
oontUmtki 



fldetn eonft$* 
s'i, post minas 
lyranni 



■ ii rnlribus 
verberatnr. 
Thcodotus 
,. 71 capUuf 
et torqwtmr 



r.i Ms 



3 4 ACTA SS.MAXIMI, THEODOTI ETC. MM. 

di et radi jubet. Dnni anlem diii Bcalperetur, el in- Xe6«. Tfcl *>Xb * Kms, «* b toinrfa* x 
eoarrabili patientia miciatua perferret ; vix tondem tep^ bfm#Mc t* AnBN, 4*. *rf ^- ^ 
i»rn ad earcflram iniuitur. paice>iceTat *} :-;«"- W- 



ANNOTATA. 

a Mysfa, alias Moesia, extlndebatur juxta Vanubium, et Vmsia inferior, cujus metropolig r m 
anopotis, eosdem fcrc limites habebat, quos kodierna dutgaria. Grmcipassim Mysiam aocaruni 
torini f^pitfi MoBsiam, /oWe ad distinctionem alterius Mgsim, gum est in Asia. 
b T>um toces uncis inclusm non sunt in upographo Grmco; smt tamen necessarim. 
c Vox yrflh videtur redundare. 



C A P U T I [. 



Marhjres ducuntur Adrianopolim , ibique rursum cruciantur : inde ad locum marturii 

ducti, capite minuuntur. 



q, 



Uarly 
ren, pari rur~ 
fftiffi liberlale 
reapondent, 

rt 



iiiinlrrini transierant dies , quando urbe egre- 
idrianopoiim dlens Teres, jnssil Martyres vinctos sequi. Pro- 
fectus antem AdrianopoHm, Pugiles coram se sislit, 
eisque dicit : Quanta vobis mala creaverit religio ve- 
str;i, videlis : quin potins sacriflcate diis, el vivetis 
inbonis hnjus vita. Tres Martyres quasi unavoce 
dixerunt : Cultus quidem a pneritia a nobis Deo de- 
latus maximorum uobis Bemperfuil causa bonorum : 
eripuil ab errore, liberavit idololatria, illuminavit 
Deicosjiitione iu cordibus Dostris a : maximum vero 
omnium dedit, ul el digni simus habiti pro gloria 
ipsius pali. Quantnm igilur resecabis a tormentis 
tuis, lantum dolore afficis; quantum vero adjun- 
ges, tantum delectas. Majores enim n plures per- 
pessiones nostrum in Creatorem el Dominam magis 
detegunt amorem. 



,.■(1 .. . 
Drucfantur. 



'■i Teres tariosos, plagis anie acceptis tumenii- 
bns eliam tnm corporibus et unius Tulneris speciem 
prasbentibus, Martjres Dagris coeiii jubel : carnibus 
vero, imo potius ei cicatricibus ana ,■„,„ Bagris 
defluenlibus, fortes All.l.-i^ «Jixerunt : Smi,„l;,. ,,1 ■,- 

T ] """""' 8ani les ** ■ priornmque 

dolorumsolutioetsolamen. co R ii a i^i.u. ; ,lj ;ls , qui . 

k»affligerepo is: nonhspriorumamictionesabs- 
lu ! e . runt ' at 9 ue audentiores fecerunt ad futnrasnn- 
p hcia . «P«8 exercitantes. Ad !,„■,■ crudelis Xeres 

la ! : " : " ,v:l "' '-'"' candentes redditas, machinis 

, T> ^™» """ibris jubet. aicquTdem 

" l " l ""- 1 "-"" : "' "«• «qneractie ., corpore , „ 

bi "" : *T ™° « sententia UtrindbUl ZZ 

"; ,l ; il;, r,''' , " lini1 •"^oborabatur.Namintu, 

' '«"" ''"'»''-" ».fontemyiUB8xrequieT 

" * ' , -,™ l; ;..::::: : - i ;::::;:::; - 
::::,.:::::;,.r;::;,::";:::„:: JW 

::::: ::::;:::::£:: IF 5 

rant:hoc enim «,.,.,,.. • ■ crudellt er pune- 

.,„■„„,,,,, ;;' 'V"" 1 "' ^-"'- lu..o,-em 
«.-.....ii.u» v-r, ' i ^"^"viamrevocabit. 

- ^Siln "' n ° me Ufflere: 



0eVTfixa(Ssiwt c^ Kap5jXeov -^ipat, xat ty;? xiXsu^ 
i|twv 6 TYjpr,; , xpccTaccjct xob^ [/asrucac Se- 
Sepivou? liKoe« • xaTxXafwv S^ ty;v ASptavc6xoXw ' 
rcap{(m]fft toos am-Of opou; jwetA Tcp^ffwxov , xa i ^gj 
-;:: jjt:j; ■ 'H p^v Spnjaxeta G|j.<7)v Bffwv yIyovsv &u.Tv 
xaxwv irpigevo? , cpaT,. 96a«Te ce [jiaXXov tcF; 
')::!:, y.at (ftoeofe iv ayaOct; Sia fi(cu. 0( TpeT S uip- 
njpeq ('.>.; x-b ;r.a; ^wvtjc; dweticov ■ 'H [j.kv =y. ^-f ?:u? 
-ap' t}u.(ov TtpoeravouivTi ©£<P XaTpefa [«YfffTuv y-u.iv 
&07ju.epai ybYbwv avaOtov akfa • E^prra^ zlAn^; , 
maTo eicwXoXaTptas, =).a;j.-k tc, 0eou yvaoiv ev 
Tatc. xapSCai? •f.y.wv , u.=TL> ck TravTov c/apfcrsTo, 
xat tc ux.p TTj? cc;r,c outou TcrfOeiV v.x-^huMfm. "Owv 
OiSv tSv rjffiv u-CT:;j.:rc Patrivwv, iXuxr.cac ■ goov » -::- 
ae^ffeie , ^uspavaq. Ta T Ap [jls^w xat icXefu t.ov xa- 
er.p.ifTUV Tb ;:pc; tcv TC X<£tm]V y.at AEGxdT^v ^wv u,iX- 

AOV 4lC0YUU.V0Ufft CtATpCv. 

IX '1r,pr^ b p.avi(&c^ ewl Tat? 7cpoXa6o6aai? 
TcXYjYaiq , T^Svj T.Tiv T(,)i;,aT(ov ^...ctxcTwv , y.at Tpau- 
[WTOS evoc. c^tv rape/c^svwv , w.acTfrEcOat tcu; 
[WtpTYjpa? £7:tTaTT:t • iBv capyaov Be , p.aXXov 8e twv 
P.WX67CUV caic p.acTi& wvaTcc^edVTQV , ct Y ewalo( 
^eYov aeXotpopot- \[ c- ; u T£ - a { - yj ~)^ ( y\ t.Sv xp:- 
Ttfpwv liu.axa ^ ^ fffltVi ^ .- y KpoXa6ivT(l)V 
^Xytjcovwv X6mc yat r;ap,a,.uOfa. fetvoet cuv i^u 
5i cov av.aT^c; auTa- T ap T a: 7::c>.acc.cac ac:t- 
^ov av ;i; , yat aafpaXeuTepouc. -pcc Ta ^eXXoVTa cffiv „ 
iWXacTYjpfuv, :ta 3y] Yu^vacai^vat Tcap&vov. W 
w&TO l? o avr,,,::^ T r ( pr (? yaXxa? XeTfSa? 8uni6- 
pou« jcapacxeuaoa? , ^avat; ivap^eceat «Tc 

, "«f^P^ I^Xeciv £7TtTaTT:t. Ti li hr t w ^v 
*«i «mXc(fen tcu c^tc; T^u^va Ta cicy.ta • Tr ( v 
ZZ*** \ ^" ** * fpAnnu lcre^ouvTo xat l- 
^POuvto «xaTaYtovfcrwv ,.apT6p,ov 6. Ef X ov vi? g v - 

! »v Oetov :;,„„, -^ ^ /x , ^^u^ 

2 - J *««W|«W y-at ava^xc^vct , crcbc tc l?(0- 

™ *«t ™XaaTftp,ov xup cuy. a~ ; cTpiccvTO ■ 6^aXXov 

^.^'■'f Kipis 6 £ bc r^v, E f ?W £::'^- 

J ""%' U -\^ ^W BUX ct;a;,sv, tc l<K V .i «u 

- r ftli - ' .' -*?** ***> " >0 ovotwf ccu , &<ncep ev 

U»vft y,i v, a Tr ' ; "K W|l|WXW»S 6 * B " 

v fl '_; \' 1 ^' ° 8 ™ ^ ev Tffl cfy.ac inwtqftl- 

toBtc Ydo v.; - : " d,cave P^S iTtt*(,)p7icavT0 

;p« 



TCUTC Vao y-7'1 -,7 > 

-otr^i xai - ^ 1 -pcv;{a; acs6c.7t cc';:v .p> 
swnpoceuy T: ' ; TtAa '' , "^ ivc ^ ^ avv;{a: ercavdxX^ 

SapcefcV, wTW 1 /^ 1 ^ eip<Sw46eV ♦ rtfa tl 
^, ^ yofietcOe- W 



CUOS T(ii 



v «tTTjceuv a::;- : ^--f 1 . 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



Sb 



A X Meti TauTa ce , twv OavaTijfipwv TtXvrffiv 
dveOevTa;, 5 0eo6*Xac% Tf.pr,; ix-i;/-;'. t: ; j; jiipTu- 
pa; et; to BeaiuoTfjpiov , e-tOei; -zizzi' d-£i>.*;, st- 
Tivecj aoTobe. twbej O^pa-eEa; f, e-'.;j.;>>Eia; uxTaSwaou- 
orv. Ot 2'e fewatoi dOXvjfopoi EXsyov ' Xpwrbv ey.ovTs; 
-^IjlsTc , t'ov iXvjOtvbv 0eov f ( ;j.(ov , od aw(juicwv (jiovov 
dXXd xai u/uy;wv taTpbv , dvOpWTctvrjej icpovoEac. oi8e 
c-.coyivr,; ImSsiixeBa. 'OXrvwv & BieXOooatov f,iii- 
pwv, a^fSl to tt,; rcXewcj tcXvjOo; xvjpfrvuiaTi Tupav- 
vtxw liei to Beatpov t;j oraSEbu, xal irapcbfOVTai of 
xaXMvtxot dOXofOpot xaTd uiaov toS Oedrpou, xai -*- 
atv idoOvjaav , 5v eicaOov oflcV i/vc; ev toT; awuvjtat 
«epOVTec,. E'.rf,/,07) 3e xat Orjp{a xzto. twv uvapTUpwv * 
xai Mi:!;i.i;i |*ev tw pefdXw dOXvjTvj ccpXTOCj cu;jl- 
xXa-ff,vai draXuOr] ' f ( ce a^sOcTsa , cj Ta tffiv 
aitAofiipwv OrjpEwv, diXXa tfflv e5*/vwiJb6vwv 'ir.zxzzi Oepa- 
7COVTWV * Tobcj *;xz rrica; toj LuEpTUpoej Z;p-.i),;t- 
yjv te xat eijeQepdiceuev , w; exicXcrrevTa pfi;a». 
0>wvf)v fospiv tov tipawov ■ OZuvQt xai Ta OijpEa tyj 
lurfeta umjYilfovTO ' c;j.w; ouv TajTa Xvjpwv xat 
opwv , evcafhjai T(o ajTia (jtdpTUpi xai icdpSaXov ■ 
■f) ci StSdoxaXov Eupooaa tvjv apTOV , t}|v u.iOrjotv 
ci xaTrjr/jvev ' d/.Xa Ta twv 6uXo5ouuj£vwv |JL6Tep- 
3(jBT0 x'axefvV). 

B \r *AXX' o twv OijpEwv Oqpiw&earepoc, y.ai wajLOTg- 

po; TOV [J.£v xaXXlVlXOV &Y,UVtaTY)V MdEjtlAOV t*'.; etpx- 

Tatg &rxaTaxXe(et ■ xatd :=. tou Oeo^povocj xai uuvdOXou 
0£ooc'tou dpxtov lftLft£u.icei , opOEw £6Xw xporepov 
aurbv EvbvjGdttevoc,. 'II lt c:;;/a{a xal ,'ipjycuoa 
lcXijaEov toj ;:t;j.(;j */(veTOt , xat rijv xefoxvjv iicl 
*fr]v xXtvaoa , twv 7cpoaxuvo6vTO>v ESefxvu "rijv u.{u.nj- 
oiv • xat koXXwv a>Tr,v TUTcrovrtov xal StaxevrouvTWV , 
tcj Tf,; ;j"/.a:={a; xal T'.;j.f ( ; OU ;j.£T£:a"/.£ cyy;;j.aT;;. 
Ati XJTavT;; t;j c;uXcu tbv [Mtprupa , Iicl toj Oijpftp 
ci Orjptt&oett; ^xovtiI^ov ■ t'; cf tyjv aJTr.v tiVi [j.i:- 
Tup'. at5w xat £j-;v(.);j.;TJvr ( v ;'.:■:(.)_;•/. '<) 5= dijptw- 
5r,; y.at 8ucu£VY)€ Tf.pr,; , ct;v tx Bijpfa eSuoaxet- 
tc tcj; jj.apT-jpa; , TooouTOV auTc; iiCTfryptouTO xa\ 
e^e(JLa(v£To ■ Sto iKetodVfet tois a/./.;'.; xat rijv ifev- 
vat;TaTr ( v AcxXvjxtc&OTTjv , xal taupu tSv dttOda- 
c(ov v.ai a-;p'.;TaT(.)v EvosOfjVat xeXeuet , £>z av f, 
rjwtpTu; 7cepteXxouivij t;?; exe(vou ;;;;/;*; xa) cfxtp- 
Tf ( ;j.ac. , xai t;T; icool StaaccapaooouivYj v.ai TOt? v.s- 
paot , xtxpG; StafOap^ xat iOXfwcj . 'H oi t;j \;'.tt;j 
Lj-apTj; T(T) tj-(Tj t;j oraupotj xaOoicXtoOe?aa , Kupt^ 
jj.;j , Kj;'.£ , =::a , t(; ;;/:■:; aot Ssoo|oaui£ve , iz{ 
r aotvjXictaa* (buaat jj.; t? ( ; = r.:z r , j/,f ( ; y.ai twv ifixTWV ica- 
"ffo(»v t;j ipy.exdxou i/.0;;j. '0 li Taj;;; i:i;:T; [j.i>,- 
Xcv Tf ( axtvvjafa xat TtJ ^p£pwrdtw t/;; f ( ;£;j.ia; /.ai ari 
aeu; , f, f, (juiptucj tct; 3;j.^.aT'.. 

\ll Kai =-*.7T;a;;:Tj: Trp;; tov Sy.Xov f, YEWttta '/.ai 
xaXXivtxot; , 'Opare , avOpwicoi , xai rOvere , e r r ( ■ tx 
Or ( p{a t;j; ;;;.;;; j>.;j; liCt*)ftv6oxei , xai t;v xotvov A:t-;- 
tt ( v ij>.a:;j;/.£va , ir.iz cj zar/;j;'.v , ofi 6rjp(a t;j- 
t;'.; , 4XX' jTTf ( ;iTa'. ftvoVTat , v.x: flXavOpuHCW^ icpoa- 
izyzv.x: ' j^iT; 8-s , e! u.i^Tt £XXo , Tf ( v auTijv 
tfjc.v t £;;vt£;, xai c T :i"/.;vT£; xaTOtSetoOat , xr. r;:; 
t;j; ;;j.; T j>.;jr E^UXVtdCj xal r^i.izt.tz Z:x/.i\zhx: , (7jt- 

icep irpoaprcaaavTwv a- r ' uliQv tauta tfflv Ovjpfwv , rijv 



EXoCvOtCj *;/.; JT;v WU^OTVJTa 



xat OvjptwSCav acvTetoeicpd> 



tjaafle, xal tovxotvov oux ztay^^veaOe Suo^i^ouvTecj Il>,a- 
ctr,v, t:j; wuicSo6Xouej xat :;j.; r j;£'.; dvri Tfflv Oijpfwv , 
xai noXXtJ 7Eixpitepov ~%l; (3aadvoi$ &07cep t:T; c- 
bouot xaOeoOtovtecj. '<> ;'£ t;j Oedtpou ;/>.;; , ;;;; t;l; 
SatLWatv £;:;E;i/./:jT: </ . XIOoicj toucj ;;.i;Tj;a; , 
dvO' (ov toTcj BixaEot^ r/.i-f/c; ItjdXXovto, KaXXov. 
AJ;a; c'; £-' x\zyyr t t; OeatpOV ; svataOljTOCj , licl 
■rijv *I>'.>,'.--;j-;>,'.v £tt£/./.£t; , -p;:Ti;a; auveiceaOat 
cic;;j.£v;j; jial T 00<J jj.apTjpa;. Ilpc ce TptdxcvTa |xr,- 
Xiuv Tf t ; TCOXetiX; ev xwu.7] Ttvl (Ii>.Tj; ck ttj xwjxtj 
t'; ovojjlo , eXXyjv ce f>.w;;a ^p6ov dv aitvjv [xete- 



10 Post hffiC vcro, ililatis morliforis ipsorum 
plagis, impius Teres Martyres od oercerem dimittit, 
lerribilea iuierminans miiiiis, si <;iti ipsis Bliqnam s;i- 
Dalionem aul curalionem imperlirentor. At generosi 
Athletse responderunt : NosChristum.vennn Deum, 
habentea medicum, noncorporum solum, sed eii.im 
animarum, humana curatione, etiamsi darelnr, uon 
indigemns. Paucia porro clapsis diehus , adducit 
prsafectus lyrannico prsaconio omnem civitatis mul- 
titndinem ad theatrum Btadii, ducunlnrqoe vicio- 
riis inclyti Athletm iti medium theatrura, visique 
abomnibus sunt, ne vestigium quidem eorura, qum 
passi sinil , iu cnrporiluis rirniinlereutes. tinluclm 
vero sunt et fers contra Marlyres : el contra Ma- 
\imum quidem magnum Alhletam solula est ursa, 
01111 ipso congressura : hffic vSro emissa, non san- 
guinem sitientium ferarum, sed benignorum servo- 
riiin functa est officio : uam pedes Martyris circum- 
linxit et delinivit, ita ut tyrannus perculsus in 
voreiii luctuosam eriimperet : llei milii ! eliani ferSB 

magia sunl subacts. Simulac igitur h»c eDutil ei 
pidet, ad eumdem Martyrem eraittit paniheram, 
Ila'c vero, magistram habens ursam, institutione 

1 recil indigna; sed illa etiam venerantium offi* 

cio fnncta est. 

11 Venim pra-fedus, feris ferocior ct crudelinr, 
clarum vicloria pugilem Maximum seplis includit: 
contra Theodotura vero divina sapientia omatum, et 
1 ei Lao socium, ubi ipsum prius recto ligno alliga- 

verat, msaiii emittit. BffiC aulem curreiis ac livniens 

\ incto appropinqual : capntque in terram inctinans, 
adorantium exhibet speciem : ac multis ipsam ver- 
berantibus et pungentibns, nou abscessil ab habitu 
reverentis el honoruntis. Quapropter solvenlesa ligno 
Martyrem, ipsum feri in feram jaculati sunt, sed illa 
eamdem erga Martyrem orvabal verecundiam ac be- 
nevolentiam. Verum ferus ac infensus Teres lanto 

magis exacerbabatur atqne effervescebat, q Lo feraj 

Martyres magis reverebantur. Quare posi atios in- 

iltii.il et .neuero^issiiiiam Vsdepiodotam, eamOjQfl 

tauro indomito el ferocissimo alligari jubet, nt Mar- 
tyr ejus cursibus el subsullibus distracta, pedibusque 
ac coroibus dilacerata, amarara ac miseram oj 
moriem. At Cluisii Marlyr signo crucis armata, 
Domine mi, clamabat, Domine, qnis similis iil»i, 
ipii nloriiicaius es ' in le speravi : erue me ab insi- 
diis el inevitabitibus laqneis maligni liostis. Taurus 
vero magis Ligatus est immobili statu mitissimaque 

niiuie el statioiie, (piam neubufl Marljr. 



12 Generosa antem ac vicforia inclyta, ad tnr- 
bam conversa , Videte, horaines, el intel 
inquiebal : fer», belluas conservos agnoscunt, com- 
munemque reverili Dominum, pro 'i"" patiuntur, 
lns non feras, sed servi Qunt, el hnmaniler accedunt. 
Vos vero, si nihil aliud, qui eamdem habetis na- 
turam , eamque revereri denetis , el io consortes 
ejusdem generis benigni esse ac mansneti, acsi fera 
hasc vobis prffiripnissenl, insitam tllis crndelitatem 
et feritaiem vicissim exercetis, el communem Crca- 
torem contumelia afficientes non reveremini ; restros 
conservos, ejusdem vobiscura natnrss participes, fe- 
rarimi loco, mulloque acerbius, tormentis lamquam 
dentibna dilaniantes. Turba vero theatri, praanta a 
dmmonibus impellebatnr, lapidibus Martyrea impe- 
tebat, quia jnstis rationibus redarguebalur. At sen- 
sus expers Teres, ibeatrum cum pndore splvens, 
Philippopolim proflciscebalur, ubi mandaverat. ut 
simul vincti sequerentur el Martyres. Triginta ve- 
ro ab urlie milliarilnis in vico quodam (Saltysvico 
nomen, lingua vero Gi"rca interpretatus est Scatu- 



iri i$ 'ihjfctUS 

MaacitMu, nb 
tis non Itedi- 
Ittf. 



E 

u/i ntc Theo- 
dofuj "■ i 1 
1 / pfodota. 



Martyres ver- 
RM 1'tiilippO- 

polim<tucti,in 

vico. cui Sal- 
ttU nmnen, 



nens : 



36 









Rt Ms. 



OptU resecto 
palmar» con- 
sequuntur. 



ACTA SS. MAXIMI, THEODOTI, ETC. MM. 

opaoew • ) xat •{*? uSaTtov (3p6xou<n ac-Oove; 
fat , /.*': UtipW TravTCcazwv xat au.7:eXu)v e ^\'" D 
T£p7Tvcv 7:zpac£!ccv a::£p X a!:c-vTat to /wpbv. 
Xril *Evfau6a y.aTax^k 6 Tupawoc, avci 
I1COV tcuc. u.apTupac. leottw ■ xat tc^c 6^ ' 



riens : ] eienim abnndantes i l>i aquarnni fonies scatu- 
riunt, arboromgne variarom ac vitium multitudo 
facit, ut locus illesit hortnsammnns. 

*3 Huc ubi pervenerat tyrannns, rnrens Martyres 
in conspectum suum addncit, similibusque minime 
erubesccns congreditnr verbis, el ad sacriflcandnm 
bortabatnr. Uti vero pnerilium instar nugamento- 
rum isla rejicientes confutarunt , addideruntqne : 
ffti nos iiona spe pleni snmns, confldimus per poten- 
tiam et gratiam Servatoris nostri, nos hic olitenturos 
finem martyrii : a te vero divina juslilia cito meritas 



irp 

aic X uvcu.evo; ouu.icXex£Tai Xo^fOtc, , xat ?;p:; . 
^exaXctw. 01 2e ffa(Swv a%p\j.aci ttapaitXYid 
tcutcu; 2iaxpcucu.svct aref paTztfcv ' efftauvriCTOv u 
'Q; %\)i\c eueXweec, sc-p.lv , y.at TCicoieapcv tr "-.l 
SwTTjpcc. fy.&v cuvau^t xal y.aptTt , tcu \ia-i-,'^ 



c::'u:u tc tsXcc xaraXaleTv evTauOa 



finein maihni : a te vero tlmna jnslilia cuo mernas opojwu tc tcao? xaTa/.ac=tv evTauua ■ ce Zk r, f Jr7 
foeffabiUs crudelilatis el inbumaniiatispoenas cxiget. 8fxij ty=; doarou u.tat?ovfac, xat pwavGpwicfas efix £ { ; '* 
[Ile \«to majOribUS, quam qnibus perpelUO agi- v.pa.^ Tac. euOuvac efa?rp<£|eTai. '0 Se tcX^ov wv $-i- " 



II 



Tyntnnus 
fuhtitm pt i 
cu&sus perit 



oratin aueto 
ris ad Dcum. 
u( ftniatur 
per»ecutio. 



tatus foerat, rariis actns, moriis contra eos fert 
sentcntiam, scribens : Decerno, Maximum, Ascle- 
piodotam, et Theodotum, imperialibus repugnantes 
legibus, deos injnria afficientes ac deridentes, gladii 
pffiiiam subire, reseclis capilibus. filoriosi aulem 
fortesque Martyres, leetantes una ct exsultantes, 
ac strenua palmisqne decornta cum omni gratiarum 
actione exlendenles colla, a temporaneis ad regnum 
sempiternum accurreruut. 

14 Non mullo post fnriosus ille nc morlifer 
Teres, arrogans in (rihunali attollens supercilium, 
fulgurum ac tonitruum vi subita ernmpente, ipse 
cum suis, ilivino incormptoque judicio, fulmine 
percnssus intcriit, omni ct.rporis vigore consumpto 
ab igne fuiminco, ipsisque ossibus medulla exhau- 
stis, ita ul corporis figura viderelur in lapidem con- 
versa, lapidisque nalurara caro imitata. Verum qui 
erant superstiles ejusdem curia, lalem plagam tan- 
tamque ignominiam non ferentes, occnltare cona- 
bantur punitionom esse divinilus inflictam : quapro- 
pter corpus fulmine percussum ac miserabile humo 
cooperiebant, humnmque in montis molem aggera- 
banl : per quffi aulem occuliare sludehant rem la- 
tere nesciam, magis manifestabant miraa punitionis 
triumphnm erecto monte, tamquam indelebili divinae 
de tyranno vindictae columna, et prasenlibus et 
posterioribus, 

15 Tu vero, Deus dcorum , Domine ct Rex do- 
minantium, fons benignitalis el misericordiarum 
puniens quidem eos, qui sine spe conversionis 
impie agunt, glorificans vero illos, qui pro gloria 
tua decertant : neque vero exsecrans eos, qni deli- 
ctorum suorum pcenitenliam humiliter agunt et 
convertuntur; sed mnltos etiam ex illis martyrii 
certaminum ac coronarnm participes facere digna- 
tus es : vides, quse palimur : videmus vero et nos 
ea ilhs, quaa perpetravimnsfquid dicam Deus meusl 
ffiqualianon esse aut conferenda ; etiamsi teniatio- 
num igne putredo malarum affecUonum quisdi 
xeritomnisT) sedea, quai interim corrumpit homi- 
uem ad unaginem tuam factum, absumpta fnerit 
Siste, o misencors, vehementiam; non nccct' 
torum gravitaU, sed nalurffi inormitati, et ma?s 
clemenli» tna. ptE nam altempenu». Si VeromuUa 

^^^toileracpaUenterferemus ne^eo 
dem, quo a, pnrificantnr, nobis macuh nm ^a 

iformam, quam ad te elevemus, qnan iffS 

MHnam ac pieta.em a progenitoi-ibus | 1: " r , " 
^cceptam, hanc ipsam pro ommbns tibi oZZt 
Si vero et Martyres tnos suscinins le^in, 

utilius. P " 0|J,S U "l ue MVM adveniet 



xcav 

tc,- EjxaivsTO, dxpaveis, OavaT^dpcv tyfyov 1-/,^.., 
•/.%-' fltfitfflv MdctH.cv i|rt}ip«;cu.at , ypdcw , y.at V. 
xXn)mo84njv y.at foiccTcv , paoiXtxote ylv iy- 
(weeTOuvcas xat v4[*oi?, Gscu; 2s 65p£^cvTa ? xal Z [T ~' m 
).(T)VTa; , tfyi aa ^ccuc oouvat 8tx"Jjv , ta? xewtxT 
izoreu,veuivoue. 01 cz xaXXfvixw xal Yevvatot iMwtupa 
Xafpovre? a'|;.a xat OYaUt&p^vot , xat tcjc Yevvafoucxai 
aOXcfcptxcu; obv su/aptcTfa Tracyj dxcT £ £vavT£ ? a J. 
y>ac, ffpce, tt.v exeteev azb twv =x[y.y;p W v a\& a - 
p.ov aStaJocy.ov ^actXsfav. 

XIV MeV ofi ttcau a^ xal 6 (iep.n)vti)€ xal 5uo8(£vaT05 E 
TVipric , cc6apav tt ( v ccpuv avaTetvwv l~\ tc5 ^uatoc 
acrpairiov xat PpovToiv ecatcfwv xaTappa T evT..)v , ,^ 
Ti; T£ y.at ol ^t' a^TCu £ r ( ).aTto y.ai aSexioTt^ xcfoei xs- 
pauvcfiXTiTO? Yfverai, ttjc h x$ cC>\ia-i Xtfioo; **- 
cr,. : uttc tcu xepauvtou Trupc? airavaXw8eEoriq , xal twv 
ootuv expeXtoeovTWv, & C Bcxe^ t^v u.cp 9 V tcu «i- 
p.aTos a-cXtetoOfjvat , xat XfOcu ^uctv tc oapxfov 'Ex- 
u.tp.Tf;oao6ai. Tc ck tit|Xixoutov -d<)z; xal tt ( v toea6- 
rr ( v afex6vY)v, rij? exetvou caTcfjc ooov ^(tkto, ^ 
9sp:vT:r, xp6iET6tv ;J .kv £p.ay.avt3vT0 ty;c T!p.wplas -5 
Oe^XaTOv ■ oto X cuv t.o xepauvofiXiiTW xal Buoxi^ 
sAtum £-: XW wucv , xal £t; cpcuc pi Ye e 0? tc X ^a a- 
-£y.:puc<ocav ; fc' wv xpu7:T£tv icTcucarcv tc aAaOr,- 
tcv, p.5XXov TOU 7-aOcuc. iTptau.6=ucv tc r:acac:c:v' 
ctt^v biCAtttnw t: cpc; T ^ ; 7aTi ToD _ upc(vvou 0£o ; 

u.ip(a« xat tci; zapcuot xat Tctc [«TaYeveoT£poic avaor*- 
cavT-;. 

XV Zu c£ p. 0[ 0:= 0£ W v , Kup-£ y.al BaotXeu rflv 
Suvd^wv, 4 wj^ ytXavepwTcEa? xal twv oJxTtp^fflv, 
o xoXatwv i,£v tcuc av^tcTpi^oc ac££cuvTa;,'::3i- 
;wv ce tcuc izlp ty-; ^c B^ IvaeXouvTac :u Poe- 
Xuo^vo? ci cics tcuc |f> ot ? ^pov ^TavoouvToc , 
xal £^cT ? ^:vTa; , a>.Aa y.al ttc/.Xcu; auTtov u.apTupt- 
x&V «eXwv y.al cT£- r avtov ^zzyzlv xaTaHuoca; ■ '0- F 
pfiS oEa rfoxoufl,. 6pto..£v £ £ ^ <jJ£t . 5ti fis 

™««. («^ ^tO, 0zi |W»;) boOTOOia ^ 

oux avTacta ■ «XX' 6 ( T ^ ^ T - )V - v ^ T - v 

«v eiTOt -aca ; ) &/X rtfz 



*<*<; c.a^Osfpcuca tc w> thiva ^.^ v^-,, 
l JC '"' r;/v: T: --"'-'^ R "w Ttov 7TXriu.|^XT;u.aTuv 
JW, xj 8k vk 96c£(oc acOev£ta , (jtSXXov l\ rij »J 
^Xavepw^ , T(V T[[AWpfav xapa ^ Tf ,^ vo;> ' E j 

ft toAXtjc. X tov£{ a? xai avaxaOapcsto? 6 tcu oap- 

Ci r xl ***, ?^petv 8(Scu tv xuptootv ev 

«jP«M yf i-c.cvti, Jva p.4 Tb xaeaptou* i>-- 

e ^ |v ,|UV y xuXI8cdv «PcwWSmj 7 (v£Tat- cuc>fav 

=/-v.,; tinfa ty.£ T r ( p(av avaTctvat oot , zi u-i) 

2Lfc * ^** «tfi, xat £ uci6 £ tav, V bt 

Tcpood " ***«■**«« , Ta6Tr ( v avTt xavTtov ow 

P _T»U« ' el 21 ji xoio xa > ^^ w&? u .apTU?a; 

o4ot7l ?' ^ T °" q * 6Xcu? iw6 9 { ^ 8te^Xeo|«y, 



AN- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



3? 



El H; 



ANNOTATA. 

a Ilic forte aiiquid vn apographo omissum rst : nam Dci cognitio magis ridetur speetare ad 
intellcctum , ac Dri amor ad cor , ita nt fortasse scriptum fuerit, Martyrum intrllcrtum Dei 
cognitione illuminatum, ejusdemgue amorem eorum eordibus infusum. 

h Verba Grmca haud dubit mendosa hoc loco sunt in apographo nostro. Legendum 'c { l\ Tvdajjwj 
hic , aut mox faaxKf&iwm pdEprupe^ : quod in idem recidet. Latina expositio igitur certa cst 
guoad sententiam; at correetio Grmcarum vocum alterutra solum certa : hinc neutram dare 
volui. 

c llmc oratio habet aliquid insoliti, quia petitur, ui puniantur persecutores, quod non oidetur 
eongruere cum exemplo Christi et S. Stcphani, inter ipsa tormenta pro inimicis orantium, Vo/tm 
quidem dicere , maiam aut illicitam csse orationem , prout conscripta est; nam si Martyres 
revcra sic orarunt t id non fecerunl odio tyrannorum, sed amore religionis Christianm; utilita- 
temque communem multorum prmtulerunt bono paueorum. Attamen similia non faeile in exemplum 
irahenda sunt , prmsertim cum nesciamus, an omnia snit Murtijrum ipsorum ilicta, qum scriptor 
Ulis attribuit. 

.1 iimc vox erat mendosa in apographo, ubi legitur, kfeWxeuxo. Quare corrigendam oredidi, 
monito tamen lectore. Neque enim dubitem, quin legendum sit iZils.UY.yzvto , quod derivatur a 
verbo i/.£*y:/vJc\j.x'. , debacrlior, aut furiis JDCllor. 



DE S. PORPHYRIO MARTYRE 



Ex Fastis maxime Graecorum. 



J. s 



ClRCA CCCLXII 

■ n s. 
Porphytii 
Martyrologiis 

inscriptum . 



elogium San- 
cti, subJulia- 
"" }>a$8i. 



Grmci in Menmis ac Menologiis suis ho- 
die commemorantS. Porphyrium exmi 
mo marlyrem, de quo Baronius in Mar- 
tyrofogio Ilomano ita loquitur : Uem 
S. Porphyrii raimi, qui coram Juliano apostata 
per jocum baptisma snscipieos, Dei virtute dere- 
penle mutatus, Clirislianum se csse pmfessus rsl, 
ac mox , jubenle co, securi percnssus, martyrio 
coronatur. Cum hisee satis congruunt, qnm ad 

hunc ilicm Irguniur in Mcttolot/io Strlrtiano, in 

Men&is impressis, atque iti Synaxario Ms., quod 

a Sirmondo acccpimus. iriu hmc mmiumrnta ita 
invicem consentiunt, ut satis sit unum huctrans- 

jrrrr Mruulnijtum Sirlrttanum, quod sic hahct : 
Eodem die nalalis B. Porphyrii ex miniis. A Ju- 
Hano aposlala jussus in natali ipsius die obtre- 
ctare el irridere Christianoruin facta, cum in 
aquam descendens immcrgerct , exclamavit : Ba- 
ptizalur Porphyrius in nomine Palris, et Filii, et 
Spiritus sancti : sic emergens, albas vestes in- 
dutus, el se libera voce Chri>lianum e*se ptoies- 
sus, ense oblruncatus coronam martyrii consecu- 
tus csl. Ita Menologium istud rum Mena-ts , et 
St/narario ; sed non satis accurate , quanlum 
riilctur. 

2 Rectius causa martyrii . ipsumque S- Por- 
phyrii martyrium trponitur in Menologio Basi- 
liano, ubi a<l cumdem diem Cerlamen sancti 
raartyris Porphyrii annunuatur, elogiumqut sub- 
jungitur hts rerhis r.rprrssum : Porpbyrius marhr 
imperatore Juliano apustata claruit, quem men- 
sae accumbentem jocis ac salibus , mimicam ar- 



lein exercens, delerlare ronsueveral. Cum au- 

tem animadvertisset, ijlum, ejurato Domioo oostro 
Jesn Christo, idola colere, eaqne pro diis habere, 
divino zelo accensns, veheraenter eum objurgavil 
coram universo senatu, prsevaricatorem , impium 
ac scelestum appellans, atque ingratum in Denm, 
quJ tanta ipsi beneficia, et imperium conlulerat. 
Quare excandescens Julianus , varifs eum prius 
acerbisque tormentis crudeliter excruciavit : lo- 
fum deinde illius corpus Hagellis csedendo adeo 
laceravit, m ossa nudarentur. Postremo prscepil 
lictoribus, ut enm decollareut, Qua accepta ^m- 
tentia, viurtus ad lorum supplicii adiluclus , et 
gladio percussus occubuit, pro temporario rcge 
immortalem adeptns, et pro corruptibilibus dell- 
ciis aeternam felicilatem. Hactenus Menologium, 
cujus relatio multum distat a prmcedente, et e % a 
saltem probabilior est , licet nputra fortasse V 
omnino sit accurata. Utraque aliquid rrri ha- 
bere potest. si catechumenus erat Porphyrius, 
aui Christianam religionem ampteeti statuerat, 
quamlo /uhrhatur a Juliano Ciiristia/mrum sa~ 
cra irridere, aut si tacius subito fuerit divina 
gratia t qvando disponebai sc ad impium istum 
luilum. Ita conversus est 5. Genesius exmitno 
martyr, de quo actum cst u>l w\ \tfifttsti. Locus 
Hartyrii non exprimitur. Verum Julianus im- 
perium adeptus est sub finem anni •%'/ m Orien- 
te, nec postea juit in Occidente. Ttaque martyritm 
S. Porphyrii contigit in aliqua urbe imperiiOrien* 
talis, forte Constanlinopoli, ac verisimiliter anno 
362. 



DR 



38 



ACTA SANCTORUM 



Al' luRK 
J S 



DE S. NIGETA GOTHO 



MARTYRE IN GOTHIA ULTRA ISTRUM 






COMMENTARIUS PRjEVJUS. 



Cclcbris Sancti cultus : locus ct tcrcpus martyrii investigantur : nonnulla de convcrsione 
Gotliorum obscrvata : Acta Gra^ca cdenda. 



ClBCA AN. 
CO LXXII. 

S-ini ti uiriiia- 
i m 1,1 | 

ouUttt ajntd 
Grtm oti 

D 



- t»yiutn ii 

Vinolngio 

Bastliano: 



Celebris admodum est hodie apud Greecos 
et Moschos cultus S. Nicetffi martyiis, 
natione Gothi, de quo Baronius in Mar- 
tyrologio Romano Ita meminit : Eodem 
die sancti Nicetae Golhi , gui ab Athanarico rege 
ob Catholicam fidem jussus est igne comburi. 
Petrus de Satalibus lib.5 cap. & elogium contexuit 
tx ictis in/ra dandis, sed non sine etroribus ali- 
quot, mortemque Sancti, quem Nicetum oocat,fixit 
xx\ Mttii, Hinc factum, ui Grevenus aliiquepavr 
ci martyrobgi Nicetum, aut potius Nicelam, ad 
\w Maii suis Fastis inseruerint. Alii tamen La- 
tnu cum Molano S. Nicetam kodie memorarunt. 
Antiquiores martyrologi Latini Sanctum hunc 
ignorarunt : sed Ormci magno consensu, et cum 
his Moschi S. Nicetam hodie celebrant, ui ma- 
gnum \lartyrem, de quo Officium ecclesiasticum 
nJn " die pwagendum ii\ tibm eorum ritualibus 
prmscnbitur. In Henologio Sirletiano hoc S. Nice- 
todatw elogium ; Coramemoratio sancti mar- 
tyris Nicet», qui sub imperio Constantiui Ma- 
^ 1 " uatus . illl l'"' educatus in regione Golhorum 

uIlra Danubium, i communicabal cum barba- 

? se(i l ' m " '™ piis Deum colentibus, edoctus 

Cbnsti ttdem a sanctissimo episcopo Go -um 

rneophiio , comprehensus ab Alhanasio ( kqe 
¥> an «nco principe propter Christiante fidei 
profess ''"• ' l| nmlUs loi-mentis cruciatus i-ne 

Wnsumptus, «msunmmtus esl. Cans / \n,nu- 

"" ' , '""'" Mpressa, ubi nomen Athanarici , pro 

'/'"''"<■ mendoseAih^smlegitur, recteestex- 
pressum. 

^^^"logioBasUianoActaS.n^compen- 

'"""'■ *"» post hanc < tiationem 

C , erlaraen saDCti "'■""» mvtyri. Nicetas seauTur 

:,;;- -w • ««-. ^;,j:z 

"' m.uii,, f UIt nnperante Constariiino Maimo 

» es ^ norens, a Theophilo religio isslo Gct 
lhl » episcopo (ldem edoclus i „-,, , 

»""»";" ■.::::.:",:::;"•;: 

:;:: :::::::::;=';:'-" "■;■">. .■■..'«: 

':.,;;::":' - "- 

:::,::„;::::: STSWus 



PfllWI 

Sflfict«i 



secutione, alios quidem aliter torsere; Nicetam 
autem mullipUcibus suppliciis excrucialum igni 
tradidere. Hactenus Menologium satis recte. 

3 De translatione corporis S. PTicetae ' Gothi *>*., 
o^wn« ^a erfcnrfa, myuc consentit Petrus de %»«» 
Natalibus jam laudatus. Utrobique etiam legitur 
ecclesiam Sancto mdificatam esse Mopsuestim i'n ' 
Ct/icifl, ywo sacrum corpus erat delatum iddtt ' 
deinde Petrus de Natalibus : Post temporis de- 
cursum corpus ipsum Venetias translalura quie- 
mvi.' diniur in ecclesia S. Mcolai. De corpore 
xbidem servato adstipulatur Nicolaus Doglioniin 
Opusculo rtalico deNotabilibus urbis Venetm lib 
2 pag. 345; uti et Opusculum Latinum de Vrbe 
Veneta, quod impressum est in Thesauro Antiqui- 
«««•■< rtahm um. 5 part. 2. tn illo enim tra- 
ctatur de lemplo S. Vicolai, parochia presbutero- 
™rninregioneDomduri, atque in fine dicitur ; 
Hic s. Nicetaa corpus aUaaque Sanctorum reliquiae 
nabentur. l 

, 4 .° ' s ' ,rrlat ad twpus, guo S. Nicetas ma,- 

y™ c ° ronat ™°*l.illudutcumqueas S ignaripo- 

;;' """'"/—. v«o <;„,/„,„„, //r ,„; A(1 „,;,.,_*; 

2 /'"""""""<<"<» movit adcersus Christianos. De 

"'"'''^''"^""'"''«"«''//'«-■/-«-^/xx^,.!/,»- 

<v" Papebrochius noster breoiter admodum. 

.'" -'"'''■'"■«"«-/, S. Saba Gotho, in ea- 

d ™JZ 0atte P^utwnepasso, idem egit adxa . 
' ;■'"• Wooccsusestannom. Eodem /orsan^ 
,"' """"""^ «>""s«>i>>**»tseL co- 

; '""'""""• »«" 5«i« ^;,„- i. y ,„ I( „„, 

'i, ; ■ »"°. ™™ lapsu Castellanus in 

!l :;; :l "' """ "'■-''' '"' ginem, et in m- 

,;,;:'" '"»>""■»■ prope «opsuestiam in (', 
; S ""; T SmClUm - >»*Uoc ttm .ad 9 »em 

<■<'":;;::;:;;::;:;,;;;"-"" ^4* 

ewe s,,//./ °' ( '" r focamus, occisum 

r ;; ''"'" "" "'» .^«««n- Co/Ao- 

"'■""■'« ««-ffi 'nrr 7 """" "f 1 """ 

rente lib > 7 ''"'"/"""'" -"'""""■<<<"» ^" 
MKeiw e 0< e,i;,;; '^f^Prshendemus, Atha- 
Moldaoia d °minatum esse in hodierna 

«"»»•■',,; ^'/■'" / " rA "' ^ b -«'-" / '"'' 

'""' : ?ief/« e e ^„ "'"/"« ularum provinciar 

5 ^ora ai i n ? mmus » ( /""'" ■ late imperaret. 

tewmpnmoetur^ memora ^> ubi Valent 

8e ^ d ^ranmumfrustratentavi6Tant 

in 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



3 9 



ultra Pann- 
bium tloini- 
nuniis. et cir- 
ca annum 372; 



Iicllitin Golho- 
ritm oeeasio 
utionis 
ftoisee dicitur: 



■ Grcecc 



al id bellum 

| omni- 
nocertum .- 



m Matsia inferiore, dictis provinciis, prmsertim 
Moldavim opposita, soloque TstTO ab iis divxsa. 
MarHanopolis ejusdem provincim urhs, in qua Va> 

UnS luherna hahrhat, ac />ar in ipSO Islro intcr 

utrumgue principem inita, aimiliter ostendunt, 
Athanartri ditionem a Masia mferiore solo Istro 
sirr Danubw diremptam fuisse. Itaqut dubitandum 
non est, quin S. Nicelas passus stt in hodierna 
Moldavia, vel huic contermina Valachia aut Bessar 



lens, sancita pace, cum exercitu Homano reces- 
serat. \n vero etiam ante id tempus Fritigernes 
ri ithanaricus belto certaverint, non adeo certum 
est, ficrl hoc etiam hahcat Socrates iib. 4 cap 
3:i. 

8 Quidquid sit, constat de persecutione ; con- 
statque ulterius, eam fuisse motam, quando Go- 
thi erani Cathotiri, uf obsertai S lugustinus, et 
liquei <■>■ tempore, quo ad Arianismum traducti 



ArCTORB 

J. s. 



cerfum vero 
'-■! Gothos 
tunc futin 
Cathuticos. 



rabia. Natn /tcrsrrtiiitwem conira fhristianosmo- sunt Gothi. Socrates quidem Gothos, ab Athana- 
vit Athanaricus, piiusquam Gothi istrum fur- rico occisos, simui n Arianos facit et martyres : 
runt transgressi, quando hmresis Ariana necdum sedscriptor ilie frequenter modoptant inepto et 



prmvaluerat apud Gothos, ut observat S. Augu~ 
stinus lib. (B de (Hvitate cap. 6%, ubi hmc sm- 
bit : Rex Golhorum in ipsfl Gothifl perseCUtua 
est Chrislianos crudelilate mirabili, cum i 1*1 non 
essent nisi Catbolici , quorum plurimi raarlyrio 
coronati snni ; sicul a quibusdam fratribus, qui 
iiinc illic pueri fuerant el se ista vidisse incun- 
ctanter recordabantnr , audivimus. Paulus Oro- 
sius lib. 7 cap. 32 de eadem persecutione sic habet : 
Praterea Alhanaricus rei Golhorum Christianos 
in gente sua crudelissime persecutus, plurimos 
barbarorum ob Rdem inlerfectos ad coronam mar- 
tyrii sublimavil etc. //"•<■ illc refert, postquam dir 
xerat, Gratianum creatum esse imperatorem. At- 
tamen hinc nequit infe-rri, eodem anno367, quo 
Gratianus factus est imperator, natam esse perse- 
cutionem ; sed solum, cmptam non csse multis anr 
ins serius : Orosius enim singula non refert ad an 
nos deterntinatos. Ex laudatisante S. Sabm Actis 
ccrtiuii rst. persecutionem viguisse anno 372, et 
jam anlea fuisse c&ptam, Hacde causa martyrium 
S. Nicetae rtrra eumdem annum 37%figendum cenr 
sui. 

<; Occasio persecutionis m ictisrepetiturexdis- 
sensione Gothorum, et bello, quad ortum dicitur 
mter prvncipe* duarum partium, Fritigernem > i- 
delicet rt Atkanaricum. s< Actis credendum sit, 
Fritigemes fuit primum tictus ab ithanarico; 
sedpostea, fcedereinito cum Valente, hujussubsi- 
dio oictor. Similia habet Sozomenus lib. 6 cap 37 
ita scribens : Haud multo post, orta inter eos 
(Gothos) seditione, duas in partes divisi sunl : 
quarnm alteri Athanaricus , alteri praeeral Phri- 
tigernus *. Mox, commisso inter eos praelio , 
victus Phritigernus , Romanorum auxilium im- 
plorai it. Quod cum imperator concessisset , jus- 
sisselque, al milites, qni in Thracia erant, ei 
auxihum ferrent , denuo congressus , victoriam 
retulit, el Athanarici copias in fagam vertit. Hac- 
tenus Soxomenus, addens ea occasione, Fritiger- 
nrm riim i Iphilaepiscopo ac subditis suis a Valente 
ad Arianam kmresim traductum. Verwm scriptor 
ille hirc omnia mnnorat post pulsoS ab Hunnis 
e nedibus suis Gothos, qui a Valente recepti sunt 
in Thracia. 

7 At persecutio Athanarici s&viit, quando Oo- 
thi omnes ultra Istrum degebant, ui S. iugusti- 
nus mox laudatus testatur, idque etiam liquet ex 
re prrsmtfiotus />er Orosium assignato. Pr$9- 
trrrii S. Epiphanius, qui eo tempore ftorebat et 
scribebat, agens de vehementi illa persecutione in 
HeBresi 70 Audianorum . cap. t~> ait, Roraano- 
rum pra>sertim odio a rege Gothorum commotam 
essBj quod Romanos imperatores Chrislianos esse 
videret. Haque verendum est, ne aliqua tam in 
Aciis quam apud Sozomenum sit confusio, inde 
tjiie perperam assignata perseeutionis causa. Vom 
tthanaricus antt persecutionem contra Valentem 
aessit hrllitm, af> eoque oictus est anno 369, rtr- 
ca quem inchoatac^tpersicutio, forsansimulac Va- 



ridiculo scribit de rebus fidei , Gothosque jam 

luiir \rinnos jurit. quia non multO pOSt illant, 

hmresim suntamplexi : ut narrat Tkeodoretus mox 
laudandus, quiid Ulphilm Gothorum episcopiper- 
fidia attribuit. Qumautem Theodoretus de i Iphilm 
perversione memorat, longe probabiliora swnt, 
quamqum deeodem scripsii Philoslorgius irianus. 
Xnni rum aft Eusebio tpiscopo, ( Nicomcdicnscm 
iiisiinnins LrtanwnJ fuisse ordmatum, Philostor- 
giusait, cum a rege, qui tunc Gothis prseerat, le- 
gatus una cum ;iiii* ad imperalorem Constanti- 
iniiii mlssus fisset, tmprobabilia hmc sunt, qaia ric 
Vlphila ordinatns esset ante mortem Constantini, 
anno 337 defuncti, et quidem ab Eusebio Vtco- 
mediensi Ariano U nec oerisimile est, Ulphilam 
tam cito fuisse episcopum, autordinatum esse tem- 
pore Constantini ab homine iriano, quando Con 
stantinopolitanam sedem obtinebat S. Alexander 
Constantino gratiosus. Uaque figmenta illa sunt 
Philostorgii, ingratiam irianorum suorum non 
falsa scribentis. Valde etiam incertnm, ei mi- 
■iiits probabile est, quod scribit de t Iphila Socrates 
lib. '.' cap. U, eum fuisse in concitio Constan- 
tinopolitano armi 360, ubi \riani novam condide- 
runt fidei formulam, cui Vlphila tunc consen 
sisset. Idem tamen habet Soxomenus lib. i cap. 24. 
\t hic Ub. 6 cap. 87 existimat, imprudenter/actuffi 
ah Vlphila, qui, inquit, cum episcopis Nicseno- 
riim patrum decreta sectantibus communicare 
perseveravit. 

9 Quidquid porrosit de factis aliquot particu- 
laribus Vlphitm, a quibus fides Gothorum non de- 
pendet; constat Gothos diu ante tempus, dequo 
agitur, fuisse conversos, ac Gothorum metropo- 
litam Theophilum fa concilio Vicmno fuisse anno 
:i-j:> : itaqut Gothi dudum Christiani erant et 
Catholid; sed ad perfidiam traducti sunta va- 
lentt circa annum 376, quando pulsiab Hunnis, 
petierunt, «t sedes sibi figere liceret intra limites 
Romani imperii. Observat hoc Soxomenus, qu/i 
alias Socratem passim nimis sequitur; additque de 
episcopo Gothorum in confirmationem sequentia 

< erba : Nam Ulphila , qui Lunc apud ipsos 
eral episcopus, initio quidem nulla in parte dis- 
sensil ab Ecclesia Catholica. Mox subdit, 1 1- 
philam, qui « Gothis ad Vaientem legatus erat 
missus . promissis Ananorwffi episcoporum csse 
corruptum. 

10 Verum audiamus Theodoretum, de hisscri- 
qentem lib. i cap. 37, ubi sic habet \ Quo tem- 
pore Golhi Istrum trajicientes , fcedua cum Va- 
lente percusserunl , abominandus ille Eudoxius 
( verisimiliter tegendum Buzoios, qui Arianorum 
epist opus rrut i ntiochim, ubi tunc i alens degebai i 
ijui iiinc aderat, suggessil imperatori, persuadea- 

diim esse Gothis . ut cum Lpso c municarent. 

Nam cum iiiu antea divin&s cognitionis radiis il- 
lustrati essent, in Aposlolica doctrina Bemper fue- 
rani innutriti. Quippe , aiebat Eudoxiua , unioj 
do [matis communio pacem flnniorem efliciet. 

Quod 



Vam t Iphila 
eorum episco 

pus. antri 

Catholi 



tantum per- 

versut > ■'■'■■ 
ea iiiiiiuin 77n 






Acctork 
J s 



40 

Quod consiUum cum approbassel Valens, opu- 
matibus Golhorum proposuit, ut in doctrina fi- 
dei cum ipso consentirent. At illi responderunt 
Dumqnam se adduci posse, u1 a majorum suorum 
doctrina discsderent. Porro ea lempestale DJphua 
totius &entis erat episcopus, magna apud illos 
auctorilatis, ei cujus verba pro urmissimis legi- 
bus hsbebant. Ilunc Eudoxius cum ei verbis de- 
mulsisset, et muneribus illexisset, co impulit, ut 
Gotbos ad communionem imperatoris amplecten- 
dum adduceret. [d autem persuasit, cum diceret, 



DE S. NICETA GOTHO MARTYRE, 

aliunde nataest, c/uam ex solo Metapkrastis hlJ 
m ine : 11011 enim inrcnio, quid magnoperc <U S pU_ 
cere possit in Actis S. Nicelae prmter aliq Ua ^ 
Sanctum vic spectantia, et occasionem persecutio- 
ms Athanarici, hujusque contra Fritigernem bel~ 
lum, <{)iod tamen etiam habent Socrates et Sqzq. 
menus. 

12 Fortasse Vatens, instigantc Fritiycrne, bel- 
lum contra Athanaricum suscepit : quamvts UI^a 
quoque fccisse lcgatur, quia Athanaricus Proco- 
piu tgrannosuhsidiacontra Valcntem miserat. For- 



lk 



li 



contentionem ex ambitione ortam esse; dogma- tasse.itkanaricusFriUgerncm aggrcssuscstpostpa- 

cem cum Vateute factam. Qmdquid stt, dubium 
magis est istud bcllum, quam certo fictitium. fte- 
Uqua in ictis retata dc S. Niceta, Ucet tam ccrta 
non sint, quam facta ab auctore contempora- 
neo scripta, modo satis verisimili sunt cnarrata 
Acta autem illa Grmca, qum edam, in apo<jrn~ 
pko nostro notantur dcsumpta ex codice Ms. 
regis Fraucim. Interpretatio Latina apud Lipoma- 
num et Suriwtn (irmco contextui pierumque re- 
spondet, n<>>i tamen ita semper est accurata ut 
nequeat emendari. Nam subinde aliquaverbapror- 
rus Latmc sunt omissa, qum sccundum Grccca 
adjungam. Semel iterumque interpres a vcro sensu 
aberrasse cidetur ; ideoqueremm interpretationem 
substituam, servata tamen antiqua versione, ubi 
cumque videbitur legitima. 



"«frp, 

r «to. 



tum vero uullam esse discrepantiam. Sic Ulphifa 

perfidia circa annum 376 ud ha-rcstm perducti 
sunt Gothi. 
II Quod spectat <i>l Acta Grmca S. Niceta , 

Acla Graca auctorrttt ra habent Uetaphrastem, </"' rertsititt- 
sudx probabi- liter hahitit [rta antiquiora, </«<<' aif sl.t/tumsuum 
Ua ' identur, fraduxit. Laftnc edita SUUl apud Ij/inntamtm et 
Surium . ibique Metaphrasti adscripta. Allatius 
guoque iti Opusculo de Slmeonum seriptispag. /57 
linniin Actorum </<n initium, aggregatque cata- 
logo illorum, </«<r Wetaphra&tis esse videntur. Bail- 
ietus 111 tabula critica ad hunc diem obsenat, 
alia olim \<t<t S. Niceta exstitisse; sed eatam- 
quam perdita haberiposse, postquam illa suostylo 
exomanda suscepit Metapkrastcs. Verum justo 
vehementior videtur kmc censura, qum fortc non 



A C T A 



Ex codice Ms. bibliothecw rccjice cum antiqua versione subinde correcta. 



V 



ictricia martyris Nicetai hodie celermimus cer- 

licettugmer* amina , non quem priuceps Apostolorum Peinis 

Mto^o- terudiit et qui Clemenlis fuit fraier a, et quem 

Commodus tyrannus propter Christum illato con- 

a summavil martyrio. Non convenimus, ut liujuscele- 

bremus cerlamina : sed quem ( quod ad Iaudem qui- 

aemestpraclariuselprasstanliusjregiotulitbarbara 
c mores vero enutrierunl barbari : etinnitam nobili' 

6 lMnii]u ne adulterarunt 6. Sciunt omnes fluvium 

Islr > m & linequidem inter auvios clarum 

quemhngua ejus regionis appellat Danubium. Got- 
thosaulem, qui iilo lempore excesserant enatriac 
fluvus habebal accolas. Hic ergo admirandus x,- 
f' Dalus fi Gotlhici s seminibus, el primum 

---. .|".-nu ,..,,,„,,. :iliilIII annnn, n.ponsnulo- 

Ul ";'' dextentatem, oon erat viia Gotthus nec 
monbus, necfide. Nam genus quidem vincebat in 

^»:^- ;,„,,„, inChrislum.harharam" n S 

;;;;;;.„; :;:;z:: --'---^-. ;1 „:^. 



N. 



a Theophih 
fliit initru- 
CtiU : clades 
Athanarici 
Gotihorum 
regts, 
d 



«^^inadolescentiahauseratsacrafluenta 
docUinffi "'«'"l' 1 " 1 '- Quemquidem Theopmlum T 

»'• ■'»N.iMv |ll m..„„i,rfui S s epruuu.uni u-rsilis Ld 
i ? niBl manuQ - ue el '— apud om, s nn 

"« «We lerribili 1 ^ \ ' "» erH ". »»era au- 
^ieat Athananco, hic Atha- 



IXTQTWWO? fy&vas toj \j.ipwpo<; Ntx^xa -nr r 
Wti&V&v rij|upov ■ cuy. cv 6 twv axocT6Xwv 
xopuyaios ^ TrsTpo; Ixuoa^waz , y , a i KXVj^; l- 
<r/i KOtvuvbv wcfvwv tojv ^Tp-.y.wv, fay.r, ts -poYiv^T" 
xi, v.ai Ko^oco; xupatwfiiv tw S.a Xptffrbv TeteXsfwxe 
Iwip-cupE^p ■ ou toOtou -fjv TO b ? aOXou; xav^optcat 



ouv^XQouev , «XX' 



l^'r)[j.(av Xajj-pi* 



tepov Te y.at Tijm&Tepov ) £apcapo; [j.=v r^y.z ■//,>- 
pa, [iap£apa Se eOp^avTo ^rj, xai t*)v ^utov 
"^? Tu/r ( : Bfry^vetav oujAevouv oj/. iv48euoav ■ isav kovtm 
tov -:Ta;;.:v "h T p:v ^ T =0i t xat dftqvCf 1 Sffa -OTa;j.:t oe- 
potin, to Kept66ifiTov I/ovtz , ov y.a- Aavou6tov t) £t«- 
X6pto ? o , 3e Y XwTTa wtXetv. T:tO: j; ck y.aT' exetvo xaip 
pou ^TavaoTdTosT^ TcaTpESo? ^ Tcpoaoto; 6 
WttaiAo? £ ? £p=v . Ojto; oiv 6 8001*00x05 Ntxfcas vct- 
; , "«PH*»» ^u S , y.ai ti^v Tr.v ttowtt.v r.x? 
Wvon ^v, BlflE T£ to wptyoves to3 T evo y ; xai Tr,v 
rrj " J ffA **«^ " **} TY^; ^? Eu ? ufav SoYjvwtt 
!? ^ ' iJ P^°« * "' Kw , 05 t:^c Tpo-o.:, o&» 
7» Y V * Evtxa T*P *1 ^ T»AW ^ Y^o?, ^ 
Ci ; " ? '" ;v T^pW Tvyv 3ap5apov Ufa , 6 ck tojv a- 

P^^5^vroT8txV«xp^av\oU T pto^TO. 

U **&» 8e tif» c^t:; M vea^orj tv) ^Wo twv 
«P«v *K BtSooxoX^ dTrepuoo^vo^peuWwv. 'Ov- 
-P cr ( Jeo ? tXov ; ri)v «pxtepaTt^v bopeEov tcSv Tct- 

^^UUivov, y.ai ^ | V KyM* OtXOU^vt^ «4 

^^lof^7^ a ^ xp ^ vat ^ 

J.I75 ' " l Et « ^o te ■TE-riva.t ^pr, - xai tc6to»v 
^to eaxepou ^ v T p mT ^, SoTepoVse A6avap(- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 



A X'1* Strfawe xi icovta BstvQ • V)ava:t/.c; cjtc; , 
xaxa tt,; 6jjlc-^evcj- 7,1; a-ccTicc; tcfl •fl^piWfCpvom 
jjl£s(5c; ^XtJO-i y.r.p';; &KtatpaTe6aa< , Tp6*«wv tmr,- 
«v. *08ev "Dpifif^pvrjq a-;£:r ( 0-: ; ; , lfpo? "V F w ~ 
[jtaTxTjv i-:;>.:^: c:;;av , 06*660X6$ t: XpoosX- 
Owv , a;j.jv:tv £c:-tc. 05iXcvT( c: trjwiiuAta ti£ 
lito3/pi7T(i) , ti pojjLatxa Stttwero ffxvjicrpa * cj toic, 
SM ftpaxrjv ErtpaTi&Tatc, *<■> ^j-;*-'- psnSsfv lf*&- 
XeusavTc; , ypttifepvT)? XaSiov tov t; Bpcfauov . v.i\ 
2cs; 61C 1 o6t$ rorBtxo^ tt;xt;« xatejX&etiefO , 5ta- 
SaCvet tov Eorpov Ka ; tov 8eTov t;j Xc—cj oTaupov t«6- 
crj; Tcporrfo6iJLevov -.f t ; cjvi;j.:t.>; rjepovre^ , oupp6^fUV- 
T*t totc, avrilcdXoic, dq tJ.a/r.v , xpaToQoi -.1 pSov tcj 
xpaTTjaavTo; ■ xal ti htstvou ->.f/);; at/;j.a>,(.>c!a 
y.%\ E(^;; c'.£;j.£;%:tc ■ y.:>.t; ;j.:t' ;>.{-;<.>v \0ava;(/;u 
"V ofovriv i't/;:txti c"'.a-£;:j*;;T;:. 

III A3TTJ ■;-:■;;/£ -;;;a7t; y.a ; atTta TtoXXoTfXaffEou; 
tSfi lcpoXaiovTtiW tz XptffTiavfiv %-r.iz %■;*)%: KctOcj;. 
Ouc^tXc; c: , ctic;/;; -j.£v tt&v a;/t£caTty. ov 0-j- 
ui&v fejrp T) (AdtTtC- QiOff/EXou , ou|ixap&)V &e ajT(T> Tra- 
Xat y.aTa ttjv Nfxatav y.xt ;a t7a tppov&v , ffuvrjfipsu- 
oev Oorepov y.a't c; oV Iv KwvffTavTivouiciXet a-;ta xai 
otxOUjJLevix^] fceuTepa iruvsxpoTfjQY] ouvoSo;. < 'jt;: 
dbvvjp >-:■;•:; ts xal v;jv:-/f ( ; «v , tjtt;j; -;;a;j.y.iTwv 

" xat iTrrjx^ffst? aJT(Viv ttj rorBtxv) cj;j.;a(v;vTa; :;:j- 
pfi ;tovf, ■ tcjtc; t: tTjV Ucav f ( ;j.<7>v *,'cacr,v y.at 8e6- 
nveuoTOV a~; Tf ( ; :>.>.ac:; :t; rr ( v rorOtxrjv -;>.to~7v 
-JLsraoaX&v , t; : j; ■cj.cc{acj; IxuvavOdvetv swtcvj traou- 
Sf, icap6axe6aae. At; y.at UjxXXov STCeSE&b) 7ra;a tcT; 
pacci:;^; r, E^ffiSeta, xal :rt ;j.:-;a y.aO' exdffTT)V 
lcpoixOTcrev. AOr/i;'/;: &£ x,- -'"■.' BffTSpov Tr]q TjTTT)? 4- 
vaXacSti>v eoutov, tt;; aT:5:ta; ciy. av:>.i;j.;av:v , aX- 
Xa -;>.>,;j; ;j.':v tuv XptoTtavtSv, Tat; |ia;:i;;t; y.at 
roTOtxat; paffavoL^ uic£6aXXev' :- ; . [jtSXXov c": xatA 
to5 •YEwafou Nixt^Ta, :ti.) y.at t$ icept^aveffreptf) t;j y^" 
vou; y.at Tf t ; EUffsfcEa^ Tt&v c;j.;-;:v(ov Expitst , y.'.v;j;j.:- 
vo; r,v. 

IV rpattOVOU c: TTjVtxaUTa t;j :j;::;j; y.a ; . TCpiou 
TYjv pwtj.aty.f ( v t: y.a't -aTC'.v./ ( v SteicovTO; xy/r^ , 6 
CjCT:-f,; y.a; ;j.tatc ;v;; 'AOavi;'/;; aj:;; ;•.' feautoO 
•rijv xaTa tSv :j;-:t-iv u.iaiy3vfav Jza>.a;j.aT; , y.al 
tcj; &ico xetpa |M}Jteto8at 3capexeXs6ero. Ot toEvuv 
0:cij.tT:t; cjtc. y.at iXtTTJpiOt, xpuTKOUjSVTj^ xa8* sxdVcvp 
Tfj:; a7:6:(a; , tcj ;j.i i cT'j ( cc; ^avixTOuv , rjicsEXouv , 
2c?a3atcv t;T; Oj;j.;i; , iveXetv licsxeEpouv. "Qvnep 
Sf ( Nty.f.Ta; s}X/it - r c;vT ; -'i.iv . oSosv f ( ;;;v t;"j ttJ; :j- 
c:£:ta; y.r,;'J-;;j.zT;; -:;•.:•/:;;. T:>.;; ?:;;; ca- 

_ VSpiv ey.;av:vT:; ;;';v, dtOpoov t-tTTivT:; , h to 
TOV ty;; aXr ( 0:ta; XofOV ; papro; :y.f ( ;j:::v , avacrra- 
IJouot t: XOTOv /.at SXxouffl ,'i'a , y.at Tf ( v xEffTlV a~u)- 
U.OTOV 8£ff8a; xata^/aYxd^oufft. '\X>.' ; lUv , 81' fiv 
T£ £>.:•;:, oV (ov t: :-;::•. , Tf ( ; :J;:;:ta; ;j/. ac '.- 
CTi;j.£vc; , y.a't tcj T.xy.t-J.j. *cbv XptffTOV :;j.;>.;-;:[v, xal 
w; 0:i;) TCJT'.) 7cpooviY£tv TO 7:5a; , />.:Jr,v y.a't icai- 
ctav a-:catv: tc,v exsfvvjv £TtO:;'.v. ()f ;: t;J trt^j.a- 
tc; ouvTp(t|(avTS? uipvj , osu Tf ( ; ij.av-a; ■ E?taxaliw- 
pt ^ticroufftv. A>«>.a xai d3tu -i;/iov c i';t;; cjt: ttjv 
Y>.tT)TTav £!/£ T(ov :•!; 8sou 5u.vuv a;t;Ti;j.:vr ( v , ; : j;: ttjv 
xacMav Tf,; -;';; aitov icfaTsti);' Sbxai y:/; - t£>.:j; a- 
xXlvij TTjv c;j.c>.c;tav OtOffti)ffdu.SVO^ , ouv a>.>.;t; -;>.- 
Xct; tfflv ;;j.;-;:vtov Tt5v [JLapruptxGtV f,ct!)0r ( :::-. ivdjv, 
£t; y-.\zz: t')iz~j rijv 'Vj// ( v -a;aO:;j.:v;;. 

YMactavb; H c; 4vT)p e3ff£% , KEXt| TO vfr- 
vo;, Jy. TTj; :■/.:?;: -;>.£(.»; Mo^sueffrCa; cp;j.to;j.£vc; , 
y.x:' btsTvs xatpou tcT; icepl t';v ?ffrpov otaTpftftov tc- 
*;■.;, xotvtovEa ~tTT£(o; xal 0{jLOu5rTjti tpoicuv ( Bicep 
oioev 10; :i icoXXa ouu^aEvstv ] cjvf ( 0r ( ; xal O/EXog TtT) 
LticTj;; xat ;;jl;;;c.;; yEvstoi Xpivov ^Xstova. 05- 
tc; [asTa to (JiapTiplxffv IxsEvou t:>.c; , BtexoasTto 
xat ircXXou; stpefe y.aO' eout^v >.c;:t;j.c!j;, t(vx Tpoicov 
cuvaTcv -;£vc.tc tc tcj ffXou Ttoya , Tc.cJtio uviXtffTa 
tiXet xexoai&Tiuvsvov ■ ifizS/.z-.z yap a/io;(cTto: adtoO 

Sepumbrii Tomus v. 



41 

narichns, soscepta nmimis eoptis expedftione ad- 
versus Phriligernem, qui erat quidem ejusdftn ^ene- 
ris, sed eral ab eo avulsus, victoria parta, erigit 
Irophffium. (Uiamobrem Phritigernea in rebna nds 
afflictis Bpectavil ad Romanam dexteram, et veniens 
Iransfaga, petivit auxilinm. Valens aotem Cbristi 
inimicus, eo tempore tenebal Bceplra Romana, oui 
com jnssissel iis, qni eranl in Thracia, militibna 
ferre opem exuli, Phriti^ernes, Thracio exercitQ 
accepto , et eo , tjui sibi remanseral, transmlttit 
Estrum. [taqne ferentes divinam Christi Crucem, 
pnecedentem omnes suas coplas, prslio confligunt 
cum adversariis, et eum, qui vicerat, facile vincant, 
et illius muhiiutto partim quidcm caaditur, parlim 
capitur, cnm Athanarichus e turpissime cum paucis 
suffl vitffl fuga consuluisset. 

3 lliec fuit causa et occasio, cur multi ex iis, 
qui prflecesseront, Gotthis /, religionem amplexi sint 
Chrislianam. Urphilns g antem fuil Theophili suc- 

cessor in muncro |iontilicali, ijiii nnn eo quoque 

synotlo Nicenffi interfoeral eadem sentiens, el jiost- 
ea consederal com iis, qoi Constantinopoli in se- 
cnnda sancta synodo fuerant congregati. Hic cnm 
esset vir prudens et doclus, invenil flgoras literarum, 
et sonos Gotthicm voci convenientes : ei cum in eis 
sacram oostram et divinitos inspiratam Scripturam e 
Qnecain lingnam Gotlhicam verlisset, omni studio 
et diligentia etTecit, ul eam discerent, qui eranl sns 
gentis. Quamotncm maguum iiicrtMinMitum accipiebal 
pietas apud barbaros, el iodies proflciebat. Uhanari- 
ctms autem cum procedente tempore se ;i damno, 
quoil acceperat, recreasset, el in tocum piislinum 
revertisset, non pervenit Lamen ad pietatem : sed 
multos qnidem ex CbrisLianis Gotthicis el barbaria 
subjiciebat suppliciis : magis autem movebotur ad- 
versua generosum \icctaui, «|iu ct generis claritate, 
ft pielate superabal eos, qni eranl sui generis. 

4 Graliano autem pio el clementi Romanum ac 
paternum administrante imperinm, impiusel csdem 
spirans Athanarichus , ipse per se adversus pios ceb 
tltMii parabat, et efficiebat, ut qui *'i parebant, ipsom 

imitarenlur. Isli er^ r o Dei hostes e\ecraudi, OCCUltata 
A quotidie impietate, Martyris causa indignabantur, 
cuni pietas Marlyris in dies prsedicaretur, discrucia- 
bantnr animis , minabantur, aggrediebantur eumde 
medio tollere. Quaa quidem Nicetas parum curans, 
nibilominns pergebal prmdicare pietatem. Tandem 
In iram apertam erumpenles, repente Marlyrem in- 
vadunt eo tempore, qno prajdicabat, ipsnmque 
ropiuot, el vi trahnot, et argent, ui fldem abjnret. 
Sed ilie quidem nec verbis, nec factis desistens a 
pietate, et libera Christi confessione, el ab bonorando 
eo ut Dco, liidiim et irrisionera esse osteodebal 
illorum invasionem. nii autem cum contrivissent 
partes ejus corporis, [0 insaniam | enm etiam in 

ignem injiriunt. Sed sic ij jue jiatiens Sanclus, 

neque lingua desistebal Deum hymnis celebrare, 
neque corde in eura credere. Quocircu ad finera 

asque immobilem servans confessi m, cura mnl- 

tis ahis, qui erant ejnsdem generis 1 \ fldi i, di ou 
fuil habitns coroois marlyricis, anima ^mi in ma 
nos Dei tradita. 

5 Marianos autem quidam vir pius, rili- 
nerc, e\ civitate, quse illic est, ortus, domine 
Mopsoestia i, illo tempore versana in locis, qua; 
sunt circa Estrura, propter fidei conjunctionem el 
morum similitudinem, qnffi quidem magna >'\ par- 
te intcr se conveninnt, evaseral Martyri familtaru 
el amicus, et degebai in eisdem sdibus multo lem- 
pore. Ilic postqoam ille flnem accepisset marly- 
ricom, considerabat , el mnltas apud se versabai 
cogilationes, quonam modo posset corpus Amici ac- 

9 ci- 



Ex MS. 



■ mU 

aynd GOthOt 

fide, 

f 



fuit 
fiersecutwnis , 
1» iiun o> dtUi 
. -■! s Sicetat. 



liujm corpw 
■ lam ntbla- 

.'""■. el t" 
n por~ 

'III. 






Kx ■*• 



B 

tiln r<rtrs:a 

Sancto 



tnm i 
iii- aperlo 
ro, re- 
rcil I 

diwli <, , 



42 

cipere, maxime tali fine ornatum : rofobal enim ab 
ipso non separari, quDtvn poteral, eiiam posi 
monem. Cuin ergo sic considernrei, tandem m- 
tempesta nocte propter meium Alhanarichi , (ipse 
enim non permitiehal, ut acciperelur corpOJ Mar- 
tyris] accedens in enm locum, in q«o erant prc- 
jecUB SaDCtornm reliqni©, quoniam igoorabat, 
quo.lnam esset, qnod quaprebalur, ab eo docetor, 
a quo Megi didicermrt illius adorationem. Virtus 
enim quffidam cBelestis el incorporea, stelte torma 
snscepta, boDnm prscedebat Mariannm aperte el 
evidenter, neqne destitil hoc fecere Hla stella, iraffl 
apparebat, donec oslendil id, qnod desiderabator. 
id antom eral non reliqoia aliqua el pars, sed 
corpns integrnm illias vere beatffl antm». Quod 
qnidem apparnil igne raisse potentins, sicul eliam 
,i ejua appeUalio, nisi quod solnm qnffldam 
servahai vestigia, neque ea aperta, sed ut lantum 
appareret, id cum igne esse congressnm. Bocergo 
sacrum corpns cnm thec» imposuisset, martyricis, 
ntoportet, et sacris id honorans orationibns, Irans- 
fert in suam patriam k. 

fi ei cum sic maneret in domo privata, pnbli- 
cas Lamen efTundebat curationes. Elenim cum esset 
domus bunffl anims, non salis babebal unis ffldi- 
bns sua circumscribere miracnla : sed erat commu- 
nes deliciffl Mopsuestanorum , immo vero eorum 
quoque, qui aliunde ventilabant, usus Iructus, qui 
non consumebatur. Procedente autem tempore, lem- 
plnin qooque excitalur Martyri, ei ipsum corpus 
suscipil venerandum, apertissima tle catero confe- 
rens beneficia, el resislens omnibus morbis et vitiis. 
Ill;i laiucn domus, quao Athlelam primo accepit ho- 
spitio, dilatur pollice sacrai illius manus, et banc 
propriam graliam amico Mariano d;it ille egregius 
Nicetas, honorans amicitiffl leges el hospitalitatis. 
Quod quidem nulii aiii sinit facere, in hoc quo- 
que amico gloriam tribuens. Elenim Auxenlius /, 
qui eral dicta civUatis episcopns, cum aggressuses- 
set ejus corporis aliquid dividere el accipere, nihil 
quidi iii accepil eorum, quffl volebat : eum autem 
non parvus invasil metns, nec ejusmodi, ul non in 
apertum prodirel, aui laiciet, sed quo ejus quoque 

SDi raeril valde agilata, el alios docuerit iis, 

pa vidit, el terrore, <pio est alTeclus, ul nemo 
deinceps maDum audacem porri^ivi, nei]m; ullam 
parlem ejus corporis, cum e?set prffiter ipsius 

senlenliani, avellerel. 

7 Quonam modo autem metus hic acciderit, et 
quibusnam verbis prohibitus raerit, ne aggredere- 
explicabimus. Excitavit hic quidem pontifex, 
amicus martyrum, lemplum victoria insignibus mar- 
tyribus, Ttwacho, Probo el Andronico m, quod 
positum esl ante muros civitatis Mopsuesti». Cum 
autera ipsorum Sanctorum ei deessenl reliquiaB ad 

consecra lem templi cedificati, eas autem babe- 

re ' lllU '"' propinqna, nomine Anazarba n, eipro- 
"'' ;| P arle reliquiarum hujus prasclari Niceta ii- 
lorum marlyrum accipit reliquias. Cum ilaque 
oporteret impleri id, quod promissum fuerai el se- 
pulcrum ruisset effossum, et Bublatus esset lapis 
qui foeral impositus, prolinus quidem confringitur 
marmor, nulla apparente causa : apparel autem 
is, habens .membra honeste compoMia et 
corpus a priori corpore nihil differens. Cum erao 
r1 "" P ovler e' a ccipere partem corporis, et iiiuj 
1 manus ejus, qui sepulcrura effoderatfbic 
nillu ^dendum esl) nihil quidem ea accini lit 
^tern moxarida, melusque et tremor statimin- 
"*J«".lrtU nm luerat. Deiude fittern " 
moW8 ' « "» tonitrua, et frequenti - 



ACTA S. NICETJE GOTHI MARTVRIS, 



pcuv mwi»6|«vo?, fept uort t«3v VUXTCOV &ta T0V * D 
Oavapt/cu Y c:cv ( OUTOC. Y«P auTio Tr;; TC y ^^ 
ptxou Gu>|/r:s; 4»4Xij(|>tv cu \uBUi ) ir.ic^ ^ . 
-ri tSv frftov 2-.=pp'--o Xc^ava, Jxei a-pc^v : ;.' : ' 
::;i;v hni ifi i^ur^i^ , ^api tcutcu 8 t J^ 
tat, iMp' cu •/•*'. /avct Tr ( v ixfifvcu -pc7x6vT;ctv ■ fa 
v«[«? -;ap cupavfa TI5 xai dcwjj.aTCc , dz-.i-zc L 
«eXOcSffa (J-cpcr.v , tcu /c^ctcu TTpcr^tTo M^^ 
[jwfXacafffl? v.v. ^vupt|U34 ' 7.x\ cfix ariTTr, t;jt; r .,- 
6 car/c';/-vcr Sxetvog acTr.p , emc uric;*.:: tc — 
0c6;/£vcv- Tc Sl v, ofi Xetd«w6v ti xat \Upo$ ji 
Xi cw(j.a 5XcVXt]p«v ty;c (/axapfa? cvtwc ^u/yjc t^-- 
tffiv BeXXwv , xpsttTOv favlv v.al rcupbq 6<nr S p ^. a . 
f, y.Af ( c.c v-ccu/.c.t: , Tr/.v 5tcv t/vr, Tiva o^ 6w yj j 



cuci TiuTa cac^ , 4XX ©are o^Xov v. 



«ii 5rt rupj 



xpofftou.iXiiffev, ToSto toIvuv ti Eepov offijMi Ory.-n 
IvOsi? , xat iMtptuptxa^ , worap =ce t , T iu.wv ;-->,•> 
fiatc;, sic Tf ( v eauTou icaTpfSa \).i-.y:/.z\).i'U\. 



VI Kat t6) [5'.(.>T'.xf ( irapauivov otxfa , Sr,^^. 
Xstc ixf.ya^e tic. ficcic ■ xat -^ap a-raO^ .',.v fa. 
Y$$ cTxc?, [Aia -:c-vpi' T £'.v oixfa xaq tcfa; 0^0. 
^ara fJau^xTcupvfac, *XXa xoivcii ^v MotJ/ouaiiTijvih 
|vtp6oY)iwt ■ [MtXXov ck y.at tmv a>,).a/cO:v coit^vtwv 
«iroXauffi? cu 5aicavwuiv7j. /pdvw 5e ESoTepov y.xi vi« 
t<;> pfpTUpt iveYefpexat. Kat sutc; tc T f(i,iov &so- 
SexeTat o«[*a, csv-mt:;*; tcu Xoraou Ti- bow3 
zaci/cv ivsp^affta^ , xat [^cizcTS Xf/rov /jti 
KOVTOtwv rraOmv y.ai vcciov ?TTi;j.£vcv. ctj.(.)c -^ ^ 
48XYjTijv itptliTws olxfa ^evcScy^oaoa t^; avfa; i- 
y.=fvr ( ; yvzcz icXouTet TOV avTt/£'.pa xai Tainjv ;- 
c-ar-.ucav /a'c'.v tc7> ctA. : > Maptavtp Nixr^Tac. : y.a/.b: 
MSfiwi , xat -Atar iyiivc; v;';;.cuc xai ;:vfa; -•.- 
[iSv 5rop cucivi Tfvt «},),,,, Troi^oat 7rapayup=t, xal 
to6t(D Ta/a tcv cf>.cv cc;ar.,»v. Kat -yap Au^vtw?, 
c; Tfic B<pv}|<£ni< x6Xe«s IkEoxctio? ?,v , i-^tsf^a; 
iTO(*ep(ffa( Tt tcu C(.')|j.aTcc xai Aa::?v , eIX^ 
[Uv ofifo, &v :rf ( T:t, gXage ck cec;, cut: (jiixpov 
06S 1 cccv avs/ccpcv tj.sTvat xat XaOetv , aXV 
6ore /ai auTcO Tf.v ^/r ( v Xfav xaTac-cO^at , 
xat StStiffxaXov Tct; i>./.ct; ^izdv cf; t: E?8e 
xat c^c auTc; i;£c:tv;^T(;>0r ( , <j.r>i-n -z/.z'.zbf 
/:ipa ToX^pav srporetvetv, \).r,Vt \>A ? zc xt t:j :.;»- 
l^.aTc; irapa -p/.I.^v cv auT(7> rrapacTcav. 

MI Oirtd? zi ffoveoS] t: c::; y.at :f:t >.:-;:!: =;p- 
T^at -ri;? kiy.eipVjffewe , 5 >.— B^oet. Aveonjw 
l«* -T*P 5 otXcVapTUc, cutccj ap/t £ p=uc Tcf.- v.a/.M- 
vjxcte t,:,v u.apT6pwv vacv, Tapay.tp t= 9 r ( |/t wl 
Dp^ xat^ Xvfpcvfy,,, , c; y.ai rrpc TtSv TetywV ^ 
wXewfi TTjffSe M:''::u:cTfa; WpuTat ■ hret :k v.r. Xe(- 
V«vwv :::?tc tOv afiTfflv SyEuv iict yaO::p ( ;.c£i «3 
^y.:c:;;.r ( fJ:v::; vacu , ^Xo6t6I cz T auTa r, ^hai 
^f ~:/.t; Ava;>.pfa , iraw^.fa Xeid*avcu pap- 
wpixou , ;ja:Tup ( „v Xau.«avei > sttj xva . /x* ukO- 
tZftumc :::vat Ntx^Ta t:u cat:c:i v£:f:a xflv : : - 
pvjuivuv ivaxo^wat. D c 5v ISet ->.r ( p:.:0a; T3 
^«rfeXuivov , xat 5 Ta ? c; av^pux-c, xat 6 i-s- 
«l^voc avf;pr ( T0 /aOc;, 8pa6eTat uiv £^u; r ( uip- 
W«i wtp' cuSeu.(av ^cavf, atTtav ■ avaoafvEtai 

pa dnov • t~i\ c ; v va - Xauiivetv l/p^v uipo? «5 
•fj^v Ml * XdpfiTOCO tc^ Tbv Ta:cv ipilzr^ 
iwwww l»t -cccey.Ticv t:v vcuv ) Xat/.6avet uiv v 3 ? 
21' 7 ^ T ^ ' £ "■Wh- 3r,pa, w. cicc .uOu; »ff 

pO^€ 5I X € TOV TCA^TfiV. E?Ta C£t C|J .C: ittl-rteTOt, 

Ppevrort «w^vwwb , xa\ iffrpairOv ty- 

u*- 



A ^ata cuvt/fj , ?650V eu-JaXXovTa t 

ifCpTjToV 

VIII "A^ep £ ispc; ACHvTtc; flsasau.ivc; . ( t,v 
•rap xat Oedov ij.r ( vj;j.iT(.>v cjx d;jaOf,:l cf.v l*1v §rj- 
pavOetoav /sTpa "- J «aOovroc. irpooivei cc-.: X-c.-Va- 
vc; , o&x ,; >; «S0t$ Ti >.r;^c;jt=vr ( v , iXX' <o; airr r 
ccuivr// ljl&XXov d^OiyxTa); cu-ffiou.Tj; &TOp Tij; 
-rsX^; , xai Teu|owivitfV tt,; (hparuta;. IIcXX(7> -y-ap 
os pacv , ?Xe*f6V , d^aOcv Bvto , xat tcj dbyaOoo 
lhu.t j tt i v , tcj (ftdu/au t: OEpaicsuaat • xxt exstvo 
r.xzir/i v.x: \j.r, iicj>i;/.£v;; , —<7>r cjyt j/.5/,Xcv toO- 
to xaTa ■p&tjvqv h'<)zv.;\ ticat TOlfapouv r t -aOcj- 
tra /stp , xat xT ( cy; ytvscat tt,; tcj taoa|juivou xai Su- 
va;j.£(.»; xai /zr—.i-.r-.z; • TC lj.Vv Aice tt ( ; icatoslacj , 
tc ci i~'c tt,; j;.£Ti TT,V iT.VfH.iZW t;j zz Xl.JX"; 

Ospaicefa?. Tc/.c.-cv TQtvuv c iy/:zzi\>; tcv tepov ta- 
cov cc;cXc-;txt; ts xai uu.vct; ttLjuttjaaej , tc dp/atcv 
d-ccici.tc. ajTiT) r/T^Xy -,m xoo|j.lOT6pq> utovq) tt,v 
irapaXXa^v Ixovrt. Ouru co;it=t (-):;; t:j; olutcv 
c:;i'J£'-v npoeXotJLSVOucj , oStfa) u.£-;a/.jv;'. tcj; u-s^a- 
Xuvovca:. Oj tc rcfiv eVTOuOa ;*.c;'j: , bS|aevouv ' dX- 
Xd Ta LiiXXovta tcutc; TSKU^cfpeaOai ~xz.v(i\>v>z; • 
Ti vic IvTauOa, duv tc; aicGr ( TCt; K-ffdot tc £;a£- 
pSTOv i/r n iXX' ouv xai r/.cr ( oVjXoutoi , xai 5<|fSi xaTa- 
" >.a;j.5iv£Tit ■ i c; t;'j; a';t;j; btet ltept|J£VEi , cjt: 69- 
6a>.u.c; eTosv , xal cj; oux fytouce , cjt£ c; dvOpoHrfvTjv 
dv=5ri xapSfav ■ TOtauTa *(ip (■>; £;j.iO;;j.;v , Ta 7-;:: 
Oeou tcT; cVyaic&atv ojt';v TeQijaauptOLiiva, I3v 7:- 
vctTO TravTa; r^.a; eztTu/Etv , /apiTt xat ^tXavOpw- 
-ta t;j Kupiou f ( u.tTjv 'Itjoou XptoTOU , Sv f ( c;;a xai 
t; v.zx-.z; ii; t;j; auovw; tlTjv aulmov. d;j.r,v. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 

: ^apcuoiv ou 



43 



H«o deterre- 
fiir 



cant fulpura, iis, qai adarant, afferentia metum in- Ex. hs. 
tolerabilem. 

8 Quod ([uiilcm cum sacrosanctnj adspexisael partisprooM- 
Auxenliue, [aatia enim intelligebat, qnid Deus ai- o»'s«6eoco»- 
gniflcarril | ajus quidem, qui passus faerat, maoum ? 
aridam addocil ad reliquiaa, non ut rursus aliqoid 
acceptnram, sed potius ut tacite pelituram veniara 
audacim, el coasecutnram curationem. Est enim, 
dicebat , tibi, o Sancte, multo facilius, cura sis 
boous, et boni imitator, cnrare, qoam Lsdere : Et 
si illml vel aolens praebuisli, quomodo non hoc 
magis daliis <-\ tui .luimi senlentia? Curatur ita- 
que affecta manus, ei prffidicat virtutem et boni- 
tatem ejus, qui curaverat, illam qnidem ob casti- 
gationem, hanc vero obsanationem posl agnitionem 
erroris. Deimlc vero pontifex, cnm sacruin ejos 88- 
pulcrum bonorassel bymnia et glorificationibns, ei 
pristinam fignram restitnit, nulla in re mutalo, nisi 
qnod se habebal melins et honesiius. su- Imhii,,,, 
Denseos, qui ipsum gloriflcant : sic magniflcal eos, 
qnJ ipsnm magniflcant. Non univereura bic dooans; 
minime : sed c\ his futiira prsbens conjicienda. 
Nam quaB bic dantnr, etsi interomnia sensilia sint 
praestantissima, auribus tamen signiflcanlur, et ocu- 
lis comprehenduntur. Qusantem illic Sanctisma- 
nent, neque oculus vidit, neqoe anrls andivit, ne- 
qne in cor hominis ascendernnt. Talia enim sunt, 
ut didicimus, qnaB a l>eo parata snnl iis, qni ipsum 

(liliuuul. 1 1 ; 1 * ilrlnr uohis (unnihiis c(iusei|iii grulia 
et benignitate Domini nostri Jesn Christi : cui gloria 
ei poientia in secula seculorum. Amen. 



ANNOTATA. 

a in versiont Latina legitur socins ; $cd Gra*ca phrasis clare fratrem signi/icat 1» eadem versione 
adnomm Clementis additw, Pontiflcis, </iwd Grmca non habent. ln Recognitionibus S. Clementis 
aeeurrunt Niceta et Aquila, tamquam S. Clementis Pajxe fratres. At libri Recognitionum auctorita- 
temnon habent; neque video, Nicetam S. Clementis fratrem vn Martyrologiis Grmcis aut latinis 
eelebrari, Forteauctorne insinuare quidem voluit, talem utUbi reperiri Sanctum;sed solmi diccre , 
de talisc non loqui. 

b tiic multa verba Latine erant omissa. 

cCertumest, Gothos non semper in Daeia ad fstrum habitasse; sed rr nha regione remotiore a 
Romano imperio a<l tstrum progressos csse, prout postea per multas imperii proeineias se diffuderuni 
An vero ex Scandinavia, sive cx hodicrno regno Suecico, ut vult Jomandes, ortum daxermt, nofl 
cst hujus loci inquirere. 

d Theophitus GotkieB metropolita concilio Nic&no revera eubscriptus legitur, 

e Jiuit 111 Cotnmentario num. 7 monui, totum hoc bellum non videri certum, et fortasse ex sola 
eonfusione ortuni csse. Ali</i(i<i tamen veri subesse potest, si Fritigemes cum Valente fcederatus fuit, 
quando hic anno 367 contra Gothos bellnm gessit, clade Athanarici anno HG9, secutaque codem anno 
pace fimtum. 

f Erant quidem inter Gothos Christiani non pauci; sed ea oeeasione multo plures converti potuerunt. 

g Urphilas aut Urphila communius vocatur ab aliis. \i<</ua hic non recte de ipso dic\ eidentur. 
Consuir itaque de Ulphila dicta in Commentario num. 9 et 10. ex quibus iiquet, non de seeunda 
synodo oecumenica intelligi posse mox sequentia, ti vera sunt, sed de xijnodo Arianorum annx 360. 
• h llic dissentit interpretatio Latina apud Lipomanum, illuquc nequit conciiinn rum a/iotjrapkona- 
stro Grmco : res tamen est nullius momenti />r<> historia. 

i Mopsuestta urbs est episcopalis Cilicim, apud geographos et historicos satis nota. Aliquem au- 
temcc Cilicia fuisse apud Gothos, non debet videri incredibile ; cuin S, iugustinus num.S Com- 
mentarii testetnr, sc euisse eum fratnhus, qui illic similiter fueranU 

k Additur tn Latina oerstons ; Kl tnnc ipsum domi suse deponii. At illa non sunt in apographo 
nostro Gratco. Ex sequentibus tamen liquet, inprivata domo corpus fuisse positum. 

I In catahgo antistitum Mopsuestenorum apud i.e</uien tom. 2 Orientis Christiani col, 890etseq* 
duo reperiuntur Auxentii, quorum />nm>is S. Niceta videtur paulo antiquior, aul certe eidemnon 
SUpervixisse. Alter Auxcnlius, </>ii ex solis (ere diptgchis innotcscit, secundum ordinem ibifixum 
sedn seculo quinto. Hoc autem tempus satis eongruit hicrelatis. 

m Vrmctari hi martyres, qui passi sunl in CUicia, coluntur legunlurque in Martgrohgio Romano 
adx\ Octohris, uhi eorum danda tunt \cta. 

n Anazarba, atias Anazarbns, subinde etiam dicta Caesarea ad Anazarbum , montem vicinum, 
a quo nomen trawisse oreditur, vn divisione Cilicice facta cst metropoiis Cilicia secundm. Passos in ea 
urhc sanctos martyres Tharacum, Prohum et Andronicum, er tineeris horutn Actis ostenditur. Ce~ 
terum qumsequuntur Grmca, prolixiora paulo sunt quam Latina; sed Latina verba suf/iciunt ad rem 
exponendam. 

DB 



44 



ACTA SANCTORUAI 



AlOTORS 

J. S. 



DE S. ALBINO EPISCOPO CONF. 



LUGDUNI IN GALLIA 



S Y L L G E 



De cullu, reliquiis, setate ct gestis. 



SlC. IV AUT V. 

S. Atbim me- 
■moria in re- 
fllftff Morty- 
rologiis, 



aii r! ,/l hn- 

ditrno Roma 

no rvptritin 

c 



(PtQB Smii . 
'/'" tcettsiam 
S. Stepi ,<„, 



Intcr antiquiores episcopos Lvgdvvenses 
fuissc Albinum aliquem, euinqve ut San- 
ctvm cullvm, evincunt vetusta Martyrolo- 
gia, et confirmant cmnes pastim catalogi 
rpiscoporum Lvydunensium, quamris afias obscu- 
ra admodum sit gestorvm Sanctim cmoria, liie- 

ronymiana apvd Florevtinivm ad fninc diem ita 

habent : I.ugduni Galliffi depositio Albini epi^ropi. 
Codex Corbeiensis plane consonat, exccptu prima 
voce, qvw esi Lngduno. Epiernaccnsishahct : Lug- 

duno Appini episcopi, hixaio ncnnikil Saneti no- 
mine. Jliscc ctnscntit Halvnvs, ita Sanclvm me- 
tnorans : Lugduiio Gallis deposilio Albini episcopi. 
Baronius et Ftorentinius eticm Bedam lavdant : 
sed id intetligendvm est de Martyrohgio non ad- 
morlnm rctusto, cui Bedm ncmrn fuit irilufum ; 
nam nec Beda, nec Florus, uti nec Ado, nec 
Usuardus, Albinum Lugdunensem memorarunt. 
Reperitur iamen in li/chcvtriensi. aj.nd nos tcm. 
mJunii edito, his verbis memoralus : Lugduno, 
All.ini episcopi; nn ei in aliis quibvsdcm tine loco, 
et ri mine nu m corrupto in Augustano. Ad Wan- 
delbeni tersvs additvm est stylosolvio : Ei depo- 
Mh " ^ini episcopi. AcceditMartyrotcgivm \.ni s - 
stodorense apud Martenivm tcm.6. Colteci ampl 
"'" legivur; Lugduno Gallis B. Albini episcopi' 

- '■■'" reeentioribus martyrotogiis Albinum non 
pautn euam commemorarvnt. buos tantvm offc- 

'''"', '"" * '" ^cmano tic bretiter kabef 

Lu fum S. Albini episcopi. Savssayus in Gattica, 
»<> SanctvmtaU exornat elogio : EodemdieLu*- 

""/ T M '" A " ,mi , ^''" " "nfesj ni 

^PfltWk, de 9'W* Sancti, aliunde 



Ex /i 



,sce *<ei* S. Albini 



*« RtlUflt. 



Mlc umo«e coUi^iiur^ ? '""""" '/'' , "/"""s 

/Wen ' VWOJ0M5, Cfnni _ 



?!0 incertvm esi. Hinc erqne est inrertum, utrm 
eodemsecuh qvarto obicrit, an quinto. (Juodsm- 
ctat ad constructioncm ecclesim S. Stepkani hanc 
piures alii afjirmant. liac de rc Severtius ln Ar~ 
chiepiscopis lugdunensibus pag. 34 ita scribit ; Ex 
Homiliario basilicse S. Irenaei et veteri Ms. Mar- 
tyrologio collegialis ecclesia? Belli-jocensis , ip se , 
constnixii simiil ac dedicavit ecclesiam S.Slepha- 
ni in urbe Lngdunensi , ereclam sane in raihe- 
dralem, qnando aut quamdiu archiepiscopi suam 
eo sedem transferre non dubitarunt. Uisce assen- 
titur Theopfiilus Raynaudus in Ilagiologio Lugdu- 
nevsipag. 29, et passim alii. 

4 Adtla Severtivs, corpns S. Albini in mdejam Corji 
dicta S. Stephani tumulatum dici a Sarrazino; ' 
sed contra kvnc ita dmerit : Aul sane lulins jacet ** 
in ecclesia S. Justi, ex praefalo Homiliario nnti- 
quiore. ( ujus rei veritas nobis comperta nupcr 
est ex apprehenso Ms. doclorum (loquitur de 
octo doctoribus, qui tumulos in ecclesia S. Justi 
lustrarvnt) mox in Vila S. Jusli asserlonim.lioc 
typi Ugamenlo : <• liem in alio sepulcro corpus R. 
» Alpini confess. et archiepisc. Lugdunensis i»- 
■ venlum est : quod juxta tumulum gloriosi con- 
» fessoris S, Jusli sitnm eral. Tum id sepulcrnni 
> propalatur per ipsius epilaphium, in (pio no- 

iiii n ipsius cum prseclaris medicis * manifesla- '* 
i lur. » Consenlit laudatus llaynaudus his rerbis: " ,f 
Sacrum ejus corpus in S. Stephani ecclesia, qoam 
»dificarat, lumulalum prodil Leonardus Sarra- 
/inus apud Democharem. Sed prisca scriplurasa-' 
crorum pignorum ecclesiae S. Justi eum ibidem 
lumulalum conflrmat. Hoc itaque etiam cidetuf 
corriyendum in datonum. 2 elogio Saussayi. 

5 Ceterum Severtius multa ratiocinatur dfi S* 
nere S. Albini, eumque conatur nobilissimis /ami 
tiis Romanis inserere. i/ illa tam parum /«fi; 
data sunt, ut ne expendi quidem avt relutm ii 
mereantur. Hinc tsque inepta sunt, </""■ < ! '' """" 
lyrto Sancti ex illis cotligit. Ulusiri genere natum 
fuUse Sanctum, ex dignitate episcopali etnomiM 
*<ti>s esl rcrisiniile. Mariijrnn fuisse, omnino «I 
improbabile; tum quia ut confessor iv antiq*** 
mis Fast4s annuntialur, tum quia sub impera- 
toribusCkristianis, Tkeodosio 1 et Honorio " ffl "' 
traduxit. X>e nomine etiam aiiqui dubiianU ** 
duntque- dictum potius fuisse Alpinum qvam Al ' 
ll|III;n| . quia nomenin vetustis catalogis AlpJ» 01 
scribitwr. Verum non cidetur mihi dubitandum 
?«w mi Dita suaAlbinus fuerit dictus, quenar 
nodvm nomen in Fastis vetustissimis exprimituf- 
Quod rero Alpimis in catalogis fuerit scrip» 
ortum existimo ex dialecto populorvm, <?"' p 
nortem S. Alhini Ca//iflm occuparunt, et liU** 
b m p more suo mutaierunt 

DB 



M 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



45 



AlTTORR 

J. s. 




DE SS. ARGHIO & ARCIIEON MM. 



NICOMEDLE IN BITHYNIA 



Hi duo Martyres in Apographis Hiero- 
nymianis a Florentimo editis Ntco- 
medtm ubique attiribuuntur, Textus 
ab ipso datus , cui etiam codcx Btu- 
mianus ridetur consentire, cum nullam obstrva- 
vtrit dtffercnuam , sic habct : In Nicomedia ci- 



vitate natalis sanrtorum Archii , et Archion. 
Consonat satis codex Corbciensis : In Nicomedia 
natalis snnctorum Arcii , Archeon. Antrrrpiensis 
unum (htmtaxat exhibet hoc modo : Nicomedia 
Artei. Aiibi hosce non invenio : neque his plura 
addenda censeo. 



I . 



DE S. MAMILIANO EPISC. PANORM. 

IN INSULA QUADAM MARIS ETRUSCI 



SYLLOGE HISTORICO-CRITICA 

§ I. Sancti nomcn in Fastis rccentioribus ct cultus variis diebus : corporis pars major 
Suanas in Tuscia, aliquae partcs aliis locis, 



PnouBi 1 1 1 
Sic. v, 

Hi moi >•> San- 
■ ■i, m | 
sacris 
rtoi dit 1 



onnunttata, 

alque eliam. 
ut vidttur, 1. 
Martii Rumcv 



De S. Mamiliano episeopo rarus diebus. 
in Fastis suis agunt Octaxius Cajeta- 
nus tt Pkilippus Ferrarius. Prior ad 
w Septembris Ua habet : Panhormi S. 
Mamiliani episcopi et marlyris initio principalus 
Conslanlini Magni. Laudat pro kisce tabulas Par 
normitanai et Suanensis vn Tuscia ecclesies, Fer~ 
rarius in Catalogo generali ad eumdem diem de 
Mamiliano ista memorat : Suana in Tuscia sancti 
Mamiliani episcopi 1'anormitani. At in Catalogo 
Sanctorum Jtalim Mamiliannm proOxiori elogio 
ceiebrat ad v Septembris , ex soto fors&n lavsu 
memoria) : nam ei ibidem vn indice assignatur 
xv. inter auctaria Usuardi Solleriani memoria 
Mamiliani confessoris ceiebratur wnt loco in co- 
dice 1 aticano ad xm Septembris , uti et in 
Hieronymianis apud FtorenHnium, latius lau- 
dandis | S. Ad xvi Junii dt S. Uamiliano ite- 
riun sic habet Cajetanus : Siiaiur, Tnscin arbe, 
prima inventio corporis S. Mumiliani episcopi Pan- 
bormitani, ut iiio die apud nos observatum est 
111 Preetermissis. S. Mamiliani non meminii Mar- 
tyrohgium Uomanum : Baronius tamen in An- 
notatis n<l illud die x Noxemhris de S. Mamiliano 
episcopo Panormitano, ut Suanw in Tuscia de- 
functo , ibique sepulto, mentionem facit. \<l 
eumdem Junii diem Castetianus Mamilianum in- 
semit Martyrotogio Vniversali. 

■2 Rursum ud xix ApriHs de S. Mamilinno agit 
Cajetanus, ita seribens : Suante, TascisB urbe, 
Becunda inventio corporis S. Mamiliani episcopi 
Panhormitani, Sadem plane habet Ferrarius; 
quemadmodum annotarunt Majores nostri m 
prmtermissis ad illum diem. tu Martyrologio 



Itomano ad xu Martii annuntiatur RomnS. Ma- 
miliaiuis maritjr, dr quo <' Majores nostri cndem 
die tgerunt, Credidit Baronius, Mamilianum illum 
esse eumdem cum S. \iamiliano presbytero et mar- 
tyre, de quo agunt \cta S. ' rhani Papat, apud 
nos edita ad \\\ ifaii. 1/ ea opinio nequaquam 
est eerta : Mamiliunns enim iite ab antiquiorihus 
sinr loco memoratur, \ta uf reccntiores ob cultum 
potius i/hii/i Uxnnr annuntiasst videantur, t/uam 
quod scirent Romm martyriocoronatumesse.Si (a- p 
men aliqui crtdiderunt, Rom&passum esse Uami- 
liannm die xn Martii, nr alios quosdam lei/nde 
scripsisse videtimus, illorum opinio ex conjtctu- 
ris inctrtis tantum concepta tndetur. Porro Romee 
in tcclesia />' Mariee Hontis Ceeli ad \n uardi 
S. Mamilianus colitur ut episcopus &i martyr t 
quemadmodum inferius ostendam, quando agam 
eliquiis S, Mamiliani ibidem tercatis. Quapro- 
pler non oideo dubitandum esse, quin Mauroly- 
cus , Galcsinius, Baronius, et pleriqut atii re- 
centiorts designatum coluerint Mamilianum illum, 
i/Ni HomcB 111 dicta ecclesia colitur illo if>*<> die, </"<< 
annuntiatur. 

3 Hunc Galesinius et Baronius, ut disi, cre- UcHMaximi- 
diderunt esse s Mamilianum presbyterum, socium ttanusquidam 
S. VrbaniPapcs, et in kujus Actis memoratum, 
Vi-ium Mamilianos ille erat presbyter; at, qui 
colitur xn Martii , prc episcopo kabetur et coli- 
tur, imo ei Panormitanus fuisse tpiscopus crtditur. 
Itaqut omnino txistimo, recentiores martyrolo- 
gos agere de S. MamHfano , episcopo, licei omi- 
serini episcopi tituium, sive t<t ftcerint, quod 
Sanetum non satis haberent cognitum, eht alta de 
causa. Mabtlluntus tom. i Analectorum pag. 566 

edi- 



eodfin '"-■ p<u 
tu* sit tn 
Ajrtca. 



4 6 



DE S 



.MAMILIANO EPISCOPO PANORMITANO 



Mar- 



Ai.aoii tdidit Acta Maximiiiani eodem die «I 

j. s. tll amo 995, Tebesim in Humidxa passx, quta 

miiitiam detreetabat, quam sibi ut Chnstiano pur 
,,. sed in Annotatis dictt : Maxiroi- 
liani hujus nomen non invenio in Martyrolo- 
g ud Ruinartm eadem Acta reeudit i« Actts 
Uartyrum sineeris pag. 800, ibique emstmat, 
ipsummemorariad Adone et Nothero; Mamito- 
num vero subsHlutum esse pro Maximiliano Afn- 
cano. Ejusdem sententim sunt Tillemontius tom. 
I uonument. in Masimiliano , Bailletus ad xn 
Martii, Castellanus in Martyrologio universali, et 
Georgiut ifl innotatis ad Adonem, amboadeum- 
dem diem, imo et Sotlerius noster ab ea opinio- 
trum r , , tdit wtf Observationibus ad Usuardum. 
Observatio illorum sane plausibilis primo intuitu 
apparet, potestque vera esse deS.Maximiliano, 
guem apud Notkerum et Adonem eodem die an- 
nuntiatum habemus; sednon spectat ad Mamilia- 
nwn, ob cuhum Romm annuntiatum. 
4 Quod spectat ad oarias festix itates; dies xv Se- 

lariff Sancti ptrmhris pro natiili hahctar. (jnod Siutrttts credatltr 

festiritatet. cu dieobiisse. w x\i Juniiprima Jnventio corporis 
H celebratur, utietsecunda inventio memoratur die 
xix Aprilis. ittamen hmc ultima corporis inven- 
tio nnti amplius memoralur i/n nuperrimo Marty- 
rologio Panormitano, quod impressum est anno 
i7iS. Hinc colligo, istam festivitatem aut num- 
(jiiniii fatssc usitatam Panormi, aut deinde omis- 
sam. Atta novo hoc Martyrologio alia memoratur 
solemnitas, Dominica secunda Ociobris celebranr 
da, ob acceptum Panormi anno {658 caput, si- 
rc reliquias atiquas capitis, Sancti Martyrolo- 
iitam istud iia habet : Panormi translatio capitis 
S. Hamiliani marlyris, civis, archiepiscopi , et 
patroni prineipalis ejusdem nrbis, guod Alexan- 
der vn, ponlifes Maximus, Pelro Marlinez Ru- 
hio artiiii'pisn»|in imlulsit ; ut c Itomana S. Ma- 
ri« Montis Cceli ecclesia Panorraum trans/erret, 

ul'i BDDO MDGLVUI, ad urhis pra-siilium et or- 

natom , magmticenlissime pompa excepium est. in 
eodrm Martyrologio dum alim festivitates, ni- 
mirum natalit w Septembris, et Inventio prima 
\i\ Junii, alio modo annuntiantur , ut duo na- 
tales videlicet; quia auctor credidit, duos esse 
Siamiiianos, ambos episcopos, imo etiam cives 
C Panormitanos; sed alterum martyrem alterum 
confessorem. At illa opinio inferius refutabitur 
ideoque ip*a Martyrologii verba non recito 
B Quodspectat ad reliquias S. Mamiliani' ra 

'""'"' Suana civitas quidtm episcopalis sub ar- 
chtepiscopo Sentnsi,sedmodicissimaetpropede. 

sn "\/"" '" '"/""'"' rwam.pu olimparuit 
reyubl , ursu, Tusci Ponlificiamxl 

^joremsnexnventioneoctamuscaet J n 

'<»». / pag. uo «„ tm bit : Anctore me cum So 
" al '" m '"'""' « "— "" Suanensem id^S 

«oncm iiiiiiii,,,-,,,,, oljironi ,•„,.„„, c „ , 

: • ■ ••;:»,':;"" 

.:"",'„ ";;:;, *° "■»■'»»» ~ 

Suaneong enispnni ,i,; i Bicnn, uun 

u attdte tode func S J on ; " TJ ll T 

meis ara patefacte s xi , • ! mambus 

omnium gluu.o meutu, ^ 1 C ° rpuS m '^ 
^mium, ac sacrosanctas no- 



siraiis Archiepiscopi reliquias, a me diu COn 
sitas, licnit conlrectare, exosculari , venenr * 
incredibili helitia animo gestienle. Eadem in'^ 
be crypta ostenditur , quam illani ip sam Ur ~ 
qo83 Banctorum Marlyrum domicilium, dein 
pulcrnm ftiit. H&c ilie de inventis s! Mamii* 8 * 
reliquiis Suanm, ubi ipsum credidit obii$ se ^ 
rnnt locus mortis postea accuratius a nobi* ? " 
minahitur. 

6 Porro non contendit Cajetanus , totum s 
Mamiliani corpus Suana servari, scd d e partih 
alii/uot mox varia mcmorat. Primo ait „ 
habert Roma m ecclesia B. Marim Montis cl\ 
ubi ad aram pendet tabella, quam, inquit K 
exscripsique. Verba tabellm ita recitat ; in u 
altari sunt corpora SS. Mamiliani episcopi Golhn 
dei , Astotii, Proculi, ac Nymphae Virg. et Man 
Taat recitat Antiphonam et Orationem, de omni. 
has istis Martyribus ibidem inventam hoc mo 
do : 

Antipiiona. Isli sunt Sancti, qui pro Dei amo- 
re minas hominum contempserunt , SS. Martv- 
res in regno cmlorum exsultant cum angelis. o 
quam pretiosa est mors Sanclorum, qui assistum ^ 
aute Dominum, et ah invicem non sunt separafi. 
v. Laiamini in Domino , et exsultate justi. 
fii. El gloriamini omncs recti corde. 
Quassumus, omnipotens Deus, ut sicut nos jn- 
giter sanctorum martyrum tuorum , Mamiliani 
episcopi, Golbodei, Astotii, et Proculi, atque 
Nymphaa virginis commemoratione lcelificas, ita 
semper supplicatione defendas. Per Dominum no- 
stnnn etc. Deinde observat Cajetanus, non kaberi 
ibidem totumcorpus, sed solumcaput, quodmore 
majorum corpus fuerit vocalum. Ad confirmatio- 
nem hmc testatur : Vidi ego, cum in (Jrbe versarer, 
permixta ossa nonnulla, in vase ex vilro condila, 
cum inscriptione SS. martyrum Golbodei, Pro- 
culi et Eustotii, ac seorsim sanctorum Mamiliani 
ac Nympliae capita , inaurato ex ligno thecis in- 
clusa. Hactenus Cajetanus. 

7 Pmzza in llemcrologio sacro ad xn Mur- " 
tu , et Martincllas in Itoma sacra pag. W eguni JJ 
de corpore S. Mamiliani in ecclesia S. Mam 
Uontis Cmli servato; sed neuter ei attribuit a- 
talan, episcopi, nedum episcopi Panormitani. Imo 
Pancirolus utroque antiquior in Opere Italico p 
de Thcsauris absconditis Urbis Romm pag. 74$, 
agens de ecclesia S. Marim Montis Cmli, cutgo 
Monticelli, asscrit in ca haberi. corpus S. Mami- 
liani martyris, eo ex aliquo ccemeterio transla- 
lum. Additque : De eo tamen aliud non habe- 
mus, (juam quod Romas martyrio coronatus si| 
die \ii Martii. Hmc potius insinuarent, servaft 
"' illa ecclesia corpus S. Mamiliani martyris itt> 
"""". quam corpus aut caput alicujus Mamiliajlj 
episcopi Panormitani. Prmterea in taudatis scripto- 



<u(>rutn 



ribus aaila fa mentio de aliis martyribus, 
reliquias in eadem ccclesia servari testatur Cajcta- 
nus. Attamen rera esse dicta Cajetani, tanideti- 
tulo episcopi, dato in ilta ecclesia S. Mamiliano, 
quam dc solo capite ibidem serrato, clare osten- 
ditur ex insvrumento postea facto, recitandoaM 
"'""■ 9, quando pars itlius capitis Panornati 
fitit transtatum. Itaque dicendum, tres allegaM 
tcriptores non tanta usos esse diligentia a<l<t«l ul ' 
rendum spectmtia ad S. Mamilianum ejusqu* 1 * 
hquiasvnprmdictaecclesia servatas, quantaM* 
est Cajctanus. 

s Hic vero de reliquiis S. Mamiliani, quemej^ 
scopum Panormitamm existimat, paulopost w' 

dit 






DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 



47 



ali<* retiquia 
in Igilio et 

ft\ni msulit 



Gfanuti 



pars capitis 
qund Roma 
servabatur 



a anno 

i chie ■ 
po Pa- 
norimi 



forU pra 



dit sequentia : Enimvero S. Mamiliani capnt Ro- 
mae est in eede S. Mariae Montis Cali. altenun 
c brachiis in insula Igilio, atlerum in proxima 
jnsula Ilna : Suans vero maxima para corporis 
ii) ;ri li- ejus nomini dirala servatur. Qute hic me- 
morantiir insuhr. Igilinm , alias /Egilium , et 
vuiyo Giglio dicta, et Ilua, alias Elba, suni in 
mari Etrusco non admodum longe a continente, 
ct invicem vicinm. Philippus Ferrarius in Catar 
togo Sanctorum Xtalim ad v Septembris in inno- 
tatis ait : Ex monumentis ecclesia; Suancnsis (S. 
Mamilianum ) illum in insula Dianio * defunctum, 
in /Egilio insnla proxima sepultum, indeque cor- 

pus, htaiiiio 1 1 <i irhrlo , Pio II PonLifice Ma- 

ximo, translatum apparel. Nescio, quam illa sint 
certa, qu& de reliquiis servatis in Igilio et llua 
insulis tradant laudati scriptores, ita itt rei to- 
t&us fidem penes ipsos relinquendam putem, 

y Certius est, partem capitis, quod majori saf- 
tcnt exparteservabaturinecclesia S. Maria Montis 
Civli, ii i vidimus num. 6, anno t65S trans- 
latarn esse Panormum, ibique magna cum l<rtt- 
dtt a r ii m summo honore exceptam. Harum 
reliquiarum traditio TtomtB facta est die xwi Octo- 
bris anni i657 , ut liquet ex Actis per notarium 
tcriptis , '/'"'' Josephus Vincenttus Marascia i» 
Opusculo de duobus Mamilianis pag, 53 recitatjioc 
modo : ln nomine Domini. Amen. Preesenti pu- 
blico instrumento cunctis nbique pateat eviden- 
ler , ol notum sit, quod anno a Nativilate D 
N. Jesu Chrisli millesimo sexcenlesimo quinqua- 
gesimo seplimo, Ind. undecima, die vero deci- 
in;i septima Oclobris, Ponlificatus autem SS. in 
eodem Chrislo Patris, el D. N. D. Alexandri di- 
vina providentia Papaa septimi, anno ejusdem ter- 
tio , illustrissimus el reverendissimus D. Marcus 
Anioniiis Oddus , episcopus Hieropolitanns , Em. 
ei Rev. D. Cardinalis vicarii vices gerens, mihi 
notario optime cognitus, asserens habuisse in raan- 
d;iiis a SS. i>. n Alexandro Papa Seplimo, ut 
partem capitis S. Mamiliani , primi episcopi Pa- 
nortnitaiii , >|ii<>.l nin^ervalur in Vi-n. ecclesia 
R. Mariae in Uonticellis de Urbe , consignaret 
illustrissimo et reverendissimo Don Petro Marti- 
nez Rubio , Albarozzinae dicec. , archiepiscopo 
Panormitano, ad majorem omnipotenlis Dei glo- 
riain. etpraedicli S. Mamiliani veneralionem, volens 
supradicti Sanctissimi mandatis parere , acces- 
sii una cum dicto III. el Rev. domino archiepi- 
acopo . meque nolario , ac testibus infrascriptis , 
ad praediclam Ven. ecclesiam , eoque perventus , 
\nr;i\ ii i>. economum praediclaa ecclesiae , cni 
signidcavit praedictum Sanctissimi ordinem. 

10 Factaque brevi Oratione ante altare ma- 
jus, jussil per dictum economum aperiri conser- 
vatorium reliquiarum , situm a cornu euangelii 
in pnriete in loco eminenli, el ab eo asportari 
supra diclum allare majus argenteum dicti S. Ma- 
miliani , prout asporlatum fuit in continenti , 
aperiendo clave dictum conservalorium , et fra- 
ctis nonnullis clavis ferreis, quibus dictum caput 
nrgcnteum claudebatur, per arliflcem ad Hunc 
. iniii ibi vocatum. In quo quidem capite ar- 
genteo mullum antiquo ab una parte sunl incisa 
hac praecisa ' sco Mahiuano epo, ab alia 
parte aliae litters, videlicet : A. D. bcccclvi. Et 
postquam fuil ab eodem [lluslriss. D. V. gerente, 
el aliis supradiclis praedictum caput veneratum ; 
idem Illustris. I>. V. gerens, ponens manum suam 
dexleram intus capul argenleum, extraxit craninm 
capitis praedicti s. Mamiliani cum parte capitis , 
divisi in pluribus partibus : quarum magna para fuit 



reposita in eodem capiie seu imagine orgentea, ona 
riim duabns aliia particoJis et uno fraurmento : duas 
vero partes med iocres , qnarum altera continel 
partem oculi, et alia versus anriculam, el alias 
tres particulas consignavit dicto Illuslris. et Rev. 
D. archiepiscopo de ordine ss. i>. n. Papaa, ut 
supra, ibidem praBsenti, et maxima cnm venera- 
tione et gratiarum actione recipienli ; eidemque, 
ut penes se praedictas sanctas reliquias retinere, 
ah Urbe extrahere seu transmittere, in quacum- 
que ecclesia , oratorio , seu pio loco , tam pu- 
blico quain privato , eliam publicaa vaneralioni 
exponere possit et valeat, licentiam ei faculta- 
tcm in Domino concessil ei impartitus fuit. 

H Deinde vero dicta imago argentea per di- 
ctum arlificem fait clausa ad prislinam formam, 
sigiiloque dicti III. I). V. gerentis super dictis 
clavis , oclo in locis cera Qispanica sigillata , 
ita ..'i taliter, quod non possil amplius aperiri , 
oisi laceratis r\ devastatis dictis sigillis, et repo- 
sita iu dicto conservatorio, statira clauso sua bo- 
hta clave. lu quo quidera conservatorio a parte 
exteriori, et in iilius summilate sunl scripla ma 
gnis litteris hacc verba antiqua, scilicet : Capot 

S. MAUIMAPU BPISCOPI i:t HABTTBIS. In part8 

vero interiori alia verba, scilicel : iMns ca- 

PITIS S. NvMeil.K VIRGINIS BT MABT. QUGB 

omnia hic pro veritate adnotavi . oon solum 
modo el forma praedictis, verum etiom om- 
ni alio meliori modo etc, Super quibus orani- 
lui> et singulis petitum foit a me eodem notario 
publico infrascriplo , ul de pnedictis unum vel 
plura publicum seu publica conficerem atque tra- 
derem iustrumentura el instrumenta . \>v^w\ opus 
fuerit , et requisitus ero. Aclura Roraaa in \>r.i-- 
dicta Ven. Eccl. , praesentibus elc. iii el Rev, 
D. Jo. Francisco de Zarate sacrae Rotaj andl- 
tore ; lll. el Rev. D. Pranciscu Diez de Cabrera 

cai Lco s. ecclesise Compostellanse , a consiliis 

CalholicaB Majestalis in supremo s. Officii gene- 
ralis inquisilionis tribunali ; perillust. < l i admodum 
RR. DD. /Egidio Martinez Rubio , S, ecclesiai 
Terraconensis thesaurario ; »'t abbate i». Antonio 
Acata Panormitano , testibus ad prsedicta el sin- 
gula vocatis, habitis specialiter, atque rogatis. 

M. Antonius episcopns Hieropolil a \. geren 

etc. Ego Antonius Franciscus Maria Siraias , 
curiae causarum Em. et Rev. I). Cardinalis \i- 
carii nolarius . de praemissis rogatus ; praesens 
instrnmentnm subscripsi , et publicavi, meoque 
solito signo signavi, requiaitnsetc. Hactenus inslrur 
mentum traditionis religuiarum, prout edit 
apud Marasciam. 

12 Ex l">c aiitcm liquet, duas capitis partes 
mediocres, et ejusdem trea alias particulas . ar- 
chiepiscopo Panormitano fuis Von >>- 

dentur parti s ilto, . tmento col* 

ligitur, tantw molis fuisse, ut omnes simul vel 
. .■■. parti i" tan.hin, re possint \tla 
men de iis Ua loquuntur scriptores Panormitani, 
acsi totum < <><< •< fuisst l translatum ad urbem suam. 
Verba nuperrimi Martgrologii jam dedi num. 4, 
ubi dicitur Translatio capitis Eodem modo in 4n- 
notatis adistud Martyrologium de iilaagitur trans 
latione, acsi eaput integrum accepisst l ecclesia Pa 
normitane, iiludque Panormum dicitur delatum 
die vi Octobris anni {658. Antoninus Hongito 
riusin Vita S. Marailiani martyris eumdem trans- 
lationi assignai diem, ac i<<>» minus liberaliter 
capul translatum scribit. Mitto alios, gui 
modo de reliquiis capitis S. Uamiliani Panormum 
delatis locuti sunt, Neque debent hanc obsertalio- 



\\ . rou 

j a 



Vt liqurt 1 13 

ii tit (tonatio- 



ttta """" tess 
Panormwn 
trarutata, noa 
totum caput : 



nem 



4 8 



normum <kla- 



D 



A.rroRB nemmeammgre ferre eruditi PanormUam. cum 

j.S. amor rcritatis illam extorqucat, ne quis postea 

ita Panomitanis caput S. Mamiliani attribuat, ut 
neget majorem ejuspartem mansisse in ecclesiaS. 
Marat- Montis Civli- Etcnnn nimis frequcnter ex- 
perti sumus ejusmodi exaggerationes, qum aliquir 
buseiiam antiquioribuspiacuerunt, non modo mul- 
• tucontentionibusetcontrorersiisoccasionemdare, 

sed ex illis innumeras quoque falsitates oriri ct 
errores, quos amor palrim parere solet et fovere. 
Verum <lc hisce satis. 
13 porro aliquas etiam retiquiarum S. Mami- 
atiapartieu- ljani particulas assignat Marascia pag. 10, do- 
i- ""!' i'"- cetque, eas suos tempore fuisse apud Sahatorem 
Oddum, atque anno 1609 ex ecclesia S. Marhc 
Uontis Cesli acceptas a Sebastiano Ugolino, Sicu- 
h sacrm theologim doctore. Boc attestantur Litte- 
nr Eminentissimi Cardinalis Arigonii, archiepi- 
scopi Beneventani, anno 1609 datm , quas ibi 
recitat. Non txplicant laudatm Litterm, quales 
sinl illm s. Mamiliani particulm. Yerum ipse Sal- 
vator Oddus apud Marasciam ibidem testatur , 
in theca sua haberi quatuor particulas, videticet 
particulam costm, alleram ossis brachii, tertiam 
ossis spongiosi genu, ac tandemparticulam cranii. 
Facile crediderim, omnes istas particulas thecm 
fuisse inclusas. Vlcumque tamen dubito, utrum 
m omnes sint S. Mamiliani, an variorum Sanctorum. 
Certc in laudatis Cardinalis Ariyonii litteris di- 
citur Ugolinus variorum Sanctorum Romm reli- 
quias accepisse, imer ceteras uuwm ab ecclesia 
S. Mariae de Monticellis habuisse parliculas S. 
Nymphae V. et M., S. Mamitfani episcopj el mar- 
lyris. n.i.n-c contingere potest, ut Ugolinus qua- 
tuor diversorum Sanclorum reliquias uni thecm 
includendas curaveril, ut fieri solet. Sane non ad- 
modum verisimile est, quatuor diversas wniusSan- 
cti particulas eidem fuisse datas ; prmsertim cum 
solum Sancli caput fn dicta ecclesia fuisse cidea- 
'"'-, ><<> ut alim particulm aliorum potius Sancto- 
'.'""' ""' babendm. m non magni momenti € $t 
Uladubitatw, sive credamus. omnes quatuor par- 
ticulas esse S. Mamiliani, siveillam solam, qum 
est crann. Putem n alias quasdam ejusdem San- 
'" ,v/ "'"'" s ' r "'""-"" e»«, acceptasverisimiliter 
Suanm Certe tnter rcliquias ecclesim domus pro- 
ffssm Societatis Tesu notantur reliquim s Mami- 
uani arctoepiscopi Panormilani. 
11 U>"d tijhcllum i n Ualiasacra tm» u ™/ 

latumfume diMur ncuh x„, ncitaiwrout in- 

:z ~ '— '• v- s„ ,„,,,, ? Anno 

,' sexta """■ lrlll i""''' I'. Petri archienisco 
[! ] r m Mcra «*« ss. Mamilian r , _ 
Vendemn, Aurelii , Rastici , fofanti \, c 

; :' m . 8rl ' ^ ""- n ■ sa W o ;„„„„ D 

Matthai, inaraParvuloram. PosleaA.D Jl, 

d n lb "\ Se '! te is « reverendissimo D UM' 

'l<> archiepiscopo Pisano iran«i»i , 

-« ■-«-. il. vin;,',, ! '"'•;;"' *- 

««sto, ubi hm memorantur s Mamiliani „/■ 



DE S. MAMILIANO EPISCOPO PANORMITANO , 

iusula fuissent translatm : quod indicium est r 
non satis cognitm. Ccterum de hisce S. Mamilia^ 
reliquiis nullam apud scriptores Siculos men? 
nem reperi. Attamen ex iis, qum de gestis n^ 
Ughellus ex traditione memorat, colligi potest eum. 
dem esse cum eo, cujus reUquim servantur Suan» 
ffec rcfcrt, quodutroque loco corpus esse dicat Hr . 
nam corpus esse potestduobus locis, conimirumstZ 
SU, quo parsvalde notabilis corpus vocari sol°t 



§ II. De S. Mamiliano agunt Acta varia fldei 
non satis probatae, ex quibus varia dan- 
turdeSancto : cx his de aetate, dignitate 
gestisque et obitu S. Mamiliani probabi- 
liora invcstigantur. 







nomeS est. ,-, ^ ' ' , ' CUI Mons Christi 

plura. Deinde tamenTi' ''"" ^'""" l '«» 
1 Ual »V«tur t acsiexlgiUo 



ctarius Cajetanus, ut ostcnderet, Sanctam 
aliquam repcriri Siculam , Nympham nomi- 
ne, ab alia ejusdem nominis Sancta distinctam, 
anno i6IO typis Panormitanis in lucem dedii 
Acta S, Nijriijilnv rinjinis et martyris in narm 
codirihus Mss. rcpcrtn. In hiscc antcin ictis va- 
ria re/eruntur de S. Mamiliano, qnm solum com- 
pendio huc transferam, quia Acta illa apertissim 
sunt fabulosa. Primo in istis S. Mamilianus 
asscritur episcopus Panormitanus, ac dicitur ad 
fidem convertisse instruxisseque S. Nympham, u- 
reliani pmfecti filiam : quod Panormi factum tra- 
ditur. Vbiconversio Nymphm innotuit Aureliano 
prmfecto, hic Mamilianum comprehendi jussit, et 
ad se adduci. Adductum vero interrogat, minis- 
que frustra tentatum , tormentis quoque a fide 
amovere nequit. Deinde et filiam Nympham mque 
constantcm in fide repcrit, ac in carcerem conjicit. 
Postea in ras olei ferventis injecti, indeque illmsi 
exiisse dicuntur; mox etiam fame nequidquam 
cruciati m carcere, donec angelus ipsis appareret. 
Kujus autcm angeli jussu et ductu e carcere egres- 
si, ad rnarc pervenferunt, ubi navis eos excepit 
Komam vehendos, ut limina Apostolorum visita- 
rent. Attamen ubi pervenerant ad montem Gilium 
(tnsula Igilium hac voce significatur, Italis Gi- 
glio, ut recte exponunt ipsi Panormitani) ma- 
lueruii! ibi manere Sancti , ut vitam ducerent 
anachoreticam in illa insula. 

16 Postquam aliquo tempore in illa insulafui* ! 
rant, die noctuque Domino servienles; et cum 
salutaribus studiis jugiier iniuvremii, nppnruit cis 
angelus, dicens : Parati estote : Dominus jubet 
ex hac luce migrare, ut sit requies laboribus vestris: 
Accepto autem hoc nuntio, petierunt, ut prius sibi 
ttceret Romam adlimina sanctorwm Apostoloru^ 
adtre : atque idipsisconcessum fuit. Itaque navi- 
gantes venerunt ad Pharum Romani portus, et per- 
manserunt ibi nocte illa. Postridie, monente an- 
geio, nrriint ad locum siium jnxta Buanam *i 
uf " '" crypta erant Proculus et Eustolius, disci- 
}><<(> s Mamiliani. tflis vero ibidem inventis, cW 
Aynpha et Golhodeo, aui omnihus Panormi et 
n Vla . «^'«mc dicitur, perrexit Romam. Inde 
2 m tts f m ndiit ad cryptam, ibique non diu post 
H">icti iS acsepultus dicitur. Umc omnia vestiun- 
ur tot Ajmentw p i me incptis €t improba hiUbut, 

ut 



II 



pAtr- 



3 J 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



49 



!»■ S. Mamx- 
liano diversa 
rttata tn Acti- 
S. Senxii, 



apud nos atl 
•.'.. Maii editii 

atiis 
moda 



pnruw 
so ■ idevi.ut 
videtur. San- 
ctus 



ut Acta illa nitllnm fidem mereantur. Lattius id 
ottcndi poterit, die \ aut xu Sovembrit, quan- 
<{<> agendum erit <lc s. Nympha, cujus nomine 

ntsi</i,itinliir. Intcnm <lc ns mcitlcm sttnm ilrriu- 

riini Tkomas de ingclo, Messanensis Ordinis 
Pradicatorum in innalibus H%storico-criticis ec- 
clesiCB Siculee ad seculum iv s" -'• 

17 De S. Mamiliano multum dirrrsa narran- 
tur iii Actis S. Senxii, apud nos datis ad xxv 
Uaii, </»«■ non quidcm prorsus authentica aut fi- 
tln mdubitata sunt, <it certe minus npcrle jahu- 
losa, quam Acta S. Nymphm. I» laudatis Actis 
S. Mamilianus vocatur presbyter, dicitur cum 
a/iis in Africam deportatus a Wandalis tcmpore 
Genscrici n andalorum regis, qu\ ante medium 
sriiiii \ subegit provincias A/riciv, Romanis ante 
tubditas, Italiamque deinde <><■ Siciliam incursio- 
nibus multis ajflixit, capta rttam nrbe Homana. 
De captivis multis, ex Ualia >» [fricam <i Gen- 
erico ductis, \cla num. I generatim loquuntur, 
adduntque h&c nominatitnadpropositum nostrum: 
Inter quos viri religiosissimi , Doraini servi, Sen- 
zius et Mamilianus presbyteri cum tribus mona- 
cnis, Convuldo [stochio, el [nfante, depor- 
tati sunt in Africam nim propriis rebus. Mox 
itum. % dicuntur pie Dominum orasse, ut capti- 
mtate illa liberarentur, Uberatioque refertur fiis 
verbis : Nuius Dei, qui non despicii sperantes 
in se, nec amovel misericordiam suam a se dili- 
gentibus, praeparavil eis naviculam , ubi pariter 
in untiiu convenerunt , el Davil ventus metabola- 
rius (id est, aptus a<l trajiciendum n Gre&co 
[t-z-zxzzXr, trajeciio ) el sternit aequora : ciliusque 
venernnt in porttini Sardinia\, qui appeltatur Ca- 
iuris, el Plumbinos. 

18 Eic autem Sancti 'II' optime excepti dicun- 
tur.Cum tiimcii iln mancrc nollent, primovecti 
asseruntur atfTurarium insulam : deinde <cro a<l 
insulam tunc Montem Jovis, nunc Monlem Cliri- 
sh ifniiittt, nlii mortuus est s. Mamitianus Atta- 

mrn iiuii i n isltl 1 tist, lil. st'il tlt lltta nmi Intn/r <l,s- 

stta, </n<c antiquis Egiliura (nunc oulgo Giglio, 
ci Lilium ) sepulturm dicitur traditus. Ibi quoque 

tresmonachi Ct Socii mnnsissc et mnrteiii n/m ri- 

tn commutasse narraaitur. Solum Sc« xium ad con ■ 
tinentem Ualiee post mortem aliorum trajecisse, 
ifii</uc Blerm iu Tuscia obiisse, habent icta. Mo- 
rascia pag. M recitai icta cum hisce fere con- 
sentientia, sed paulo conlractiora ; quss testatur 
se accepisse a Ludovico Jacobillo, auctore Ope- 
ns iir Sanctis Vmbrim : hunc vero eahabuisseex 
Lectionario tfs. ecclesia Spoletanm in duobus ta- 
mcn illa icta notabilitcr di/ferunt <>l> lctis no- 
stris; nam primo Mamilianum faciunt episcopum 
Panormitanum ; secundo Senxium deducunt Spo- 
letum , ibique <•><"> obiisxe asserunt. UUimum hoc 
■nttti esse verisimilt . jam ostendit Henschenius «■! 
xw \faii cr ipsis ictis I nde oero factum sit. ut in 
Jacobillx manuscripto Marailianus vocetur episco- 
]>ns Panormensis , fateor me ignorare. i/ eo ti- 
tulo i">i> insignitur >» aliis Kss. 

19 /// alto elogio Spoletano, <}n<>ii recitat >Va- 
rasciapag. 34, ei cnjns auclor est /». Seraphinus 
Seraphinius, Mamilianus vocatur episcopus rine lo- 
co, prout rtitint /ii nt cltit/tii S. Senxii presbyteri ad 
x\\ Mati apud Ferrarium; quamvts et hic Spoleta- 
im taudet monumenta Mss. t </hr/hts m i>nlni sa- 
<■'■" tom. 3 col. 436 refert \n<n" S. Marailiani 

ncr c|iiscopum mriit. nrr ,f/, Scnzium inhlil sn- 
ctnm, ittamen rerum scrics, licet satis diversa , 
vidctur cvincere, eumdem quoque al> r<> ,„,-<„,>- 
rtin Sanctum, Legilur, inquit, m pervelusto 

Septembris Tomus V. 



membranaceo manuscripto codice monasterii S. 
Mallhsei risis, in quo Marailiani Sociorumqne 
COrpora comlita sunt, Mamiliannm , Gobuldeum, 
Lustrum , Venderaium, Rusticura , el Infantem, 
socios a Genserico Vandalorum rege I.eonis i'a- 
pSB temporibus, post Valenliniani neccm , in ser- 
vitulem Roma Carlhaginem avectos, cum ille 
Roma potitns, fiitifslaiii lia.lrm urhi iiiitssi-srt , 

cumulatis expilatisque ejus opibus , innuraeroa 
praesules, virosque dignitate spcctabiles, tum 
ii^.nii Eudoxiam augustam , duosque ejus filios 
(leye fllias] anno cdu abduxisse. Bos porro 
saiu-tissimos viros, divino instincln alllalos, na- 
visque occasionem nactos , quae ad Africae ora 
appuleral , in Sardiniam vela fecisse , atque in 
Cailarilanam urbem applicnisse narratur, ubi , 

cum paulo posl ingonlcm ijisis famam illusltalii 
miraCUliS virtUS peperissct, nl Iraraaua' -Imia- se- 

se subducerenl , secretiore qnodam recessn abs- 
condissent, dum porrigeret occasio, ul insu- 

lam Arotusatn, sou Monlis Jovis, viciniorem 

peterent. 

20 Verum nautsa barbari, Mamilianum scili- 
cet, Lnstrum, Vendeminm <■! Aurelium in lo- 
cum inclusum , Turraium qnondam, nunc UI- 
turaium , appellatum , in qno nullum humani 

pedis vestigium apparebal , exposucrunl , adi i 

berbis sc radicibus . quas ipsis aves aOerebant, 
jejunsa vitae supplicium sustentarent. Paucis vero 
post diebus nave excepti , ad Montis Jovis insu- 
lam, quam Christi vocarunt, appulere. Quo in 
loco vitam eremiticam asperrimamque agere cce- 
perunt. Mamilianus draconem immanissimum . 
qui montis verticem insederat, extinxit, divina- 
que virtute praafocavit, ibique tuguriolum asdi 
Qcavit, Circumferebat jam late Servorum Cbri- 
sti fama : cumque 'lira in Christianos persecutio 
saivirel : Mamilianus inde cum sociis discessere : 
ille Sardiniam quodam monte, abscissis undique 
ac pendentibns rupibus cincto, se recepit; so- 
cii vero ad insulam [giniam se contulere , ubi du- 
cta sanctissima vila , ab omni humanae consuetu- 
dinis commercio ac labe segregata, ra cffilum 
evolarunt. \i Mamilianus cum imminentem mor- 
tem divinitus pravidisset , a Deo suis precibus 
promeruil , ui sacra Rorase loca perlustrarel , di- 
vinoque Numine instinctus raare conscendit, ad 
[giniam insulam appulit, ubi merilis onustus, cor- 
porissolutus rinculis,ad snperos, laborum prcemia 
decerpturus, emigravit \i\ Octobris, anno Christi 
circiter cdlx : juxta sociorum corpora sepulturae 
mandatus est. Hactenus Vghellusex monumentis 
Pisanis, quse ita >» cariis cum Uomanis et Sa- 
lernilanis consonant, ut etiatn aliqua kabeantcom 
munia <■»>» Actis S. Vympha, ac demum inqui 
husiititii ab omnibus istis recedant, 

21 Si quis <»"<('> ijuit-sircril , qmvitnm c.r ntc- 

moratis Actis oideanlur meliora, et an ulla ex 
illis vidcantur fideisatis certm ; non dubitabo re- 
spondere, omnia variis fabulU vidcri inquinata, 
tii passim ictis Sanctorum contigit, quando illa 
ittitlits seculis /»>st mortem Sanctorum ipsorum ex 
popularibus traditionibus fnere conscripta. \»l- 
liittt porro videtur dubium, </»>» omnia Acta 
memorata fuerint conscripta seculis aiiquotpost 
mortemS. Mamiliani, postquam corpus iprius tx 
insula, >» </«« fuerat sepultus, ad varia Italis} 

loCO fuit transtatum, ufi ct mrpnra illontm San- 
Ctomm, qui CUm eo aut /i</st ritm nt tnsula rn 

dem sepulturam crant nacti. Vtmirum Acta ali- 
tjtiti S. Senxit concinnata sunt Bleres, postquameo 
transiatm sunt illiusSancti reliquia ;alia veroSpo- 

10 te- 



AlCTORB 

J. s. 



memoratur ab 
tghello ex 
Actis Piumis. 

E 



l.audatii Acta 
diu pout mor- 

!, iii Stincti 

toriptasi m 

muUtii fabulo- 

8(1. 






5o 



DE S 



. MAMILIANO EPISCOPO PANORMITANO, 



Ac.ia S. 



\i - roRl 

j 3 



lcti, guando istuc luerant transportatm : 
VympAa /orfaiM flom« conscripta; Ptsts vero 
Acta S. Marailiani , fftrt «o» morfo wi raw, w 
f (, 0W( t>i ,irfis ottorwn jam mmoratis quanpry 
mas partes agit. Attamen in Actis S. Senzn hic 
Sanctus maxime celebratur cum Mamiliano; Nym- 
pha rero pracipue hi Actis suis. Vt paucuefo 
cam. quo sentio; tinguti eot matcime Sanctos 
ndentur celebrassc, quorum reliquias acceperant, 
eaquesinguli ridentur narrasse, qum apud suos 
dt Sanctis illis tradi audiebant. Simodo Actailr 
la omnia inmcem conferamus; omnium maximc 
fabulosa videbuntur Acta $. Nymphm, in quib 



CutlJ' 

<te getlit S. 
VamiKani, 



<■ u mona 

Uonte Chrisii 
C 



al. [gilio 
. ,.',,,. Qigiio 
' «l\m Planari i 



paucissimarepertrepossumsanojudicioconformia. 
Pisanaquoque Mamiliani, ** Lateranensia ac Sp* 
letanaS. Senxii, non videntur immunia a fictitiis 
omamentis; pauciora tamen habmt minusque 
aperta figmenta. 

22 PorrOt si quis ulterius qumrat, qumnam 
saltem in dictis Actis videantur utcumque proba- 
bilia. Hespondeo 3 satis probabile videri, S. Ma- 
milianum cum aliis multis capiivum a Wanda- 
hs fuisse abduclum wi ifricam, cum constet, 
multos ex lialia et Sicilia eo seculo v avectos esse 
a Genserico.Secundo improbjibilis nonest fugaex 
Africa , qualis in ictis asseritur, Attamen cer- 
itnu inni existimo, cum forte pretio redempti re- 
dierint in patriam. Certe Victor Vitensis in Jli- 
storia persecutionis Vandalicm cap. Inum.9, ubi 
narraverat, captam a Genserico Homam multos- 
queinde captivos Cartkaginem traductos, decka- 
ritate S. Veogratias episcopi Carthaginensis ista 
subjungit. Slalim sategil vir Deoplenus ei carus 
universa ministerii vasa aurea vel argentea distra- 
here, el libertatem de servitute barbarica tibe- 
raiv (■/<■. hitvnit save ex Itheratis hocmodo esse 
S. Mamilianus cum sociis. Prmterea, cum Wan- 
dali multos episcopos exsilio relegarint, ex kisce 
etiam potuii me Sanctus. Tertioprobabileomnino 
est, S. Mamilianum deindemtam duxisse eremi- 
ticam ""i monasticam, vn aliqua insula maris 
Tyrrheni siveEtrusci, uthabent Acta, aliquos- 
queibidem juisse ipsius socios, ac post ipsum alios 
muttoplures wi eadem insula vixisse monackos. 
23 Qumnam porro fuerit illa insula, utcum 
que colligimus <■, i ghello jam laudato, qui asse- 
r", corpora S. Mamiliani et aliorum Pisas fuisse 
translata ei insula , cui Mons Chrisli nomen est. 
Deinde vero de illa sicdisserit : Baec vero insu- 

la, olim Ariemisia dicta, a celeberrimo d a- 

5terio '" <' ;l PriSCis lemporihus excilato, Monlis 
ChrisU imiiMn traxit. ln mari Tyrrheno jacet 
non longe ab [ginio' , Planosa * et ilva insulis : 
q«* qnWem nuUo portu commodo praedita sed 

abruptis undique ei pe mlibus scopulis horret 

excurritque in mare. tnculta hodie est damis' 
lantummodo sylvestribus subjecta, ex quo fc-ia 
<? eims Enobarbus pirata eam cultoribus orbavit 
hvth ^' raaritimis Tuscia, Roraanaque Camna- 
n»« parubus inusla vastitate, innnmeros Christia 
ws misera servituU mancipavit : tum iliius insu- 
l;r Cffinobn monachos ac colonos „, M, iai i, 
abdux.i. iu ea i nsu ia jus (t!)timn phimlim[ 

iiw. quamquam Camaldulensis Ordo illud sibi 

! ***& "- ^Perint. Ad ZJZlto 

"""-. vesligia pervetusu monasterii vfsnn 
"' T Wo h ' , "' t " 1 - «wtotOB monasternm 

... .;., u,l ; ahl h .^w[MM. 

■= : 1 .: 1 :::: ;;:;:"::,;: 



rcm exstitisse- //ffc Ughethts, cujus opinio de CO tL. 
ditoper S. Mamilianum monastcrio, aut c mt !T D 
inckoata per ipsum inMonte Ckristi vit a mon 
stica satis conformis est relatis de ipsoin 
Verum Ughellus forlo corrigendus in antiqnoii^. 
insulm nomvne : neque cnim Ula videtur esse ,„!? 
la, qum olim Artemisia dictaest; scd id Grar ,',',', 
nomen fuisse videtur Dinnii insulm, nunc r„i '' 
Gianuli diotm, ut colligitur ex Cluverio /,//! 
Antiqum Italim pag*504.Credit ilk verisimUlim, 
ex situ, Oglasam fuisse ab antiquis dictam, n ua 
nunc Mons Chrisli dicitur, jacctque p.aulo magu 
versus Corsicam. 

■2\ De celebritate autem monasterii UU US ,-, 
Monte Ckristi, col. 437 subjungit sequentia-hl 
Ca?terum cum insulse Monlis Christi fama late perl ^i 
\;r-aia csset, piures ea lempeslate Chrisliani, ac Mp " 
viri religiosi in ea loca, quae a viris sanctissimia 
consecrala fuerant , confluxcrunl ul monasle- 
rium inihi conditum ad summam celebritatem 
assurgeret, eoque plures nohiiiiale spectatissiml 
tolius Sardiniaa ac Corsicsa homines concurrerenl 
muneribosque amplissimis sacras illas ae*des exor- 
nareni. Inier casteros eximia fuit Berlingerii iv- 
gis Corsicae liberalitas, qua ccenobium auxit, ejus- ^ 
que exemplo plures cerlalim suas opes contulere. 
Addit, monasterium istud mire floruisse sub 
D. Bcnedicii Regula; sed Honorii III lemporibaa 
ejusque aucloritale Camaldulensibus fuisse aggre- 
gatum ; n/unc vero desertum esse. Dv <lona- 
tione Beringherii Corsicm regis iterum meminil 
tom. i col. 1394, ibique asserit, eam esse /«■ 
ctam anno 900, testemque adfuisse Lunergium, 
Marianensem in Corsica episcopum. Loco auiem 
anteallegatoex monumentis hujusmonasterii, gua 
supersunt apud Camaldulenses , recitat Litterat 
Gelasii Papm //, datasanno ltiB,Kalend. Octobr,, 
quibus Henrico abbati confirmantur omnia, 
qum beaU Mamiliani in Monte Chrisli monaslerium 
possidebat, multaque nominatim enumerantur in 
Corsica . vel Sardinia, in Plumbino vel Elba, 
ohm Il\a dicta : atque mter alia nominaturee- 
lesia s Mamiliani de Simassi in Sardinia. llm 
satis ostendunt celebriiatcm cultus S. Mamiliani, 
qui cum celeberrimo ipsius mqnasterio deindevi- 
deiur decidisse. Augustmus Florentinus in Histo- 
ria Camaldulensi lib. 2 cap. 29 agit de monaste- 
rio S. Miimiliani in Monte Christi, enumeratque ^ 
plurima monasteria eidem olim subjecta, interqus 
'■" quatuor diversa reperio S.Mamiliani nominc 
insignita. OHginem vero monasterii fatetur se non 
invenisse\ ai credit abanno humange salutis ccccvn 
mulUs egregiis donationibus honestaium fuis- 
sc. lloccijo sane probatuni videre mallem, quam 
smtc testibus assertotm, cum non sit verisimile. 

25 De loco, ubi obiit S 
non tonsentiunt. 

Miet SpoUtana habeni, defunctum essein >/""- | ':, 
m ( hnsti,sepuUum tamen in Igilio ihsula non /"■' 
dissita, et Etrusco littori maais vicina. .-»« 



Mamilianus, Acta l<*** 
Data apud nos $. Senzii icta, ' ' 



<ie 



mag\ 



AtVghellus ex Actis Pisanis in ipsa insula Igv 
»o aut Iginio defunctum narrat,'ibique sepultim 
lr ""^"i<<>«<- dutvm in continenlem VghellM 
"" loquitur : Cum vero immmera Deus eurnm 
opera (seu patrocinio) miracuia explicuissel , «'«»- 
1,11,1 sacra corpora ad Centumcellas (portum di- 
"""* Pontificim satis notum, hodie wlgo Civfc 
* vecchia dtctum) Cbristi fideies summo bonoa 
«wtero. tnde Paschale II PonUflce sedentft. 
1,Ms ."wi. pompa ullata, a Petro archiepiscto 

anni "l °" ****** ecclesia honoriOce condilfl 
• lI - «*c Ughellus de corponbus S. Maiuiliani, 

aito- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



5i 



A aliorumque Sanctorwn , e.r igilio primum Cn<- 
tumceltas, inde Pisas translaHs. Vec sane quid- 
quam in hisee reperio, quod a verisvMlitudine 
abeat. Attamen uon eredidero, onmia Sanctorum 
illorum ossa, et prsesertim s. Mamiliani , <ir quo 
toloagimus, Pisas fuisse transportata. Magis tane 
eredo, in tressaUempartesossa, illius Sanctifuisse 
divisa, atque exillisunam Pisanis cessisse , atte- 
ram Suanensihus esse concessam, ar totWn fcre 



eerisimite quidem est autprobabile { «t alia prm- ai-ctobi 
termUtam f/ene multa I S Mamilianum eUftl s. Js 

Vympha m eadem eryptta vitam simuJ duxisse mo- 

nastiram, mortUOque Mamiliaiio, \ ympham ibi- 

dem mansisse eum tribus ipsius discipulis. s, quis 
sano valeat judieio, ei animum ad hmc sedulo 
advertat, numquam credere poterit, pueltam San- 
etam id fecissc, aut sanctum Episcopum permisisse, 
ut id faceret. Verum , quia de S. ffympha 



caput Homam essedelatum, CerU nullam invenio postmodum erit agendum, examinari tunc pote- 



Marast 

duos Matni- 
ttanos sta- 
tticntis, prt 

fHtatur , 



ndttm 

ejutdem ar 
gumentum. 



necessitatem credendi, aiterius Mamiiiani reliquias 
tervari Pisis, alteriusque Suana et Romeb, 



§ III. Utrum necesse videatur, duos admit- 
tcrc Marailianos diversos ex Actis modo 
laudatis : et an salis constet de dignitale 
S. Mamiliani. 



B 

J am laudam Opusculum Itaticum Josephi Vin- 
eentii Marasciek de duobus Mamilianis archie- 
piscopis et civibus Panormitanis , quod sane mal- 
lem silentio prmterire, quam discutere, si id mihi 
pro instituto Operis nostri liceret. Verum qu&- 
stio de uno aut duohus ejusdem nominis Sanctis 
tam arctr cum instituto Operis de Sanctis connexa 
est , ut necesse nobis sit eam examinare. Fo- 
ciam tamen id tanto brcvius, quanto minus ne- 
cessana uidetur tonga disputatio. liarascia pag. 
40 argumenta sua proponere incipit koc ordine. 
Primo, inquit, diversitas temporis duos insinuat 
Mamiliauos, quorum alter vixit sub Constantino 
Uagno cum S Vympha; alter vero seculo v eirca 
anitutn 155 missus est wi exsilium. Respondeo , 
Acta S. Nymphm tot fabulis plenaesse, ut plane 
inepta sint ad aliquid ceni statuendum de tempore, 

quo floruit S. Mamiliaiius. Privtrrra i« illis 

Aetis, proui edita iunt a Cajetano et secundo loeo 
a Marasda , tempus non exprimitur. i» aliis, 
qum primo loco edidii Warascia ex codice Vati 
eano, quesque aliis longe ctiam meptiora s««t, 
tempus ita indicatur, ut ct paois Ecclesia) per 
Constantinum redditm, etdanmatmhmresis irianm 
( fiat mentio, ita ut suspicio oriatur, meptissi 
mum ittum scriptorem respexisse ad initium Acto- 
rum $. Senxii apud nos adxx\ Haii, ubietiwn 
fii mentio de Constantino, de Constantio et dc 
nata kmresi [riana, «t itatim perveniatur ad Gen- 
sericum irianum Wandalorum regem. Verum 
quocumque respexerit biographut ille S. Vymphm, 
totum istntl initium tam stolidum est, ut mirer, 
non eruhuisse Marasciam ineptissimi hominis 
verhaproferre, ex iisque argumentum vclte desu - 
mere. 

27 Secundo ita ratiocinatur. Atter Mamilia- 
nus socios habet Nympham , Proculum , Eusio- 
tium et Golbodeum. Altcrt Mamiliano adhvsc- 
ruiit Sentiua presbyter , Convuldius, Eustochiua 
et Iufaus monachi. Respondeo, e.e solis S. \'jai- 
phcc Actis fabulosis haberi, aliquidcommunefuisse 
s. Marailiano cum s. Nympha , ideoque valde 
incntum esse, an S. Mamiliauus S Yympham 
umquam mderit. Auctor iltorum Aetorum, qui 
multaalia sine utto fundamento at contra omnem 
verisimiiitudinem ieviter confinxit, forte duos illos 
Sanctos conjunxit, quia noverat, corum eapita 
Romm in eadem ecciesia eonsertari. Certe nc 



I 



ni. «« S Vympha oideatur ex Sieilia aut ex 
Afnca cum S. Mamiliano fugisse : neqw n<<<« nl 
u-ijiic esl incredibile. 

28 Quod vrni tpectat ad riircrsitatcm Socio- t/uod ipHut 
rin« . quibuscum vixisse dicitur S. Mamilianua ; opinienipo- 
ondeo, plures ei fuissesocios u< tnta monastica, '"'* r*p*$n*t 

u«t rrrtr phirrs SJUSdem tustituli timtatorrs. 

Hisanecum aliqua diversitate in diversis Actu 
memorantur, quia scriptores Actorum eos maxime 
memorarunt . quorum acceperant reliquias. 

Ilmr lUrrtnn rl S/in/rfiiii /inl' GetSrU tr/r/.ni 

runi S Senxium <</ Sentium . eujus habeni 
reiiquias. Pisam addiderunt reliquis Lustrura , 
Vendemium , Aurelium et Rusticum , quia ho- 
r««i corpora Pisas sunt delata. Proculus memo- 
ratur <« s<>/is [ctis S Vymphm; rt forte eum 
S. Miirailiano nuunfuam m insula solitarie vixit, 
sinit dictum est dt S. Vympha Aut , s< ibl 
t/r«i fuit monaehus, ab iis memoratus solum rst. 
quiejus reliquias acceperunt. Jam uero, si <■<>« 
sideremus, in omnibus omnino ictis wnum «,/- 
/uiK/i socium Marailiano, qu\ idem prorsus «/«- 
quceidctur, lieei nomen modo pautulum diverso 
scriptum sit in Actis diversis; ci alterum </«>> 
i/«r reperiri <« ictis S. Vymphm, qui eadem <tr 
eausa non tndetur dicersus a memorato u< aliis 
ictis ; socii facilius nobis persuadebunt . non 
alium 1« \riis s. Vymphm Mamilianum laudan, 
</«««! 1« reliquu omnibus. Primus itlorum <« 
ictis s Vympka Goboldeus scribitur, in i. 
Senxii Convutdius, n rursum Gobuldeus apud 
Ughellum ex ictis Pisanis, n< quibus, n vera 
esset Marascim sententia, de alio ageretur Ma- 
miliano, quam m ictis S. Symphm, ita ut uter 
que tiabrrr dchutssct comitcm Goboldeum • rl 
Gobuldeum : quod tanto minus est eerisimile . 
guanto rarius est istud nomen. 1 1 autem lector 
intelligat, quam parvi facienda sil modica nominis 
mutatio, <</<■>« >//<■ Sanctus apud Cajetanum ex 

tistirm \ctis ilu\h\n\nissrrittitiir, llterS. Mannliani 

disciputusin iclisS. rVymphm Eustotius scribitur, 
/« Salernitanis S Senxii Eustochius vel Vistocbias, 
in Homanis IstochiQs. Quis hic rursum non tuspi 

cctur euatilem ejusdem Mamiliain disdpttlum ? 
Quare Socii, qui in oariis ictis varie attribun 
tur s. Mamiiiano, adeo non fuvant causam i/a- 

rusciiV, «i ipsius srutrntiiv multuin potVUS rcnsi- 
militudinis detraftant. 

211 Trrtiuui il/r arijumcntum petit er itijfrrru- uti ottertium • 
tia Actorum, ijutv nullo moilo inrircm nmntiari 

possunt multasque ietorum diversitates assignat. 
Tanti faciendum cst hoc argumentum . quanti 
Actaipsa, qitm jam fabulosa quam maximedixir 
mus. Si toties geminandi essent Sancti, quoties 
concitiare nonpossumus, qum de hs reperimus m 
Actii diversis, atque n< ipsis rttam fabulosis ; 
paucos haberemus aut nnilos jortc Sanctos, qui 
non i iiirrcntar ijniii«tiii<l> Hw/uc inntile est istud 
arguincntnm, cum Acta S. Nymphm utttlam me- 
reantur fidem ; et alia quoqut fidei sint exignm. 
(juiu pottas atiqua loca eatis similia m utrisque 
Actis occurrunt, ut crctii possil, de eodem utro- 

hi- 



V 



AOCTORE 

J. s. 



Aclis S. 
i/xir Mons 



glio in Actis illis vocdtur 

Acta Pisana apud l tjliellum, et in 

insula saltem sepultus asseritur, Quarto tam m 

Actis S. Nympkm guam apud Vyhellum dicitur, 

ubi prmmonitus erat demorte instante, impetrasse, 

ut prius liceret seputera ipostolorum Homm visere. 

Quinto in omnibus Actis nautm, qui recusa- 

bant Mannlianum transcchere, dicuntur tcmpc- 

state coacti, ut eum et socios tandem navi exci- 

perent. Mitto alia simiiia , et solum observo , 

quam improbabiliter in Actis S. iXymphce dicatur 

S. Mtnitiltavtis Panormo Homam naritjare voluisse, 

sed it <i> i i "' tssc , quando perventum erat ad 

insultitii Igilium. Etenim trajicientibus mare, ut 

Panvriim lcudani iit.mutu, non OCCUrfit insula It/i- 

lium : lnvc xero longius Panornw distat, quam 



S. MAMILIANO EPISCOPO PANORMITANO, 

dicitur phm, addit hanc observationem : Videtur \\ 

Vita S. Nympliae, in qua Mamilianum apud i^ B 
lum Romanum decessisse legitur , expur^i ° r " 
indigere. Mmc recte Ferrarius, unum dumti 
aynoscens Mamilianum, el Marascim pl a)le IQ 
trarius. Attamende tempore, quo sacree reli ° n 
crinsula Igilio translatm sunt, citatis monunu»!. 
tis Suanensibus certam fidem habendam non 
tem t ctim illud transiationis tempus nimis vra !"' 
quum mdeatur inventioni corporis Suanm 
asseritur contigisse anno 1490, et ex qua vJ£ 
mile fit, retiquias illas citius Suanam fa 
delatas. 

32 Scxtum argumentum Marascim tale cst 
opinionem ipsiusmiki prorsus reddat improbat 



52 DE 

bique agi Mamiliano. Primo in utrisque 
jugisse per mare, navi casu fortuitO kwenta. $e- 
cundo m utrisque didtur venissead insulam quam- 
dam maris Etrusci, ibique cum aliquibus won- 
sisse ad instituendam ntam soHtariam, Tersto vn 
Nymphm dicitur /uisse vn insula Igilio, 
Gilius recenti nomiue a rulyan Gi- 
Hisce rursum consonant 
aliis tn tlla 



lem. Contendit miro conatu. totum S. Mai 
corpus conservari Romm m frequenter taudafn 

ecclesia B. MarimMontis Cmli; totum item. i 



tamen parte majore capitis, haberi Suanm 
deque inferre conatur, iluos necessario admittenr 
dos Mamilianos. i erum quanto major est conatm 
Marascim , quantoque majorem adhibuit di& 
gentiam ad investigandum . quantum reliquia- 
ipse Portus Romanus. Uaque idipsum mdetur a rum S. Mamiliani Suanm servaretur, etquantum 
seriptore ilhimperite confictum, quia audiverat, itnr„, r > • t,,* t tr. >.,;/,, ,,.„,,,/„..,...., /.. 
S. Mamilianuui iu Igilio futsse, ibique esse sepub- 



respoudrtur 
Qd quartiim 



ris non est 

"ifliM : 



tum 

30 Quartum argumentum desumit Marascia 
ex varietate cultus S. Mamiliani , qui Homm 

coltturut marli/r, Sitnntf icrn stdnm lamquamcon- 

fmor. Respondeot hoc argumentum nullius esse 
momniii, quia pluribus Sanctis idem contingit, 
quando utcumque dubium apparet, utrum utmar- 
tyrvs colendi smt, an m confessores. Hoc autem 
qualecumque dubium locum habere poterat in S. 
Mamiliano, qui pro fide exsilium, et forte etiam 
pliiru alia passut est; quique exsulpro fidemor- 
tem obiisse videtur, ita ut coli possit ut martyr, 
licet violenta morte sublatus non sit manu carnv- 
fias. sie apud Vghellum inscriptio Hsana Mami- 
Uanura tt socios vocat martyres, quamvis ille ex 
opvnione Marascim secundus esset Mamiuanna 
? vn " 1 ' teMowm«oco«. Siveraessetopinioilliw 

auctons, ntriqne Mamiliano mquali fere ,ure 

Martyns txtutusdan posset, aut etiam Confessoris 
quiu uterque inexsilio fuisset defwnctus 
r < 31 Quintum Uarascim argumenVum vetitur 

outnum^ e* dmrm translati bus retiquiar 8.B2 

uani, taboratquc iisdem viiiis, guibus aiia fcre 
7"/""' 9uodfacta dubia pro cmis allegentur 

■ Ut curpns S. MannlKun nu,r„jns , tm , fuisse 

transiatum ad ecclesiam S. Manm Montu Cmii 
tmpore Vrbani ti, anno W98. Prohocwml 

iahm ad v SeptembrU. Corpus ,ero S M 

«»*■ « ». mndZiqull ;: ;;. j;;;;r 

ass " nf: *»*" towtoreZgum^Z 

cnumsi tamquam certa aHceret ffe2TSl 
dwmtem mducit Marascia. Verum 7££j£ 

anno 4(m i« Ui ca - tl ecclesiam 

WJS - ln annotatis vero obserrat ^v 



Romm; tanto mihi manifestius liqutre videtmr 
Suanm esse magnam corporis partem f at caput 
aut totum aut /erc toium Suanm non servari; 
hoc vero fere totnm liomce servari, et nihit pm- 
terea, aut certe non tantum, ut pugnet ctm 
reiiquiis Suanm servatis, etsipartem quoque ali- 
quam reliquiarum S. Mamiliani attribuendam cre- 
damus Pisanis, quam ignoravit Marascia. \ 
autem reiiquim alim sine capite Suanm conservaitr 
tur ; si eaput sine aiiis reiiquiis Romm : quisprvr 
dens negayerit, indiciumid esse verisimillimum, 
quo existimare possimus, reliquias esse ejusdem 
Sancti, qum utroque ioco habentur, sicutanteMa- 
rasciam omnes crediderunt scriptores, ipsofatente. 
33 Octavius Cajetanus, qui et Suanm et lioms 
vidit ac contrectavit reiiquias S. Mamiliani, i 
unitate corpons lucuientum prmbet testimonium, K 
quod 'ratiocimissuis jrustra ecertere conatur Ma- 
rascia. Fatetur etiam Cajetanus, reiiquias Sttfl- 
nensei simul ac Romanas non efficere integrum 
corpus, cumalterum brachium Igiiio, atterum 
Uvm attribuat tom. i Sanctorum Sicuiorum in 
Antmadyersionibus pag. m, ubi de Suanensi- 1 
ousrehqum dicit : Suanse vero maxima pars cor- 
pons iit eede t-jus nomini dicala servatur. De Ho- 
mams vero dicit. ; Enimvero S. Mamiiiani caput 
Romffl est m aede s. Maria: Monlis Caeli. Ad in* 
tcnptwnem ibidem positam, qum corpora qninr 
que martyrum designat, ita recte respondet : Mos 
««n apud majores noslros fuit, ut corporis mem- 
onve insignior pars , codem nomine compeUa- 
™«f- L r ntle ortum, ut idem corpus aut membrum 
Piunbus in locis esse a scriptoribus tradatur. 
Jgitnr cum sanctorum Mamiliani , Golbodei , 
^ocuh, Eustotii ac Nymphffl corpora in a^de 
r. Mar,as Montis Ca^li condi legis, minirae illa 
,- s,a essfl '" animum inducas luum; sed prav 
^eoruinpartes. Tum refcrt, quid de singuiU 

Jnt Q T kiSCe ° PPOnit Marascia, tam /rivol* 
isserit m "" Uu ' ut vix mereantur responsum, 
auai Vnm °' corpus s - Mamiliani ct aliorum &* 
cipl * a,lctonim Rommservari sub aitariprin- 
vLni a ",r )i€ ' ,d dici a **nioribus quibusdame 
<lo >u m pawci*, et sic habere inscriptionem 

cTZT? tdm ' Mox < u confirmationem addu- 

«'« accft aua *damreliquiarum ex Ulaeccle- 

pa *' ul narram num. 13, cx quibus. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



:>3 



sed potius 
improbabi- 
lem facit ; 



StpHmwn ar- 
gummtwn 

Marascur crt- 
dutitalem. 



si <»m>rs csscnt S. Mamiliani, quod tnrrrlum esse 
ohsrrrurt , solum colltiji posset , pru-ter caput, 
altns qnasdam S. Mamiliani particutas m illa ec- 
clesia fuissc conserrnias. Ipsc Marascia pacj. /S 
quasi concedere rait ra/ctano, totum corpus non 
csse Roma*, et ad alia ratiociuia mque tnuttlta, 
qiiam UlOj i/uibus cor/ius llomauis ussrrrrr uitr- 

batur, tundcm convertitur. Ait, se non posse non 
eredere episcopo Sucnensi, affirmanti iotum s. Ma- 
miliani corpus esse Suantr, excepto cranio. id rr- 

sponsuni t.ccepit ad nitrrrotjatiours suns. rtdtat- 

ijnr ita/ttr pag. 65. Verum respondeo, me etiam 

honorem deferre rpiscupis, iticoquc hhrntrr rrrdi- 

turiiin. si testimonium deni de integritatt alicu- 
jus corport; pOSt ilrbituin examen per anatomicos 
peritos. m dc tali examvne nulla fit mentio m 
responso apud Marasciam, nulla fit mentio ana- 
tomici ullius preesentis, quando aperta fuit tkeca: 

sii/iim iliritnr. in tfirrn brrii ossa co ordinr (utssr 

posita, ut hraciiin esseni capiti propinquiora, ct 
tnfritiis crura : atque inde infertur, non esse du- 
bitandum decorporis integritate. 

:v.\ Yrriiui, st ejusmodi integritatis examen suf- 
ficere potuit MarascieB, miki tane non sufficil nec 

su/ficirt ttlli, qui nurerit, tjuutn diffirultrr d$ m ■ 

tegritate alicujus corporis possit ferri judicium, 
quando singula ossa semel loco suo mota fuerunt. 
i erisimiliter nultus vidit thecam apertam, qui vel 
numerum ossium humani corporis noverat, autqui 
ossa noverat distinguere. Quare tota corruit stru- 
ctura, tjntr tam frayiii fundamento nitUur Eque 
iuralidum esl, quod ait Mornscia de partiiius aii- 
quot capitis Suanm tervatis, et de toto capite Itomtv 
seroato. Veque enim probavit, notabiles fuisseca- 
pitis partes, aut omnino capitis partes fuisse, quas 

iftustrissiiuus epiSCOpUS Stitinfttsis tairs rrtdultf. 

\ilitln niai/ts ostendit, toium capui ita esse Romm, 
ut nuiltf partos desint, cu/m ex instrumento duto 

nuni. (0 rtintrtirtttm i ttlrut ur rrrtus : nuiu i/n tii- 
citttr c.r tltcca rrlt</inunu iit>ttianu rMiarluiii fuissc 

cranium cepitis . . . cum parle capitie, divisi in plu- 
libus partibus. iiic autem lot/uenilt mtulus non 
rtditnr designare totum caput. Itaque utrumque 

antrccdrns Marusritf rst tlulnum, rl ruil tnla con- 

secutio. Mtihin ii/itur credere Cajetano, qui utro- 

qur Itirti rflit/nttis ritlrrnt, pro untlatc corptiris 
judirunlt , t/uum Mttruscitc tnutilibus rattocintts 
sc fatit/anti. 

36 Septimum n ultimum Marascim argumentum 
itcrum ipsius opinioni magisnocet, quamprosit. 
Ostendii enim mirabilem ovri illius credulitatem 

tli tidniitlrndis lis tun n tbtts , r.r qtubtis tllu/uid 

ratiocinH .sc eruere posse credidit. \tt, natalem 

primi MamiUani celrbmrt x\i Juutt ; nulufrni 
quoquc Srrundt tiir \\ \rptrmbrts. \rrtn» nnn 
COpio, qua crisi illud srnhere poturnt : num 
Opusculum suuin orditur ab ingenua confessione, 
t/nu profitetur, opinionem suam esseprorsus no~ 
rtim . cum de uno solo (Mamiliano) menlio- 
nem faciant oninrs audores, qui de S;ui ( -lis Si- 

cuMs scripserunt, de uno solo sit persuasio el 
traditio Siculorum. Quomodo igitur gemino fesU- 

nlas tiutirum tiiicrstiruin cst natalis, cum notum 
sit. qua de causa celebretur festivitas altera die 
XVI Jitnii. inintnim ob corporis tnrenlioucm. Ite- 
rihtt ipse pat/. 69 iitsrn/iiKinctn Sintufiisrm, qua 
cor/uts dicttur tnrcntum die x\i .liinii Soverat, 

inventionem corpori» eodem die annuntiari apud 
Cajetanum. Cur igitur, iiiam festn itatem nobis 

obtrutlrrc ruit ut nttialrm ' Audt, irttar, proba- 

tionem ex fabulotis S. Vympket Actit petitam. $e* 

cundum Acta ilia obiit S. Nympha die xu No- 



i iinbns. Ha-c autem nixerat undecim mensibua 
et diebus quatuor post Proculum, Euttotium ct 

Goboldeum. Horum igttur nbttus figendus est die 
viii Decembris. Rursum sex mensibus anU 

obnssr liinittr s. \l;imilianus. ttaque hic defunctut 

csi ' dir \in Jtttiti, si crctltinus Mnrustnr. qui mi- 

titt, sc iiini intelligere, cw ecclesia Panormitana, 

iiftt /mtitis vin Junit, i/itam x\l tjusdem mensts, 
natalem S. Mamiliaiu celcbrct. 
37 At etjti mit/tti minus inteliigerem, quomo 

do oir rrtttltliis Itintam Actis fnbiili-sissiints fidem 

iribunt. ui iliorum auctoritate natalem s. Ma ■ 

miliam tltrm ussit/nurr sr pOSSe rrrtfnt, nisi clOTS 

perspicerem, totum ipsius Opusculum eodem illo 
nitiinr credulitatis t tiio laborare. Sam non aliun- 

iir ttiihi tiiiviitr nova illa Marasdos opitiio, quam 
nns titti/ittbus iltirtriinr Ininir ceiebratis placuis- 
semiror, quam ex credulo nimis patriee amore. 
fititr tiuti ti/t Mamiliani, tanto labore frustra quee 

Siti, uitihn unii ntitih) CpisCOpi l'uuunntfnui stti- 

tuttntur. srti rf cives ejusdem wrbis : kinc am- 
borum Socii, quorum aliqui similiter geminati 

ntirutur, ridrm <trl>t Ut cives assrru ntn r. AtlO- 

men post examen satis sedulum candide profiteri 

r <></<> r, me nri/tir S. MiiNiiliaiu, m >jnr S \ 1/111- 

/iluf. nri/ur iii/ins rr aliis, '/"' 111 oariis t''" 1 - 
cum iliis conjunt/uittiir, patriam ccrtam facere 

pOSSC 1'riflrrrii. Sl tfl niurimr <lut)S MillllllianoS 

admittendos crederem; ambos non crederem epi 

Sfti/ois 1'tiuurniiluiios. f Irititi, ttiiitis r/ust nutlhis, 

si iinii prorsus certo, probabiliter saltem evincitur, 
,1/, st duo essent admittendi, guos admittendos 
necdum credimus, alia oriretur dubitatio, oide- 
Ucet, in, kiii/io essent episcopi, quod rursum satis 

ittlrtrlur uiubtt/tium , ritm .M.iiiuIiiimms n/u/t/ibus 

tocis non habeatur pro episcopo ; ac tandem m- 
quirendum cssct, an ambo mderentur episcopi 
1'uiim mitani. 

98 Mtirusi ni brerius ontuiu rr/inlur 1 Olldt, 
uninitjitr d issri lul imir dUOS Manilliaii"- distinCtOt 

ostendere, eosque Hmul ambos pro episcopis kar 
bere, ar liberaliter ecclesioi Panormitanes attribue- 

rr. St i/iits lutiih) rri/itirtil <ir trtlnis /tisrr rii/nti- 
Inis sriilriifiitlii m< tim ; /nlurts rttnt d< < larabo. 

irgumenta adductaper toarasciam non sufjiciunt, 
u t f.r Actorum narietate . aut ex reliquiarum 
nirns locis conservatarum copia, certo inferamus, 
duos csse Mamilianos distinctos, dt quibut ntati 

liiiiirin fnriuii! ACtO, LubcUS tiliiicu ti<ju<>sf>. In ■ 
rtim rssr ttlr 11 nn/ ur <l nh ilu nd 1 , utruin xina tllfl 

Acta, uiiiim lolum designent MamiUanum, an 
/ilurrs. Xeque ciuin ex monumcntis adeo incertit 
ti ambiguit aliquid certi tuto potest inferri. i'- 
intitiii probabilius miki apparet, u/num dum 
in uuitithits tiits ictis laudari; sed lam oariade 
i/isn futssf • scriptu, quia scriptores muiiis seculit 

/inslffturrs i/rstu Sttni-li iitin sutis nmrrnut, Cl CX 

incertis solum traditionibus icta singuli pro suo 
ingenio condnnabani Ratio prima hujus opinio- 

nis est. t/utu reliquia cariit locis servatm non 
niiiuiur excedere quantitatem mius corporis, ct 

,jn,<i i.inifs tfifuinr transportate» ex insuU 

t/ua marts Etrutci, uln S. Mauiiliani rulins tti 

antiquissimus, nt liquetex monasterio ipsiusolim 

rrlrbn 111 Mtntlf Cltristi. \itcru rtiit>>, «ituiu /n> 

ttus, i/ttum tiinis Mamilianoa credendi, oritur ex 

Sociis uhn/iir riiiu Mamiliano recensitis, ex qui~ 
fttts <luti tit/rm titniitiin iu/rntiir m Adit diversit, 

Fateor tamen, hat rationes non esse tales, <tt rem 

faciant prortus certtnn , uieaque senicnltam no- 
stram solum ut probabiiiorem propona 

3'J Secundo improbabtlc mtftt omntno videtur, 

i« 



AnronB 
J. s. 



nimittfi . 
patrtm amo- 

11 m firobat, 

11. 'ii r<n< 

l/IMll» 



/il iftis nllllll- 

inti anlt /"»- 
rroba- 
oi \iw tti un 
agilw Uami ■ 
liano i 



5 4 



DE S.MAMILIANO EPISCOPO PANORMITANO 



AlCTORB 

J. s, 

prorsuxque 

improbaMU 

i ■■! . n' ■ 

df dnobtuepi- 

■ '/»"- 
nymis : 



landaus Actis duos memorm f™; E,imde,nop m tonem mihi probabi^ 



bot episcopos. Si duos revera crederem, altcrum 
episcopum dicerm, alterumprcsbyterum : episco- 
pusenim Mamilianus dicitur in Actis S.Nympkm, 
episcopum dicii inscriptio Suanensis, etRomm ut 
opus MamiUanus kabetur. Dicendum igitur 
esset, Episcopum esse, qui noma- et Suanm colitur, 
ac de eo agere ictaS. tiympkm. Contra presbyter 
vocatur Mamilianus tn ictis S. Senzii apud nos da- 
tis, etPisis martyris titulus eisolum cidetur attri- 



rideri jam monm. "'"" ti 

41 Ex hisce ultima oritur dubitatio, an c ,. 
milianus ille, de guo disputamus t et p iem '.\ 
eum probabilius credimus, habendus sit pra ■ 
scopo, et episcopo nommatim Panormitano ^ 
solum pro presbytero, aut, hac etiam diqnit^ 
omissa, pro marti/re. Hespondeo, admittend 
videri Mamilianum aliquem episcopum, ri ,/,',','"" 
Panormitanum : nam ut episcopus colitur /\ "" 



butus i»' koc igitur MamiUano presbytero agerent et Suanm, et monumenta vana Spoletana de & 

Acta reliqua, et kujus fuisset celeberrimum mona- gnitate episcopali eiiam consentiunt. Ad <u,, rr „'. 

sterium in Monte Ckristi. Potuisset hoc argumcn- dum vero archiepiscopatum Panormitanum s u* 

tum reliquis addere Marascia , si solum duos miliano, prmter Passionem S. Nymphm, q m 



voluisset Mamilianos; et non qumsivisset duos epi- reverd exigui ponderis esse potest, hai 



^musinseri. 



seopos Panormitanos. Ego ipse eo uterer ad pro- ptionem Suanensem, ejusdemque ecclesim tradi 



nam, n duo 
tssent, alter 

'<" wm twii 
uttl ■■ , 
puf. 



bandam distinctionem, si Acta tanti essent /acien 
da, ut crederem errari nonpotuisse in titulo Sancti. 
Verum nulla Acta, in quibus agitur de S. Mami- 
liano, ttim accurata reperio et certa, ut existimem, 
dignitatem presbyteri <mi episcopi ex iis satis (ieri 
certiim ; nedum utrumque titulum cum gemino 
Mamiliano ex illis abunde probari, Hoctamen ar- 
i! gumentum vel maxime memoratur, quo minus 
certo credam, de mo ubique agi Mamiliano : nam 
sicuti fieri potuit, utde uno diversa scriberentur 
ab auetoribus diversis, ita etiam duorum gesta 
confundi potuerunt ex errore. 

40 Florentinius in Innotaiis ad Martyrologium 
Hieronymianum, in quo Satalis sancti MamiUa- 
ni sine toco annuntiatur ad xm Septembris, am- 
bigue disputat, an idem sit S. MamiUanus, qui 
Pisis colitur et Suanm. Hunc in finem observat 
prinw, Mamilianum kaberi in solo codiceLucen- 
st r non item m aliis Hieronymianis codicibus. 
Secundo testatur, S. Mamiliano etiam lucm exstru- 

ctum fuisse sacellum inveteri basilica ss. Anti 

et Georgii, nunc s. Paulini, inquit, ui in Ms. 
Historiainventionis corporis S.Paulini, primi epi- 
scopi Lucensis, in sacrario iilius basilicae conti- 
netur. Tertio memoriam Sancti in aliis 
Fastis Lucensibus 
ri Kalendario Ms. 



. tdibu 



ip&la 



quoque 
assignat, ita scribens : ln yete 
penes me, ad usum olim ve- 

tuslissima basilica s. Donati hac ipsa die Idus 

Septembns S, Mamiliani memoria recoutui 

uu m Hieronymiano canonicorum 

etiam vetustiorii IduV s. MamiUani 

111 suspicari, inquit, s 

laterculi ab aUquo clmcr, Lucensi potuisse 

addi. Quartf asserit, s. Mam 

todem diewSeptembris, quo coliturtoanm Ex 

ktsautemomnibusmeritosiispiranirrinminniii, 

%?**«» Manum, U WiiiTfi 
oohtur, hcet Pisis ce Ubretul ut martyr TZ 
«* Wcop %; suanm vero ut episcop us cZ 



SIC- 

Lucensium 

Unde sub- 

1 in fronte 

uper- 

Uianum Pisis coli 



tionem, qum videtur viguisse a tempore, quosa 
S. MamiUani reliquim Suanam deportatm sunt 1 
scriptio, t/ttttm inoisam marmori vidit Cajetanut 
jam data est num. 3. Aham dal Marascia, qm tL 
pressa est in lamina plumbea, supra ipsas reli 
quias intra thecam posita. Utraque significat n M - 
pus S, Mamiliani archiepiscopi Panormitani, $k t 
Panhormensis, ibi quiescere. Hmc inscriptio ,,/,. \ 
<{tii* addita sufficere ridetwr, utcredamus, S. Ma- 
miliannm revera fuisse archiepiscopum Panorm- 

lunttm. 

42 At nequaquam assentimur Pirro, qui tom, l 3* 
Nolitiarum de ecclesiis Sicilim pag. 58 insinnat, 
inscrtpiioncni iUam marmori mcisam cssestatim 
post mortem S. Mamiiiani per socios ipsius. Nam 
si alia deessent argumenta, ipse archiepiscopi titu- 
lus, quent nutiirure nititur, tali opinioni resistit, 
Yerum nou indigemus eo argumento, cum certum 
videatnr, s. Mamilianum non obiisse Suanm; sed 
corpusaliundeSuanam fuisse translatum; cumqw 
Pirrus nullam allegetrationemadprobandamtan- 
inin UUus mscriptionis antiquitatem. Secundo non 
etiam consenserim Pvrro, S. Mamilianum fuisu 
episcopum sub finem seculi tertii et initium quar- 
tt. ut ipse existimavit. Etenim nerisimile nonest, 
ipsum fuisse in exsilium missum aut fugere coa- 
ctum, quando pax Ecclcsim data erat a Constan- 
tino Magno, ut habent Acta S. Nymphm, ex </"<- 
bus ttiti chronotaxis desumitur. Contra admodum 
verisimih est, MamUianum fugere coactum, aut 
missum in exsilium, quando Gensericus Siciliam 
orcupaverat circa medium seculi v : itam Wan- 
dah multos episcopos in insulas relegarunt, aut 
tpsos fugere eoegerunt. Eo igitur relegari aut 
fugerepotuit ejcSicilia, aut etiam ex Africa, post- 
quam eo captims eratductus. Atque hmcopinio 
favet Panormitanis, quiasic intelligimus, curSan- 
ctus non potuerit ad episeopatum suum, sub Wan- 
daiorum tyrannide gementem, redire. 







DE 



DIE DKCIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



bb 



DE S. APRO EPISCOPO CONF 



TULLI LEUCORUM IN BELGICA PRIMA 



COMMENTARUIS PRjEVIUS. 



c. s. 



§ I. Sancti mcmoria in Martyrologiis et ecclesiasticus cultus : Vita et Miracula incerto 
auctore, uno vel pluribus scripta, ct rccudenda : alia Sancti elogia. 



c i iiCA r i s 

IMl. VI. 

ta in 
tlogh 

D 



E 



quus eteele- 



x sanctis Tullemium Leucorum in ho~ 
dierna lotkaringia episcopis hoc ipso 
mense Septembri m Opere nostro tres 
jam dedimus : sanctum scilicet Mans \sc* 
tmii ad diem \\\ , S. Gauzlinum ad \n, et S. Bo- 

ifonn/i , seit Lriiiliniitii IUi<lourin . tnl \l. HOO 

die s. Aper, ejusdem sedis episcopus ordine 
septimus, in Romano variisque aliis )lartyro- 
logiis breviter memoralur, ex quibus pro more 
nostro aliqua pralibabimus. De eo Romanum 
Baronii sic habei : Tulli in Gallia, S. Apri epi- 
scopi. Ad eumdem diem Beda oel Florus : 
Eoilcm dio S. Apri epicopi ; Rabbanus 
Eodem die natale s. Apri episcopi. ido episco- 
patus sedem, laweamque con/essoris adjunxit, dir 
cens : Eodem die depositio heatissimi Apri Tul- 
lensis episcopi el confessoris. Simiiiter Vsuardus : 
Tullo s. Apri episcopi et runi.-snris. Eodem mo- 
do in Hagiologio Franco-Gallia apud Labbeum l& 
gitur. Hisce consonat Wandelbertus . in Metrico 
sic canens : 
Pontifices ara, meritis, ritaque colendi, 
Curnutes Leohinus, Aper Leucosque tueutur. 
Mitto Saussayum, aliosgue recenttores, qui Son- 
ri ttin nostrum ad eumdem diem . guo in Vita 
edenda num. l-i obiisse dicitur, sacris Fastis 

iiisrrnrriiitl. 

2 ittamen in Pratermissis ad diem v hujus 
mensis Septembris dictum est . in ttartyrologio 
Trevirensi . et in codice i Urajectino Itosu eydi 
apud Sollerium in [uetariis i suardi ad eum diem, 
v scilicet, occurrsre Aprum confessorem; sed et 
ibidem cum laudato Sollerio observatum, Aprum 
t lhiui.si Tulltnsis sit, iti essevidetur, addiem xy 
rj usdem mensis rssr re/erendum Porro anliquissi- 
mum esse S. Apri apud Tullenses suos cullum, 
multisque miraculis illustratum, ex dicendismar 
nifestum erit. S. Gauxtinus, qui seculo x floruit, 
aniittuiii ejus festivitatem cum cessatione a servili 
apere eolendam prmcepit, prout infra in Mira- 
culis iiiiiu. 17 narratur ; sed uirum is talem so- 
lemnitatem omnium primus Vum induxeritj an 
olint admissam lantummodo renovaterit, haud 
Ha certum rsi. rtint Sancti cultus multo sit anti- 
quior atate Gauxlini. i>< hodierno ejusdemcultu 
asserit Catmetus tom. t Historia Lotharingia , 
cot. 995, no\ issima editionis, > um per diacesim 
Tulltnsem eelebei rimum latissimeque diffusum tsse, 
eeclesiasque ipsius nomini dicatas magno numero 
spectan ; neque dubium est . guin wi eadem dim- 
cesi Oflicio proprio quotannis honoretur, quali ibi- 



E 



dem olim cultumfuisse, vetusta Bremaria docent. 

.i Hrs n Sancto praclartgesta, patrataque post >onc« Vita 
mortem miracula, et cetera, quaadsacram ejut ' iltn 
oenerationem speetant, haurienda sunt ex ni- 
storia, sive Actis episcoporum Pullensium, etlitit 
ab Ea\mwndo \!artenio tom. ■> Th tauri \necdo- 
(<<rniii. « coi 99i, et ab iugustino Calmeto 
ahbntc primnm s. Leopoldx Vanciensis, deinde 
Senonensi, tom. i Historia Lotharingia editionis 
anni 1728, inter instrumenta a col 33; in po- 
steriori vero ejusdem Operis aucti editione atvni 
(745, tom. iirni /, tir inirr instrumenta a coi 
cxxi. DcActis illis non semel in Opere nostro ad 
dies supra num. I citatos disputatum est, cum 
iisdemque laudatis editoribus agnitum, ea «■ va- 
rns concinnata esse, qnamvis de scriptorum nur 
mrrn ac determinatis personis non ita con\ enerit, 
Miihiiu, quoque inter Uartenix et Calmeti edi- 
tiones interesse, obsertatum jam est; ei quod ad 
prasens argumentum <jn<<i<-n, , S. Apri Vita 

ac ttiracula, qua apud hunc ex M$. monasterii 
S \ifiisurii propt Tullum taudata Historia Tul- 
IrnsiKiti episcoporum inserta suni « cap. 25, a 
Martenio mtnimt reperta fueruni >» codU Cam 
hrn nrnsi. tjiniii edidit; ideoque ex codice San- 
Uansuelino, ne quis ea dcsideraret, post eorum 
iiitu episcoporum icta, abeodem separatimexcusa 
sinii. isiini praterea inter utriusque editionem 
diserimen occwrrit, quod apud Calmetum S. Apri 
corporis inventio elevatioque ac nonnulla insupst 
nitrficii/tt subsecuta narrentur, qua non exstani 
iifitnl Martenium : et contra m istius edit one alir 
tjiKi desiderentur , qua <■<■ Marteniana poterunt 
suppleri. 

i Ejusdem Vita sine miraculis post mortem fa- 
rtts triu exempiaria Mss kabemus ; unum scilicet 
ir archivis Tullensibus, alterum ex \is. S. Ma? 
ximini Trevirensis, ac tertium denique a P. Chif- 
/h;m nhni transmissum, guod transumptum nota* 
t«r e\ Ms. Accincti monaat. , e( CorneoIi,jet 
Caritatis. Horum alterum altero prolixius est : nam 
duo posteriora Prafationem, qua in editisi vstat, 
rtitim habent : prtmum insuper in fine contractiut 
ett, secundum contra in calce qucmdam dt emoT' 
tuali Saitrti tempore epocham fabulosam adjungit, 
i<r miraculum quoddam, <> Petro diacono seculo \\ 
scriptum, recenset. Sed ui adtdita redeamus, tau~ 
datus Marteniut in Obsen atione pravia, \ it\ 
Miracula, qualia ipst edidit, recitoqut miraculo 
pcr Petrum diaconum conscripto . suspi 
ii/i idsont Dcnenst abbatt concinnata fuisse, 

€t 



qiinin etidtii 

.' . hai 
ab Adti 






56 



DE S.APRO EPISCOPO CONFESSORE 



c. s 



Dervensi 

abbate 



■ill 


(UtTfl 


• <ll 


relevate 


*al. 


vobis 


• nl. 


prlmus 



scripta 
m nnutlU i > 

de'«r. 



etabahquo S.Mansueti monacho. qut omnifl 
fl rf Tullenses episcopos spectantia in mo voltmm 
collecta habere toluerit, una cum Vttts ac m- 
raculis SS. Mansueti, Gerardi et leonuU Pa- 
„<r ffui antePontificatum eidem ecclestmeptsco- 
lusprmfuU.Brunodkm, laudatis Tullenstum 
Actis inserta. Calmetus autem totam xllarn Utsto- 
rmm usque ad cap. 34, ubi inctptt Vtta fl. Ge- 
rardi a Widrico S. Apri aAMfl compotttaj W- 
soniaimbuendammecredidit,suumqueexemplar 

tx ipsius Adsonis autographo vertsstmtllime 
Pranscriptum fuisse. Verum ab hac Calmeti optr 
n i one merito dissentiunt Historim litterartm Fran- 
C t ffl trn/.n.n* tom. 6, pag. 484etscq., ubi osten- 
iunt,eamuniverseveram non esse;uti etiamapud 
nos tom. iii Septembris, pag. 130 et seq. de 
S. Gauxlim I ila monstratum est. 

;i Agnoscunt tamen iidem scriptores cum Mar- 
tento ac Calmeto , S. Apri Vitam ac Miracula 
opus idsonis esse posse, cum etsimilis stylusin 
aiiis ejusdem lucubrationibus occurrat, ct au- 
rtor srsr S.Apri monasterii monachum esse, nec 
dittpost S. Gauxlinx obilum scribere insimetj quod 
utrumque in Adsonem convenit, ut ex dicendis 
patebit. Hisce addunt et alterum argumentum ; 

brcre sahcctS, Apri rloijiutn, qttod cum VCTsibus 

Vitm.S. Mansuet/i prmfixis inseruerit idso, etiam 
Vitam s. Apri promisisse, ipsis oisus est. Sub /i- 
urm niiiu carmvnis post S. Hansueti, primi lnl- 
lensium episcopi, laudes de Sancto no&lro hmc $ub- 
didit : 
Si tamen el meriti res esl augenda javandi , 

l\ir sji Apor soritis noslra juvando tUUS. 
Vos elenim binee caeli super a\e " columnse , 
Ducitis iiinc faciles no.s relevaro " greges. 
Jara nosiris igiiur prosit Gducia volis, 

Quamnostrain nobis * pectora fixa tenent. 
Mansuele, tuos, pelimus * , defende fideles, 

Et fac cum Sanctis gaudia longa dari. 
Adsis ei precibus, Pastor mitissime nostris, 
Ut teneant populi regna beata tui. 
Qui idsonem noscere voluerit, is adeai anony- 
nu librum de diversis casibus Vervensti cmnobii, 
apud Mabillonium m Yclis Sanctorum sui Ordi- 
"'*■ Sgc - -■ " pag. S44 editum . aui Commen- 
tarium prmvium ad Vitam S. Mansueti m Opere 
nostro tom. i Septembris, pag, M num. 3 el se- 
quentibus, ubi ejusdem elogium ea laudato ano- 
nymo decerptum inveniet. 

6 Su/fecent ea kic annotasse, qum ad subje- 
' 7 '"" matertem tpectant. Anonymo illo teste, Idso 
"> Vosagoswevn Luxomensi monasterio eruditio- 
■ r '"' sanclimonim fama florebat cum a 
'"""'■ s ' '>'"'"/"' " olero ru/Zwmad raagislerium 
™" Orthms accersitus est. Contigit koc sub S 
'"'"~ / '"" tpwcopo, quicollapsam in S. \,„, ,■„. 
^' I »"' l ^<ri miciterrestauraverat,quodan- 

Z Ckmt% 935v$ri * ;fe tctendu^ressel 

Commentanoprmviode tjusdem S « ge J lsad 

«™ ™ Septembris. W dict K , J ,,'] 

'-'-< Per aliquanta temporum votumina docue- 

"' V™* ssusestad.Dervense ctmobZ 

d ™*™catal nsismc t ,cuju7Sal 

^nem;dem S . Gauxl s^ariUr n^m 

vcrtsimititer circa mediumseculix 
CUl ihdem l 5. Dervensibus de 



C0f|. 



Ubt 



'"'"'" prmfectus est, 



Secitinluni dir 

'""/'"' a66cspos( 
Urn P^,quotn Mkn*iS. A J 



:"" n, ' ns foposui , i gitur 



n camobio cci 



satut 



est,potuit kujns sancti Vttam et Miracuk 
scribere, "ft laudati scriptores Historia- ti u ^ Q 
Francia supra adverterant. Quod autcm Con ,'^ 
dem attctorem non diu post S. Gauzlini obit^ 
scripsissc dtcant. itQ cos censuisse arbitror, n* 
sanctushtc intcr Tullcitsrs ^'^pospostrrulus^ 
dc quo idemscriptor in editione Martenii rnemi 
neril. 

7 Verurntatuen si Miracula rjuor/ue, e i( n 
prout <■" rt/"" 7 Mortciiiitni exstant, Adsolu s u''l 
sint, non potuit ca, dum in prmdicto mo7iasu llt 
prope Titihnn dcfjcrct, ad finem usque prr(h lCer( 
Etenim tam apud Martenium, quam Calmetuft 
Miracutorum auctor sexaginta ferme annos &u. 
merat, ex quo oh Hungarorum irrumpentkjn 
mctum S. Apri corpus intra urbem Tultensem dek. 
turn, ac dcindc Droyoni rpi.scopo, istud detine- 
rr molienti, clam subductum, et in ecclesta siw 
ignoto ceteris omnibus loco a duobus monackk 
paucisque consciis drpositum latuerat. Consuk 
iiiim. \\ tnicr Miracula. Jam vero apud Calmetum 
in Historia Tullensium cjnscoporum cap. S0a\y 
ctor syncltronus, ac verisimiliter rei gestm tesfw 
oculatus, tradit, jinrdtctum sacrum corpus a S. 
Gcrardo anno Cltristi ( J7S /eliciter repertum fuisse; 
a quo numrro si annos 60 subtraxeris, adannitm 
918 perccnics, quo jirwdictus Drogo Tullensibw 
episcopus prmerat, i/mnjitc Lotharingiam ab Hm- 
garis infestatam fuisse, aliundb n<>timu$. porro 
Adso niino 978 noa in Tullensi S.Apri, sed in 
Dervensi cmnobio morabatur, quo, vivente S. 
Gauzlino, qui ex dictis anno 962 obiit, eroca- 
tus fuerat, ut Alberico altbati in restaurandaxl 
lius quoque monasterii disciplinasuamopcroittna- 
rarct. Cttm itat/nc fatentibus Calmeto laudatisqw 
scriptoribus , Miraculorum auctor satis indicet, 
sese S. Apri monackum fuisse, imo m cjnsdem 
monasterio kabitasse, dum scriberet , non potuil 
is Miracula scripsisse, aut certe in eodem cirno- 
bio absolvisse, etiamprout ea exstant apud Mar- 
teninm. 

S Contra torumdciu sententiam paritcr lacit flir 
Dervensis ille anonymus, de <juo supra metnini- 
uius. qui apud Mabillonium Sec. t>. pag. Mfl 
rarias Sanctorum Vitas, inter quas etiam Vita 
S. Mansueti occurrit, ab Adsonc conscriptas enu- 
inrrat. ncr i.amcn nllam de S. Apri i'/" menlio- 
nem facit. Sed neque multum tos juvat Carmtn j 
Adsonis dc s. Mansueto ; potuit enim in eo S.Apri 
auxilium implorasse ex particulari affeclu, owfl 
erga illum, rclutt ejusdem monasterii olim mo- 
nachus, ferebatur, licetnullam ipsius Vitampro- 
mitteret. Quamvis igitur laudatam Yttam ac Mi~ 
racula \dsoni certo abjudicare non possum, """ 
austm tamen certo adscribere ; ideoqne cn ^ 
anohi/m, nomine edenda censui. is autem anonf 
mus facile esse potuit unus eS.Apri monasterh <"" 
nachis, Adsonis <n,tc discipulus, qu\ magistrisw 
exempio scribere aggressus, ejusdemque xnj 11 "" 
imitatus fuent. Eidem auctori forte debentur, </""' 
apud Calmetum cap, 29 ct duobus sequenlibuS' 
<tc Droijonis episcopi obitu, de S. Gauxliw <'t»~ 
scopatu, factaque sub S. Gerardo sacri corporu 
"'"'""'""• '"■ t{evatione, miraculisque contintto 
sttb$erut,s narrunh, r .- »■„,„ <>cc rcntm /r/"""""'" 
'"'" temporis mio, neque ipse scribendi modui 
repugnet. Vo« refragabor tamen, si quis pW 
'/'""" uuum komm iimimtm auctores cssc iii 
suspicari. 

9 Battlr,,,, i n Ta b u l a rntlC(l ad hunc <'" 
""• " """""II, s rrrd, Vitam S.Apria/, Anl'»" 1 "' 
<tocp, SCO po Tull Cllsli q ui in Catalogis t,p"<l r,,t ' 

meti"" 



ifl/il 



^ 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



5? 



D 



Vitat et Uiru- 
culorum /14** 
raria. 



itfruw 
que tdeiitiun' 



a tum modo quintus, modo sewtut post S. Aprnm 

recensetur , conscriptam fmssc. Hujus ofuatonis, 
a qua BaiUetus ipse rccn/tt . fundamentum esse 
opinor, quod de Andmundo in Catahgo Calmeti 

tom. I Hist. l.titharuu/KV, tntcr Instrumenla coi 

ccxxv kmc Ugantur : is memortam Chrisli con- 
fossoris Apri sollicita devotione e\coluit , cujus 
et coenobium divina religione augmentavit, ct in 
ejus veneratione nonnulla scripta ac Responsoria 
ad posierorum cecordationem exaravit. Et certe 
anteAdsonis tcmpora aliqudm S. Apri Vitam c.c- 
stitisse, kabemus ox epistola Wicardi abbatis, qum 

iulrr l'n>l Itttri i 1'ttllrnsis C/ilSCO/n hl !n ns </u<>tf<rt 

ma est apud Du Chesne tom. "2 HistoruB Frant 
pag. 747 edita : in kae tnim Wicardus cwtn mo- 
nackis suis Frotkario gratias agit, quod s, Apri 
reJiquias, nec non el beatae suae conversationis 
actus sibi transmisisset. Porro Frotkarius ante mr- 

(liilin SCCUli noiti Titlli srtftsse, rl nnirriitiii ii/iin/ 

Teodonis-Villam habito subscripsisse creditur, Ve~ 

rum Vita, qualU nttitr rimimfcrtur . recisio 

etiom Miraculorum libro, auctorem kabere vide- 
tur a s. Apri temporibus remotiorem, quam ut 
Antimundc tuto lribu\ /><>s^it. 

10 Quod si Adso rr/ t/iitrumque alius, ittem 

sil Yitif tlr \hi 'OCUlOTUm OUCtOT , is crrlr smi/o 

decimo senescente prior non est, ideogue sancto 
hfiisni/iii inistru tantt) posterior, utillias Vitam si- 
nc aniiquioribus monumentis feliciter concinnare 
nequicnt. llac autem scriptor itle pauca u se i isa 
fatetur. Quinet ipse scribendi modus id satis in- 
dicat, cum Sancti ttirtutes passtm lantum </enr- 
ratim celebret , facta vcro ejus perpauca enarret. 
Nikil tiiinrii iii Vita omirrtt , quod falsitatis <tr 
gui possit aat fidem exsuptret. Xmo Tilltmontius 

tom. li Mottttinrnl. EccUs. , Xota H in S. 1'anli- 

nam Nolanum, ets\ eampro autkenticakaberiposse 
heget, acnonnullaetiam miracula ipsi displicecnt, 
non audei tamen tam nelut nullius auctoritatis 

O/ias rr/irrrr. i>e smnula OpUSCUli /inrir, </n<r mi- 

raculu cetcraque post oliitam facta continet, fa- 
iorabilius statuendum tst : profitetur enim auctor, 
sese aliqua de visis et certissime compertis anno- 
tare ; eascilicet, qum partim ex majorum relatu, 

ut /irivmiscnii, fiariim SUO taitf><>rr facta COmpC- 
rarat; qwB vero remotioribus eeois contigerant, fa~ 
tetur ea litteris mandata non fuisse. Multa sunt, 
iinjiiii, illius sane istiusmodi naagna el frequen 

tia (tairariilii. I oii;e si cuncla fuisseul SCriptfl , 

lectorem forsitan tasderel copise Attamen repre- 
bendenda auctoram segnilies* qui nec saltem ali- 
qua ile post transilum geslis, SCriptJS Iransmise- 
ruut posterorum notilis. 

11 /;/ iilrisi/ur rrriu/rinl is sn/uar postremam 
editionem Calmeti collatum cum Marteniana, c.c 

qua, ut SUpra insiiiuai i . iiiium rl n/irnna lacu- 

nam etiam su/</>lr/>i>. Miraculwm tamen » Petro 
diacono conscriptum, quod n/>u</ utrumgue lauda 
ium editorem, sedplenius tamen apud Udrtenium 
risiai. oolens prwtermittam ; tum <j<na scriptore 
Vitu3 u< miraculorum posterius est, et u quo- 
piam contra or<l<arm isiis insertum : tnm quia 
pqut ac forle ttiam magis ad S. Mansuetum per~ 
tinet. et inter tjus Miracula tom. xSeptembris, 
pn<j. 658 ct seq. in Opere nostro datum jam fuit. 
Pracidam pariter ea , gustt apud Calmetum cap. 
29 dc Drogonis obitu . <(c</ac S. Gauxlim m r/n- 
tcopatu successiont <"' virtutibus, ct denique </>• 
S. Gerardo in kujus locum similiter suffecto , ini- 
tio capitxs S0 adpropositum nostrum non s/irctan- 
tia rejeruntur. Vitm Mss., quarum supra memir 
ntmus, aal nu//i am exigUO nokis usiti crunt ; 

Septtmbris Tomus v. 



ubi tamcn uliqua in kis divorsitas notatu digna AucronE 



occurrerit, tectorem admoncbimus. 

\i Pru-tcr laudatam Vitam editam dtifi/cx 
alia brecior, in modum tlogii erstat apud Calmc- 
tam smpt iitcmornlniii ; nna sn/iret in fine capi- 

tis 22, qu<r in Camberonensi Martenii codice 
pariter legitur; nlteru priori prolixior m rloyiis 
Tullensium episcoporum, seu rai<i/<»/<i as</mad 
tlrrtorem l>'.\il/i/, amm fS30 dcfunctum, perdu- 
cto, qui tom. i Historim Lotharingim, inter ln- 
strumenta col. ccx ct seqq. GeduleB cujuslibet epi- 
Bcopi Tullensis inscribitur. Quibus auctoribus kmc 
elogia abscribenda sint, ignoratur : priorem ta~ 
men catalogum, prout tum Marltnius edidit, 

rirca annum f069 rcnsuni/ius r<n,srn/itiim ftussr, 
ostensum est m O/iere nostro tom. i Se/itembris , 
patj. 017 ct ttim. iii ejasifem mettsis, /mi/. J.U). 
in utrotfuc tlogio qumdam instrumenta laudantur, 
</<uv scriptort prmluxere. In prinn enim sic dicv- 
tur : Sicut in liliro Vitffl ejus legitur; et : Quod 

si quis nosse deside^at, librum Vitea ejus, qui 
apud locura sepulchri illius habetur, perlegal ; 

«■I illir |ilniiiis iuveniel ; et rursua : Ut in liblia 
auctoralibus reperitur; qum postrema verba etiam 
/njuntur inpostcriorx cataiogo, sm s<tnctt elogio, 
quotl in co rrmisrtnr. Ilitnr librum Vitie Calme- 
ius in annotatis ad citatum caput 22 (posterio- 
rcm cdiiionem intcllcclam rn/o, ttam />rima isfis 
unnotatis cnrcl) ram ipsamputateSSt Vitam. t/unm 

rmisart sunvus; idqueomnino tterisimiie est; cum 

in har rr i/>sa /njatur nl , />ro quo liber \ittc in 
elotjio citatur. 

13 Quos vero libros per auctorales designet, 
miht /ilatic tncnm/icrtiim est. Calittnus ,n auno- 

tatis ad posteriorem catalogum verba ista ;JnIi- 
bris anctoralibus Gallice sic excipit : Verisimiliter 
in Vita s. Leonis scripla per Adsonera : bujus- 
modi libri legebantur in ecclesia, eoniuuiue au- 
ctoritas crat in pretin. M t/ufutan<lum non cst, 
quin txmtmoritv /<i/>su fm- S. I.fnnis /tro S. Apri 
positum stt : sanrtas riuiu Leo l\ , t/ucm desiifiiut, 

ante Pontificatum Bruno appellatus, seculo xi lul 

Irusi e/iisni/iuliti firimum firiffcrtus rst. ubiitque 
sumtaus Pontifex anno 1054 : Adso autem anno 
9P2 riin fitnrtns cst , adeoque non pOtUXi hic t(- 
litts Yttam SCribere. Sed nc</<ie ccrtiim rsf, illam 
S. Apri \ itam . i/uam {'u/mctns Adsoni a<f/"<fi- 
cat, per Ithros auctnndes hic indtcari; tum quod 
prioris c/<><jii <ntri<>r librum Vitaa illius tn singula- 

n nanicro his mrmttrrl, ttfeoqar ridcatur ftunc ab 
istis 'fistmtjiicre ; tam quod in Vita ife Aitnauo 
</ni<fciu Cabilonensium /utlice fiat mc.ntio. at non 
dc COfjttoiniiiC uiificratore, suf> cujus impcrio S. 
Aper vt.nssc rr isiis uu< torulifius ftf,ns tn tttroqne 
elogio, quamquam perperam, dicitur; qui/n ei 
uitui r/nsttcin imperatoris annotantur, quibus *un- 
rtus r/nsro/ius ordinatus sit ct rebus humanis ex~ 
cesserit, de quibus ntftif plane in Vita legitiur. 

EfotjtU autvm fnvc ifnjun />re/t> non rrnsro. nii/ur 
de caitsa illa in Con<m< utun.o refellendt />oti<ts 
i/uam adoptandi tjratia examinabo. 



c. s. 

Atia Sancti 
elogia 



Catalogit 

Tullensibus 

inserta. 



H 



S H. 






38 



DE S. APRO EPISCOPO CONFESSORE , 

($85 suni 38 



AucvoM 



II. Fabula dc episcopatu ejus sub Adriani 
impcrio rejecta : distinguendus est ab 
Apro S. Paulini Nolani amico : tempus 
aditi ac per morlcm depositi episcopatus 
utcumque assignatum. 



Vori adiit 

/nttlllH 

tub Idi Inno 
augvsto. 



VuUensiu/m 



('[ in libris 
Vilnani cru- 



ntC itnh , 

eulum .! de- 
' i pitum. 



!/"'<' S 1'ut,- 

Hni Aoiam 
9micu$ 



*5i auctorem catalogi episeoporum 

primo loni laudati audiamut, S. Aper noster 

tecundo Christi seculo floruisse dicendus est. is 

entrn in ejusdem Sancli elogio %am apudMarte- 

ntum . ijiiiim Calmetum, episcopatus aditi ac per 

mortem depositi kas epoehas statuit 

auctoralibus reperilur, temporibus 

delissimi imperatoris fuisse cognoscitur, qui omnes 

totius orbis sub se judices suo nomine vocari 

censuit: cnjns quarto anno B. Aper episcopus 

ordinatus , undecimo hominem exuit. Eadem de 

verbo ad verbumpariter legunturin catalogo al L 

tero, sire Cedulis seu Epitaphiis episcoporum 

ejusdem cimtatis. Erant nimirum compilatoresilli 

istius rhnm sententim assertores , gu(B S. Mansue- 

tum primum Tullensium episcopum, post quem 

S. Aper septimus recensetv/r, aS, Petro Apostolo- 

inni principe missum esse affirmavit. Sed opus non 

esl opinionem hanc kic discutere, quam tum 

apud atios, tum apudnos tom. i Septembris ad 

liirm iii ( ubi deS.Mansueto actum est, refuta- 

lam kabes, mitio episcopatois illius ad seculum 

quartvm, rivead Constantvni Magni wlfiliorum 

ejus, imperium relato. 

15 Pro s. Apro ab Adriani imperatoris mta- 
ie longius amovendo mvictum argumentum prm- 
bei 5. iuspiciimtas, cuipost Vrsum successisse 
Sanctum nostrum elogiorum coltectores ceterit car 
talogis consentiunt. iuspicium enim huncmsum 
esse, cki inscripta exstat epistola 17 lib. 4 s.Si- 
'ioiiti \pollinaris, ejusdemquc ohitnm rircn a„- 
"<"" Christi J7s collocandum esse, probamt Sol- 
lerius noster tom. u Tulii, ad diem sxvin quo 
''" / "'"' MabUlonius in Annalibus Benedictinis 
">"'■ ' " (/ """"'" rhn,,i 579, ii„m. 78 censet scri- 

quiaad Adnanumimperatoremretulit, quodin i/ 
'" ftwttfemfa """< 6et7 de Adriano Cabilo- 

"" ■ l> " 1 "'" { *9*rat. verun, idmihi minime 

><■<:; <>rn, quemcumque e dnobus c - 

pUl *» twdatusannalista hic designaverii 

Merquejudicem iUumacogm eimpera- 

""'■' ^dhHnmt, dum msulsa prorsusfZblua 

f"*** imperatorem J , , , 

^P^persuaderetenta^ 

iV/T con ^^^^:XemporibusAto 
"' <»W«™>I imperatoris fuisse cogaoS ,' i 

5?" t0UUS wbis *'"' - J"^,s suo no ; ' 

™~ L « - hmedejudic ZeUaZ 

";7" ""— ' CabiloneminXSem 



Parisina awu 1685 sunt 38, 39 e t u, „/,. 
9P, 80 et 84, ex quibus hujus Apri y,,',,. CQ h 
pendium juverit exhibuisse. Hic [per divuiig 7 ^ 
ftuens uxorem duxerat nomine Amandam 
qua etiam libcros susceperat, prout ex h ln 
epistola 39, altbiSO mdubitatum est. Auctoi 
sertationum in S. Paulini Nolani VitametttsL 
pta, quas post prmdictam editionem Parisienst 
habes, disseft ~> , cap.% ftlios complures, n '!■ 
linin trihttit. laudans epistolam mox citatam- 
qua licet Uberos eis fuisse, ut dixi, persm 
sit, hos tamen complures, et ex his unam fi. 
liam fuisse, nonextundet. Et de filia quidemii 
cepii illum hmc S. Paulini Apro simul ac i, m ,„ 
dm de sanctissimm vitm statu gratulantis periodut ■ 
i ijficia enim ft eloquia litterarum vestrarnm 
iiulicant, quam ampla possessio uoljis, et qn^m 
fertilis terra Deo siiis ; jam tricesimum frucium 
de vestra inter vos continentia proferentes, et 
quoti.lianis fidei communis argumenlis sexagesimo 
propinquantes, et de prole virginea centesimam 
pollicentes. 

17 Vii-gineam prolem, qua S. Paulinus casta 
continentim opera haud dubie designavit, auci 
illr <ie il/orum /iliu mfeliciter interpretatus est. Dj 
filiorum quoque seu liberorum r,,j,i,, lu ,,,„/,.,„ i. 
epistola nihil legitur prmter hmc : Scribilis, impe- 
dimenta vestri esse propositi possessiones filiorum 
<pii causa sinl aecessitatis istius, cruaterrena cu- 
ratis, cum caelestia desideretis. Jiwc autem nn 
dicipotuerunt, etsi duos tantum vel tres liberot 
habuissent. Incerttm Uaqnc est, quot liberi iu 
fiirrnit, sed duossaltem fuisse constat, Xdcm iper, 
teste eodcin s. Paulino in epistola38, aliasW, 
pro tribunalibus advocatum egerat, et in tribu- 
nalibus judicem; nec immunis fuerat superhia, 
qumhujusmbdimuniissoletadhmrere. Verumpost- 
ea ad meliora conversus, una cum conjuge sm 
imandatotum srse Deo tradidit. Hinc laudatm 
Paulinus ibidem ait : Destruetns es a superbo, 
assumptus in hninilem, depositus ab iniqua |to- 
tentise sede, ut in pacis atque justilias solio loca- 
reris ; inanitns es :i divite, ui diteris in paupere; 
et ab ill» supervaruas «lislentionis saturitale TO- 
cuatus es, ui veris pi;e paupertatis bonis im- 
plearis, esuriens justitiam. 

■18 Ubi nunc tu ille es aliquando terribilis, i 
vel pro tribunalibus advocatus, vel in tribunali 



i. ti 



bus judex ■ Ubi i 



na illa cervix, tunc verius, 



1" minc dc te mentiius es; tauri pinguis, quo- 
modo facta est docilis ac tenuis in jugo Chrisli, 
&* qno conversus ingemuisti : e1 bene placilao 
esl iii te Deo, sicut super vilulum novelluml 
Deposita cervicelauri fractus * es in mansueiadt 
° em ll0v ' s illius, qui agnovit possessorem suum* 
Beau ocuu' eorum, qui hajc in te Dei mirabilla 
conspiciunt; et si iil i miserrimi, qui videntes awj 
vident. etc. Bmcsane vnsignem [pri mutationM 
stgnificant / sed utrum is ad meliores tantum im 
res, an etiam a paganismo vel hmresi ad Ckrisfi 
mem tumprimum ronrcrsm fuisse dicendus ■«(, 
'""' r ne <>tericos non ita convenit, iuctor Obsem 
""<""> '"I epistolas x. Paulini dissertatione citaUk 
'"?'■ '• e« post htinr Tillemontius tom. U U* 
""""'Htorum, N ot a H m s . Paulinum . aliiq^ 
u " sl '»t- wm tum primum baptixatum, aul a* 
(ositn invrcs! , CtnhoUram /it/rn, amplexum fuM 
„77 dmt > * md '" nnsiola 38, alias H 
2" S : t'"» 1 »" de A pro dicta occurranU 
, ' "'" de Mechumeno ab in/antia de myst* 
>' ; h '-'*><<i>>i<<ntructo, actumrecensbaptiteto 
r 'i"«-»r, non possi,,,. 

19 Pao" 



P 



*j 



1)1 E DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



ac insignts 
lirtutes 



. atdem 

Pttulmi ept 
El 



I 19 Paulini verba aceipe. Beatus es, urater, 
inquit, el bene Libi erit, qnia nou carne el san- 
guine, sed, Spiritu caelestis Patris revelante, «liili- 
cisti, quod te inconoossa flde tenere, el libera 
voce proQleri , Banctissimo ad me epistols tuaa 
flne Qrmasti; Christnm Jesum cruciflxum , Dei 
Filium Deum, ciii fleclilur omne genu terre- 
strium , cffilestium el infernornm; et quem ad 
dexterara virtutis et io gloria esse Dei Patris, 
omnis lingua conflletnr. Hunc lu Dominum el 
Deum Qoslrum, qnia non EBstimabitur alias ad 
eum, toio arcanm pietatis mysterio amplexus, 
Douiinum et Deum Dei Filium ante secula, fa- 
clum ex semine David in hoc seculo; et nnnc 
ex resurreclione mortuorum in spem sternitatis 
humanaB viventem iu secula, ut est, credis; el 
ut credis praadicas. ffme, inquam, isti non nisi 
adrecens baptixatum, qui diupaganus vixerat t 
aut certe ab hmresi in Ec\ lesiam admissum dicta 
accipi posse arbitrantur. Von oidsa tamen, cur 
hmc eadem dici non potuerint de homine etiama 
pueris Christiano ac Catholico, qui, cum vitam 
secundum religionis sumprmeepta mimmt exegis- 
set, mysterio Incamationis Dominicm attentius per - 

H penso motus, speque beatm resurrectionis excita- 
tus, mundanis rebus ttunfiwm remittens, Christi 
humilitatem presse seqni cceperat, ui ejusdem bea- 
uv mternitatis particeps fieri mereretwr. 

20 Certe in nulla <■ tribus epistolis ulla fit de 
paganismo auth&rcsimentio; sedi i in idetn 
epistola 88 omnis odii causa . quo [prum amici 
oliin sui persequebantur, non in susc piam Christi 
fidem , sed ni oitm humilitatem rejicitur. SU enim 
Paulinus eum ibidem alloquitur : Merito gloria- 
ris , venerandissime frater, et in exsultatione di- 
cis, hinc te ipsum tibi credere, quod Christia- 

nus sis , i| te odisse coepe rint , qui diligebant, 

el dcs|iiiTri' . qui tiinclunt ; ei ipse tibi conscius 
es, quia si tu ipse tanti apud te esses, seque ut 
solebant, et diligerent te el venerarentur. Vttnc 
ad cetera procedamus. tn editione Operum S. Pau- 
iiin , q um anno /6*22 intverpim ej officina Plan- 
tiniana cum notis Frontonis Ducmi ac Heriberti 
Rosweydi prodtil, laadata r/iistala -V.V , qum ib\ 
29 est, Ail Aprnm episcopum inscribitur; quam 
dignitatem ipsi tum negat auctor Dissertationum 
ad editionem Parisisnsem, contenden m prc- 

sbyterum fuisse; quodetiam laudatus Tillemon 
verisimiie putat. it mihi oppositum non impro- 
babile mdetur; difficile enim est de solo presbyte- 
ratu interpretari, qum in eadem epistola de ejus* 
ilriu sede atque sacerdotio leguntur, 
'21 Etarus , ut scribis, ail ibi Paulinus . ur- . 
adiptosdaiis, j,; um rroquentalor, familiare secretum taciti ru- 
ris adamasti, non otium negotio prsferens, ne- 
que te Ecclesiaslicffl utilitati subtrahens , sed jam 
pene forensibus turbis fflmulos ecclesiarum tu- 
multus et cencilia inquieta declinans. Arbitror 
autem id ipsum majoribns Ecclesiae utititatibus, 
prfflparari, quod salubri consilio instructioni san- 
ctffl vacas, et intenlu ludiis spiritalibus, quibus 
solitudo amica est, formas in te quotidie, confir- 
masque Christum, quo el servus utilior , ei ma- 
gister doctior, digniorem le ea * , in qua nutu 
Dei posilus es, sede perficias, opere pariter et 
verbo potens, nl lingua et mente tibi concors 
reram te apostolics disciplinae formulam pras- 
bea . prscepti Dominici actor ei doctor. tta de- 
iiiinn constabit, non humano suffragio ; sed ilivi- 
no te esse judicio sacerdotem. id unum in toto 
hoc textu opposita- scntnuim faret. quod Paulinus 
Aprum suum non episcopum, sed sacerdotem </<- 



C 



al. ei 



»9 

cai. qum eox tamen episa . presbyteris com- 

munis est, cetera episcopum potius, quam presby- 
terum indicant. 

29 Porro illustre istud par conjugum continen- 
tia sanctissim* cohabitabat, a mut/uis 

virtutum exemplis in dies magnos profectui fa- 
ciebat. Vrnn ef conjux (ejus Amanda I inquit 
S. PauHnus in epistola >'>. alias :/ ad iprum, 
aondus ad mollitudinera vel avaritiam viro suo, 
sed ad continentiam et fortitudinera redux in ossa 
viri , magna iilius divini cum Ecctesia conjogii 
semulatione mirabilis est , qnam in tuam onitatem 
redactam ' ac redditara . el spiritalibus libi lanto 
flrmioribus . quanto castioribus . oexibns caritaa 
Christi copulat, incujus corpus transistis avestro. 
\stud quoquo egregia mulier mro suo prmstitit, 
quod, itt is D rique suo melius ■ 

posset , ipsa domesticm rei facuitatumque com- 
niiiimini cv/ram sola gereret. Hinc taudatus Pau- 
linus; Benedicta Irac, ait , inter mulieres, et hac 
quoque devotione fldelis el acceptissime Do ni 
no , qua se oecessitatibus seculi pro te, veiul 
queedam procellis in immobili scopulo stabilita 
turris , opposuit. Hmc eadem ibidem pluribus /n-a- 
sequitur, ac inter cetera magis sese explicans, de- 
iniim ait : Curat illa seculi curaa, ne tu 
possidere videtur, ne tu possidearis ;i mundo, 
el ni possidearis a Christo. . . Nam sine animi capti- 
vitate rem captivitatis in libertate spiritus admini- 
slrans, flrmavil mannssnas in opera virlutis, ... 
uecessaria divisione reddens per se Csesari, quaa 
siini Cssaris ; ul , cjuae Dei sunl , pcr te mi- 
uistret Deo. Plura curiosus lector ibidem re- 
periet- 

23 Ceterum conversionem suam \per S. Pau- 
,iuii olim haud dubie sibi noto, per litteras 
significaeit , adquaskic per epistolam 88, alias 
2'J respondit, tnscripsitque Sanclo el merito ve- 
ucratiili ne dilectissimn fratii Apro 1'auliuus. Duo 
autem in hac epi&tola prmcipue agil Paulinus, 
nempt \tt ipro dt feHci conversione sua congra- 
tuletur, utque contra pra\ orum odia ct injw iat 

in prOpOSitO rnnfirinrl , munfflh/ nr . „un minan 

studio rcs divinas animmque projectum curanda 
esse, quam olim humana negotia tractaverit. \l- 
tera epistota, nempe 39, alias 80, *"- inscripta 
cst. : Sanctis el nftrito venerabilibus ac dilectissi 
mis fratritms Apro el Amandaa Paulinus el The- 
rasia (S. 1'aitlnu uxor) peccatores. Ihrr saluta- 
nn iiHitnla df r.irtdrndn antmtv atjra , moduttt 

tjiir, i/iki id fim dcbeat, piis istis conjugibus, in 
prmdio suo etiam tumruslicantibus, proponit. iV- 

,lrlnr aulrm unn ad mininniui aiiuu pOSt /'■■iorcili 

scripta fuisse . cum S. Paulmus in ea significet, 
soluisse iprum annuas ad ipsum litteras dare ; 
OfScia enim , inquiens, ct eloquia litterarnm ve- 
strarum , quee nobis largiter annuo commeatu pen- 
ditis, indicant, quam ampla possessio nobis, et 
quam fertilis terra Deo Btis. Denique in epislola 
il, aliasSi, eodem modo inscripta, mamtatem 
simul atque efficaciam Apri tn tcribendis litte- 
ris laudat, Vmandm tedulam curam ei carita- 
tem in administrandis rebus domesticis insigni 
elogio prosequitur, et filiorum educationm \ 
mendai, ac utriusque denique preces flagUat. 

■i\ Itaque, nt ad qumstionem propositam rtdeor 
mus, hunc tprum multt eumdem cum tynony- 
mosanctol Tuliensi crediderunt, refra- 

busaliis, ■■, Sancti nostri gestis , nec 

rnm ejusdem tedis tempore convenire posse arbj- 
trantur. Tnterpriores fuii Emvnentissimus Baro- 
niits , quiifl \niKitah. ail Martt/rologium Homa- 

num 



ArCTORE 

c.s. 



ytttdioso U- 
dnri 



ni. raduotan 



hic tro 

hi,- 



nonnullii vi- 

ii <■ i < t m 



6o 



DE S. APRO EPISCOPO CONFESSORE 



JLUCTORE 

c. s 



nwn hoc dif sir aii 

in labulis episcoporom Tollensiam 

psit Democliares. 



quoiputamn 

verum non 

tm. 



ob raliones. 



Ponitur hic septimns ordine 
(jnas descri- 
Hic r\ causidico monachus, 
et ex monacbo esl fectns episcopna, de quo S. 
Panlinns episcopns Dfolanus, epist. 27, 28 et 29, 
in quilnis de ipso ftwius. Petrus Franciseus Ckiffe* 
tius in Paulinoittusiralo, partc 2, cap. 22 monet 
nutias quidem a S. Paulino ad Aprum jam epieco- 
pum HUerasdatas esse, sedsubdittQu&nmseriiL- 
de Aprum Tulli Lencornm. . . episcopnm fuisse , 

nemo dubitei. Eamdcm opinionem secuti sunt 
Claudius Robertus inGallia Christiana, Jacobus 
Longueval tom. / Sistorim ecciesim Gallicanm ser* 
nwne Gallico conscriptm, lib, 3, pag. 406. ct 
Bailletus in Vitis Sanctorum ad hunc diem : Au- 
ctor rero Disscrtationum in Yitam et scripta S. 
Paulini Notani, de guo supra smpe meminimus, 
in utramque partcm arijumcnla proponit, necquam 
tencat, edicit. Huic presse adhmsit Titiemontius 
iom. U Monumentorum, Nota 44 in S. Pattii- 
num, uhi easdem rationes perpendens, qumstio- 
nemin dubio reliquit, nisi quod Aprum Pauiini 
a Tullensi Episcopo distinguendum esse fateatur, 
si hic post S. Auspicium eam sedem occupaverit. 
ll 25 Contra Sammarthani fratres tom. S Gallim 
ChrUtianm, Franciscus Biquet, magnus Prior S. 
Deodatiui Vosago, insuoGallico Systhemate epi- 
scoporum Tuliensium, quodMs. ad majores meos 
olim mtiii curavit, et Calmetus tom. i. iiisto- 
ria: lotharingicm, lib. 6, num. 23, et tih.7, 
mm. xi contendunt, S. Aprum TuUensem episco- 
piim (i synonymo S. Paulini amico omnino dis- 
tinguendum esse; quod mihi quoque verum ride- 
tur. Rationes autem has allcgant : in primis in 
omnibus Tullensium episcoporum vetustis Catalo- 
gis S. Aper posi Ursum A uspicio proxime succcssis- 
selegitur; constat autem, S. Auspicium diu post 

medunnsrriili outnlt Tnttfusrm scdem tcnuisse 
cumdemqne circa annum 478 aut etiam uno al- 
teroveanno serius aut cilius vita junctum esse 
prout m Sylloga de ejusdcm cultu et yestis tom vi 
Juh\, addiem sxvm probamt Sollerius noster 
wi eo tantum dissentiens CoinHo, quod hic ipmm 
usque adannum 486 superesse potuisse, insinuas- 
set. Porrocum s. Paulmus Nolanus episcopus, cu- 
juegcsta illustratahabestom.vijunii die xxn 
^anno^vhrisiiana-iaf^Hani/estumestl 
Apmm iltum PauHni amicum, qualem hic eum 
desmbxt.Sanctum nostrum Ausjicii, medioT- 
10, 'MWMem esse non possc t nisi auis vetit n„„ 
jamdecrepttmmtat „„„ . ,,„,„ r 

Operum S Pauhnx, auctorque Dissertationum 
405 et 406 recte retulerit. Etenim qum de acta 

»£9«unt t dumseculovaledwt. ***?»- 

^ouAmc ^5?S^r^' 

emtenire. Paulini enim m '"""""■ mmme 

r*™.necTZ£Zto ' l "' US >'••'" 

«* «ro BpUcZ, P ^11 ™T* d ' s;r """" 

*^/wJKK! ',"'"'"''"'" '" i""'i'^ 



nihil de aduocaU 



ctans fuisse promotus. 
judicts officw, nihti <(f conjugc ejus ac lih 
curaque in horum graiiam pro re domJtll 
prmdiisque impensa legitur; imo conira ( /; ' Ca 
Sanctus, dum rcrumsuarum admmistrationem * 
cepit, cuncta, qua possidebat, in alimoniam nmu 
pcrum erogassc. 

27 Scio enuidem, ncc Yitam hanc, nec r 
logos Tullensium episcoporum tam certmfideie *' 

uitm torum rfrilns in dithium vocari possit'\ ' 
tamen ob sohm Apri nomen t quod cum snvra 
piicatis adjuneiis legitwr apud scriptorem cjus&L 
sccuti , quo Tullensis ille Episcopus floruit uh^ 
dUsentirenec necessenecmquumputo. Addt av l 
m jntmorum episcoporum series qum in Cat l 
gis legitur, nonparum confirmetur ex jnvenffe 
ne sacrorum corpnrum , qum anno /toj contiqjt 
utrccte observavit Riquetus, jam alias laudatus 
Hic enim laudans quoddam instrumentum, niod 
Gallice Processum yerbalem appellat, eta'puHh 
ne episcoj o factum ait , afjtrmat in ecclesia subur- 
bana S. Mansufti a/ino prascitato corpora SS \l 
chm, Celsini, Auspieiiet Vrsi reperta fuisse. Dt 
eadem inventione agit etiam Mabillonius tom.S 
Annatium, ad annttm Christi H07 , ntim. 50 
uhi rempaulomagis explicat, scribitque contigisti 
occasione nom fabricm , cui Theomarus, ejusdem 
lociabbas, tum insistebat , inventaque fuissetm 
feretra, qiiorum duo continebant ossa primonim 
Tullensis ecclesiae episcoporum, Amonis scilicet 
qui S. Mansueto proxime successit, Alchae Cel- 
sini , Auspicii et Ursi , cum eorum sandaliis, aliis 
que pontificalibns indumentis. in margine ver- 
laudat Annkcl. to. 3, p. 459, ex quibus in texto 
docet, ea detecta fuisse in crijpta opere caementa- 
rii (rerha inslrumenti surtt ) in modum arcua 
Iriumphalis curvata et rotunda. 

28 Hisce quoad rei gestm substantiam consona- 
Calnifius in utraque Historim lotharingicm cdiiio 
ne, inpriorinempe tom. i, col. jJOJ, in posterio- 
ri autem tom.2, col. 347 ct sequenti ; verum in 
eo a Mabillonio discrepat, quod cum Riqueto tan- 
tumquatuor episcoporum corpora , videlicet U- 
chm, Celsini, Auspicii et Ursi, omissoAmone, n- 
censeat, quorum ea corpora esse, ex sandalia 
aliisque pontificalibus indumentis judicatum /uis- 
sc affirmat. Vtrobique autem Analect. t. :i, p. 159 
cum Mabiltonio citat ; per qnm quale Opus desi- 
gnent, non assequor; nam in Mabillonii quidem 
Analectis tam tomis 4 se;uto clapso editis, quarn 
umco volumine anno 4723 rccnsts, de hoc anju- 
mento nihil plane reperio. Ilinc discernere non 
posstim, quisextribus his scriptoribus veritatem 
uttigeru; vncertus enim hmreo, utrum inter ea 
corpora etwm Amonis repertum sit, et aneadem 
prmdtctorum antistitum esse , ex solis sandaliis, 
cetensque ornamenHs innotuerit. Uttamen Mahil- 
tonium m recmsmdo S. Amonis corpore errasst 
potxus credamus t suadent Cedulm seuEpitaphk 
epxscoporum Tullensium apud Calmetum sapiM 
taudatum, vn quibustam in S. Amonis, quam i* 
liermanni elogio istius Sancticorpus ab eodem 
aermannoexs Mansueti ecclesia, ubi primum 
seputtum /uerat, in atiam ecclcsiam transiatm 
fuwe dtcuur. Hermannus autem tiigesimus quin- 
™ ej t H »«** episcopus numeratur, Pibe 

1C ™ Q ""''" trigesimus octavus. 

utad Rtquetum redeamus, hic exprmdicta 
'worurn corporum inventione communem eorum 
J ?/,' Mansuet0 tepulturam, et ex communi 
ZTZ"^ 6 '*** *™ ^oque corum in Cata- 
logis stabduam confirmari censuit. Et merito; 

fiam 



i 

t 

s 

I 

;: " 






DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



6i 



tx dvh 
trmpus epi- 
scopatus et 
mortU tjus 
uteumque 
eruttvr. 



nam quinquc istos s. Uantusii proximoi tueces~ 
$ores in eadem eum iilo ecelesia sepultos fuiese t 
faudatm Cedula testantur; sanctus tero Aper in 
altera eccletia ab illo mdificari eapta, alttque 
passim mcoessores ejus fiumaUfuere, donec t.u- 
detmus seculo x paucis annis inchoato primus 
omnium cpiscoporum Tullensium m eeelesia ratfie- 

drali sna intra urhrin sr/>rhri nihut. rum sr/ml- 
turam suaai in S. Apri suburbana mnrr dcce$SO- 
riim suorum antejam dclegisset. H&cratio etiam. 
fortius urgcret, $i, ut Riquetus af/irmal , omncs S. 
Apn successorei ad Ludelmum usqut in eadem s. 
Apri ecciesia, nullum m S. Mansueti t sepultos 
esse constarrt ; quod eum iisdem Cedulit non eon- 

remt, ncr nltrnns inquirerc lihct. hl satis mihi 

est ostendisse, nihil tsse , ew ab spUcoporum se- 
rie a Mansueto usque ad Aprum m antiquioribus 
Tullensium catalogis exhibita reeedamus , quam 
rtinm aliundc vcrisimilem esse, probatur. 
30 Porro runi rr dictis constct, S. Axtspicium 

Cirra aiinu/n (78, '"" "''"' """ 'iiulhs annispOSt, 

ex hac nhi commigrasse, cumque kunc inter et S. 
Apnim Vrsus i/n Cataiogis medius inseratur, qui 
quamdiu episcopatu functus fuerit, nescitur;di~ 
cendus est Sanctus noster ad Tullensem Leucorum 

sedcm suh (innn sm/li t/ninti , rcl inthttm srrh 

permiisse . proui etiam Uiqueto, Calmeto, ac 
novissime Limpeno nostro tom. i Septembris, pag. 

623 risinn est. hcnif/uc dc icin/iorc , quo illnm 
frniiit . rn Ihstiiria Titllensiinn c/nsco/iornm, etin 
laudatis Cedulis sir lei/if.nr : llir septem annis 
tunclus est pontiflcali sede ; ideoquemortem ipsius 
circa ejusdem seculi quinti finem, vel proxime 
Htbsecuti initium collocavi; nam quod e&- 
dem Cedula kabent , eum temporibus Adrianicru- 
delissirai imperatoris fuisse, ex supra dictis ad fa- 
Imlas ablegandum est. 



§ III. Sancti patria : an is idem sit cum 
amico S. Sidonii Apollinaris : ecclesia 
ab eo aedificari ccopta, in qua scpultus 
est, a successore pcrficitur. 



D 



Prope Treeas 
i« vico Tran- 
quitlo natus 

ittritur 



'e S. Apri nostri patria et parentihus Vita 
recudcnda kmc ait : B. Aper in SUburbio Au- 
gustae Trecorum, vico, qui Tranquillus dicitur, 

pnrsenlis vit;i- simipsil exordium , noliilibus et, 

quod excellentius est, Cbristianis parentibus edi- 
tns. lliscr fihtne consonat elogvum w posteriori 
Catalogo,»scu in Cedulis episcoporum TuUensium, 
quod e.r har i ita desumptum est. Locum hunc m- 
colis Trancaust hodiedum dici, inter alios scribit 
Nicolaus Camuzatus suh finem Misr.ellaneoriim 
ki&toricorum i/n Promptuario sacrarum antiquita- 

tnm Tnciissiiiir ilnrrr.sis, aiiqUC ilhim rirniuin rs- 

se ejusdem dia*cesis a novem milliaribus dissitum 

ab urbc Tricassina, vulgo Troyes , tn Campania, 
cujus ea caputest. Pari distanUa ab eadem urbe 
vieum Tranrani ml (luvioium Sornie positum ex- 
hibet Guilielmus de Vlsle in Tahuln <jeographica 
Mmdionahs fiartis Campaniai. Scd quomodo San- 
ctus verbis mox laudatis in suhurhio Atlgustffl 
Trecorum natns dicitur, si vicui Tranquillus u 
ipse sit,qui hodiedum Trancaut appellatur > Dif- 
ftcnltatem hanc jam advertit Cupcrus noster, et a 



I- 



Tricassinis aut Tullensibus cdoceri pctiit , tom> i\ akctobr 
Jnhi a<i (hrm w tn Commentario prmvio ml Acta s 
sanctif rtn/i/iis [pronim , S. Ipri sororis t m v'*"- 
bus per ron/rrhiram rr hiifiis Sanrti I itu forma- 

lam, t/isa ni Buburbio Augustffl Treoorum, vi- 
co, qui Tranquillu- dicitur, similiter nata essc 

nnrrutitr, 

39 Utisthmc roiirilicmus, dicendus rst hiogra- qnod diffteut- 
filtns nirrm snlnirltilllll improprir USUTpasSC pro ("tem ali- 

territorio, si/oe agro urbi Trieassinm subjecto, auA 't uam P ati ^r. 
Sanctut noster m Hodiemo rico Trancaul m lucem 

eihtns imn cst. Siiliurliiiirn 171 improprio Ulo srnsu 
ctiam ailhtlnitt V sahihrnjif hioijranhiis n/iu<l Ma- 

bilionium Sec. S Benedictino, pag. f.v;, num.4$. 
Simili nn'ii'1 ibidem pag. toin in eharta Eligi\ 
usurpatur, uti n alibi apud Cangium in Glossa- 

rio, quod ntlrn pOtest. ln /icrnntu/iio Tullrnsi 

Breviario M$. Musei nostn . licei (ectiones de S. 

KpTOeX har \ itn | niiriu tttihr st/tt. ti/ntssti Itimcn ro- 

ce vico, sic legitur, quasi Tranquillus ipsius sub 

nrhn tnrtihiihim fnrrit. ita cnnn htihri hrho I : 

B. Aper in suburbio Augustae Trechorum, qui 
Tranquillus dicitur, presentis vite sumpsit exor- 

dium ctr. Verumea \>ox vicus transcribentis ttitio 

/inhiit /iriffrrmith . rt /inor rr/iliraho firif/ilan i 
niilii, tlonec rratliti Trirnsstni ailt Tullensr- 

aliquid certius produxerint. 

33 iihimm hmc s. Apri Trecensis palria in tlta dtfficut- 

dubium OOCan potest SX S, Sidonii \pollinuris tns de Sancti 

epistota %4 libri i, n epistola n iibri ■'» ad quem ■ 1 " liria ' 

ihiiii A/iniin tlutis, i/ncm niiniirm cum SanCtO 
nostro rssr /ttissr , rrnsrt Tillciiiontiiis (nm. I i Mo- 

iitiiiicnt, Eccles., Nota (Avn S. Sidonium A/mlli- 
narem. Hunc autem iprum expatre Edno, ma 
tre Arrerna ortiun finssr , laudatUS Sidonius in 
priori epistola clare doeet, dum illum alloquens 
ait : Eiliins pater tibi , mater Arverns ost. Eum* 

dcm Claromontr in \nrnim nuhiin aut rrrtc ah 

infantia tducatum , litterisqut imbutum fuisse, 
ihidcm pariter significat, Claromontanos inducens 
de diuturna ipsius absentia his verbis conque- 

renfcs : Ouiil in te mali lantuiii, ingrate, coinmi- 

simus, ut per tot annos quondara humum allri- 
icni. nniir \flnt hosticum soiuni eflugias ? llic 
incunabula tua fovimus; bic vagientis infantiac 

lactentia incuilna formavimus; lur civicarum ba- 

julatare pondus ulnarum. Hinc avus tuus Fron- 
to, blandus tibi, silii severus; qui excmplo es- 
se potuisset his, quos babemus nos in exemplo. ^* 
iiinr avia Auspicia, quaa tilii post tuaa matris 
orbata decessum , dependil una curam duarum. 
Sed et matertera tua hinc et hinc fuit sanctior 
sanciis Froniina virginibus, ipiam verebatur ma- 
ter, pater vcnerabatur , suramffl abstinentiss puel- 
la, summi rigoris ac lldei ingentis , sic Deum 
timens, ut ah bominibus tnetueretur. Hic te im- 
buendum libcralihus disriplinis ^rammatici rhe- 
torisqne stmlia lloreulia, monitu cerlante, fovcruiit ; 

unile tu non tam mediocriter iuslitutus existis, 
ut tibi liceat Arvernos vel propter Litleras non 

amare. Iltfr ct ahn ihtdcm Sidonius, Ut \/niim 

suum iu /Eduis habitantem ad Claromontanos 
revocaret; is enim totius cjus epistolB scopus 

crat. 

34 /" al/cra rrro r/nstohi ipsum a/md rajt'iiM*s ( tiitidm I 

rrl Calenses aul Calentes , ut atii legunt, Rajas, f,,m A i" 

in irrcrnia, i/uaiitum n/i/inrct , rtimniorantrin , 
,,i iirhnn atl thrs Rogationum SCCUm trnnsii/rn- 

dos invitat: idque eum tanto libentius facturum 
s/irrat , i/tio sanctius dies isti tx s '. Hamerti 
vieniiensis episcopi institutione ibidem agebantut\ 
in lns (Rogationibus) inquit , quas supra fatus 

sum- 



UCTORF 

I s 



62 

Mimmus mec&osfS. Uamerm) el protolit pw* 
ter el contolit, jejunatur, oratur, psalutur, ne- 

tuf \ t \ w,n- te fesla cervicum uumilialarum, ei 
sternacium civium suspiriosa contubernia, peto; 
etii spirilualem onimum tunm bene metior, mo- 
iiius renies, quod non ad epufes, sed aa 
lacrymasevocaris. Vale. Porro ne hu tper vdem 
ancto TullensiEpiscopocredatiur, nihil ob- 
stat, nist patna Trecensis a biographo asserta. 
jnprimis tempus recte convenit : sanctus enxm 
Sidonius [poltinaris subfinem anni M, vel mt- 
tiumsequentii \rvemensiepiscopatuinitiatus, ctr- 
m annum Christi (88 obiit, ut inOpere nostro 
tom. i\ iugusti ad diem xxw "< Commentano 
historit ode ejusdem Sanctigestis ostensum est §§ 5 
ttiO. Idem u dictis epistolam iO libri 7 scii- 
psitad iuspicium, cuiS. Aper nosterpost Ursum 
successit; idemque de laudato iuspicio veluti 
iiiin mtate grandmvo in epistola 47 libri 4 ad Ar- 
vogastum seu irbogastum meminit. fn citatis ve- 
ro ad Aprum suum litleris sic loquitur, ut kic 



DE S . APKO EPISCOPO CONFESSORE , 

lensi, octogvnta milliaribus Claromonte & 
resedisset. 

37 Ad hmc respondeo, primum et ,<(,,, 
argumentum nihilisti opinioni officere, secund 
quam em lUtermS. Apro nondum episcop . 

sunt.Secundaratio tanti ,,„„ '/"'' 



fuisse dicenu™ ..■ - «« . ■»**<, , um , p orM j 

tst, quanti biographus, qui quatuor circi 
cuiis juniorest, nec monumenta laudat, JJ 
sua didicerit, ct de ceteris Sancti gestis »Z? 
r/(/ noiiiKuii suam perventssr . .^/,. s - ,„,1,,,,!, ,,„'''" 
ob rem ipsius auctoritas mihi tanti non e*( 
Vrecensem Sancti patriam pro indubitata kablal 
Fatendum tamen est, minorem civitatis /,-„■,,,'. 
7wc a Tullensi distantiam biograpko favere 
n,v atfutn />"i>"ssr csse Apriim Sidonii an 
ideoque non ausim alteruVr%m partem certo ai 
firmare. Si autem Trem Sanctus noster reipL 
natussit, potuit is a S. Lupo institui, qui rj-t 
censem episcopatum ad p/nnum usque (79 8a « 
ri.ssuiir rexit, proui m Opere nostro ad dim 
xxisJtilii ostensum est. Inter epistolas > 



Brt 



B 



aU quem 1 1 

W«ll( (/Uffl 



S Sidonti 
IpollU 
qui iper 



\wjam episcopus fuisse, dum scriberet; nec Massiliensis presbyteri exstat etiam una, 5 
de provecta Apri mtate meminit, ut is juvenis 
faciU esse potuerit , quando em litterm ad ipsum 
datm fuerunt. 

38 Fuerit igitur \per tum 25 vel 30 anno- 
rum, dum eas accepit, nondum sexagenariam 

ifttitrm utlii/issrt sith finem sn-u/i .» n/ iniinnn (',, 

quo tempore S.Aper noster ad episcopatum evectus 
fuisse dicendus est; neque desunt idmtatis oegeti 
senes, et episcopalibus muniis idonei. Cetera quo- 
que, qum de [pri sui parentibus, piaque ac li- 
beraU educatione Sidonius commemorat, satiscon- 
uniunt cum dictis biographi, quiSancto nobiles 
n Christianos parentes, similemque institutionem 
non obscure attribuit. In eo tamen iidem denuo 
discrepant, >/<i<><f Sidonius in eptstola '21 de prm- 
diis, qumille wi [rvernia possidebat, loquatur, 
biographw t>ero apudnos num. % de Sancto dicai : 
Wolescentiaj annos ingressus, cum rerum sua- 
rum potesialem habere ccepissel , tantam circa 
pauperes curam liabebat, m in eorum alimenta 

c I;1 1 l l" a ' possederat, erogaret. Verum hto 

Sancti ni pauperesmunificentiaforsitan nonnihil 

**W'rm est, et scnptor Ule de Sancti gestis mgraT«cen7e""teHcem""a< 

l ""' u ": '"""""- ^. "" "' -"' trroris formidi, ven m cord. i™ 

neqneant t qnm ex istis narrat 

MPranwcus Hiquetusin .1/,. novo Systhcma- 

\ esu f Galh !;f e P wo Porummensium t suprasmpe 

"'" / " / "' lllum SlJ ' MieiM ypruma Tul- 

" Ml W**»po omnino distinguendum putat <i<>- 
**.*** ils > au **»too t necmihimagnipon- 



**™*'?*Mur.Sid , niriiu^iiruistul,, 

l^^^oposscHbeba^eor ordilemad- 

T' V '"'" Pap ®' > erbi ^ratia, Ambrosio «J 
$™V™m**ignificat;q m cox in epiglattil 

'"'"''"'■'""■'i idApr .aliosquefqui^l 

i ■ ^ruiiiXZ rs x :rv 

sarrrsiK ::/: 

i *» ^Tfi^AT 



V"' ^ ^aci. 



r **titterasdidicisi 

'''"" JHque- 



omontana 
tasse, (inni eam scrii 



"'/""'■"""■'"^c/mi,, 

Staomui. cum l,,,- .11 77. """'* tu " f ^rn^u 

kbrand £,2^^^^ »*■ 

'■" A P*-*lUvncivita(e Tul- 



videhcet ad Aprum ei. Verum , quorum prionni 
eumdem cum lullensi esse posse, opinatur Titft* 
monlius supra citatus ; sed, utipsc quoque 
prmtemomen nikilest, quod i</ itaesse suadeei 

38 Cetera S. Apri gesta t qum biographus tradi^ 
commentatione non indigent, et adjectis mm 
nostro annotatis satis poterant illustrari; deejh 
clesia tamen ab i/>s<> mdificari ccepta, et a succw- 
sor« ejusperfecta , monasterioque postmodum ou- 
ctu. liir /xiiirti, plura § sequenti dicenda sunt. 
Biographusde kujus ecclesim initiissic habet wtn* 
9 : [nstante autem jam tempore, quo Eleclum 
suum Dominus posl vitae hujus excursa sladia 
remunerare decreverat, ctepit idem Sanctus Dej 
quandam extra muros urbis, cui gloriose praaa* 
debat, a^diflcare basilicam, quo ibi fidelium ple- 
be conveniente, i|tiotidinua Eivlesim accrcscerenl 
lucra, el assidua diabolo Qerenl detrimenta. Sed 
cum jiini aUquantulum eam in allitudinem aedu> 
cando sublimasset, priusquam supremam manum 
operi imponeret, coepil Dei Pamulus ieiiiiih co> 
poris inilrmitate stimulari. Qua per dies singuloB 

ad Christum , quem vi- 
prasstolabatur ascen- 
sum. Omnes igitur, quos Christo acqui ierat, 
universamque ecclesiam suam commendans Do- 
mino , . . . immaculatum spiritum Conditori re- 
fudit. 

39 Deinde postquam dixit, sancti Episcofl 
corpuscum communi omnium luctu ad eam efc 
clesiam nondumperfectamdelatum fuisse, <■' »<>"' 
nulla sepullurm adjuncta narravit, num. xi & 
progreditur : Pacta igitur sancti Viri oificiosissi* 
'I"' sepultura, inchoatum illius templi sedificioni 
sumraa populi devotione compietum esfc EaM 
plane, admixtatamen fabula t habet auctor Cv 
talogi 1,1 eadem Historia episcoporum Tullensim 
apud Calmetum cap. 82, ubi eam ecclesim /" , '" 
fectionem Albauldo, proximo S. Apri succestff 
" adscribens, ait : Successit vero illi domnifl 
Albauldus episcopus, viregregius, omnique boni- 
^ tc conspicuus. ls desiderabile votum sui f' 1 " 
de cessoris adimplevit, et ecclesiam, quam ''"" 
!' cril1 s A|Hfr, Mi-aci studio prsecdificaTit, -M ne 
Ifllbl [ill, ' Ies viros sub Apostolorum exemplo * 
cturos congregans, Apostolicum privilegiura <><■ 
eodem coanobio nactus est a summis Ponafiabfl 
™pw martyribus Stephano et Fabiano,uI in aff 
Wmssimis reperitur tomocartis. Consonat '•'""" 

f*re cerbxsalter catatogus, sive Cedulm episccf* 

ritnh 



i 






DIK DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



63 



Srror \ i 
reetus. 



rwn , nisi <jtn><l rn hoe suceessor itie Albinu 

tur. Quod OUttm \lhi,ul<l„s ,llr , rrl Mhiitus, 

prmiegium «• summis Pontificibus SS. Fabianoac 
G&ephano obtinuisst dicatur, fabulm suni ex "' 
opimone natm, qum S, Mansuetum u S. Pelro ipo- 
*!<>/<> Tuiiensibus episcopum datum esse eommmta 

BSt. 

40 Deindc, ut soleni fabutm sibiiwvicem non 
eohmrere, exiisdem Catalogis sequeretur , 
patum Tuliensem centum aut ampiius anno 
S. Apri obitum vacasse. rVam ctim n> iltis dicatur 
s. Aper anno xi imperii idrianij id est, Christi 
eirciter 428 obiisse, sanctus vero Fabianusab an- 
no Christi 236 usque ad 250, Stephanus autem 
probabihus <<■!■ anno 253 usque ad 26"3 Po 
eaium gesserint , admittenda trit ejusmodi vaca~ 
tio , si Albauldus " laudatis sanclis Pontificibus 
aliquod privittgium impetrarit, Hoc autem nec 
riim biographi, nec eum catalogorum verbis mox 
datis uttatenus convenit , ut consideranti patebit. 
frrir biographus diserte docet, inckoatm a Sancto 
ecdesioi moxposx ejusdem sepulturam pevficiendm 
admotas manutfuisse : ■ ■ ' neq milcest, 

tnncti Episcopi eorpui wi ea ecciesia a Tullensibus 
tepeliendum fuisse, nisi de eadem ocyus complen- 
</<i serio cogitassent. Sed de hisce fabulissatis est. 
Sammartham tom, 3 Gallim Ckristianm successo- 
rrn< s Apri Vlodium faciunt, quiconciiio iure- 
lut nensi l\ anno 549 subscriptus iegitur, ncc ta- 
men m Tullensibus eatalogis occurrit t putantque 
e»in<!nit ri i<! iii Atbauidum forte dictum fuisse, 
refragantt Riqueto, qui iiodium <ti> isto distinr 
cikik et serius *»<•>-, s^issr merito statuit. Plura 
<lr hac ecclesia < idt sequenti. 



XI. 

'JUOIh 

vtrat 



^ IV. Ecclesia Sancto dicata, et monasterio 
aucta : cetcra huc spectantia : aliae ee 
clesiae ipsi sacrse : corpus tianslatum, 
relatum, absconrlitum ct rcpcrtum : rc- 
liquiae alio delata), et miraculis illu- 
stratae. 



V, 



enerabile S. Apri corpus in sua, quam im- 
perfectam moriens reliquerat . ecciesia huma- 
tum /ttissr, prmcedenti $, ex biographo dictum 
est. idrm scriptor, eam ips\ Sanctomox <■'■ 

tam (<iissr if<i<lrin kis rrrlns njftrumt : Pacta igitur 

eancti Vir-i officiosissime sepultura, tochoalum ii- 
lius templi ;i ■iiiiifiiini siminm populi devotione 
oompletum est, quodque ex nomiue s. Apri plu- 
cuit dedicari, ubi quotidianis virtuiimi minictilis 
ejus merita coruscare oon cessant, Secundum hmc 
Sfinrh cultm mox n/i obitu jam inchoatus fuit , 
et ecclesia ipsi dedicata. At rero Calmetus tom. i 
tJistorim Lotharingim in observationibus ad <» 
mniiii enta, col. cxlix et seq. , postremum sibi dif 
fteutter persuaderi posse ait, eensetque eeefesiam 
hanr s. Mauritio primum consecratam fuisse, <><■<■ 
ius< serius S. Apri appellatam, ob miracutorum 
lentiam, quibus Sanctus ibidem fuigebat. Pro 
hac opinione sua allcgat <lipl<>n<a lotharii impe- 
ratoris, in quo ea ecclesia in honore ct nomine s. 
Mauritii constructa atque dicata dicitur; itemque 



aLud diploma Amui t . in quo 

riinn sancti Haarilii ei sancli Aprl appellatur 

Utrumque privilegium exhibei tom. 9 mter in~ 

strtintcnta. rni CXXXm ei ' i.ix, til>, priinitni Ofl- 

!<<>. 845, alterum anno 994 affigit. iddii ejusdem 
S. Uauritii, Thebmm scilicet tegionis dttcis ac ffwrr- 
tt/ns, festum iii laudata abbatiaseu ecclesia etiam 
dum magna cum soiemnitate < 

u \tlni evincunt ha Calmeti rationes, nec 
nlnnl probattf, i/iiiii» ecciesi < utrique 

Sancto dicatam fuisse , idq tsius S. \|»ri/ro- 

sttni! mentc, qui eam laudato \Iartyripotuit desti- 
nasse, atgue ita causum dedisse, »t huic quonuc 
ii-l»! alteri tutelare eonsecraretur, Certe Fre- 
degarius Schotasticus , seculi septimi scriptor, ,» 
Chronico, non aiio, quam S. Apri nomine dictam 
ecclesiam appetlat ><> editione RuinarlU ad annum 
Christi 656 sic tcribens : Godinns cernens snss 
vitaa periculum, terga vertens, cum nxore ad 
Dagobertum regem perrexil in Auster, ■•! En ec- 
clesia S. Apri, regio timoreperlerritus, fecil con- 
fugium. tiiinr trrii s \nn ecclesiam ipsam 
de qua agimus, laudatus Huinartius inannota- 
Hs, tt Calmetus i/>*r tom. i Historim Lotl 
gim, coi. 295 diserte affirmat. Vec atio nomvne 
eam nuncupavii totharvus prmfati 
Lotharii fitius el Lotharingim rex u< diptomate 
suo, quo eamdem ecctesiam . guam pater ejus 
/ eorardo chor-episcopo dederat, eath 
ecclesim Tutlensi, cujus juris fuerat, i ■ 
dem patris suprema voluntate restitnit. hi hoc 
enim eam cellulam s. Apri, gloriosi confessoris, 
sitam juxia Lenchorura oppidum, et rufsiim cel 
lulum S.Apri, »»!!» facta de S. Hauritio »>>■»- 
tione appellat. Exstal instrumentum hoc apud 
laudatum Calmetum tom. 9, cot. cxxxa et seq. Si- 
mtli modo i>t Prmcepto Cudovtei Batb\ n/xnl 
Mabitionium de Re diptomaPica, pag.548, instru- 
<H> nto cx . abbatia S. Apri . ei in Prmcepto Caroii- 
Crassi, ibid. />tu/- 55%, instrum. cxrv, monaste- 
i iinn s. Apri nuncnpatur. 

43 Ex dictis pariter colligitnr, cur v ISau- 
ritii festum tam soiemniter celebretur, nem; t quia 
ipse ejus loci velut alter tuteiaris jam ant\ 
habitus est, eo quod S. Apri ecclesia ipsi quoqus 
/<<ni ab initio consecrata fuerit, prout tx Lothar 
nt imperatoris et irnutfi regis prmceptis coltigere 
!<<<■! Qumetaliam tjusdem wlemnitatis causam 
proferi ipse Calmetus, tom, t, >» annotatis ad m- 
strumenta, col. cxlix et seq. recteobservt 
a!> Agaunensibus monachis in S. Apri monasterium 
facile inducipotuissl i<< Chronicoenim S B 
Divionensis apud icherium tom. f Spicilegii prio- 
ris editionis , pag 870 legitur \ppollinaris abbas 
igaunensis simut monasterio S. Apri prmfuisse. 
Appollinarem igitnr, inquii auctor Chronici, inler 
reliquos comperimus S. Manriiii ;iii|"*' hujus loci 
I San Benigniani I sanctique Apri apud Tullum 
fnisse abbatem, ut ipsi referunl in antiqnis se ia 
,, im je scriptis. Ucfert autem hme ad Guntranni 
regis tempora, id tst, ad secuium sextum jam 
icnescensaut decrepitum, tub cujus initinm S. 
Apram episcopatum gessisse, exsupra dictis ■ 
mile esi Hujus igitur <<>' ! '" cultusS. ^t»» 

ritii simut eum monastiea disciplina ip i ■ i tatum 
s. \|ni monasterium indud potuit , itaque pro- 

i H, »i sanctusiite martyr secundus ejut i /o« 

patronus haberetur tademque teclesia ab iliius 
quoque nomine diceretur. 

ii Porro idem ccrnobium iutmundusvei t»- 
timundus, >;<<< i»i utroi/ur Cntnloi/n nptnl Calme- 
tum inter episcopos duodecimuat locum obtinet, 

au- 



. - 



■ . 
etiam S. Ste u 
ritio <'■< 



■ 
ium 

Ilfguln ■'<■■ 

introdut 



Kjutden 

■ ... 

taiur dtsci 
■ ■ pori • 



6 4 



DE S 



APRO EPISCOPO CONFESSORE 



UCTORF 

c. s. 



augerc staduit, ti eorumdem catalogornm COTO- 
pilatoribuscredmut.Uenim, u< ibUem ty»»< 
memoriam Christi confessoris Apri solhcita i 
voiione excoluit, cujus et ccenobinm in aivina 
religioneangmentavit, el in ejus veneralione non- 
DDlla scriptaac Responsoria ad posterornm recor- 
dationem exaravit. Cotlapsam deinde in eodem mo- 
iodisciplinamsimuletrcdditus restawasse 
20 ibidem dicitur his ver- 



rum ergo septem ecclesiarum adhuc r 

que; duas vero, id est, sanctaj Cruc"**" 1 ^- 

que Apri martyris prae nimia vetustai e &' ^ 

Porro notatur ibidem paq. 59« ,, ecer U[ii 



'"""! 



ilivina 

exieriorum 



religionis 



sup- 



nasteri 

Frotharius episcopus 

h ls : Praslalum ccenobium el 

augmento sublimavil , el rerum 

plemento uon modice adornavit. De hac restau- 

ratione videri polest Uabillonus tom. 2 Annat. 

Benedict., ad annum Christi 836, num. i6, ubi 

laudat ejusdem Frotkarii chartam eum in finem da- 

tam . ouam totam recitat lib. 6 de Re diplomatica 



instauratur 
0(0. 



■lliwecclesia- 



pag 5U et sequenti, et circa annum S36 scri- 
ptam statuit. Eamdem quoque kabes apud Catme- 
tum inter instrumenta tom. t, col. cxxix et seqq. 
novissima editionis. Id unum hic observo , de in- 
troducta S. Benedicti Hegula mentionem ibi fiei 1 : 
sic enim inter cetera ibidem loquitur Frotharius : 
Praeterea decernimus, ul eidem monasterio abba 
\i praeflcialur, qui secundum lU^uhun lieati Rene- 
rjicti pravssc i-i prodose utililvr tjueal. 

■['•') llteramejusdem loci restaurationem S. Gaux- 

iinus Tullensium item episcopus seculo decimo fie- 

ri curaoit, de qua consuli potest Commentarius 

de eodem Sancto editus apud nos tom. 111 "Septem ■ 

bris, ad diem m, f 3, ideoquede eanihiladdi 

necesse est. Brevitatis causa prmtereo et aliam, se- 

eulo \i per S. Guilielmum S. Benigni Divionensis 

abbatem, curante Bertotdo episcopo Tullensi /a- 

ctam, ut inChronico laudates abbatim Divionensis 

tom. \Spicilegii t pag. w legitur, et wi ipsius 

S. Guilielmx Vitain Qpere nostrotom. 1 Januarii 

cap. xj insinuatur. Eadem de causa prmter- 

mitto egregiam operam, expensasque, quas S. 

Bruno Tullensis pariter tum episcopus, deinde ve- 

ro Pontifex Haximus, leo IX didtus, alhque 

multi cum eo, insigni monachorum ibidem iho 

servientium mm limonia excitati pro eodem mona- 

*tcpoafundamentisrestaurando f dotandoqueconr 
tuicrmt;qua\ omnia tam in hujus sancti Pontifi- 
cu Vtta tom. 2 Aprilis addiem m, cap 5 et 
apud Calmetum laudatum tom. 2 inter instrumen- 
te. Mi-MMetquatuorsequentibusstudiosusle- 
''"/' ';'••""'"■'■'■ inquam, ct alia multa, < } nm 
*dabbatiamS.A V vipotM, quam ad ipsum San~ 
c *tomvropnepcrtinent, qmque in laudato Cal 

""'" Opwtpwnreferuntur, sciens ac volens 
prmtereo. '" J 

»6 Calmetus tom. i, eol. 295 et teauent . 

» '"''' r s. Apro ,/,,/„„ ' 

' '"' ^TuUensispeetariaRrmat , 

:r '-;-' ! - i::i ::: 

""• '"""" «eifteel seculo smimo a «j „ , 

'•' '"""' ' ta -i'a , Balnsif S„T' 

;.;:;;:::;;„ 



"- ^ss L:::":::r::! r : 

secundum Benedict 



Sl ' r "/'U,l 



istinn S. Bernardo abbati CiarevatUi 
fuisse, adeoque vixisse seculo /2 Al C 
ista S. Apro martyri re i psa dedkaL^ 
oportet hunc atium fuisse a sancto r n ni - 
scopo , qui ex dictis confessor obiit ^ ^ 1 ' 

47 Alteram B. Apro Halliae martyri r r -/ 
ac monasterium virginum velatarum o-r 
sterciensis Colonim Aprippinw. non p,,' ,, 
Honoris recenset Erhardus Winheim l '' 
igrippina, pag. 274 et sequenti. De eadeT 
pturibus meminit /Egidius Getenius <ic\ 
tudine Colonim Agrippinm lib 3 s , "^ 1 " 
57; rermn S. Aprum illum , cui eameX* l) 
antiquitus dedicatam fuisse ostendit, non m "" " 
rem , sed nostrum esse diserte affirmat- h'T'^ pi 
quiens, S. Aper sepiimus ecclesne Tuilensis' * 
scopus, el natalis ejus celebratur xv Sepiemr 
Idem repetit lib. 4 in Sacris etpiisFastk ' 
ad dictum dieni sic habet : Coloaije n, 
s. Apri, memoria S. Apri septimi episcopiC, 
lensis. Vec alium ecciesim sum tutelarem \ /irm 
quam Tullensem , agnoscunt moniales ejusdttnk 
ci, quantum colligo ex quadam epistolaaP i/ 
noldo Neelsbach ad Papebrochium nostrum ofa 
data, in qua sequentia legere c*i • Moniaies co 
jusdam monaslerii Coloniensis, D. Apro seplimo 
Tullensi episcopo dedicati, Vitam sancti sui p a - 
troni, cujus feslum est xv Seplembris, avide huc 
usque ignotam exoptant etc. 

L8 Crediderim itaque istam ccclesiam S. Apro* 
noslro vcre sacram cssc , et errasse Winheimim 
dum eam B. Apro Halliae martyri dedicatam pi 
tavu. Forsitan Halliae vitio typothetm pro Galliaj 
irrepsit, et e.c scriptoris errore Martyri pro Bpi- 
scopo. Similis haltucinatio etiam Ilermanno m- 
nacko, cujussupra meminimus, obrepsissepom: 
'""" ego quidem in Martyrologiis nnllum kujat * 
nomtnis Uartyrem potui repcrire. Quam porro >' 
vetusta ca ccclcsia sit, nusquam leifi, nisiqmi d 
laudatus Gelenius syntagmate 57 scribat: Capel- 
I;i ' S. Apri ex opposiio portae , appellatae Agnp- 
|l|llr - meminit Philippus I archiepiscopus Go- 
lomensis in Utteris anni mclxix. Subdit, etw* 
Franciscanis primum nihabiiatam, hisceadalm 
iocum translatis, anno 1474 Cisterciensibusmrg* 
mbus cessisse, qum novi amptiorisque moitasuru f 
fundamentalem lapidem anno l i77 diexmApri- 
os xbidem posuenmt. Addit denique : Ab al- 
laIis S. Barlholomaei relicruiis, pioque virginum 
anectu (qum ,',, ejusdem sancti Apostoli canoiM 
extra muros habitaverant) litularis et luleliii^ p^ 
tronus accessit, nt ecclesia nunc SS. Barlholfr 
^«ei et Apri dicatur. Xunc ad Tuilensem Sa* 
Msepulturam redeamus. 
49 facrum Apri corpus in ecciesia, quafn&* 
a cim Mis muros inceperat, ut supra dixisnm, 

<do n ' 
i/- 



'/""'>',!. ns< { nc nri secnlun, dccnnnm, </>«»< 

uanorum Hungarorumque metu in civitatetn 

"' Ma Wl i, ubx re w l i "" ' " l €Cclesia s - ^annis Baptistm deposM* 

^onachus lib. , *. „,..' '"'/• ^m g estam pMjUH J u mCtor &* 

cutorum s. Apri, cujus narrationem post I* 
wimus, nlnpropterca a num. 22 consulipo^'- 



"'"'"'"" s - Ipro „/„„,/„ ' - '''''• / «""« 

*,. ,„„;,;, ;::;:. s - l|,n, " ;iri >^. „„ 






>; x :', w 



"'"''"" wpra num. 8 observavimus , «""""' 
"'"""" »« eontigisse. Posl barbarorume l«^ 
yiaexcessum tenerabile istud pignus a duol*» 
2 nach '1- 1«°» Sanolusipse admon*erat.f* 
«•».«« o/imm eonsilium adhibitis. et adjmf! 
"" <inobus e lericis. Allone scilicet etBamf^ 

pti- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



65 



inde tn ecclr 

11,111! 
■ 
I 

post r> ;■ 
lur 



Ot ejlis 
reliquia) al\o 
delata 



primicerio, noctu clam ceteris omnibus sublatum 

nf, n in sua demum ecctesia ignoto retiquis loco 

\%b terra depositum. Hujus consilii retque gestm 

'uit Drogonis episcopi Vutiensis iniqua \no~ 

~ui a pravo consultore suo, Bulsone no- 

incitatus, claneulum decreverat sacrum 

uorpus rn nrbe detinere, et monackorum bonis 

inhiabat; rerum occuttas hasce machinaiiones S. 

Aper supra iictis monachis detexii ei irritas reddi 

turarit. Hmc omnia laudatus scriptor Miracuto- 

nitn tatins enarrat, quam ut de iis quoque piura 

hir addere $it. 

BO Obslrinxerant autem sese prmdicti monachi 
furejurando, ne quis secretum proderet, locum- 
rr abscondttt corporis cuiquam indicaret. ffwtc 
n, n i thesaurus iite multis annii latuerit 
usque ad episcopatum S Gerardi, i[iii Utum tan- 
,/mi anno 978 feliciter invenit ac elevavit, cum 
a<t id temporis ignotus fuisset tatebrarum tocus, 
deposito iii ea ecclesia corpore constaret. 
IIujus /.'■■.' en ioi i • '■/■'' rfityii . ; . ac mii abi 

liu, qum eam iliustrarunt, descripta habes inter 
miraculapost Vitam,utmonuimus, edenda, cap.3, 
fUAquod lectorem />r<>;>trrr<> similiter remitto. !><■ 
•isi/rin meminit Vindricus seu Widricus S. Apri 
abhus et scriptor comvus in Vita ejusdem S. Gc- 
rardi apud ttos !>>"> m [priiis ad <>'ifi" \\ni 
■initi, "!u cap. -j kmc habet : Sanctorum quoque 
reliquins sagaci indagabal soliciludine (S. Gerar- 
dtts) fisus superni gratiam Conditoris sibi suppe- 
Bflari eorura opitulatione. Cujus vigilem curam 
Deus non passus esl rrustrari, oique reperire gle- 
h;iin concessil beatissimi pontificis Apri; in cujus 
gloriosa translalione miracula magnifica propala- 
mi dignalio divina, quse iti ejusdem beali Prae- 
snlis iicsiis retinenturannotata. Ceterum notat Cal- 
mrfiis tom i. '"/. W6 ejusdem sancti Apri rrlapiias 
ri.iiii" hodiedum pretiosa vnctus&s theca in eadem 
abbatia asservari. 

."»1 \ r on integrum tamen corpus in laudata 
abbatia permansisse, sed aiiquot ejusdem portio- 
nesjama seculo ix alio translatas esse discimus 
rr Frotharii Vultensis ci>isru/>t litteris apud i>» 
Chesne tom. 2 Historim Francim scriptorum, pag. 
7 /7 < i 720 relatis, Etenim in epistota u Wicar- 
.Itis abbas cum monachis suis Frothario gratias 
n<itt de acceptis <il> eo ejusdem Sancti reli- 
quiis '.Mi.iiii gratiarum aclionem , inquit, de be- 
aeficiis, quse solo mercedis cselestis intuitu par- 
vii;ih uoslrae impenditis, virorum optime, vobis 
repondemus, qui aon solum paslorali cura inti- 
ni;i nostra , verum pia quoque sollicitudine ex- 
lei iora nostraJ subshiuti;i' |irurui\irp ilignuuiini ? 
Ensuper ad cumulum vestrae caritaiis circa oos 
flemonstrandum, qaod aobis auro ditius esse po 
fest, s. Apri reliquias, nec non el beatse suaa 
convcrsationis aclus, hnrailitati nostrse aunc mit- 
itTf esli dignati Sed pro uis omnibus, pro 
cujus amore hoc geritis, prorsus vobis ipse ma- 
Dentis retributionis fructum restituere non oblivi- 
fccetur etc. Cujus !<><■< abbas hic Wicardus fuerit, 
inconi/iertutit est. : at si is idem sit r.um W i- 
ghardo abbate, <i<l <i>trm Frotharius epistolam t'.t 
srrifisit , peto , t>i</"ir„s, ut vc-in. amminiculo 
iria curra vini de Bonna faciatis uoliis perduci 
ad palalium Aquis, si, inquam, hic idem fit, 
satis cerisimile est, rjns monasterium non ad- 
iw>t!"„i procul abfuisse Bonna, qum inferioris 
Germanxm oppidum ad Tthenum cst, et clrctu- 
nti» Coioniensium snfrs ; prout Mabiltonius 
tom 2 innat. Benedict., <t<l annum Christi s3*>\ 
tuiDt. 16 ■■ est. 

Septembris Tomus V. 



'■>■> ilteram item sacri r<-rt><>ri< portionem lau- 
tliihts Frotharius cuidam Sugoni famulo Chrisli 
devotissimo transmisii cum rj>isu>l<i -jt, \n qua m- 
trr cetera ait : niinl autem, quod vestrae indu- 
strias carius t-i ditius luii , reliquias videlicel s. 
Apri confessoris Christi, vobis dirigimas; s, Apri 
subsidium implorantes, ut huc cum incolumi 
late festine redeatis , el a nnstra devotioae <ii- 
vui servitii commoda capiatis. yabiltonius >>>"> 
'"s, et /><>si illiti» Calmetus, Hugonem hunc 
i iMagnt filium finssr existimant, Horum 
prior rntitiiiriti allegat, quod in <-a<lnit epistola 
Frothariusde iiit</i>">s absentia »>>ii»<- conquerens, 
cittit str aitoquatur : Putabamus siquidem uacle- 
iiii- atque desiderabamus, ul de tam pia celsa- 
que progenie dun saltem lucernaa aobis remane- 
rcnt, quarum splendore el meritis nos et vicinos 
nosiros inlurainare atque inmeliorare gaudereraus. 
itnnr enim piam celsamqut progeniem Mabilio 
iiitts dr Caroli Hagni sobote, >i»»^ >tr<> lucernas 
,ir Orogone \tetensium episcopo, ae Hugone, cjus 
ilnii Caroli fiiiis interpretatur, putalqut huic » 
Ludovico i'i<> »/<f"H<»ui atiquam apud Leucos rfe- 
stinatam ftnssr .- qnm quidem conjectura nec certa 
»><- improbabiiis est. Ceterum </<■ ii"i/<>ii<- Caroli 
Matjtti /itni, quem Snmm<trilt»»t fratrcs i» Gallia 
Christiana abbatem S. Uedardx apud Suessiones, 
ri Vovalicensem faciunt, actum m Opere ndstro est 
ia Prmtermissis »</ diem xiu Junii. 

.".{ Prmterea aiiquas S.Apri retiquiaspen 
t;il<is_ !.,>,, /\, dum ante Pontificatum <■> 

1 1 tus, dictus Bruuo, lio- 

ttiatn <t</ Itiiiutii ipostoiorum peregrinaretur, iis- 

li itei /r r est, teste n iberto sjm archidia- 

rono, I» \n<> ejusdem sanctx Pontificis apud nos 

i/afn tom. 2 /tprilis ad diem \\\ Aprilis, ex 

ritjus /ihro 2, ni». i sn/<tritti» /nrrnt rrtulisse 

Sni ,i iuri;it ci tlevotio sumraum Pontificem 

et primum cseli Clavigerum annuo invise^e re 
cursu, et pro ovibus a Deo sibi creditis ejus 
juvamen supplici exorare precatu tlaque qucdam 
jempore stiliimu aggressus iter, comilante coetu 
clericorum, aec aon laicorum, quingentorum ou- 
merum snpergredientium , qui pro ipsius meri- 
torum dignitate, afTabilitate, s.ui^iinii 1 , indivul- 
suui ejus sequebantur comitatum; cunctis surrexil 
lues iiir.i, [lalici corruptione aeris , ita ul nulli 
hac labe infecto essel spes in craslinum diffe- 
rendaa morlis, 

:,i vir autem Domini iramodice mcestus de 
afilictione sese comitanlis turbae, festinum repe- 
rit remedium . dii ina gratia praecurrenle. S&tn 
Siiuctorum , (jn.- "iim \ciicli;it , propria manu 
tinclis vino pignoribus, maximeque S. Vpri arti- 
cniis, cui sese commendabal devotius; quicnm 
que hujusmodi poculnm quantulumcumque libas- 
set, mox convalescebal , quantuscumque languoi 
eum invasispet, si tantura liquoris illius saporem 
gustare valuisset. //"■'■ ibi : fatendum tamen est, 
,i<,i' "iiiiiiiitit" hujus prodigii partem ipsi S. /i<>tn 
snt Brunoni forsitan adscribendam esse. t'<>rro eam 
s Leonisin S Vpri reliquiis fiduciam inter alia 

excitaSS* potmt smnlus V t.rrnrdo Tu/lcnst rpiscopo 

aiiquot annis »»'>' per <■/»*</<■"> Sancti ac Hansue 
ti <•/.<■><! prodigiose reddita, ut narrat Vindricus, 
seu Widricus, s ipri abbas <» Vita laudati S. 
Geranft t<>r<> supra assignato, cap. -i. unde rem 
renlatue esl quoque aliquando 
( s\ Gerardus) desperabili corporis segritudine, 
per quam Dominus omnipotens gloriflcanter cla- 
rificatus esi in 8083 » irtutis majeslate. Quadam 
siquidem tempore niinio laognore pnegravatus, 

12 ipso 



Al 

c.s. 

scculo nono 



S. leo IX nti- 
</ua$ initine- 
rr Romano 
- own ferens. 



pereatpestem 

itepet- 

/■.' s. Gsrar 

>iiis 



DE S. APRO EPISCOPO CONFESSORE 



\\ CTORl 

i 9. 



allatit a 
$S ffantueU 
ti A]"i cor- 
porfeut, 



66 

ipso jam frigescente corpore, ad extrema esi de- 

ductus; necqoisquam ei spem redilura sospita- 

tis spondere pra-sun.rhat, m-mu nisi de solo ejus 
runebri obsequio satBgebat. 

55 Tunc eum subiit cfflUtus inspirala cogrta- 
tio, ut saneUswmorum ponuBcam Mansueti at- 
que Apri se clemcnti commendaret prmsidio, at- 
que eorum venerandas reUquias jussil defern m 
s feannis Baptiats oratoriura, qnatenus ipsorum 
prsslante suflragio, anl desperati languons reme- 
.tium caperei corpus , aul [anima] in snpremo 
e*itu ante Beverum Judicem propitiabile solatium. 
Sacratis ergo pignoribus infia urbem delatis, con- 
digno cum honore a fidelibus noctn celebrantur 
vigili», nec desunt pontiflci in conclavi conti- 
g uo decubanti ranereo excubim. fotempesta au- 
tem nocle, strepitu vnlgi freqnentis subsidente, 
ecce illi, qui languerat, cjepit prster spem sa- 
lutifer sopor obrepere; moxque a sanclis pouti- 
ficibus visilatnr per somni quietem exoptabili 
\isione. Videbatnr namque, sibi lauguenti ante 
lectulum adstitisse eosdem viros roagnificos, pree- 
snlari decenter habiln inlulatos, qui quasi requi- 
retmnl ali ipso miserieordi compassione, quomodo 
se haberet, et cojnsmodi languore tam graviter 

acgrolaret. Cumque modus ac gem.s asgritudinis 
a languido panderelur, visnm est sibi, quasi ju- 
berant ei , ut se sequeretur, et reflexum iter 
verterent versus oratorium , quo sacra eorum 
pig ■;. servabantur. 

56 At ille , qui dies non paucos languerat, 



quippe animos Pastoria triumphus attollit,ei disd 
p U | oram corda Imtifleal veneralio impen$ a \ } 
gistroV Hnjus igitur talis ac lam egregii \ r 
Dei viiam et miraculo descriplurus , habiutorem 
B jas invoco Spiritum sanctum, [ut,] ,,,„ ^ 
virtules patrandi largitus esl gratiam, mihi om. 
q ue a d easdem narrandas suiBcientem eloquii w. 
buat venustatem a. 

aoc me imparem, m ilins < 
idoneum recognosco; verum ejus sufTragiis, ,>,,. 
jus merila ad utililatem pnrsentium, prajsidinjj 
que fniurorum publicare gcslio , spero mibi °** 



ili\iii;im gratiam affuturam , audituru 



s einn ppQ. 



pheia Dorainum mibi dicentem : « Ego ante u- 
» ibo , el potentes terrae humiliabo, m T [ U 
B aareas conteram, el vectes ferreos confringaui 
. ei aperiam tihi Ihesauros absconditos ei arca- 
» na secretorum. » Xunc enim securus nanaiio- 
nem a.i^mliar, si pra-currente divina gratia.ei 
terrsB potenles hoc[est,] b terrenorum sensumn 
vitia humiliante , ac ardua quaeque et diflicilia 
complanante , thesauros sapienliae et «scientias el 
arcana mysteriorum raelestinm penetrare valuaro, 
His breviter praelibalis , ad narrationis seriem, 
adjuvanle Domino, aceedamus. 

ANNOTATA. 

a Apttd Martenium perperam legitur vetusta- 
tem. Calmeto consentiunt Mss. nostra transim- 
pta ex Mss. Accincti monasterii, ct Corneoliel 



morti jnm 

ntatur. 



sospes surrexit concitus, ac gloriosa? visionis stu- Caritatis. Ex iisdem supplevi textum, qui apud 

pore altonitus. Credebat bealos praesules corpo- utritmr/uc editorem voculam ul, quam proptcm 

rea sibi adslitisse praesentia , ilerqne arripuit, uncis inclusi, non habcbat. 

quasi eorum secuturus vesligia. Ad valvas aulem b Bmc quogue vox in utraque editione 

perveniens ecclesie, propria politus mente, San- deratw, sed in laudatis Mss. legitur. 

ctorum recognovil viriuiem, quam in se dignati 

sunt ostendere ; moxque antiphonam, Exiliit clau- 

dus et ambnlavit, prsBcmuil in jubilalionis laude. 

Hinc ante venerabiles sternitur reliquias, pro be- 

neficio grates Sanclis rependit magnificas, Deum- 

que in suis famulis pradicabilem inlacibili ore 

glorificat. 



CAPUT UNICUM. 

Sancti patria f gesta, episcopatus, miracuh, 
obitus et sepultura. 



VITA 



Auctore incerto 



I 



Ex editis a Calmeto et Martenio. 



AUCTORIS PRjEFATIO. 



R 



1 UCtor, r,n .... 

catoSpiritv 





•eatonm, v„-i et ante omne steculum nrsor- 
dmau ac preeiecti, suo vero tcmpore Tote 
mamfe tat. ac nertinati pontiflcis, Ap i hod^n 
to solemnitas veneranda rccoli.ur, i„ 2 2 
^s Msnmptns, «elos pettit, e « ia, ^Z m 
les emenius posl tonea hnins vii» 

tationis le o io f "? n ' S """""^ ***** «* 



i' 

gitur B. Aper in suburbio Augustae Trcco- j«JJ 
rum, vico, qui Tranquillus a dicitur, pra^sen- J 
lis vilffl sumpsit exordium , nobilibus, et quod iff 
est excellenlius, Christianis pareniibus editus, el 
a puero caelestis tyrocinii rudimenla suscipiens, 
Christianse religionis veneralor ac praecipuus sera- 
per exsliiit cultor; adeo ul qualis juvenili aetate 
raturus esset, adhuc in tenera indole praamon- 
straret. Neque enim, ut illa fert eetas, puerili 
lascivia relaxabatur; sed totus circa ecclesias et 
loca sancia semper intenlus, perfeclissimis <l'"' 
busque studebat arctius inbeerere, quo mox f"' 11 ' 
rus pontifex Calliolieie lidei dogmata per iHos d , 
bonorum opernm exempla combiberet b. Sectaba- 
tur prajterea ultra vires etiam misericordi* ope- 
r; *. ut, quantum posset, indigentibus subveoi- 
ret : ubi vero facullate subveniendi deserebator, 
quod solum poierat, totis misericordiaa visceribnfi 
egentium inopiaa compatiebalur. Nam saepe :' 111 ;i 
scholis aut ab ecclesia revertens, si forte nudnm 
quempiam pauperem c conspexisset , sc tunic« 
exuens, illum p uer sanctus induebat, sicque ^' 
mum revertebatur nudus, justiliae potius ac ""' 



sericordiea indumenlo circumdatus, 



.' ,i 



DIE DECIMA QUINTA SEPTKMHKIS 



67 



A 



iiuv ricordur 
deditus est : 
friorum exem- 
pla sectatur, 



a i>ra* 11 

■ pisco- 
pns Tutlensi 

tlectus 



ttt, addurilui 



' Caim 
autoa 



ptiiunam vi- 

itr iioriiniiii 

' : et 
mun< r< 



2 Jiim autem adolescentlaj annos ingressus, 

cum rerum suarum potestaiem habere HBpissel , 

laulam circa pauperes ciiram hahehat, ut in eo- 

rnm slimenta cuncta, quea possederat, erogaret. 

Niiniruui beati Job verhis Saiirtns ist6 uti poterat, 
quilitis ail ; >< Ah infaiilia nvMl ineeum miseratio, 

x- el de otero malria meea egressa esl mecum. » 
1Ij> ei talibus scilicei sancta conversalionis Btu- 
«liis oranes in admirationem sui amoremque con- 
verterat. Erat enim venerahilis aspectu, niilis 
alloquio, vultu serenus , et ul genitalis cespitis 
rocabulum mornm sinceritate monstrarel , expers 
feritate cognominis , tranquilla cnnctis existebat 
lenitate placabilis d. Moiis atiara eral iiii San- 
etos quosqoe praa stndio imitationis adire, pro- 
priasque singulorum virtutes in vitea propris 
ornamenia vertebat. Hujus continentiam , illius 
BBCtabatnr jocunditatem ; istius lenitatem , illius 
ngilias, alterins legendi smulabatur indnstriam. 
istum jejunantera , iUum in sacco el cinere 
ipiieMvnlt-m mirahatur ; uiiius patientiam , alle- 
rius mansuetudinem prasdicabat; omnium quoque 
vicariam erga se retinens charitatem, atqne uni- 
versis virluium generibus irrigatus, ad sedem 
propriam remeabat, ibiqne r seoum universa re- 
traetans , omniiiin in se bona, velul apis prnden- 
tissiraa nitebatnr exprfmere. 

3 Ante omnia pnn ida semei circumspectione 
semper agebat, sollicita cura intendens, ne hm- 
reticonim vel quorumlibel pravorum malesuada 
deciperetur astutia. Uemor seraper Euangelici 
preecepti , cum simplicilate colnmbs astutiam ser- 
pentis satagebal habere, et velut undique ocu- 
lalum auimal , sic bona desidcrahililer proviile- 
bat, ut mala solerter caveret /. Cumque his et 
aliis virtutura insignibus fama Sancti longe late- 
que crebresceret, ad ponliflcium Leuchorura 
civiiaiis concordi sacerdotum ac ciTium voluntate 
et commnni omninra acclamatione , oon minus 
raptus, quam electns abdncitnr '; el licel omni 
conamine resultaret, sciens profecto, sicul nul- 
lum ad sacerdotii culmen electum oporteiv per- 
tinaciter refugere, ita neminera ad hoc se debere 
importune ingerere ; vicil tamen pinm devotae 
plehis desiderinm , atque inexplebili cunctorum 

gaudlO ponlilicali suhlimalur ' ralheilra. Eral 

enim lucerna veri luminis accensa gratia, atqne 
ideo super candelabrura dignissime constitnenda, 
ui omnibus in domo Dei , quoil est Ecclesia, 
constilulis verbo simul et exemplo verilatis lumen 
inhinderet. 

i jam vero sumpto episcopatn, qualem se 
qnantumqne praestiteril , nostrae non est faculta- 
tis evolwre. Mem namque constantissime perse- 
verabal , qui prius fuerat ; eadem in corde ejus 
hnmilitas, eadem et ra restitn vilitas arat; 
abstinenliee propositnm rigorem rafatigabiliter con- 
servabat, nuraquara alia hora cibum sumens, 
qnam antea consneverat. Atqne ita plenus aucto- 
ritate el gratia, implebat episcopi dignitatem, al 
tamen religionis prislinae propositnm non amitte- 
rel ; quio potius Lantum angebantur lucra virtu- 
tis, quantum erat sublimior dignitas sacerdotis. 
Omnibus nempe secnndum Aposlolum omnia ra- 
ctus, 11 1 omnes lucrifeceret. Qnis enim umquam 
ad eum moestns accessit , et consolatus non re- 
(iiit? Omninm ille passiones, suas credebat, el 
gaudentinm prosperitatem , propriam repntabat. 
Verhi vero divini doclrinaui quotidie, inimo 
omni hura , cunclis adiiuuliaus , utilhiiii tempUS B 
saluiari prssdicatione vacnum esse Binebat; omnes 
secum ad caaleslera patriam trahere gaudens; 



semper iit ejus ore Chnshis, semper a»lenue \ila 

moniia resonabant. Fidelia namque ac prudens 
Dispensator io magni Patris-familias domo oonstitu- 
ius erat, ul conservis suia in lempore mensnram 
tritu-i erogarel 

.'> liemino itaque muihi siih|iviis eunMih n- . 
verho videlicel praadicationis . el exemplo boni 
operis informans, pro salme ei au^meniu -iv- 
gis sihi commissi rura pervigili sollicitus erat. 
lliijuscemodi virtutuin exercitiis sanclus Dei * Sa- 
cerdos vitam snam decorare, et ponti&calem 
gratiam adimplere slndebat. Propter quod eum 
dignissime in Christi corpore, quod esl Ecclesia, 
velui membrura preecipuum universitas fldcHum 
honorat , amplectilur, veneratur. Sed forte sunt 
aliqni, qui cum Judais signa requirentes, haec 
sanctitatis lestiraonia minus sibi sufficere depn- 
tant, miracula pro maximo Buscipientes , Qullum- 
qne magnum esse arbitrantes . nisi eum , quem 
signorom ostentatio declaravit. ilh vero, qui non 
solum cum turbis Dominum paraboUce loquen 
tera audiunt, sed etiam cum doraeslicis ejus Apo- 
stolis secretiore ipsius doctrina perfruuntur, salis 
evidenter agnoscunt, omnibus sigois el prodigiis 
ea, quaa in Pamulo Domini descripsimns, esse 
majora ; quia uumquam ista possunt facere , nisi 
lioni, cum illa plerumque soleanl ostendere el 

mali /1. Verum ue tales lortasse pani pi-ndeiv 
aut negligere videamur, addamus aliquid de 
his, qu;e per ramuluin suum divina virlus mira- 
hililer operari dignata BSt, 

G Familiare eral beatissimo viro Apro, ut 
omnes circumquaque re iunes vel urbes, verbum 
sanctae exhortationis adnuntians, perlustraret. Sic 
uhi etiara idolorum sana vel ethnicae supersti- 
lionis comperisset, continno fervore spirilus illuc 
accedebat, el destructa diaboli ofBcioa, animas 
a crealuraa servitute liberans, Creatori proprio 
reformabat, Qoodam itaque tempore, dum taiia 
ageret, ad Cabillonensium i urbem divinitatis 
nuiu pervenit, ubi lunc forte pro commisso fa- 

iv tres reos vinctos, el carceralibus tenebris 

traditos reperit. Quorum necessitate comperta . 
solita sihi pietate permotus, ad Adrianura /,. qui 
per id lemporis in preefata orbe judtcis officium 
exhibebal , festinus accurrit; nec dedignatus esl 
magnus Domini Aiitistes ejus pedibus prosterni, 
et reis indulgenliam atque absolutionem snppti- 
citer deprecari. Qui crndelilatis iugenitae stimulis 
et lumore superbiaa inflalus, Viri Dei verba de- 
spexit ; nec solum, quod pelehat , conccdere 
noluii . veriiiu etiam majora atque acriora tor- 
menta miseris se illatumm minatus est, Sanctns 
auiem Domini se iia ivpulsum aspiciens, ad no- 
tum recnrril auxilium , et quod ab homine non 
poteral impetrare, ab omnipotentissiraa expetii 
Majestale. 

7 Hox Divinitas affuit; claustra omnia car- 
ceris repente dissiliunl , vincula , quibus nexi 
tenebantnr, tamqnam flla, odore ignis accepto, 
siimina celeritate rumpnntnr. Procedunl , nuilo 
prohibente, de carcere, cnrsuqne perpeti ad lo- 
cnm, uhi Vir l»»'i orahat, per\eniunt, tcnenles 
manibns nexus /. qnibns antea tenebantur. Fit 
populi magnnm stupentis spectaenlnm : grati» 
mulliplices Deo refeniniur; B. Apri merita 111 eom- 
mune ab omnibus praBdicantur. Judei quoque in 
sanissimus , qui prinrus virum Dci precantem 
andire noluerat, dignam pro sna superbia e ve- 
siiLMi. expertus esi ullionem. Acerrimo enim da;- 
,:..,: correptus, et in terram elisus, ac nimns 
dotoribus rexatus . pri isquam Sanctus ab oratio- 

ne 



\ INCEBTI 



■ /H/Ifll 

(iiir. IvetorU 
vbn rwtio ilr 
miravulis, 

' nl. ii" 



( 'iptiius, i/ut- 
bus veniam 
/i attra flagi- 
taverat. 



mit nltitiler 

tttnlllt, QbSti- 
llillu judive 
fttOffl iln ("i 

nitc 



68 



A. IKCKRTO 

m 



ne consurgerel . spiritum 
saluiem corporis 
esl. Nos profecto in 
madversione monemoi 
qnoa Apostolicas ao 
temerai io anau conleroplum 



VITA S. APRI EPISCOPI OONFESSORIS 
fertm 



fiolenter amisil «<. nec 

,M sceleris consecuins 

tam districta horainis ani- 

ae servis Dei, prsBcipue 

ctoritatis privilegium exornat, 

ingerere praesuma- 



qwac 



\,r divina dafuere miracula, 
Viri meriia posl mortem quoque testarentur^r 
enim, ul dictum est, ad prsafatum lou 
magna popuii frequentia Sancti gfeba 
tantns odor mirffi Buavitalis omnium 
gratanter infudit, ut cunctorum florum 



mus, buo oculis babentes, quia taiium injunas 

i, NI comes ullio subsequelur; nis etenim ;» 

Domino dictum est : « Qui \<>s audil, me audil; 

» qui vos spernit . me spernit. » 

H Huic tam ingrnli nrirunilo aliiul non minus 



'»"u , llh 
'" rerretar 
se naribui 

gratiam 



tomoMm i i 

tntrgw 

txpeitit. 



est, Cum enim Vir 
Dei a loco, in quo 
remearet, vidii eminus juvenem 
iin pervasum, ex cujus orc 
diclo mirabile, velul o\ 

prorumpebat, Is, cum procul Virum 



clarum consequenler additom 

haec gesta sunl , ad propria 

spirilu immun- 

el nuribus , quod est 

fornace, flarama sul- 

pburea n cum nracul Virum Dei 



BasHicam 
(P&ificore 
txortut 
riiw 



" Ulll ! ■ , | 

ste studla 



ti cttin eom- 
muni tut tu 

ntc Hnt nn 

raoulit m;.. .. 

litvi 

' ibid cater- 

vatlm 

* al, p 



conspexil , saBvire miser et fremere , ac obvios 
quosque laniare dentibus ccepit. Tunc universo 
populo in fugam verso , ad beatura Praesulem 

lapnln nirsu ener^umenus ailvenit. Ille vero in- 
trepidua, vexiUoque sanclaa Crucis armatus, sese 
(urenli objecit, elevataque obvium dextera, stare 
|M'i('iT|iit ohsessum : sed cum sptima ignea san- 
B cii Viri vuliurn aspergeret, hiantique ore morsum 
minaretur, stalim opposila manu, cum ei per os 
sanctas Crucia vexillo signatum minime licerel ex- 
ire , pcenis et crucialibus coactus excedere, con- 
utiio >uis iin-iiiis .'\iiu, immundus spiritus foeda 
relinquens vesligia, fluxu venlris egressus esl n. 
Tua sunt hsc, Christe opera , tua miratfula, 
qui vere mirabilis es in Sanctis luis, quos ita di- 
gnaris glorificare, ul eos de hosle humani generis 
mirabiliter facias triumphare. Aliquando laetabatur 
diabolus, se hominem de paradiso ejecisse, nunc 
mlrabili commercio, imperio Hominis ab obsessis 
corporibus exire compellilur; el qui se superbia 
tumidus, in cselura conscensurum, et super astra 
Dei Buum solium exallaturum gloriabalur, nunc 
confusus alque dejectus, humilium servorum Dei 
vesligiis substernitur. 

9 Ha>c breviter de innumeris, qus per san- 

ctum sui.n. Apni.ii divina gratia operari dignata 

est, miracula collegisse sufficial : verum nemo 

amquam saui capitis dubilaverit, eum pluribus 

alus signis effulsisse. [nslanle autem jam tempo- 

re, quo Blectum suum Dominus posl vilaa i.u- 

m wcursa stadia * remunerare decreveral coe- 

, l ,,l i . ,,i, ' m Sanclus Dei qnandam exlra muros 

• urbis, cm gloriose prasidebat, aadiflcare basili- 

S? "' T l! " fide ^m Plebe conveniente, quo- 

tll ; ;, ", ;i Ecc4efiiaj a ^escereu« lucra, ,. assMua 

'i 1 '""" Rerenl W* Sed cum [arn ahS n 

,,lll,m -"' '» ^'^'inem inli.ie.n.ln s„|,| iln " 

|,ni,s ;'"; ,m . «Vww -nanum operi i 2? 

ccepit Dei Famulus aunula ,n,m,.i one,el - 

sUmuIari.Qua per dies JLin? ■ ' n ""'" r 
fOBlicem „1 n,, l,us '"«ravescente, 

. lM,n '"' '^istum, quem vivens toto 
*"«?. Prfflstolabatur ascensum. Omne 
«loos Chnsto acquisierai nniv» 

c : r';:;,,;:' 1 

' ( * Bxtemplo civiias cevt-ui™ » 

'--ncuu.ui.s ;,;.,, . " s,, ; ,f : « *wu 

i"m amittebat .» , ' qma taIei » ac t an - 

T mo ;ui ^i - ;r nin ' '■—" 

^Bcare cmperat o . n ' ' q "° busilicam 
• WPW ejus tumulandum de- 



i'ui-ile 
iitur, 



oiiiiiiuntijui- aromalum fragranlinm superaTe*'''-" 1, 
deretur. Merilo uaraque post morienta chri 
taliler honoralur, qui, dum viverel , bonus 1? 
Christi semper esse studuerat. Cum vero h 
membra lumulo conderentur, feriur cajli 
pluribus conspicientibus apertura fuisse ei 
columnaa nubis ad ejus obsequias visaa sunt ri 
scendisse, alque ab ore sancii Pontiiicis columa! 
nive candidior ad cseluro visa esl subvolasse* 
nimirum simplicitalis et innocenliae ejus mcriin 
credilur comprobasse. 

H Magnum profecto mysterium, magnuni 
que sacramentum, quod ad declarandam PamaU •*■ 
sui gratiam Dominus autiqua dignatns esi n' 
plicare miracula. Columnam enim nubis ad ejus 
sepulluram osteudit, ul evidenlissime paterel niy. 
sticum tunc [srael ab /Egypti hujus fflrumnis ad 
beatara repromissionis terram, cffileslem videli- 
cel palriam feslinare. Columbam vero e.x ore 
ejus procedere jussit, ui illum pacis et sancti- B 

moniffl sectatorem (uisse conslarel, ac juc lum 

Spii-itus sancti templum, qui supra Dominani 
baptizalum in columba apparuit. Facta igitursan- 
cli Viri officiosissime sepultura, inchoatum illiua 
templi ffldiQcium summa populi devotione com- 
pletum est, quodque * ex nomine S. Apri ' 
placuil dedicari , ubi quotidianis virlutum mira- 
culis ejus merita coruscare non cessant s Pra> 
slantur ibi infirmis sanitatum plurima beneficia, 
omnibusque cum fide accedentibus optala Chrisios 
diguatur conferre Ievamina. Quapropter vene- 
randi hujus Patris sedulo suffragia imploremus, 
ud ejus auxiliura securi confugiarnus. Habemus 
IIHIIIri,,M eumdera strenuum apud Deum intei» 
sorem, quem specialem meruimus habere naslo- 
rem. 

'- I- r t tamen hoc, quod dicimus, adipisci 
mereamur, satagamus sanctitatis illius, quantnra 
possimus, vestigia sequi. Sanctus enim iste, cu- # 
]us soleranilatem debilis frequentamus officiis, '" 
contempsil mundum, quo solum diligeret Chri- 
stum, contra insidias antiqui hostis clypeum 
indefense ' tenui! providae circumspectionis , el 
civitalis suffl portas, quinque videlicet sui corpo- F 
ns sensus, onmi custodia munivit, ne callido 
msidialori in aliquo pateret ingressus. Versutus 
"■amque adversarius mille nocendi arlibus pradi- 
l«s, applical se formis, permiscel sonis, ingeril 
odoribus, infundit saporibus; sicque per introi- 
™ delectationis ingrediens , incestal animffl san- 
ctitatem. Hinc prophela ingemiscit, dicens : •* tnlra- 
» vil moj-s per fiMiesiras noslras ; inmvssa est tlumM 
>> nosiras. » Libri Regum historia indicat, queai 
isooseth, Saulis regis lilius, exitum habuerii; 
qui ideirco lalus feriendum prasbuit, quia oslia- 
™ ,,( " IIIK - purgans triticum, obdormivit. Nam 
si pervigiiem, non sonmolenlam habere studuis- 
se osliariam, nequaquam insidianiium actibos 
patuisset. V.rili ergo custodia circumvallandus esl 
' n,n '"*. vinlibus arniis i.iimiei est jacnlis resisten- 
,,l,m - Hinc Salomon admooet, dicens : « Omm 

CU8 todia serva cor tuu... , quia ex ipso vita prc- 
» cedit. » l 



■ 



( 13 Hoc Sanctns 
ta "s celehramu* 



cujus festivaa solemni- w 






iste , 
obitum, vigilantissime sempd 



Implere c »ravit, nobisque irapiendum ostendH 



r* 



■ '■■' 



qin 



nott 



DIF DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



69 



A qui in spiritnali agone sculnm fidei infatigabiliter 
lenuii, tolusque vitae ejns excursus jugifl fuil eum 
principe mundi connictus; el quia fldenter vin- 
cere, pugnante in se el pro se Domino, studuit, 
idcirco manna candidum accipere, el colnmna in 
templo Dei fieri meruit; jamqne lanreatos Chri- 
sto assisiit, el de sacrario divinitatis Bxposcil ao* 
bis supernse beneficia pietalis, prsestante Domino 
ei Deo prBesenlissimo ac sacratissimo , qoi num- 
quam non fuit, numquam non erit, uumqnam ali- 
ter fnil , uuniqiiain ulih-r eril ; qiii diflicile in- 
venilur, ubi sit, difficilius, obi non sit, cum qno 
Don omnes esse possnmns '. sine quo nultus 110- 
slrum esse potest. Discessil autem a corpore idem 
Palev ei venerandus Pastor noster, el migravii ad 

Doniiinini m ■piii leciino (laUMiilarum Octobrium, 

regnante Domino noslro Jesu Chrislo, cui est ho- 
nor ei polestas cum Palre el Spiritu sancio in sav 
cula ssculorum. Amen. 

ANNOTATA. 

a Augustae Trecorum, sive Trecee, vulgo Troyes 
urbs Galtim ad Sequanam fluvium sita ei Cam- 
H panim prorincim capul est, episcopali sede il- 
lustrata sub archiepiscopo Senonensi, Tranqnillum 
vicum nonnulli esse credunt hodiernum Trancaut, 
novem circiter milliaribus Gallicis ab urbt Tre- 
cciisi dissitum : verum hinc oritur difjicultas, cur 
igitur Sancius in suhurbio Augustse Trecorum or- 
tus dicatur, Conjecturam nostram \ 3 Commen- 
tarii . num. :it ct 35 dedimus. Consute etiam 
eumdem , ubi >lr Trecensi ejusdem patria ex 
s sidonii Ipoliinaris epistolis non nikii dubi- 
tatum est. Calmetus tom, ! Historim Lotharin- 
gim, col. 205 vicum Tranquillum Gallice Tran- 
col, col. icro cxlvi 111 annotalis ad instrumenta 
Tranquel appellai . et in dimcesi ac territorio 
Trecenst collocat. 

b 1 ombiberel etiam habeni <iu<> Hss. nostra, 
unum perperam cohiberet, quo modo etiam legit 
Uartenius, 

c Vox pauperem desideratur in tditione Mar- 
tenti ri uno e Siss. nostris 

il Alhniii auctor <i>l natale solum oicum Tran- 
quillnm, quem per genilalem cespilem designat, 
et <ui Apri vocabulum; asseritque sanctum Ju- 
venem ,1/1 inditx sibi nominis feritatt alienum, 
c congruenter ad natalis loci vocabutum tranquil- 
li placidique omnibus animi fuisse. 

e Calmetuspost oerbum remeabat penWum ter- 
minavit, ac deinde nooam inchoans, Ubique le- 
git : at Mss. nostra cum Martenio habent, proui 
edidimus. 

f Ex hactenw recensitis collige lector, hanc 
Sancti 11 teneris annis vitm instituendm normam 
111 4prum S. Paulini amicum, quem non nulli 
tumdem cum nostro putant, minime posse con 
tenire. Consule Commentarium 1 8. 

g Ita omnia Mss. nostra cnnt Mnrlrnio : Cal- 
metus correctius Leucorum edidit. Est autem 
Leucorum civitas Tullum, vulgo Toul ifl Bel- 
gica prima intra fines Lotharingim, »>/ cujus 
tamm ducatum non pertinet. Perantiquo rpi- 
scopatu pollet, fundatore s. Mansueto, cujus 
Acta tom. I Sepfembris a>i diem 3 illustrata ha- 
bes in Opere nostro; ubi etiam conlra incon- 
sultoi nimim antiquitatis assertores probatum est, 
ejusdem episcopatus initia non «<t S. Petrx Apo- 
stoli. snl (ul Constantim Magni ejusve filiorum 
tempora esse referenda, Porro S. Aper hujus se- 
dis septimus epitcopus fuisse creditur. Ex eodem 



antiquitaUs amore ordinatio Sancti nostri anno * incrrto. 
quarto Adriam imperatoris afpgitur in gemmo 
Catalogo, edito « Calmeto, qnem ipse ei nos cum 
ipso deserimus. \>h Commentarium prmvium 9, 
ubi eam fabulam rejecimus, dictamque ordinatio- 
nrm ad finem secuh '>. rcl i/nitium retulimm 

li tvimis liberaiiter hic loquitur auctor : nam 
quamquam ttiam reprobi ad invocationem Dei 
nominis aliquando mirabilia patraverint, prout 
ex ttatthmi, cap. 7. \ 82 oonstat, id tamen ple- 
rumqne non fit. in Ms. nostro Tullensi reetius 

itur : Cum illa possenl ostendere el mali. 

i Cabilo sive Cabillonum urbs est in ducat > Bur 
gundim ad fluvium irarim sita, Gallis Challon 
sur Saosne dicta. At certt non debuit S Aper 
verbi divin\ prmdicandi aut idololatrim exstir- 
pandee gratia ad tam urbem accedere, qum tum 
suos dudum episcopos habuerat. Hinc vereor, 
iic isthcBc ex ea falsa opiniont profecta sint , 
qum '•>'. Mansuetum » S. Pttro in Gallias missum 
fuisst commtnta est. 

k Nonnulli credunt, tx hoc loco existimatum 
fuisse <i TuUtnsium catalogorum conci/nnatori- 
bus, s. Aprum sub [driano imperatore vixisst. 
Vide dicta in Commentario prmvio, n-um, li ct ™ 
sequenti. 

I Scriptor \liraculorum $i\ t is idem sit cum 
biographo, sive alius, mfra cap. 1. num. xi as- 
serit, catenam, qua tres ilti mncti fuere, vn ab- 
batia S Apri suo etiam lempore asservatam, et 
ad erpellendos ex obsessis corporibus dmmonet 
feliciter adhiberi soluisse, Esl sane apud nos, in- 
quit, catena, qna Ires reos exerail meritis poten- 
tibus, ijua- quotiens imponitur talibusfuriosis, idem 
pestifer efTugatur iniraicus etc. i" ea hodiedum 
ibi ostendatur, inexpioratum mihi est. 

m Qum subduntur usque ad numerum sequen- 
tcm, desunt >» tfs. nostro Tullensi. 

n Sequ ntia usque ad proximwn numerum in 
eodem Ms. nostro Tullensi desiderantur. 

Ea ninir cst. abbatia S. Apri Ordinis S. He- 
ntdicti, rinn parva ecclesia parochiali, sitaque esi 
111 cognomint suburbio civitatis Tuliensis cersus 
Meriditm. Oe hac eccltsia ei abbatia, ubi saerum 
tjus corpus adhuc servatur, plura diximus in 
Commentario, i. 

p 1 11 prosperis non legitur in wno e Vss. no^ 
stris. p 

q Annus ejus emortualis omnino ignotus <•</. 
Ex dictis 111 Commentario prmvio tub teeuli quin* 
ti finem vti initium sexti episcopatum txorsus tst; 
cni si septem annis prmfuerit, ut habent Tullenset 
catalogi, tempus mortis utcumque rt cum aliqua 
latitudine statui potesi Ceterum hac dit sv Se- 
ptembris colitur, quo die obiisse vnfra dicitur. 
r l<i rsl CorpUS. 

s Qum sequuntur nsqut nd : Distvssit a corpo- 
re Calmetus prmtermisit, idque apposUis punctis 
indicavit; ideoqut ea ex Hartmii editione et ge- 
miiio Ms. nostro supplevimus. Tertium Ms. no~ 
stntm. Tullense scilicet, primam sequentem periQ* 
iliuii pariter habet, ae deinde subdit : Sanctns 
anirin Doraiui contempsit mumliim, >\\\" solum <li- 
ligeret Cbristum. Contra insidias antiqoi hofllis cli- 
peum indefesse lenuil providsa circumapectionis. 
Uigravil ad Dominum venerandiu pastor Aper 
xvii Kalendas Octobris. Atque hie terminatur t<>» 
datum Ms., neque retera miracula post mortem 
patrata recenset. 

t Hmcnonsio aceipias, quas\ in hominis pote- 
state non sit cuin Dei graiia saJutem mternam 
eonsequi. 

M- 



MIRACULAS.APRIEPISCOPI CONIESSORIS , 

3 Qnsdam igitur mulier de Caslemj 



A. AKOSTVn. 



MIRACULA 



POST MORTEM S. APRI 



Auclorc itcm anonymo, 
biographo, 



CAPUT I. 



forte eodem 



Scriplons 
prafatio 



•i. f. :: 

* Murt. ad 



Claudus ab utero , mulier cma et contra- 
cta, aliique ca>ci sanati : depuhi ex ener- 
gumenis dcemones. 



\Jn\ beatus Pastor el Ponlifex defunctus lerris 
co, nt supra relatum est, ordine, et in basilica, 
quara ipse aediftcare coeperal . tomulatus , cselis 
se vivere multis miraculorum prodit indiciis. Nfam 
pia aure fideliter petentium votis annuens, iu 
necessilalibus adesse non despicit : manum ssepe 
porrigit, el ab infortuniis eripit. Frequentiora 

sai tim ;iii eo facta fuisse referuntur, quam 

modo miracula; quia lioc nostrorum moles me- 
retur peccaminum, ut, quoniam Qdelis refrige- 
scil devotio, subtrahi quoque solita consolalio 
sentialur. Referunl namque nostri majores natu, 
plurima sibi ejus el visa el audita miraculorum 
beneflcia, qua3 dsmoniosorum , cajcorum, clau- 
dorum , aliorumque debilium peregil * incom- 
moda; cum el * isliusmodi curalionum indicia 
scabella scilicel claudorum, et alia liis simiiia su- 
per fores basilicae diu servari solerent Quae ta- 
men i ,i;i °Perai baud mirum, non esse scripta 
torpente mcuria, cum et de bis, quaa vivens edi- 
dlt - certum Ml - per ica mandata titteris Q U0 - 

ni1 ' 1 «»1 insutsis ^H-his, quiddam ainodn ,|,' n 

tcertissnn, compH-iisadnolatum ireadig , 

putentur vilescere et oblitterari 



I loudui a 

nativitate 



ducimus, ne forte 
memoria. 

1 S uidam igilur claudu * & utero, cum vui- 
gi affluente rrequentia, annuas fesUvitaUs 
nostri Patroni gratia, devotus advenerat 
irnis interfuissel supplex Officii 



srs:^^^ 



liujus 

et cum 

arvo pro- 

.. .iini, 

* •■ «Peme clamorS ^1 ^ '"" 

'•"»'l— "' '-"„ lere , „ "l'" 1 " 

«ndo snis locis; crura a ^ reslau - 

— •.*.. 1......,;' :;;,;,;: »■ - 



efluderunl 
lamine , 

pedibus : 



" al. vocilc. 
ranlur 



« « insolito rectus conSr 
,U " :""' ; """""'" «nllorum homo di! 
fratres ,„„, ^LT^" 6ral nesci >'*- Qnocirca 

•—- l,,i ■":;:"":""" '- »»"■.«- 

i ""- 1 '"- as rsar sea - 



lllCll 



cujus 



per aliquol annos contracta 



IICI' 






non e 
delala est a parentious ad illius jam -i;».- 
licam pridie ante festivitatem 



diciam 



cumqufl I 

pernodaret in oralionibus, mane albesceni 
di lumine, oculi quoque ejus irradiaii !j 
micuerunt deinceps clarificata acie ; ;„,!.' 
contenla munere , ad sua referri petivii 
luto aliquanto dierum spalio , in visu qqck 
admonita, ut ad Medici fidelis recurreret snfe 
giiim, cujus benevolam experta fuerat potem' 
Relata igitur in Vigilia festivitatis Sa 

omnium, ramlelam altari sinrlu t \ CUilv 

suii, pernoctavitque, ut prius, in precibn i 
summatis tandem vigiliis; cum necdum solis-jnk 
diem perfecte compleret, egressis foras omnil ""'' 
ipsa cum patre et matre ibi remorari perm 
Unus vero fratrum, nomine Alrauldus, non eiiii «to 
sed in choro super formam d residens, q., 
psalmorum , non enim cunctos memoria 
perat, Deo sibique decantare coepit; ei eccej 
bito duaj columba 1 advolasse illis visa^ sunl, m. 
rum una snper lectum e S. Apri, altera 
subsedit. 

i lllico forle patcr et mater relinquente! 
jacentem ante s. Michaelis altare , fontem m 
criptam Sancti situm adier.unl : sed niov delsfln 
divinum medicamen praasentiens , clamoreqne 
si lorquerelur, perstrepens, erectione sna h 
fica gratias congeminans, ante sepulchrum Reslau- * M 
ratoris sui inventa est a suis parentinus, celerrime l , n : 1 : 
currentibus, aliudque timentibus. Unde confeslim ,,,','j 
Fratrum concio hymnum Deo exlulit in vod- 
bus; atque ut ipsum comperit, eo die celebravii 
clerus urbis et populus , muliere adstante sospi- 
to , quae deinceps ad finem usque vitae 
redditam gavisa est. Ca^cus quoque quispiam, co 
gente iuforluuii sui calamitate , ad hunc furao- 
siiiu Medicum ;i partibus Mosae /' fecit confugium, 
atque fidelibus eum pulsans precibus , lumen 
emeruit : sed forte dum rediret ad propria.ii 
ipso itinere pristina eum revisit Cfficitas. Scio 
autem homo fidere, mox recidivo tramite repe- 
davit cum manuali niunerc ud notam ctementiain» 
et ita demum obtento gavisus est perpetuando ln- pi 
mine. d ' 

-> Barchelhndis etiam dicta quaedam mwlior de 
hujus civitatis suburbio, incommodo cacscitatis de 
tenta , opem * luminis ab hoc suppliciter espeii- 
vit; quam obtentam in redeundo perdidit. Denno 
autem reversa, recepit quidem, sed et, al priM 
doluit, amissa. Terlio vero reditu (nam importt- 
nitatem exigebat necessilas <j) dixil se sensiss 
quasi manus ipsius clemenlis Medici tangentia » 
bi oculos : quod utrum sil solidum , an ^ 
'"'n. non ad nos; tamen illi inde mutata manal 
; "'i''s h. Puer denique quidam , parvulus de w 
la Pavoniaco super Mosam i, fortuitu amisit oc* 
lorum aciem : quo permoti dolore parentes,^ 
diversas eum Sanctorum circumtulere memonas, 
B8d nulli illorum placuit lucis donum reddet*. 



ii 



quia sciebant, hujus Patris nostri istud essc 
Delatus igitur ad imj.us patrocinium 



olli- 
votaffl 

Sed 



cn 

obtinuit; quo, mox relatus ," privatus ^ 1 - 

revectus iterum ad Sancti tun m , iIlll,,ml ' 

,lls est, alque a domino suo inibi ad sefl 
dum deii 
tium deleeal 



nceps deputatus. Luce poiitos 
egalum annis seqnentibus non 

Curatorem suum omni die juxta suum sdre 

gnificans. 
6 Ancilla cujusdam de regione, ut fcrWTj 

sae, cfflca per aliquol annos, cum ad n« nC 



sern* 



inii- 



«o- 

i.ii- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



ratorem protendens , lumen meruissel recipere, audel sibi speciem adsumere? Aul quando ijui- 

ae ipsam servituram eidem delegavit. Sed reversa mus ejus dolosas artes penelranter Librare et dis- 

ad priorem dominum, avaritia evincente, ad il- quirere polverulentis oculis, fseceque mundi in- 

lius violenter redacta servilium, mox prislin» csb- sitis, nisi sil nobia Deus oculus, ars quoque unica 



A. ANONYMit 



luctoru prw- 
'ttlio od 
iiuntin mira 
puto. 



* Marlen. 
magno 
prsemi 

imit 



citaiis inconimodnm dolenter perpessa est; quod 
cuii) dominns ille ob suam contigisse perpendil 
unaciam , retransmissam denuo ad polentioris 
Senioris /,- auxilium , ipse quoque eam illius de- 
gutavil famulitio, si modo mereretur lumen amis- 
suin recipere. Bl mox lux rei ersa inluslravil 
facirm, ui adverteret se possessor carneus nedum 
jprasferendum, sed nec ffiquandum dilioni ejus, 
.|n corruptelaa Legumento exutus esl /. 

7 Mulfa sunl illius a istiusmodi magna el 

frequeniia, quffi si cuncta fuissenl scripta, lecto- 
rem forsitan Isederel copias. Altamen reprehen- 
denda auctorum segnities, qui nec saltem aliqua 
de post transitum ejus geslis, scriptis transmise- 
rii n i |in>ii'ronim noiiiia-. Nobis autem jara pcene 
in fine saeculi constitutis ingratum videretur et 

Indecens, s n saltem |>usilluiu nlnpiid in lau- 

dcni tam pii Provisoris Tutorisque nostri agamus; 
m quo si forte offenderimus structura Ihematis, 
■xpurget uos simplicilas devotionis* qui, si pos- 
soi fieri, non solum homines, sed el mutas pe- 
cuilrs , riTalurasque omnigenas pneconio 6JUS 
bceremus clamosas. Nam cum fueril potens in 
yirtuiibus , palratorque miraculorum praecipuus, 
vigore tainen |i('isi'qiiriiiii d.Tnmnes , el propel- 
leiuli ah hominihus ma,mio]iere * emiuuil * , tam 
iu vita, quam posl obitum ; quippe vitiorum om- 
iiium exosus contagium, quibus prsscsse credun- 
tur illi spirilus, ei quasi suavibus epulis jocun- 
daii. Et quidem ut praBtermiltanlur diversaa 
maniacorum m passiones, quibus quoque juxta 
BJbi placitum frequenter non dedignalur mederi, 
quamvis cl eisdem rommunis inimicus nocendi 
avidus se suli-al ilivinilus permi.ssns imuiiscere, 
vi\ quisquam illo impuro spiritu pervasus, cjus 



assistens uostro lateri, custodiens pedes nostros, 
ne capiamur? Viator igilur ille ssape dictus Ro- 

niain anliehis | n-i\ enieiis , porticum S. Petri ill- 

troiit, ibique obvium angelum suum jam dictum 

lihi hahuii suh memoraia specie, ridelicel luce 
deterrima, quem solus ipse videre potuit, persua- 
:ii'niem monasierii adituui sibi uou esse necessa- 
rium, cujus peccata essenl deleta omnia, cujusque 
vota obtinuissenl efficientiam; imo redirel quan- 
tocyus, de Dei sui flsus clementia. Mox cccpii re- 
trocedere, verens in aliquo esse inobediens, mi-* 
rante nepote illius, cujus mentio jara supra 
nominaUm facta est, precarioque horlatu petente 
introitum : et si non L f ralia devotionis , qua iler 
effeceral *, saltera pra&sentium videnliumque re- *id. feearai 
veriiu, et dedecore Irridentium. 

10 Pelleclus autera penitus el corde cascato poMMtiu 
desipiens, huc usque, inquit, venisse sufficit, ''"'"" hl " 
euin viderim el audierim , quod tu nescis, mira- 
hite. Sicqjue obstinatus animus non potuil evin- 
ci. Celer itaque eundo, celerior repedando, il- 
lico ut siue lines altigil parochiaa, a crudelissimo 
daeroone pervasus esl , omnes ad se accedentes 
arripere ac dilaniare nitens. n fera igitur com- 
prehenditur, iu vincula conjicilur, el licel re- 
nitens, ac in diversa til ferox taurus nitens, ad 
lniiii' Patronum adducilur. Confluil plebs subur- 
bana el urbica, quia fuerat hic etiara partim no- 
lus populo. Veneraiwlus ijnoque dominus Ganz- 
tiniis pontifex aerurril cum suo clero nobili, 
Cunctisque annevis pariler h'tania' ronyeininalio- 

ne, Domini el hujus Sancti poscitur auxilium, 
captivo illo in aqusa benedictaa dolio imposito, 
Crucibus, Sanctorumque reliquiis multorum ad- 
liiliitis. Quid multa? Non omnino fuit rauca 



mtur. 



R 



Prtgbj/ttr a 
0*1« de- 
(utof 

n 
• iJ. auran- 
iiiini 



auxilium expetiit, qui non se gaudeat clemenler oratio, et Domini surda auricula, sed suffragan- 

tibus pii Apri meritis, daunonem quidem ami- 
sisse visus est; nam omnem ferociam deposuit, 
el se suosque recognovit, ac praeter altaris offi- 
cium reliqua ecelesiaslica peregit; sed ratigato 
cerebro ad pristinam sanitatem non pervenit. 
Qui , quod praalermittendum non esl , cum ab 
aqua extraheretur, mullis exorcismis constriclus 
cbnfessus esl, se undecim abeuntibus, duodeci- 
i j i ii iii superesse o. Quam rem idcirco maxime 
adnotandam pulavimus, quatenus cuncti verenles 
raagis occulta dsemoniorum, id est, vitiorura spi- 
cula, quam aperte saevientia cum illa semper in- 
quinenl , et haec aliquando afllictos purgare so- 
Leant] in omni re agenda puncturam limoris non 



ereptum ; aueo m nostrec memonffi non succur- 
rat ullus lalium ulriusque sexus . qui recesserit 
Snauditus : quorum cum sit innumera muUitudo, 
aliquos commemoralum iri justum videtur. 

8 Clericus igitur Seginlensis pagi 71 indigena, 
Abraham nomine , quem rustici Avrannum * 
nuncupabanl , promotus ad sacerdotiura , vitam 
elegit apud se iiii aptara oflicio; quod ulinam 
cuncli ilij-ue agereul ! Instiluil namque vaeare 
orationibus, insistere jejuniis, in casliiale vivere, 

eleeitios\n;is Irihuere , hasilicain siiam reslrtiere, 

et commissos sibi secundum scire suom ad bene 
agendum admonere. Sed quia caruit oculo discre- 
tivse prudenlisa, minusqne doctus fnil Scriptura- 
rum eloquia, merilo grave quid occulto Dei ju- 



evitemus, imo iinlesinenter adhiliere studeainus, 
dicio perpessus est. Cum enim die quadam solus quo pro ccrto juslificari mereamur. 
essei m ipsa sua ecclesia, hoslis ei aequam visus 11 Sed el de hujus terrilorio, Bucculiaco /; iltfuirti 
est nigri quidera latenter pectoris, sed palara can- scilicel villa, mulier quaedara Dova ootamine, 
didie clarissimseque speciei. Tunc iili altonito : tara fero pervasa est daemonio, ut non modo P 

inquit, venio Uhi Gabriel archangelus a quiete adduci non potuerit, verum nec artala 
> u ni iii i iiri directus solio, (jui factorum luorum vincimine, nisi perplexa funibus adveberelnr 
hactenus apud illum fui interauutius, ei ea nunc plaustro ;i mcestis parentibus; qua, effugato ne- 
tihi jussns iniimo illius astare conspeclibus , so- quam spiritu, mentem suam meruil recipare, et 

gaudens ad propria repedare Esl &ane apud nos 
catena, qua trea reos exemil meriiis polenUbns g <i 

qi,,r quotiens imponitur taUbus furiosis, idem 
pestifer eflugatur inimicus, vereaa nexum, quo 
divinitus facta <-st libertas reis; et ita miro 
moilo vincula, donanle Deo, absolvunl vinctum. 
Nihilominus «'i alia quasdam mulier, de villa 
Sarcofago r adducta, insanissima, borrenda di- r 

cens et faciens, liherata ah Iioste, laHanter sana 

(a- 



lumque iilu reslare, ul Romam adeas, meritum 
ipsorum operum illic consummalurua. 
'J Credidil stultus, el jussa complere non dif- 
etabeodeinde ferens , moramque omnem, acsi noxiam refor- 
midans, prseparato viatico, assumploquo aepote 
suo, Adone nomine, ad Urbem profectus est. 
Quem enim hominum artificio suo nequeal illi- 
cerc multiformis spritus, innumerabilisque ma- 
litia:, qui etiam sanclitatis et justitiaa ob hoc 






7 2 



4 ,,„, focla esl. Al.us qnoqce qnidsra, cojos nomen 
eicidit, ferocissimo damone invasus, hnc otim 

>i hura prima, Domioicaa diei, cui jam 

dicta calena imposita est; qui, mirum dictu! 
„, pavimenlo ecclesias sese volutans , e*i ul tera 
manibos per illud reptans, clamore valido cun- 
;la repiens, luporum imitabalor ululatus, porco- 
nim grunnitus . taurorum mugilus, serpentium 
sibilos el stridores soricum; hocque lormento se 
attrivil continuatim usque ad leclionem Euange- 
licam pnblicae Missa?. Nam, cum recitatur, su- 
bito rurorem clamoremque deposuit, el ad se re- 
diil, el nlit essel . ditlicii . el clemenliam super 
se f ac tam recognovit, devoteque conlaudavil .v, ci 

ad sua gaudens coi igravit. 

\> juvenculns quidam de \ illa , qusa Domni 

Mrgwtmi, Germani i dicitur, haud procul ab urbe hac po- 

tt unutt $imui s ji ; , , rationis vigore deposilo, repletus vesania, 

■■■''""'■■ jBmque pene lolo effceto . debilitatoque corpore, 

' soln rociferationis clamore pei strepens, plauslello 

advectus esl . die , qui more ti o Para- 

sceve dicitur, ante Paschaa ridelicei solemnia. Qui 

i-inii nec nocle nec die requiesceret, praestolaba- 

'* mr Domini clementiam per hujus Sancti merita : 

iion lamen uic . ut putabatur, solo afficiebalur 

dsmonio , sed frcnesi gravissima. Non autem 

cassa Oducia fuit; qua creditns esi salvari posse : 

quoniam posl ipsam bominicam, aul secunda aut 

tertia Peria, quanam tamen, ambigitur) sanita- 

tis suaB gaudio cum parentibus potitus est, et pro 

« munere gratiar tiam unnra injugem u juven- 

cum tribuit, el ita pedes rediit. 
13 Evolulo autem anni lempon . et, ul pu- 

ibittem tibera- lattir, lnriiiiii, posl Iiiiiic'cI allOS CU!*atOS Utrius- 

M que sexns, quos singillatim commemorare longum 

sst, quidam manife to plenus dsmonio, de Tro- 
ciaco x villa super Mosam adductus est, Paschalis 
aomine , sexla Peria posl gloriosBe Ascensionis 
Douiinicaj diem , qui corpore validus , vesania 
v li;l1 '' validior , iruceque poce vigidus y, inter 

ca3lera horrenda Deum quoque se esse clamilans 
"* te e j lenerique poloi.it, li.vl r;i[ t .nalus; nini 
'"' """"'"i accedeniem mordicu . dentibus dila- 
cerare conaretur. k observatus istic, mane se- 

1 ueDli ,tl " 111 "- rfecle sibi restitutus esf adeo 

111 QOm s y flaxi ra « hora Prirna agentibus, mul- 
' am ? ue l8e:anler stupentibus pro eo, ante altare 
diuUnffi orationi incumberel, el surgens siirno 
T^ Crucis se m«niret, atque posl cunctis 
" lIll " ls eventum sui ii -tunii referrel Sa 

iJhrt ^"" ttus ' *W liens octavodieab eo, quo*infir 

n ; ns adv W> us devolionis, videlicei pisces 

alacer l r FrAtr ™ deiulit, el forsan adhu 

^7'V te s »« tripudiat. aa*denTgV2 

'■ inil;1 ade ° 8Un) '~ el rrequentia Z 

IH ' 8Cr,Dlttr83 *Wl officio; ideoque 



MIRACULA S.APKi EPISCOPI CONFESSORIS, 

Uaribut Gallicis communibus Tullo dissUm 



distinclio 
transeundum e 



:ni alia. 
ANNOTATA. 

:;;; *«• ^ZJZZ: 

'"''"''' '" ""' tottrit dtiiderari ,T 

:,:r '"- d < 2 i: 

/- '/'::;: r:;r /-■" :■■««■«.:«« 

relinouam / ' m "'"'" hmotei 

-/'/'::/::/';::;:/.::;: — ' - 

***** "*«ensw gutnque mil- 



ad alteram Mosellm ripam collocat. 

,1 U est, sellam suam in choro. y^ 
gium "i Glossario. ' '""- 

e Calmetus dubitat, <u> non tectum ir,, r 
sil : xterum cum kmc intra ecclesiam gestafuer^ 
et lectus f//'" f/ scriptores medim latinitati*^ 
feretro, in quo Sanctorum corpora aut nuu^ 
bant, aut circumferri solebant, ut mderi m, 
apud laudatum Cangium, nikil hic wutoSdS 
censeo. Tmo leclulus /n-o ^o Sancti sepuknr* 
(ra num. 110 usurpatur. 

f Mosam fluvium vulgo notum indicat 
inter celeras regiones Lotharingiam interfllh 
paucisque milliaribus Gallicis a civitate Tull 
in Occidentali parte labitur. 

g Necessilas desideratur in editione Marteiti 

h Admodum mendosa kic est Martenii l 
ctio, qum sic habet : Quod utrum sit soiidum 
an frivolum , non ad annos, nos tamen n 
inde mutala mansit acies. 'Porro c- hac scnpto. 
ris annotatione colligere licet , eum non L 
mis credulum fuisse facilemve in admitu 
miraculis; atque kinc ipsius auctoritas con 
matur. 

i Forsitan Pargnj , aut Pagny-sur-Meusi 
quit Calmetus. Pagnj oero Tabula dicpcesis Tb 1 
lensis apud ipsum non procul a Mosa in dextm 
ripa, ac tribus circiter milliaribus communibw 
Gallicis Tullo dissitum exhibet. 

k Senioris, id est, Domini; atque ita r««- 
pta apud medii mvi komineshonorificanuncupb 
tione Sanctum designat. 

I /// est Sancto, qui carnem exueral, wt 
mortem obierat. 

ni i Grmca voce |uiv(a ftn-or , maniaci jn- 
riosi 

» Segintensis pagus vulgo le Sanlois, Tulltm 
pago adjacet. 

Martenius habet : Confessus est.se ab duo- 
decim duodecimum superesse. Aliquot aliasMor- 
lenii lectiones variantes, vel menda tacitus pr& 
terii. 

V l/""/ Martenium est, Buculiaco per sinir 
plex c. Calmetus suspicatur mcum Biqueiey, 
quem in Tullensi agro seu pago tabufa yeo- 
graphicm exkibent, hic designari; sed cum n- 
deri possit scrtptor de territorio illius presbyteri f 
(/ ' p quo mo.r egu, kic loqui, sive de pago Segifr 
tensi, rn conjectura, qum per se incerta ett, 
etiam magh dubia redditur. 
_ q De koc miraculo consule Vitam, num. M 
7. Adverte etiam hoc loco scriptorem sese "' 
S. Apri monasterio monachum indicare. 

'' Pwtti esi Cercueil indigenis dictus, duobta 
milliaribus Vanceio imantiam seu Almentiam, 
mlgo Amance \>ersus, teste Calmeto in annotatit 
marginalibus. 

s Reliqua kujus periodi usque ad initiutn »»• 
meri sequentis desiderantur apud Martenium. 

1 Dom-Germain, prope Tullum, inquit Caln& 
lus - '/"< locus Galiice sic nolatur tam <•< * 
h "'" diGtcesis Tullensis, quam ipse Histom *** 
Prm/ixit, quam u, edita a Guilielmo de £'* 

" Martenius kabet m juge, quasi in perpf t 
"""■ A! Melior estCalmeti lectio : injugis w»*" 1 



jn\t'ni-iis rsl 



• '/"* lugum numquam 



tulit 



at Gah 



v i/""/ MartenAum legitur : Frociaco 
""'" iv <"» prmferenda videtur, cui rectt * 
tpondet kodiernum GaUicum nomen vici Troo# 
Be y'sur-Meuse. 

5 A(/ towgincm nmai Calmetus : Forte «■ 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 



73 



A getus aut rigidus. harteniut rem in o-rtu habet : 
rigidus; ad maryinem autem : Forle turgidus. 
7. Synaxis est communis oratio, S€U psalmo- 

(ttn. Ex 'lirfis antem et subsequentttms tttlrttir 
scriptor ipse tum affutssc. 



Ager per miraculum monasterio Sancti vin- 
dicattts ■" lapsus e tempi fastigio ineo- 
lumis servatus : Ludelmi episcopi mors : 
corpus Tulli depositum, et in ecclesiam 
suam clam relatum atque absconditum. 



G, 



Ager mona- 

chis treptus. 

a 



mirabtli mo- 
ilu iisdem 
redditur. 



' Martrii 
nuoque 



inpli 
fastigin la- 
pxus incolu- 
mis surgtt. 

c 



ium vero, 
a et Senioi 

rere , 
ulium 



ut dictum est, hic noster Pater 

paratus in necessitatibus succitr- 

periculisque poscenti, non semper in- 

abire patilur (quamquam raro id faciat) 



si quis perperam suhlraxerit, quod deputalum cst 
a piis Christi cultoribus famulorum suorum 11-1 - 
bus. Est namque non procul a situ monasterii 
campus non vilis prelii et ntilitatis, qui unius 
episcoporum urhis hujiis adeo Rratanter insedit 
oculis , ut vilipendens ad frugem tantnm uten- 
tes , non possidmics , imhccilles monaehos , vi- 
ctus conriipiseentia eum sihi aeciperet. Quem bc- 
ne jussil excoli , et sationem fleri : quidquid 
enim pravum molitur oblirmata cupiditas, raturn 
putat plennmque justiliae , cum sit cassum et Do- 
mini rubrica exorbitans, et planta omnis malitice 
sit nequam concupiscentia, Igiwr consummata 
salio plus solito h ibi prodiit , privatis quidem 
ferens moestitiam, privanti autem lslitiam, dum 
et lingua adulantium, ut assolei , beatam illara 
quara justam, quemadmodum videri putabatur , 
ipsius agelli pervasionera astrnerel ; sed aequitate 
Buperni moderaminis sero voium spes lusii ava- 
rum. 

15 Narn , ut dictum est, semen gratam lier- 
ham prolulil, lierha spieain formosarn densam- 
que edidit , spira aulera lloseida gaudium ajjri- 
coI« et domino cumulavit. Tempore sane suo 
pallente slipula, ilie domnus jam dictus ponti- 
fe\ raessores adesse jnssil segeti , aggressique eam 
secare , ul jusseral , messem rruge vilali invene- 
runt vacuam, nec granum aliqnod in ulla saltim 
spica , quarum adslahat mulla , sed inanis for- 
mosiias ; qualenus evidenter disceret terrena cu- 
piditas , oninino esse \ acuum , quidquid caret 
fructu justitiae. Pervenit 1 m 1- rei notilia certo 
internuntio ad aures ejufidem pr8B$ulis, et licet 
nolentis, intima cordis penetravit, ac sese bujusce- 
modi rem respicere persensil : continuo *, quod 
absque libraniine dilTinierut , corrigere instituit , 
iubens, ui Dei pauperes sua reciperent; nec du- 
trium , 1111111 ita fecerint. 

16 Tempore, quo civitas h<ec per incuriam, 
peccatis exigentibus, pene tota succensa fnit c, 
ita ut vi\ quicquara e\ ea potuissel eripi , in 
vaiia supellectile , etiam ecclesiastica, flante ven 
to valido , flamraamm globi extrinsecus buc il- 
lncque ferebanlur, et quanto altiora circumsita 

Septembris Tomus v. 



Mola 111 San- 
cti feslitilatr 
tpontt sis/i- 
tur. 



aranl sdiflcia, tanto magu imrainenti patebant i.AnonMH) 

periculo. Unde quia culmen liujus basiUCffl per 

multa loea temptabal incendlum, machinis rH- 

rersis applidtis, certatfm ad eripiendum plurimt, 

imo quotquot valebant, snbire festinabant Alil 

qnidem ferebanl aqnamin bydriis, alil autem su- 

pra tectnm sedentea , excipiebant et objidebanl 

llammis male nrentibns. Cumqoe haec instanter 

lierent, urnis in suprerna ecclesiffi canali srden- 

liura, dum a porrigenle excipit hydriam , se- 

ipsum pras festinatione oblitus, demoto pede , 

uhi innilehalur, a sumrno tectO devolulns ad in - 
ferius, ati|iie ah bOC ad tertinin, demuraque ad 

terram, intra clauslra corruit incolnmis; cum 
potuisset non solurn exhalasse spiritura, sed eliam 
ossa contrivisse omnia. Qoi illico celer iterumte- 
cii alia subiit. Sed quis hunc dubitel B. Apri cu- 
stodisse meritum ? Quia enim pro eo seipsum 

ohlitus fneral , jure illi, quem habebat meinoria (/. a 

iimii defuit et corporc. 

17 Cum domnus Gauzlinus pontifex moribus 
egregius , ad vires suas desiderans s, ut grex 
sihi comraissns mandatis divinis obtemperaret , et 

Utililatibus anima 1 orcnparetur , inler cadera re- 
ligionis officia etiam hoc constituisset, ui hujus 
Saneti celebraretur festivitas ah orani dueeesis sua- 
populo; quidaui gratanter ohservandain suseepe- 

runi, quidam autem negligentes, quorum dolen- 

da uliiqiie potest reperiri multiludo , rainus dc- 
voto corde amplexi sunl. 1'nde et in villa, quffi 
dieilur l.ineium / super llimiim Ornam , cum 

rnolro farinarium <j suum terapestive negligerel ab 
opere compescere, nutu Dei, nnllo intercurren- 

te terreiio ohslaeulo, ah lioru nuna diei pra-er 

denlia nsque ad alteram nonam subsequentis , vi- 
delicet ipsius feslivitalis h, ah opere oliosum el 
vacuum pr»ter molionia voluntatem sponte sua 
permansit, in quo fecto hand dubie ostensom 

est, quain 11011 sit viliprndemla paslorum nostro- 

rum secundum Deum incedens constitutio ; imo 
quam per oiunia sii observanda qualiscuraque 
Ecclesiastica Lraditio; quin potius quam rei eren- 
dum sit liiijus Sancti meritum, qui fueril ium 
bonus pasior ecclesiffl, ium multarum virtutura 
cuslos et opifex, sui non negligens, sollicitus pro 

popnlo, ul abundarel verbi pabulo, 1 tiac defl- 

cerel io heremo, pro quo nunc sotlicitior oratio- 
nuin ei prfflsto est apud Dominum suflragio. 

1K Quiddam itidem aliud narratn dignum vi- 
detur, sed forsitan cuiquara frivoium , commen- 

tiliurn el innrdiliile, aul eerle displicens pnla 

iniiii , verum cnjusmodi faerit, finis ostendit, 
Qnibus tamen scitnm esl , quam innnmeras per 
somnio admonitiones divinitna ractas mortalibus 
in sacris codirihus teneamus . non mo\ repr« 
hensum el contemptum ire properabnnt; sed cre- 

denie beato Joh , qui si consolai 111 appeteret, 

in lecluln terrificandum se a Deo per somnia et 
visiones protestatur; cum meminerinl quoque n. 
jeronymum multa vibice liventes scaputas retu- 
tisse a sopore /. Posl multos igitnr hnjus saneteB 
sedis pastores el praasnles ab incolatn mundano 
subtraclos, etad diversum aJterius vitss recepta- 

CUlum transposilos, Ijidelraus qnidam s.eeulari 

nobilitate prsdarua, eidem , insignitua pontiflca- 

li amiculo ■ , subrogatus est. Qui temporali qut- 

dem dominatione ac potestste subnixus, alque, unminlculo 

m fertur, in mollis utilis; sed quantum ad hu- 

manos oculos minus, ut homo, spiritualibus de- 

vote intenins , congregationibus raonasteriorum, 

monachomm seilicet ac canonicornm, nonutpius 

eoriMil palronusque a.lnat.sed ut rigidus guber- 

KZ na- 



p 

I mlftmum 
eptscopum, 
iii wonastv 

1 './ minux 
irifuuiii. 



Marim, 



n 



MIRACULA S. APRI EPISCOPI CONFESSORIS , 



K iHOWTMO. 



dii>inifu.*/>«- 

mlum, ex 
qUildam ri- 

k 



B 



cutdani ;irc- 

sbytrro obla- 

ta. 

* td.Leudelmc 



' ibid. ilk 



QUCfOt 

calur. 

" Aor/e, pave- 

r&ciiu 



74 

naior pneerat, libere eorum bona, a bonis pro 
redemplione peccaminum concessa, tamquam ma 
sil.i accipieiu, al pro libitn dispertiens. 

19 iiic itaque dccem annis regimme politus, 
ondecimo gravi brachiornm dolorc percussns est. 
Erat sane tunc temporis sacerdos quidam ecclc- 
si33 B. Maximini h in Ipso suburbio sitas; vir vn 
maturus, moribusque gravis, Girveus nomme, 
cnj latis de eo appamit visio. Pulabat se 
slare ante allare S. Michaelis in basiiica hujus 
DOStri Domini, CUJUS palrocinio fruimur , et su- 
hilo respicientem, vidcre jam dictum prssutem 
monasterii septa ingredi , ac manu duos sonipe- 
des regerc, aique in adilum beati sepulchri in- 
troducios concludere, et victum apponere. Cujus 
rei novitate attonitus ; Heu , quidnam, inquit , 
mi domiue , tanlum libi facinus palrare pla- 
cuit , inaudilum omnibus,el infamem saclis fabu- 
lam? sile, respondii ille frendens, o ignave et 
garrule; immo perge quantocyus, et e pralo mo- 
nachorum equis his deferto pabulum. Meus hic 
locus est, mei equi sunt, et ad meum arbitrium 
islic eos pascam et nutriam. Quaa priusqnam ver- 
ba peroraret , vidcbatur vir vullu splendidus, 
statu reverendus , a sepulchro progredi clerica- 
lis habitus, ac virgam manu gcstans, pedetem- 
ptim eumdem prsesulem impetere, jam lamen 
lioc aspeclu trcmentem el paulalim loco ceden- 
tem. 

20 Ergo ante altare sanctorum Thebaeorum 
martyrum ad ipsum memoratus vir perveniens; 
0, inquit, frater Laudelme * cpiscope, quae 
meo contra te culpa exstiiit? Cur mc totiens et 
multipliciter viiipendens et inquietans, etiam in 
tectulo meo tam dedecorose inquietas; cum mi- 
bi hic locus a Deo datus, tibi vero sil tanium- 
modo commissus? Cumque talibus invectionis 
verbis, dulcissimi pectoris fonte prolatis, nil Im- 
miliiatis ac satisfactionis, illo * redarguente , con- 
scientia .lupidus referret, verbis adjunxit verbe- 

ra ' ,hl r ^irga, quam gerebat, in capite 

eum ceedere visus est. Non autem incredibile 
est, eos caedi virga supremse sententim, qui pro- 
cul a virga disciplina3, qua castigalur lilia sion 
non discedente zelo Dei , ab ea effrenes et li- 
beri compedili, avia seclantes, a recto exorbi- 
tant. Jam dictus denique sacerdos hoc visu ex- 
ternlus, et exsomnis eflectus , anceps est redditus 
Jt™> "' celaret, an necessario proderet, sicque 
dwbus qumdecim conUnuit apud se 

M Tandem his emensis evicit formidinem n- 
delilatis devolio, et domino suo pontifici ,ne 

? ' *• "T 1 - fraler . grato sopore quiescen 

Vldisse '"*■ W prohdolorl vigil P " e m o 

percusso sciUcel a Deo morion. l eill, °' 

ri, " ,s ' "' «"" sihi ,ss, v . IllU ' m aU " 

m * """— "'tenlus atc/ue n n f m ~ 

,,mni 1«'»^ .'wns diebus m , 1 l h8c 

M « ^-vescente a?';^ 10 / ' - 
P™*tttem M,, ni alia mm *? ™» a Penetrante, 

s«pelirl mandavit- „„ ' se,IU0 in ci *tate 

*■ I -,,;,,,'" «0». cum nul- 

ram ■* mon um » P*B sepultu- 

Tilt , |1;(( lu.uin 13. Apn in suburbio de- 

l,Mia hm o«ulta D „Z C °, adDOlftnda P uta ^«s, 
' 10leit amen aUquantuIa pars 



conjici ultionis in adversarios farnulorum : 
rum, quie non ipsis desideranda, sed roalef»^ " 
ribus est potius formidanda m. 

n Cum ex incomprehensibili secreto - rl , 
consilii occultum judicium Dei virgam g en tijS 
peccatorum super sorlem Ecclesiae , culpis qi. 
rum ejus exigentibus , ponere decrevisset J^ 
Danorum pestis Hungarorum rabiei juncta' J 1 
ceribus sum nativae habitationis remotis, u 'i n^" 
viu.s subiia tempestale excrescens, extra Mli . t U 
suorum tcrminorum in perniciem mullarum 
cilraque prope ct procul se positarum g.nnn',,', 
redundavit. Quibus nemiue resistente , ( noq„ e 
enim quisqiiam valebal, turorc Domini digne om- 
nibus imminente) Misia eversa, Marahensium. 
que ¥ , licel gentilium, convnlsis hih.Tn,,,,,^ ,. 
suam olim Pannoniam irruperunt. Tunc Nori- 
ca succensa, Rethiaxn subruere, perque aistria 
fines debacchantes , Nerviorum perdiiis rebtu 
post ctedem Germanise, Galliam Belgicain in- 
cenderunt. Verum quod communi scelere m&. 
ruerant populi, ut justo Dei judicio punirelur 
toiius Neustriaj et Austrasia? devastatis agrig 
subversis castris, posl humanam stragem flamma 
consumptis ccclesiis, Comatam Galliam subnie 
runt. Tempora liujus infcelicitalis * Carolus ju- -fc 
nior, a suis cognominatus simplcx n, cum re- * 
gno Francorum pertransibat. 

23 Talis igitur ac tantae pestis turbine, qus «qi 
quis suornm poterat, ne involverenlur, inlra mce- *«» 
nia antiquarum urbium , videliccl monasteriorum lv 
ornamenta , sanctorum quoque corporum pifnio- 
ra cei talim rccondebant ; et nimirum quis se ma- 
xime fcelicem aiebat , non dicimus, sua , sed si 
se gladio et capKvitati proripiens, non modo 
urbis, verum praeruptorum scopulorum juga, 
ulii forlasse erant , atque densissimi luci prmsidia 
ac ignotje lumini vallis latibula mcruisset. Unde, 
incolas hujus ornohii nutu o magni consilii An- 
geli , lanti periculi fuga , rebus, quas poterant 
curatis alque reconditis , qute fortassis remanse- 
rant, profligatis, f ut p ] si locum pessunularent, 
Patronum vitae prassentis spemquc secutune sibi 
postliminium non deesse gratularentur , mojnia 
urbis cum ejusdem sanctissimo corpore tandem 
moribundi succedunt, et ul majorum relatu ad 
nos usque delatum est, non sine beali Viri qua- 
dam injuria. Nam tanlo, aiebant, in illius par- j 
vi itineris spatio loculus aggravalus est pondere, 
ut, quotquot erant latores, vix sulferrc vale- 
reiit ; ut daret intelligi, se illo nolle introirft 
Tamen ut vobis sibi famulantium devotissime se 
non negaret, (nam semper benigne prsesto esl 
sibi servientibus ) quasi cum nolle suo * permisi» '■ 
inferri. 

U [Uatum itaque corpus sanctissimum , ei com 
debita reverentia in basilica B. Joannis Baptista 
q, depositum, ibique a suis solcmni frequentaba ( 
lur officio, quoad pace, Domino jubente, reddita, 
ad propriuin et dilectum , quo sc olim poni jus- 
serat, ct unde in nive candidioris columbse s 11 ' 
cie ceelos petierat, reveheretur tumulum. HujW 



sedis cathedram, nolentibus regni primatibus 
doninus Drogo r, nobilissimis ortus natalibus 
tum vi, lum ingenio, tum consensu civium " l " 
cupaverat ; sed jam tunc communi omnium * 
to nobiliter gerebat. Ut enim superbia sanguims- 
»ta subtiUtate singularis ingenii, illinc rebus W 
bhcis, hinc spiritualibus negotiis insudabal ' 
re omnibus ita babilem se praebuerat. ut 



yo- 



inncio- 



r«m amorem venerationeinuue dillirile solubiK"" 

eil-ii ...^: _ r.l_»l 



sibi 



ascisceret. Sed his ejus bonis invidia 



diaboffi 

QTlSB 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBIUS. 



qUOil 

opus, 
mato utut 

rrtitf < 



tiliaquc im 
que motire- 
tur. consi- 
liario Hto 

dlvinitu» 
punffo, 



id. irascatur 

y 



qoffl jngiter sedel insidiis in occultis, ul trucidel 
rectos corde, aamulatrix accessit. Siquidem ilu- 
etibus hujus turbinis sedatis , Christo propitio, 
din optata pace prsedictus domnus prsBsul potitus, 
u t prosperis votis animus arriail . astutia versuti 

hoatis hac in redeceptus, pe.lem pene in luhriro 

posuisset, ni sanctissimi Apri merilum, ne illi vo- 
luntas opere nefario prolata in culpae crimen cede- 
ret, et futuram suorum Qdeiium es corporis raj 
absentia tristitiam probibuissel 

25 Fratribus itaque post lacrymosa iot snspi- 
ria ad suum mouasterium maturantibus reditum, 
et qualiter suum curantibus referrenl Patronum ; 
quidam eral degener, nomine Bulso, cui prae- 
fatns praesul suum, qnidquid illud esset, com- 
inittebal secrelum. Hic igitur, ul tales adesse 
Bolent, si invenerint, cui adulentur, domno pon- 
Uflci . Res , inquiens , publica artatyr, nihilque 
esl residui sumptuum ; nec lales in pastores atque 
stmulatores monachos, aiebatj decel apparatus s. 
Redigatur ergo in unum publicum sacellum , 
hna sii apotheca, unura horreura; el ne Sancto 
Bub penuria servire se, hi querantur seductores, 
Corpus relineatur sacrum , ati|ue in urhe rejiia 
debita populorum frequentia veneretur , quod in 
raiguo locello ab liis negligitur nugacibus. Col- 
locetur digne in matre hujus sedis ecclesiarum t. 
ut urhi sii ad munimentum, vobis in praesenti, 

Inque futuro ad adjutorium; siraul ei c lerei 

nohiliias vestra . quod nulla vestri ab nis cure- 
lnr necessitas : non enim vobis serviunt m ex- 
pedilione regii Eamulatus; non eorum ullo auxilio 
restra munitur aul tuetur civitas, nulla nobis in 
commune conutilitas. siiis, oportet, si alii nolint, 
vobis utiles u . neque a nostro consultu aurem 
avertatis, iNM obstat, quin hoc expleri possit abs- 
que culpa : non diripietis aliena . sed licite reci- 
pietis vestra ; hoc et ratio vera el praesens ex- 
poscit necessitas. Mililia eget patria ; vos ipsi 
imli-riis perunia ; satiusque est, ul cum participi- 
bus vestrorum laborum partiamini, quam ut, quanti 
in utantur, qui sunt indigni x. 

26 Talibus his simitibusque verbis domni ani- 
mus diffluxerat pontiflcis, atque a via censurae 
pastorahs in laqueum divertebal devius perva- 
soris. Interea disponitur (raus , animarura per- 
ii ii ii s . i'i iihciia , ijiio possini pacto licere, il- 
licite ordinantur ; ac ne qua detegerentur re , 
ani ccepti negotii rraudareutur mercede , jurisju- 
randi operiuntur ratione. Verum quoniam non 
astutia i'st contra Dcum , nec sapienlia ueque 
prudentia , consitium hoc , ul quondam illius 
Achilhophel, est infatuatum ; et quia in orania 
videntem fuerai Oeum , omnipotenti mauu reda- 
ctnm esl ad nihilum. Ne autem homines lateret, 
quo instigante prodierit, bac animadversionis 
ultione punita esl iniquitaa, qusB mentita esl si- 
bi, ut non longe post idem Bulso mente exiens, 
in carnes filiorum suorum dentibus saeviendo , 
contra Domiuum se voluisse agere, innotueril. 
Srd (|iiii'inin|ue erit leclor vel auditor, accipiat, 
nos nihil mendose finxisse; verum certissimo re- 
latu comperta scripsisse; nequc quisquam nos hsec 
scribere irascetur *, licet nos neminem tam cre- 
daraus malignum, [ nisi y ] si quis forte talis par- 
ticeps voluntatis , divinum mox experturus par- 
vtpenderit judicium. Nam non generatio , a qua 
Dominus sanguinem justorum ab Abel usque ad 
Zachariae reqoirendum dicit , ipsum sauvuinem 
fudil ; sed voluntati malorum suorum vota co- 
pulando , quod mensurae perversorum operum 



prioribos suis deeral , volens impleri , ajusdem 
reatu ligatux criminis z. 

27 Sed entm diu clam quaasilum consitium 
B. Apri meritum nohiit manere occultum. Duo 
namque hujus eranl loci coenobitaa, iltius pro 
statu temporis aestimationis bonaa, quorum Ge 
rardus * unus, Guinerannus dicebatur alter, qui 
iuier cseteros prae caeteris loci augmentum am- 
biebant el pacem, quibus Aper beatissimus, ut 

domesticis el fidelihus, dete^ens i-iiiisilium, im- 

minens patefecii |iericulum, utque ocyus decli- 
narent, praebuil consullum. Hi itaque Pratres 
prasnolati rei novitate permoti , sanctissimf Pa- 
troni suj auxilio lisi [sibi enim innitentes nus- 
quam deretinquit) in negotio tali ad evadendum 
laqueum tristitiae omnes replicarunl , quascum- 
que salubres cogitationes aa. Tandem paucissimis 
a Deo l>l> accitis, quibus se merito crederent, de 
laiionem caventea, sacramento prasmisso, si suum 
ad perfectum Dei raanus per merita It. Apri du- 
ceret votnm , nemini se manifestaturos secrelum, 
deposuerunt. Deio communi decreto slatuerunt, 
quid voluntati atque necessitati paratae cc opus 

esset. Nemine ep_*i> pnelenjuain qnot cranl , siH 
conscio operis , clam tcrra aperla , specum , CUi 
tanlum mandarent thesaurum , aperuerunt dd . 
nec quaerentibus inventu promptum, nec opere 
conlemptihilem ; tamelsi uon admodum amhiliosum. 
Paratis tandem omnibus, laudabile saaclisque ve- 
nerahile furium aggrediuntur. 

28 Domno inlerea pnesule , caMerisque aliifl 
securanlibus ec. neque lale quid cogilantibus, 
praanominati fratres, ne modicum quidem quie- 
ii indulgentesj noclu Beati glebam Bubductara 
adjutorio duorum clericorum , Allonis videlicel 

ac Barnefridi tune primicerii , per portam errle- 

5188, beali sciticet Baptistae Joannis postpositam, 

q imii' Perrea vocabatur, ejicientes , sine ul- 

litis lahmv oneris , praqiarato speeui intulere, in- 
(jue //* ipsius noclis cursu ita abdiderunt , ut hu- 
jns nostra aetatis uon modo juvenibus, verura 
et illorum coaavis omnino ignotus flerel locua, 
atqne erroris augmento, si qui ab eis quaesierint, 
licet intra ecclesiam, exlra criptam positum ac- 
ciperent. Taliter ergo per lx ferme annos gg ab 
oculis hominum remotus in sacrario divinitatis se 
viventera expetentibus , quacumque adversitate 
laliorautihns , apml omnipotentis Dei clementiam 
praestabili succurril manu , quorura nullus oostraa 

uccurral memoria; , qui cum cxpetierit Irislis, el 

non redierit laetus. Necj inira illa ejus corporis 

abdnctio illius lunc aevi honrinibus, sed nobisaliis- 
que post futuris profuit, atque ne tanlo priva 
retur Patrono , immo orani regioni. Nam fere 
omiiihiis notum est, qoaliter deslituti sumus cor- 
pore Eliphii hh . mari\n> pretiosi, pignoribusque 
Sanctorum aliis; quod R. Aper providens (nam 
iili, quem nil latet, semper adsistitj gregem 
suiim ul jugiter tueatur, juvet ac regat, uac oc- 
casione praesentia sui corporis desiituere uoluit; 
sed cum voluntate Dei qnam elegit requiem, ha- 
lnlire vult in sa_-culum SfflCUli ii. 

ANNOTATA. 

a [pud Hartenium conjuncta utraque vocc, 
pateret legitur : utrobigue periodut nonnihil oi- 
tiosa est. 

b Plus solito non est ifl edilione Martcniana. 

c Inrcndtum hoc hnad dubit istud est, de i/uO 
in ftistoria episcoporum htUen&ium apud Calme- 

tum 



\. (MINVMn 

X 

a duobuit fra- 
tribus prr S. 
iprum moni- 
tit 

(HrAldoi 



dd 



\tbdu~ 
ciwn, rl iit 

abditum itm 
latuit. 
cr 



•Vl 



hlt 






7 6 



MIRACULA 



S. APRI EPISCOPI CONFESSORIS 



A. ahoktmo. 



tomp^.cLxni^/f^tur.-SubseculiisestGodo 
21 rir rcnentndns, cujus temponbus, 

^cremau. Sedit prasul, et emunitatem sufflci 
rilatis, el recuperalionemclmrlan.nl, quas .gUW 
Spserut, sua ecclesi* apnd Pw*om £ 
qnisivil regem. fftnc tfis«t»«*, P r ? rfic ^.^ 
Lrfium rfri ni«to secult oetam contigwt , 
Wppmttm — ■ cujuskicmentiofit, cognomen- 
t0 Brevem ««, tomV tim/us, ^^ 
Flanuiacensis in Chronico Virdnnen* apudLath 
tom . 4 litblwthecm M$, pag. 100 h,s rrr- 
bi$ indicat : Regehat lunc (dum Uadelveus 
KMuflciiiittm piscqnii ordwiflrctorJ Romanam 
ecclesiam Slephanus secundus ; Francis vero pnn- 
cipabatnr Pippinus, Caroli Tudilis filius, ex 
Majore domus cl pnefeclo palal.i rex constitu- 
tus . . . Tullenslbus quoque pneerat Godo vene- 
randus episcopus, qui immunilatem rivilalis, et 
recuperalionem chartarum igne consumptarum, 
apud pnefatum rcgem Pippinum suuj adquisivit 

ecclesis. 

d Martcnius habet, in meraoria. Obseurm periodi 
sensus est t S. Aprnm merito succurrisse pericli- 
tanti, qui, ut ipsius ecclesiam serraret, sua ipsius 
vitai immemor taborabat. 

e Vitiosa admodum hic est Martenii editio, 
qum sic habet : Cum domnns Gauzlinus ponlifex, 
moribundus egregius vires suas desiderans etc. 
Porro de hoc sancto episcopo Tullensi, qui scculo 
deoimo floruit, in Opere nostro actum est addiem 
7 kujus mensis Septembris, 

f Alias etiam Ligniacum, incolis Ligny appella- 
tur, estque oppidum m ducatu Barensi ad fluvium 
Orneam, seu Ornam, ut hic dicitur, Gallicevero 
L'Orii;nn, vcl I'Oniey. 

ld est, molam farinariam seu frumentariam. 
Molio vero is est, qui molm prmest, 

h Hinc collige veterem festorum cclebrationem 
inchoandi terminandique morem. 

i Dr s. Hieronymo Ecclesim doctore agetur in 
Operenostro die SO kujusmensis, ubi de celebri 
itto jacto disputandum erit. 

k HttC est ecclesia parochialis sttburbii sru rici 
S. Apri, inquit Calmetus. De eadem agit charta 
Frothurii cpiscopi, cam monastrrio S. A pri con- 
firmantU et termvnos prmscribentis; quam ckar- 
inm habes apud laudatum Calmetnm tom. % inter 
instrumenta col. cxxvi et sequenti. 

\ Soluerant nempe episcopi Vuitenses S. Apro 
anteriores in S. Mansueti ecclesia, qum in subur- 
bic Septentrionali sita est t sepeiiri; posteriores 
passim omnes in S. Apri. Quid porro de hac Ludel- 
mi historia statuendum sn, non libetpronuntiare. 
Certe in Catalogo episcoporum apud eumdem Cal- 
metum col cutxi, et in Cedulis col ccxnn, (ubi 
Lugdelinus dicitur) insigni etogio exornatur 
prmapue ob sagacitatem et curam, qua urbemac 
ecclesiam catkedralem vngenti mcendio vastatam 
restauravit. Vtrobique etiamex brachii mato ob- 

^etinccctesiacathctraltnaraurbem 
aut morte w pce- 



sepultUS, sed de relata visione 



nam m/lictamhil additur. 

m Seowitwr in editione cum Calmeti, tum Mar~ 
"■"" De quodam miraculo a Pctro sanctas Roma- 
u* Rttlesufi diacono composito; quod cum tom i 
yembm pag. 653 et seqq. inter s. Mansueti 'ad 

<i»r>n 9qw pmineh miracuh 

* ^omjun nostn Opusculo contra ordinem 

mttendum mofltti «, CommeLrto prrnt* i 



ctoremque ad citatum tomi / locum rcmiu ()l 
dum. 

n Postremam kanc , de qua auctor loquih 
lluiignrorum in Lotharingiam irruptionem, /' 
crique corporis, quam subdit, in urbem trantU, 
tioncm ad annum circiter 9f8 referenda tste ofl. 

servannnis n> Cnnniir ntario prmvio, num. 7 e( o" 
et infra ad num. 98 dowuo observabimus. p rro 
auctor res Ilungarorum altius hic repetiit, jtr l 
misitque oarias eorumdum expeditiones, qua% i, 
examinandi loeus non est. Consuli potest Com. 
mentarius prtrvius ad Acta s. Stepkani Hm m . 
rorum rec t is, tom. i Septembris , die % | ^ '[ L 
de hoc argumento actum est. 

o Martenius icgit, metu ; sed perperam, Ul 
liquet. 

p Voculam ut uncis inclusam. qum in utra. 
que editione desideratur, explendm periodi graua 
addidi. 

q Est ra rccicsia S. Joannis Baplistm sita inmo- 
nasterio ccclesim cathedralis, qum uitima S.Stt- 
pkano dicata est. 

r Fuit is proximus decessor S. Gauzlini, m 
ipsi anno 922 suffectus est, ut in ejiisdem S. Gaux- * 
lini ijcstis ad diem 7 Septembris, | 3 oKefunn 
est. 

s Editio Martenit. in qua consiliarius itle Bulfo 
dicitur, fuc vaide mutiia est, ac prmterea nofe 
nihit diversa, in hunc modum : Uic igitur, ui 
tales adesse solcnt, si invenerint. Tui domno pon* 
liiici res, inquicns, publicatur , artatur, nihilque 
est residuum sumtuum, nec tales in pastores atque 
simulatores , (monachos autem aiebal) decet ap- 
paratus. Ceterum utrobique pro in pastores Ugiit 
duiu videtur, impostores. 

t Id cst, in ecclesia cathedrati Tullensi. 

u Apud Martenium oitiose legitur : Sit is, 
oportet, si alii nolunt, nobis ulilis. 

x Mendosa est hmc periodus hic mque ac tfl 
Martenii editione, ubi post partiamini didtufj 
quanti his uianiur, qui sunt indigni. Sensus autm 
est, quam ut hi atantur etc. 

y Ilanc voculam addidi ex editione Marte- 
nii. 

7. Consule Euangeliwm secundum Matthmum t 
cap. 23. p 

aa Apud Martenium est, cceptationes , id est, 
rem exsequendi modos. 

bb Editio mox laudata habet, adeo : jortt- 
rectius. 

cc Ibidem, parare. 

dd Ncmpe in ecclesia S. Apri , prout exsequen 
tibus patebit. 

ee Id est, securis. 

ff Mcndose Martenii editio habet, in quibus, 
et injra pro abdidevunt, addiderunt. 

gg Inventum, etcvatumque S. kyri corpus cap* 
sequenti, num. 33 dicitur anno Christi 078, a </"" 
si annosOO subdit.rms, ad annum 948 perveM 
ctrca quem proiude contigisse debucrunt, </"*' 
modo rctulimus. 

hh De S. Eliphio vel Elifio martyre aijc" 1 "" 1 
erit ad diem 16 Octobris. Quod aulem <"' /"" 
positum spectat, de eo Vindricus seu Widric^ 
S.Apri abbas in Vita S.dcrardi Tullensis episcopi 
tom. 3 .ipritts, die 23, cap. 2 sic sciibit : ** 
liquias etiam venerandi martyris Elifii rajjj 
giosa devotione translulit (S. Gerardus) quarufl 
partem non minimam , majora scilicet ossa |"' ;i " 
nominato Brunoiii archipra3suli (Coloniensi) caft- 
tnlit, qua; Coloniam suinma cum devotionc d« ve ' 

xit. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



77 



xit , ibique devnta populomm coluotur venera- 
tionc, I "tnnn rrro <lr hnr donatione tcriptor no~ 
ster hic queratur, vel an, dum scriberet, taneti 
tfartyrit corpus adhuc latcret, inexptoratum >»>- 

hi rst. 

ii Ex hac relaPione hupicari quit potset, au- 
ctorem nottrum ante repertum elevatumqueS.kpri 
eorpus tcriptiste : tterum contrarium tatit vndicat, 
primo dum ait, iliam eorporit oecultationem non 
illtits, quofacta fuit, sedtuimti kominibw pro- 
fuvisse, posteritque profuturam ; ciw autcm, nisi 
quia prioribus sacrum corput iatuit, posterioribus 
ravelatum est. Secundo sexaginta fereanni, quibus 
Hludlatuisse atterit, deducunt nos ad annum978, 
quo a S. Gerardo deteclum etse, sequenti capite 
videbimus. Videtur ilaque scriptor hic ita locutus 
(uisse, i/t lectoret tuos interea de rei eventusus- 
pentos teneret Ceterum hic terminatur flfs., f/uo 
Martrmus pro sua editione itsus rsi. 



CAPLT III 



Sancti corpus a S. Gerardo episcopo inventum 
et solemniter elevatum : quwdam miracula 
in ipsa elevatione et post eam facta. 



X raenotatus autem praesul, domnus videlicet 
Geradus «, iDtenlione sui animi maxime eir- 
ca Sanctomm locos, corpora et relit|iiius oeeu- 
paveral, ac juxla se positas non modo pia de- 
votionc colebal , sed et ondecumque valebat 
precibus pret itnjm» h. m suam diii>ccsim transferre 
anhelabat, eaiiiiiii|uo nicmoriam summa rum de- 
votione recolebat. Hoc igitur amore beati mar- 
tyris Gengulphi c a prsssule Lingonense Lmpetra- 
tis itIii|iiiis , monaslerium staluit , corpusque B. 
Apronia?, hujus nostri Protectoris sanctissimi vi- 
delicet Apri sororis , pretio huic ecclesia? addu- 
xit r/. Post multomm vero Sanctorum digne sna- 
ceptas memorias , religioso quodam fflStU ejus 
animus fluctuabal , ut , qui muUorum Sanctorum 
iu pignoribus gaudium meruerat, sui quoque et 
nostri specialis Palroni ubinam et qualiter beatis- 
simaj exuviffl, videlicet beatissimi Apri, colloca- 
t;c essent, scire mereretur; hinc maxime motns, 
quod nemo id se nosse fateretur. Hoc vero diu- 
lius tractans, cum in dies majori agerelur deside- 
rio , aliquando quxsitum iri statuit ; sed consiiio 
mullorum prius indicto jejunio, volunlalem Dei, 
jpsiusque Protectoris uostri quaerere destinavit. 

30 Quod universis devota mcnte cxequentihus, 
prope erat dies ante omnia saecula ab omnipo- 
tente Deo pra-lixa, in qua populum suum, qui 
luuc forte adesse poterat, dilecli sibi corporis 
prsesentia lseliflcare decreverat. Et quia omnis 
plebs eodem ardebat desiderio , decretum est , 
ut absque molestia lurbarum qusererelur, ubicum- 
quc inveniri poterat, alque ne irruenle populo 
t, loierdiu ilie * quacsitores gravarenlur, noctu fieri decer- 
nunt , noxque xvi Calendamm Junii designatur. 
Ha?c irruens prsecedentem clauseral diem , cum 
sine pontilice (rustre ad id operis laboraiuri accin- 
guntur. Nam licet omnium desiderio se cupien- 



S. Geraidus 

indictnjrju- 
nio, Sancli 
rorpus 



qutrri fubet, 
rt ipse ud- 

venUnt, 



tium B. Aper salisfacere vellet, in illius slaluerat 
praisenlia, cujus mentem ab hoc majus omnium 
Hagellarc * noverat. Procul ergo malleorum sar- 
culorumque diflundebatur crepitus, sudor vestes 
infecerai laboranlium, nec insistentibus appare- 
bal , qui quserebatur. Recesseral somnus ab ocu- 
lis i|ii;civniiiini , recedebai pariter uoctis cali- 
go el tenebrarum, cedentibusque tenebris, sole 
difTuso , dies enituil ; Dam qui in metu noctis 
absconditus fuerat, revelalionis suae diem exulta- 
Uonis qumrenat; cum jam dictus domnus adesl 
episcopus, ijiii illam pene noctcni pcrvigilem du- 
neral precibus. 
:il Diflicultate autem inventa : Neque, ait, 

-i'- dchcicuius, ijm;i poteus c>l Dei dcxlera nostro 

adesse voto; voluntatem quippe se limentium fa- 
ciet , d deprccationeni eorum exaudiel : prope 
est enim invocantibus se in veritate. Tunc [am 
fessis laborantibus ; Aliorsum, ait, vertamus rna- 
nus , Christo propitio , aostrum inventuri deside- 
riuni. Quibus ocyus parenlibus, et qusa jusserat, 
intendentibus , ille instabat orationibus ; cum re- 
pente magno attoniti gaudio mirantur sarcopha- 
gum, quod ubi procuratrix antiquitas idcirco va- 
cuum posuerat, ut, si quisquam aliquando sancta 
membra furtim aut vi appelerel diripienda , ta- 
ii averleretur ludibrio, ne procederel ullra. Sed 
vir devotus c, Hoc, inquit , amoto, inferios 
nostrum latet gaudium. Quo omnes recreati ser- 
mone, pavimentum sacro rorpore supcrposiium 
cerlatim diruptum egerentes , subito ouendei iint 
thecam habentem inacslimabilis pretii margaritam. 
Quam cum lapide , quo tegebatur , remoto de- 
texissenl . tamdiu et cum tanlo quasitum desi- 
derio reperiunt thesaurura. Tunc altissimo Deo 
laudibus fu>is, coiisuliu communi lapidem, quem 
abstulerant, recluserunt, translatione dilata : in 
ipia scilicet dilationc ;ni talcm iiisioiiiendum the- 
saurum vigiliae deputalea sunt fratrum. 

32 Quibus iln quiescentibus , singulis nocti- 
bus ad Beati tumulnm auditum est murmur quod- 
iLini iu;t'slimal)ilis dnlccdiius VOCUm, quod non 

dubilamus ex frequenlia sanctorum fuisse ange- 
lomm. Supervenientibus autem Calendis Junii 
fama totam peragraverat regionem, sicque de op« 
pidis, vicis, villis ei agris pene tolius hujus dice- 
cesis , populo accurrente vicinarum quoque ur- 
bium , viri religiosi el fceminas sancta3 , devotionis 
agmine facto occurrerunt, Conventn itaque non 
modico, oiiiins videlicei condilionis adunato, 
cum laudibus et hvmnis bealissima membra ex 
defosso illius specus loco solemniter ievata, debi- 
tiim in locum ab ipso domno Gerardo praesule 
sunima cum reverentia tran.sfcrunlur. t'l vero ex 
visitationis suae praesentia sibi devotos lastincaret, 
dno huic jocundaj solemnitati Intererant fratres, 
quorum unus Grimbertus, Adelbertus vocaba- 
tur aiter, adversa valetudine gravissime laboran- 
tes; (jui meritis sanctissimi Apri eodem transla- 
Uonis momento, fUgatis morbis, celerrima potiti 
sniit sanitate, adhucque facla; iu se virtutis 
sunt incolunics tcstes /. 

3,i Bvacuato tandem locello , in quo corpns 
jacuerat sanctum, pulvereque ad onguem pro 
\,n^c collecto, pavimentum devotio fldelium fra- 
tmm quodam detersil unteo, 'l" 0(1 a, I ua ll,lin " 
quantis sanitatem pnestiterii inflrmis, quia nume 
rum excesserunt, scribere renuimus g. Nulio 
enim quis detentus esi incommodo, qui, hausta 
fldeliter bac aqua, non mox fugato, quo i 
batur , morbo memerit medelam. Translatns au 

tcm 



\. AltOlfl i 0. 
" fnrte, fl;i- 

grare 



invtniti -lijiij 
. levation» 
jier 
tHUta, 



noci ii ibi »i''- 
todta ii. 
tUT '■(' 1'i'ur 
< urpui duo 
eanantur 



Unteum, que 
ttpulerum 

iTsttm fue- 
r.j(, multU 
tntutare. 



/ 



7« 



K- AHOKTMO. 



languenti 
corporii m- 

j/w, ainenfi 
ratio reddita. 
k 



MIRACULA S.APRI EPISCOPI CONFESSORIS 

solebal , obdormivil 
cryptam g adiil 



tem est beatos hic Pater noster anno ab focar- 
nalione Domini nu.cu.xxvin h, lerrfs Ottone '. 
per sascula vero Domino Salvatore nostro cum 
Patre el Spirita sancto regnante. 

34 Nnn iimiii post fluxerant dies, cnm juve- 
„is qnidam de villa Bladenaco k, qni per anni 
circulom amissa sanilate, effceto corpore, omm- 
i.us defeceral membris, ad bojns nostri Protecto- 
ris conragil spe recuperationis patrociniura. Ve- 
Diens igltur, unius egit noctis vigilias ; conticinium 
alterius appropinquabal , cum ei soporato im- 
men o Iragore tota visa esl concuti ecclesia. 
Quo expergefactus olim perditae sanitatis se rece- 
laetalus esl pobur, sicque sanus repetiil pro- 



facto 



post 



Mane vero , 
q»» pe-Tundens 



pisse 



incolumitate sua tripn 
/ accola 



Duc fi ■ ■ 
tantts, 



• forte, 
sum 



pria , el forsan adhuc de ii 

diat. Adolescens qoispiara, Ornensis pagi 

Ererabertns nomine , sana deposita ratione, 

de Lortns in vesaniam, :tibus, diebusque per 

\i;K el invia , ni equns infranis sine reclore fe- 
rebatnr , ibique lantnm, quo lassitudo jusserat, 
subsistebat. A mceslis hic parentibus din qnaesi- 
ius,\i\ tandem in deviis invenitnr , vinculisque , 
ut huic nostro prsesentaretur Medico, mancipatnr. 
onilius atcumque exemptus, ragam iniil , atque 
nemine comite, recto tramite Dei nutu ad Recto- 
ris sin tiimuiiim anhelos , nesciens , quo tende- 
rel , ciiin multifario crroris daniore perveriil ; 
quem B. Aper, qui nblque omnibus prajsto est, 

3uscipiens, diu sui ignarum sibi reddidit, 

ac parenlibus snbsequentibus , ejusque periculum 
metuentibus incolumem adsignavit. 

35 Bassiniacensis m quidam colonus ruris, fa- 
mulu- eero sanclissirai Apri, virtute sanitatis nu- 
dalus, per inlegrum annum febribus doloribus- 
que qualiebalur. Hic ab omnibus pra morbi 
qnalitate desperatus , audita beati Patroni sui 
f; "" ;l • pebicula, quibus reniens nteretur, qusesivit. 
Cujus voiuni ut Sanctussibi devolum vidit, pedum 
officia diu sibi negata reddidit, et dehinc seces- 
Sllm ' petentem, populo teste, sanum remeare 
concessit. Neque vero rhetornm quis , ut puta- 
"'II-. nostram inertiam, qua Laiinitate deprava- 
la senem loquemli confidimus, pensal.il; cum 

'" r "'■ ri " Posl Omnipotentem, quidquid 

"'""^ **«■«», devotionem viderii : nam non 

™cm studiorum, verum amor tanti Patris at 

^ 1 " lUo q«M scriberemus, nosappulit. Unde'ex- 

1 audaciam devotio, <> dati 



.1 aiur ex 
taflfuil 

furionelon- 



quidquid amiserat virium, mox recepisse 
est, adhucque testis est factae in se clemenr 
37 Wolier quaedam, Philista nomine s'i" 
sis pagi r indigena, erroris spiritu infestante T 
peribat. Torva ei acies cnm claraore 
eral : nnlla patiebatnr vincula, quae mox 'i 
virtute non disruraperet velut tila. \ mojstisi? 
que parentibus ad multas Sanctorum tn 
ducta est : sed nuili eorum miserae snbvenireiS 
cnil . cum scirent , B. Aprum istud habere QflK» 
Bmenso igitur tempore , cum nequam sJjSj 
segram continua vexatione urgerct, ad MediJ!! 
oostrum hancin diversa nitentem advehuntnih 
nitores. Sole ruenle, dies claudebatur, cum a. 
ptiva illi catena imponilur, qua Vir beatns 
tentibus raeritis tres olim exemerat reos $. VinS 
itaqoe ad hospitium ducitur, et inter eundnt 
viribus receptis, se suosque recognovit , factoom 
mane cum graliamm actione tumulum sui Cn 
raloris repetivit, ac post domum incolumis redffl 
t. Sunt igitur et alia mulia miracula , quse Domi 
nus per merita sanctissimi Apri operari dignatur- 
quaa si cuncta Yoluissemus scribere non solmji 
ea, qnffl audivimus , sed etiam, qua oculisnoslm' 
vidimus, magnnm volumen edidissemus. Sufficianl 
intcriin hsec pauca de plurimis. Expliciunl mn.i- 
cnla sanctissimi Apri episcopi et confessoris. 

ANNOTATA. 

a in editione Calmeti (nam Martenius nihii 
amplius habet de Sancto nostro) toto capite% 
recensetur elogium S. Gauzlini, qui S.Aproarf* 
ctissimus fuisse dicitur. Deinde sequitur caputffl, 
cujus initio S. Gerardi in episcopatum successio, 
laudesque similiter referuntur : verum hmcutyou 
ab argumento nostro aliena pmtermi$imm,ex a- 
que ejusdemcapitis loco narrationcm exorsisumut, 
nl-i de Sancto nostro agitur. Porro S. Gerardi /W- 
lensis episcopi gesta in Opere nostro illwtrm 
habes tom. S Aprilis, ad diem 23. 

I» v lnir de stricte dicta venditione accipientk 
vereque dicta sint, excusandus est sanctus Gerto- 
dus a bona fidc , qun id licitum esse e.vistimart- 

■ Neque desunt hujus rei exempla, ut viM 



' MWMWMin devotio el data m i,„, m if Y /,ts rri rn '"'l""- "' """' 

Deo in operibus suis per merita beatissi \ v ° tmiom " ^ Augusti, pag . 104 in Gloria posth* 
^umqoe agant nobi?cum. fnquilinus quidam '"" ^ lu "' ,h " l " l " a ' 1 a P ostol, > n nl,hl '" °P m1i(y 



fcndu vitis, d ine Hamo, forte huios temi 

'' obnbu Muatiebatur] formaa n innixu ob 

- ■* m ab his. SZm 



apostolt, et, alibi in Opt 
stro. At neces.se non est ista devenditione intfr 
pretari, 

c De S. Gengulpho, vel Gangulpho , Varm 
nrnsi martyre <„ Burgundia, actum apudnosd 
ad diem xi UaiL quo colitur , et Romano V& 



"'" '' ,,( '" Ir| ' expergefaclus , Vl • , ""- quo coiuur , ei nomunv *- 

Qal »»a loquebatur. Sed ( ,„ alii «ih; ' ' u,l0 ~ ^ologioinscnptus est.Demonasterio, puellarm 

M bISCe 8e ^ 1 """ 1 dolere! o, ^Z^T^ 



deinceps iens ivil 



iexatione 



cute jam ad 



mo "is fisus 



rll ?T!Bsmm odammodo 

' taSta i„ ,„ ,;'""'■ "' J "" f ' s '''-• no- 

'" m,* ,„'' „ lg " ur aik '^ rale- 

"«■n Prima l ,,„K i ;J," t „ qU0( f ue «''ve.-lus, „„„. 

vigilia 



towcet, cujus mox fit mentio, consulc Vitom8> 
Gerardi tomo supra laudato, pag. 208, »■""'- lt 
d S. Aproniae virginis Vita data apud not-f 
'""'■ I .lulu. die 45. Dc pretio pro sancta illto* 
virginis corpore dato nihil habet 5. Gerardi *> 
graphus, loco mox citato num. i3 tantutn wr 
mjs.-Corpus etiam beatm virginis Aproniffi, & 
foris ipsius beatissimi Apri, a Trecorum civHffl" 

infr» 



hab 
abb 
COfl 

quc 



Iransierat noct,. 



^ 1 "' 1 ' 1 " 1 suscipere, quod a plebis tuiamcn 
suea arbis moenia studuit collocare. 

e in margine kic notat Calmetus ' ^ y0 ^' 
forte quod in .i/,. suo ll(l /IPrp cram legereW- 

f BinccoUige, scriptorem reiqestm, sinonf** 
sentem, tattem synchronum fuisse. 

g ^e translatione hac f miraculisqne "> &j* 

Clls ' f^uentia scribit rnox relatus S. Gerardx W; 

^ non graphui, monymumnostrum haud dubie laud^: 

i;u- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



79 



pujus (s, Gerardi) vigilem curam Deus non pas- 

bus esl frusir.iri , eique reperire glebam conces- 
sii beatissimi pontificis Apri ; in cujus gloriosa 
translatione miracula magniflca propaiavil digna- 
tio divina , quae in ejusdem beati Praesulis gestis 
retinenlur annotata. 

h Deductis ab hoc anu>> fere sexaginta annis , 
quibus sacrum corpus latuisse supra num. 25 <l>- 
ritnr, ejusdem corporis occultatio adannum cir- 
eiter 9(8 referenda est, circa quem etiam Uunga- 
ri Lotharingiam invaserunt . <•'>■ quorum metu 
idem corpus in urbem deiatum fuit. 

i Fuit is Otto imperator ejus nominisll, qui 
ymperium, quod cum patrt suo Ottone i aliquo 
annis tenuerat , ab ejusdem morte solus regebat. 

k Blenod , inquit Calmetus , qui locus in pa- 
go Tullensi , duobus ><■/ tribus circiter milliari- 
bus communibus Gallicis Vullo dissitus . notatur 
in Tabulis geographicis. 

1 Guilielmo </<■ Vlsle Odornensis , incolis L'Or- 
nois , pagus cst a Tullensi per pagum Vallium , 
tive Pays des Vaux divisus. 

ni Galliee Rassi^nv , pagus est <» limite dicsce- 



sis rullensis inier praidictum pagum Odomensm 
n diacesim Lingonensem , saltem proul eum m 
hibent Tabulm Guilielmi dt L'lsle, editmque a 
Calmeto. 

n id tst scllm <>' choro, ui ad cap. I, iit d , 
annotavimus. 

o ld est ; V« S. ipri patrocinium implorando, 
per quod ali\ mente erant, ipse eam per- 

didisse doleret etc. 

p Incidebal is in Kalendas lunii, »t exnutn. 
33 habemus 

q i>r eodem fonte mentio fii supra num. i. 

i le Smnoispagus estin Oiacesi Hetensi t quem 
Salia flutius , vulgo l.i Seile inter/luit. 

s Consule supra num. xi, ei in Vita num, >> 
et 7. 

i Qum sequuntur usque ad /inrm. Calmetus ed\ 
Cjoni ■-»><■ addenda monuit . in Erratis instru- 
mentorum tom. / ir\ fine Gallice ric scribens : Post 
ista , [ucolumis rediit , adde : ln valde antiquo 
Ms abbalisa s. Arnoldi Metensis, uotato in 8. n. t, 
leguntur sequenlia : Sunt igituretc. 



A. ANONTUo. 



DE S. RITHBERTO, AUT RAIMBERTO 
CONFESSORE 

AC VERISIMILITER ABBATE LEUCONAENSI IN PAGO 

PICARDLE WIMACENSI 



J. S 



Y( UISI Mlt.l I 1 1l 

SKC. vil. 

S. Rithl 

<i <'a>ti-tinitt> 

mtmoratt, 
reltquia 



habentur in 
ibbatia I.cu- 

'■■■<. iln 

yue cotitur. 



c 



astellanus in Martyrologio universali 
ho<he dat a» »>> ntiatumci» his rerbis 
conceptam : In Ponlivo, S. Rithberti 
chore-episcopi , qui venit ex insulis Bri- 
tannicis, ut praedicarel in Plandria, deinde in pago 
aliquo Normanniaj, ubi tres ecclesiffi nomine ipsius 
suni dicatse, Capri-curtensis, Cabulati-mansionilen- 
sis, ci Torciacensis. Obscura sane hmc esl notitia 
S. Rithberti, quem <» aliis Martyrologiis impressis 
non invenio. Attamen . cum inveniam, potiorem 
P partei» relii/uiarum S. Rillihrrti guiescerc >» cccle- 
sia ahbatia: Leuconaensis, qum nuncS.Walarici su- 
pra marc pass im vocatur, inde fortasse non impro- 
babilem de Sancto ipso conjecturam faciemus. 
Henschenius noster ad i Aprilis dedit Acta s. Wa- 
larici primi abbatis istius monasterii, et in Vom- 
mentario prmvio attulit historiam recpgnitionis re- 
liquiarum, qum ibidem facta est anno (654, die 
xvi Augusti. Apertm tunc sunt, »t legitur ibi 
num. xi, capsm ss, Walerici, Blithmundi, Sevoldi, 
Vulganii et Rithberti. 

* Quid porro de reliquiis S. Rithberti inven- 
t»"> sit, explicatur num. ii his oerbis ; In ca- 
psa S.Rithberti inventum esl cranium, in plures 
harles divisum ; octodecim vertebraa integraa, fra- 
cta- i|uutuor ; octodccim coslae , lam integra 
quam fractas; os unum ilioruin {-t coxendicis; 
pars ossis s.uri ; duo ossa femorum , QUO tihia- 

rum cum minoribus suis, sed confractis; portio 
quredam ossis brachialis, astragali et ossa navicu- 
laria pedum ; quatuor ossa tam pedum quam ma- 
nnum : praterca numcrus magnus tragmentornm 
ex membris vaiiis f combustione alteratorum. Hme 
ibidem de reliquiis Sancti. Inter notitias nostras 



> i forte 



invenio Epistolam, anno (668 ex abbatia S.Wa- 
larici scHptam <>•! Cangium, quieamhuc misit. 
in illa dicitur memoria s. Rithberti »t confessoris 
inserta esse Uartyrologio S. Walariei, sed solum 
ex addiiione, quia /estivitas illo die celebrabatur 
secundum antiquum Hituale. \d<iu Epistola, nal- 
lam hahcri lectionem propriam de Sancto, nec 
alias <!<■ Vita ipsius notitias subministrari posse, 
quam jam dictas de reliquiis. \: 

.i iiac monumentorum de S. Rithberto penuria Futt vtriiimb 
e/fecit, utmuttum qumsiverim in Actis Sanctorum, Ittermewtr 
(jui ejusdem fere cum Rithberto sunt nominit, ' 
nn iu< Sanctus non esset notiornomine paululum 
mutato, etan corpus </>*<»* aliunde videretur ad 
abbatiam S. Walarici iranslatum. De corpore 
aliunde ad abbatiam allatone verisimilem quidem 
suspicionem invenire potui , ita ut nuUamagisvC' 
risimilissii conjeclura, quam S. Rithbertum fuisse 
monachum »»' etiam abbatem Leuconaensem Cer 
te corpus ipsius >» abbatia servatur <■»»< cc-rpori- 
bus SS. ii alarici . Blithmundt . Sevotdi et i "/- 
ganii, ex quibus duo primi fuerunt prtoret istius 
monflsterii abbates, ita ut verisimile rit, tres 
alios similiter ibidem > ixisse, monachosque <>>it nb- 
bates fuisse, prmsertim cum colantur »t confeaso- 
res, »•>» »t pontifices aat martyres. Xccedii ei 
alia conjectura pro S. Rithberto. Namisxter prio- 

rrs ahhatcs Leunwncnsrs fuit iltc, </ai Yitam S. 

Walaricx primus conscripsit, et cujus nomen lam 
vicinum est, »t jacile idem esse possit ea>» nomi~ 
ne S. Rithberti. De eo in Prologo ad Vitam S. 
Walarici auctor paulo funior sic loquitur : Ouam 
(vitamj ante aliquol annos venerandua vir na- 
gimbertus abbas summo quidern studio, sed ni- 



mis 



8o 



DE S. RITHBERTO, AUT RAIMBERTO CONF 



AOCTOBB 

J. S. 

scriptorpri- 
irm HteS. 
«fllurici, 
(jui alia» 



lis 



mis prolixoel siraplici sermone, dlctaverat. 

h Hune porro Rahimbertnm , atias Raimber- 
tum, aut Rambertum, fuisse S. Waiarico fere 
tynckromm, obsertani Uabiiionius tec.% Bene- 
dtctino pag. 70. et Henschenius lom i Aprilu 
pag.H, ambo w Commentario prawio ad Vitam 
s. Walarici, ex </»» id manifeste ostenditur. llmc 
existimanl . naimbertum /uisse tertium abbatem 
teuconaensem, et successorem S.Blithmundi, ae 
quo apudnos actum est breviter ad m JanuarU. 
entiunt scriptores Uistorim Litterarim Fran- 
cim, gui tom. S.pag. 600 de ttaimberto agunt, ac 
tertium abbatem sive S. Btitkmundi successorem 
magis asseveranter dicunt. \dem procul dubio cst, 
qui apud Sammarthanos tom. i Gattim Christia- 
nmpag. 987 inter abbatesS. Walarici tertius nu- 
do nomine exprimitur Ragembaldns. Uoc certo 
probattnn video, Raimbertum fuisse abbatem se- 
culo vii : fuit etiam verisimilitcr tertius abbas et 
successor Btithmundi : at id non atquecerto osten- 
ditur. De eo auctor posterior iterum loquitur in 
Vita S. Waiarid apud nos num. 22, dicens notle 
sc fabuiosa scribere; sed ipsa , inquit, quse a veri- 






dicis teslibns comprobata csse didieimn 
maxime, quae a venerabili viro Raimbert' 
dito nbbate, pio licet studio ac relijri * '***-' 
re, el prolixo sermone, sed tamen sa 
et incomposita editione , conscrint 
mus. P re N- 

:; Plura de Raimberto abbate non jn M ■ 

rurn fufc sitfjirrrr riticntur, nt liqueat »!'" ' 

qviperspectum habent, quantum luxata* 
riniu Sanctorum nomina in Gattia, nomel 
rabitis hujusce abbatis Haimberti jacik 
potuisse nt migare Gailicum Ribert, t ' n w. 
ftuere potuisse latinum Rithbertus. Quidal 
neque enim conjecturam pro re compertli ra l !, 

u 
n 

m 



,-r/tm: magtsexisHmo, S. Rithbertumii 
tem fuisse abbatem aut monachum aum nfle * 
pum regionartum, cum ut confessor soium ) 
$ur, nott rrro ut episcopns , saitem in jjS 
S. Walarici. Vet sic tamen variis in tocis fifo 
prmdicareatque idoiolatriam exstirpare potuit T 
plures fecerunt monachi sccnh vn , « M0 J" 
tum S. Rithberti ex datis conjecturisprobabiljt» 
ftgimus. 



DE S. AICHARDO SEU AICHADRO 



ABBATE GEMETICENSI 



j. i» 



IN NORMANNIA 

COMMENTARIUS PRjEVJUS. 

§ I. Noraen Sancti in Fas.is ; eultus antiquus et hodiernus ; translatio corporis; 

miracula el beneficia. 



ClRl I MUtun 
1» i «XVII. 

Vmoria $an- 
"' >" Fastii 
pluhbus, „„,., 
t«i i fi classir 
iquii 

i: 



Gi 



emeticensis in Rotomagensi tractu in- 

ctyta abbatim primordia ac situs fuse 

itscri Pta*»ntapudnostom.n [ugusH 

p 76 ™™*S.Filibertiejus/undato- 
n* etabbatis pnmi. De secundo ejus abbale hic 

■:•'""■'""' """■ tuem , nulli Aicl ,„„ Ji 

'::■"' w -.»/»«/-■:», ,,„,,, 

publicav, rai ,■ ,, 7 ''""" 9*m »c 

r <**»« ::;:;:;:;;:": •>;:::>: ^ 

^spwosexhibueroPrlciZ " shsrr ''»"on- 
"" "— territorio RothomaS mZZ™ ^ '"' ; '" 

:ul «s.quievii in D ace ^l mQU ° pos1 ** 

rfaft< F ^«M» strum 



Ms.; Ferrarii Cataiogus Sanctorum; Martyro- 
togia Saussayi, Castettani, Parisiense acGermafd 
cum ; Nataies Sanctorum Belgii per Molanv* 
editi; Fasti item Betgici Autberti Mir&i, i 
omnia passim Martyroiogia, tatatogi Sanctorm 
Kistorimet Annates Ordinis S. Benedicti, ""/"-, 
bus proiixa hinc inde danturS. Aichardi elogia, 
desumptaex ictis infra examinandis. 

- Prmcipua antiqui ejus cultus ac public&K 1 
nerationis argumenlanobis snnt, primo irrfiosm- 
ptoris Vitmanonymi, in cujus mtatem indaga& 
"""< sequente |, beatum Aichardum Gemtt\ 
wnobii patronum nuncupantis. Secundo B*h 
"''"' Dudonis decani sancti Quintini, ex </'"*'" 
disamus, ecciesiam Gemeticensem jam anteti 
""'" M ,ir s. Aichardi nomine appellatan 
se. Btenim laudatus auctor in Opere de w 
e > actis Vormannorum, composito sub initi 
r " h xi, lib. 2 scribit ni iiunc modum : Kr^ 1 
Domjm nostri Jesu Christi Jncarnatione nong«»- 
tesimo duodecimo Franco Archiepiscopus t& 
lom Wnsis) Catholica fide sacrosanctH) TrinitftW 
«jMlom Rol!onemriVo?-man»orwffi rf««« 
Phzavit, duxque Francorum Roibcrtus de »»'■ 

S ''lvaloiis eum SUSCenit. nnmpnmip SUUfll Bl 



posuit. Dein 



suscepit, nomenque 






pauca interjicit auctor , ac 
"""■rans, q Uomodo i(/em Normannon nn <^ ^ 

1 Cl " rfM *w, quibus in albis mansit, ^ariat 



,/u 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



S, 



iptiut 

■ 

nonasU 



A ciesias muneribus ditaoerit, dedit, vnquit, Kot- 6 Qum fuerint pactiones ista, quibus se Geme* 
bertus fon(e Rollo) priraa die baptiaterii Deo et ttcwwcj /«/ii» thrsatiro m perpetuum privari passi 

swnt, incompertum est, Henschenius tom / i/>ri- 
lis agens de s. Hugone, mam cos inter fuisse 
conjicit . ut saltem aliqum sacrorum corporum 
partcs Gemeticcnsibus concedercntur. Et sanepos- 
sidenl illi hodiedum utriusquc Sancti brachium, 
uii discimus ex Uinerario Ms. Papebrochii lioma 
in Bclt/ium redcuutis, i/ui liotomago dirrrtU ad 
Gemeticensem abbatiam die xm Novembris nu- 
ni iiif',-2, notavitque inter alias sacras reliquias 
ibidem servari brachia SS. Aycadri abbatis secon- 
di hnjas loci, et s. Hagonis episcopi Rotomagen- 



aanctaG Uanee Rothomagensis ecclesisB terram prffi- 
maximam... Sexto (die) sancto Petro sanctoque 
Aicadro Gemeticensis ecclesiae. Hmc Dudo apud 
Chesnium in Historiis de antiquis Vomtanno- 
ritiu scriptoribus pag. 85, sademque fere ad per- 
binu Willelmus seculo \n Gemeticensis mona- 
rlms transtulit in suam Normawnorum Historiam 
apud eumdem Chesnium pay. 25/, 

3 Tertium magnm erga Sanctum nostrum pe- 
nerationis argumentum est, cura ac solicitudo 

t.cinrlirrustitiii rii ttuhifa ruiti ttti scrruitduni su- 



> N 



rrum ejus corpus, idemque subducendum genti* sis. Dehis autem rcliquiis inklligenda sunt, qum 



n 



wlrans- 
lalum Ha- 
spram. multii 



IU cht- 
ruit, ibidem- 
que. 



liuni Vormannorum sacrilegn- rahici . quem m 
/iiir/n i/liid alio transtulerunt, De translatione 
hac disseruimus tom. I Apritis pag. sUi. orru- 
sione S. Hugonis Rotomagensis arclucpisropi ; 
t/iiurr iin supersedebimus nonnullis ad ejus 

e/iorhum prrt i ur nlthus . n/ttst/nr t/tttirnt plcne 
Cxuuunnlis, utt/itr tjUS srncin suup/intrr tiunt- 
tttxat r! sunanulim cxfiihrhunus . proul eam 

sruimus ex Balderico episcopo Tomacensi et 

\urtiimcusi , uucfurr scruli xi exeitntis . in 

Chronico Cameracensi lib. 2 cap. 29; ex 0r- 
derico i itah circa idem tempus l ticensi mo- 
nacko lib. Htstoriic Ecclesiasticee et scriptori- 
bus ultts nominandis. 

4 Ingruentibus itaque seculo ix Normawnis, 
et cuncta dcvastantibus, (iemeticenses co nobitm 
cum sacns corporibus SS. Aichardi et Hugonis 
confugerunt Hasprum seu ffaspram, villam mr- 
dio itincrc stium inter Cameracum et Valcnce- 
nas, i/tiif uti tittti temporis pertineret ad Gemeti- 
censem abbatiam, an oero poslmodum et tantum 
concessa fuerit cujusdam principis liberalitate , 
dubitat Baldericus ; tum liis, inquit, apud banc 
villam poslhac remanentibns , monasterio faclo, 
monacliis ddrgalis ad laudnii eoiuui, pms el nu- 
sericors Deus, multa, imo et celcberrima virlutum 
prodigia dignatus esl operari, in lantum sane, ui 
n.iiiu r\ vicinis polenlibus, aul in e\pcdiiionem 
aliquando iranseuntibus, ulhun preesumptionem an- 
tehac audeal irrogare. /;'/ prodigia ac beneficia 
causam exstitisse credimus, ut Gemcticenscs de- 
inde sacra ista pignord numquam recuperare po- 
tuerint, quantamcumque in id operam impen- 

dcrtnl. Itrm pleniUS cunrrut Jocobus Ifitistiis tu 

Ms. Chronico Hannoniensi lib. i4 cap. ti. 

5 In quo quideiu , inquit, spatio, dcrnstatio- 
nis Normannorum . dicta Sauctorum corpora in 
lol et taniis, Haspris ct in conflnibus, coruscave- 
runt miraculis, ul totus populus vicinarum ur- 
hiiiiu ad devotionem diclorum Sanctorum allice 
reniur : unde imperatores, reges, principes et 
comites diclam cellam ( Sasprensem) donariis, 
privilegiis , largilionihus el munilicentiis amplia- 
verunt. Nordmannis Qnaliter atque Danis pacatis 
ei ad fidera conversis, tunc pacis tempore abha> 
Gemraeticensis cum toto conventu legatos misil ad 
cellam Haspris, quatenus dicta Sanctornm corpo- 
ra eis remilterentur. Snper qnibns Prior ct epi- 
scopus Cameracensis cum nobilibus territoriorum 
circumvicinorum congregati, decreverunl similiter 
hujns causa imperaloris adire pi;esciiliarn. Qui 
nnperator decrevil Bnaliter, ul certis pactfonibus 
61 interventionibns inter monaslerium Gemmeti- 
censc et cellam ilasprcnscm c\ una parte , el 
Unperatorem et dictas ambas ecclesias ex altera, 
paeiOce et concorditer peractis, dicta Sanctorum 
eorpora perpetuo Haspris manerent; qnod et sta- 
bile et lirmum remansil usque in hodiernum diem. 

Septembris Tomus \ 



tti Brertano Rotomagensi , (um anno t€S6 , 
tam i736 typis edito, referuntur ad diem \i ApH- 
lis tu iectione propria Officix S. Bugon/is archi- 
episcopi suh jinrtu : Ljus rorptis in basilica sancts 
Dei Genitricis Maris bonoriflce condilum, ileinde 
Haapram agri Cameracensis oppidum , nna cum 
saucti Aicardi abbatis corpore delatum est. Utrtns- 
que reliquisa Gemmeticum relats in capsis pre- 
tiosis scrvanlur et magno honore recoluutiir. 

7 Imo ui/ eumtfcm scnsum rxpnnrndus rsl l'run 
nsrus Fnrin in Ihsforia Xarniuniiitr Christianm, 

Rotdmagi Gallice impressa anno (659, ita de S. iiu- 
gone scrihcus put/. 67.) ; Sarruin istuil deposilum 

aliquo posl tempore translatum mit Haspram, pra> 
posituram abbatia s. Vedasti in Cameracensl dice 
cesi, ad evitandum Danorum fororem, Ibidemque 
remansil asque ad annum hcxli. Cura Ordericus 

Vitalis celebris historicus, qui iis temporibas flo- 
ruit, illinl se vidisse dicat iu theca argentea, uhi 
a populo honorahatur, scrvahaliiripic lamquam pre- 
tiosissimus totius provinciaa ihesaurus. Reliquis 

isl.c dcin (icmelinim rclala- snnt, ubi magno ho- 
uore colunlur. Exponenda, inquam, sunt lauda- 
ti auctorts rcrhn ad sensnm ilntiim supcnus , 
alioqui uptissitnu ntl /trrsttudctidum rwlthus, re- 
latum fuisse ad Gemeticenses integrum aut pene 
intei/ruitt \. Hugonis, uti a s. Aichardi, corpus, 
quod ui/rrrsainr auctoribus possim omnibus etiam 

Rotomui/cnsihus , t/uales sunt Dadreut m Chro- 
nologia archiepiscoporum Rotomagcnsixm et Ar- 

tttrus u Munastrrtti, t/ut posterior in Neustriapia, 

prrlo culi/nln uuno (66$, fusissimc dcscnhcus ge- 
sta SS. Aiilitrdi et Hut/onts, post unrrntniu cor- 
pOTUm irnttslattutirtn t n llusprruscm /iiwposittt- 
ram , mox suhdit : i'\n etiamnum miraculorum 
gloria fulgent. 

h Mitio Minriiin m Qriginibus canobiorum lie- 
nediclinorum in Belgio; Rayssium tn Hierooazo- 
phylacio; Colcenerium in Notis ad Chronicum 
lia/ticrtct. ct alios recentiores, qui unu ore affir- 
nntnt, </ u t esc6 re Hasprm hodii dum corpora SS. Ai- 
i li;iidi el Huf/o/iis fjain et ea se conspexisse die 
\ni Decembris anno (66% testatur Henschenius 
tttin. i [prilispag. 847, Papebrochius item wi iti- 
nerario su/ira taudato hts r.erbis : De via (Came- 
ruru Vnlrurrnas) in Aspren pra-positura Vcdastina 
VidimUfl corpora SS. Airhanli, scnmdi (•craeticen- 
siuui ahhaiis, et Uugouis Rotomagensium episco- 
pi, grandibns vetusti ex argento operis capsis re- 
condita. Uajores nostri inter Prmtermissos diei 

xix Mnrtn ru/usilittn 1 1 niisiuliunis mrminrritnt 
lus rerhis : SS. Ilugonis cl Aycadri relnjiiianim 
Iranslalio (lcmmcln iim, inscripla esl Ms. Mailyro- 
logio ejusdem in Normannia : eaque est, nt fal- 
lor, roiniiiriniirattu rclniuntin ntriusque Sancti 
braehiorum ; neque etwn ullam prmter istam 
mvenio translationem reliquiarum , qum facta 
sit ex aiio toco ad Ctrnobium Gemeticense. 



AtCTORl 
J. IV 

exceptis ali- 
(juot reliquii$ 



dein Gemeti- 

cinn retatis. 



P 

tisque hodi* 

rrtittlHSit. 



li 



<J Hen- 






/ 



82 



DE S. AICHARDO SEU AlCHADRO ABB. GEMET. 



i Prmtermissis tim dieijcm 
tnsUJunii S. Aichardnm memorat ex Addiio- 
*... r; H ,^t. codicis Bruxellensis : verba mc 



msnsi 



MjCTORK 

j p. 

Memoratur ifl 

quibustiau^ ' w s "' Ai.tnadus abbas Gem 
Paitit die i 

Juini. 



nrtifs l*uarrfin« eodicis Bruxellensis : yerOt 
SU nt ■ s. Aichradus abbas Gemeticensis tn Noi- 
mannia. Qui cnm nongenlos haberet monachos, 
media eorum pars, per angelum sibi noctu pm - 
goata, nna die migravil ad Dommum : quosipse 
non miilio posl secutus quievit in Christo. Equir 
dem fastos Benedictinos consulut plerosqm, ui 
ediseerem, qua de cwsa tum recurreret Sanctx 
memoria, nec ullis nomen ejus isto die inscrv- 
ptum reperi, prmterquam m Menologw Jft., quod 
vulao Grollus nuncupatur, ubi ista annunttatio 
cst : Translatio S. Aicbardi abbatis et confessons, 
acdeiu mbjicitur similiter historia, multo tamen 
prolixior, obitus dimidim parlis monachorum Ge- 
meticensium. U qumnam hic translatio designa- 



Gemetico Haspram deve- 



iitr ' \" ea, gua corpus » v — r - 

nit? Haud facile crediderim, cum neutrobique 
s. Hugonis episcopi, istuc eodem 



ulla sit mentio 



tempore eademgue de causa deportati 



forte o< o 

\ tipulo- 
rum rjus.quos 

mutti Sanctot 

(U /<< ■iiuit. 

B 



lliliVl < I •!<!■ IIKj •<<- "' l/»i»...w ■ .•[ 

10 Verisimilius mihi est, in dicto Menoloijio 
ptrperam notari Iranslationem Sancti; et sicubi 
fiat, >el facta sit olim ejus commemoratio ad diem 

r.. .. .'./ ,.„,, i .',, .',...« .... I /i»i r> />/•/».> i/i ii f> rihll lli 



i; 

1'nrcipua ejus 

'<■ .i.< iht ,■/, 
Septembrii 



perperam notar 

't olim ejus commi 
xvii Tunii, id contigisse putem occasione obitus 
tot ejus discipulorum, cujus memoria fortasse ad 
mrmoratum diem recolebatur apud Gemeticenses. 
Eademmeus mdetur fuisse Henschenio loco cita- 
to ; quandoquidem post relata verba luctarii Bru~ 
wellensis moxsermonem instituat de cultu seu ve- 
neralione illorum monachorum : Multis, inquit, 
nobiscum de veneralione hisce debila egerunt, cum 
apud eos annOMocLxn essemus,.Gemeticenses mo- 
nachi. rndicetur, si quid auctoritate Ecclesiastica 
constitutum fuerit, ut tunc petebamus, et de iis 
agi poleril die natali ipsius S. Aichradi w Septem- 
bris. Nihil nos amplius de hisce Imc usque fuimus 
edocti. Excurrunt quidem pluribus in ipsorum , 
rrlut sanctorum confessorum, laudem Yepezius 
vn Annalibus et alii Ordinis S. Iknedicti scri- 
ptores post Fulbcrtum' S. Aichardi bioyraphuin 
apud siirmm, et anonymum noslrum, ex quo 
mirabilem eorumdem monachorum obitum co- 
gnoscet lector ; verumtamen legitimum corum 
cultum non sic probant, ut risum sit nobis, vel 
seorsum, vel wna cum S. Aichardo agendum de 
illis hodie ex instituto. 

11 l>raici}>uam S. Aichardi festivitatem rccoli 
quotannis die ^ Septembris, qum ei emortuatis 
jua, colhgmus ex manimi consensu scriptorum 
peneommum, veterum ae recentiorum, ipmm 
illo dir memorantium. Pene, inquam, omnium- 
V"» infcr auctariausuardi in codice CentulenJi 

"""";'" ^odiepr Msequentl t inquemverir 

^»< h ^-<r«^i<n lochdifferturejusOffic 

" '•'"""'•'<'"'"- octavam Vatimatii B.MarZ 
jT^Habe shicMmalepropnumecclesZ 

B V - ! " n "" ''"'""" diem xn prmscribitL 

;""""*"" *>*to Dominus confe Lne7san 
sti n- ll /i, l " ^ngitur Graduale : Os Tu- 

- P^bnmur^esr^Tr,^ 

tnveni Davirt - -'^sus ejns. Alleluia. t. 

'- *™\zzr um > o,eosanct ° -o 

m Hc tacernam et in abscondito po - 






12 De miraculis ac beneficiis, Sanctip atr . 
obtentis, perhonorifice scribunt auctonn Ti 
rici Cameracensis ct Atrebatensis chroni&t& 
dedimus num. 4; Jacobi Guisii num. j- , 
mus Gazet in llistoria ecclesiastica Belgii 
exarata pag. 57 : Corpus ejus, inquit, ob» 
mannorum incursionem delatum esl ad n. 
sem prasposiluram, quo conlluii frequens 
ii, im Sdelium multitudo propter miracula pu 
aegrorum ad sanitatem reduclorum, iiominaiim' 
rum, quos ipse Imgua sua accariastcs D0c 
est de etymologia oocis accariaste seu acariato 
inter Gallos Grammaticos : sunt, qui tama 
luisse reliut c.c Grrvco a privativo ac <<, 
caput, ut dementem significet, seu komhtm^ 
ne capite aut mente. A.lii deductam malmt 
voce barbaro-laiina aceriaster, acariaster 
prima radi.r sit acer, acns, ut protnde nihit ni hr 
denotet, quam hominem ingenii acerbi, ■ 
et pertmacis. Alii alio confugiunt, atque k 
inter nonnulli vocem illam dericatam exisiimi 



! r" .' 



ab ipsomet Sancti nomine Gallico Acaire 
hujus mait propulsator est. 

13 Instituti nostri non est Gallicarnm toam* 
etymologias determinare : facile tamen concttu- 
ro , acariaire, undecumque dcmum ortum sil 
generatim usurpari ad designandum inaeniw 
acerbum ac periinax; at quantum huc sptew 
peculiariter , vix dubito, quin ea roce ueniani 
homines, quibus seu morbo seu alio quolibtic* 
su ralio pertv/rbata cst aut eversum cerebrm; 
atque ita, licet fortasse etymologia a Grmco iik 
mate longiuscule qumsita sit, significatio nihi- 
lominus utcumque consonat. Etenim in simili- 
bus morbis ad Sanctum nostrum recurri, ttstahs 
ctiam Rayssius iu Ilierogazophylacio pag. Ul: 
I>, inquit, cephalalgia et phrenesi labora&libasopa 
ei auxilium invocalus adfert. Sammarthani (ohmt 
Gallim Christianm in Gemeticensibus abbatibu, 
per Sancti* patrocinium etiam energumenos libt 
rariindicant his verbis : Quiescit (Aichardus h 
Haspis territorii Cameracensis in scrinio argenteo 
honorifice servatus, atque illic cnm S.Hugonean- 
tistite damones ab obsessis espellit. 

14 Id ipsiim confirmat Thomas Cantipratensk 
seculo xin Ordinis S. Dominici religiosus 
volunt nonnulli, negant alii, episcopus si'lf ra 3 9 ' 
neus Cameracensis antislitis, in Opere, guod^l 
num universale seu ile Apibus inscripsil, ctiif 
plurima miracula, et facta sui temporh memor m 
bilia inseruit, atque ad rcm nostram (fiiod » rij 
quitur valde mirabile . Eral circa Camencw 
civitatem quidam haereticus, astutus valde, 'I 111 
meluens inquiri et comburi a fratribus Praedi«u> 
ribus, qui in dicta civitate eo tempore plurim* 
comburebant, finxit se arreptum a daemone, et" 
boc ad sanctum Aicadrum inAspera, obse 

rare potentem, ligatus ab amicis deduclus est, i 
in eo non haeresim propalatam , seil luriam rflf* 
tarent. Et ut audivit quidam clericus obsessu 
a dffimone et ligatus, quod /Egidius * Boogra u 
(sic enim vocabalur) Iigatus poneretur in 
subsequenti nocte idem obsessus clericns difl» 

attas et stran"' 



nutu solutus cst. Et aggregans m... 
na atque ecctesia- scamna, super Hgatuffl li;l '' 
licum cumulavit. Liuluni autem et foria» ^ 
dens ille, dissimulat, quoadusque clericus Hrj 
de lampade sumens , comburere cunmlura ^ 
P» 1 » et tunc haereticus exclamavit. A<l cujus 
cem expergefacti custodes , cura ignem » 
guere niterentur, clericus arrepto gladio , I , 
ju\ta lectum invenit , omnes violenter abegi , 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBR1S. 



83 



hjBreticum in igne combussit. Nec mora, divino 
cvietu jiulirio, clericus a dsemone liberatus et 
plene sospes apparuit. IIicc laudatus auctor Ub. 
2 cap. .17 num. 68, penes quem sit kistories hu- 
fusce fides. Ccrte preeter morem etprudentias re- 
gulas fuit relinquere gladium ad lectum hominis 
pmbundi; nisi iamprobe Ugatum fuissesuppo- 
namus, ut custodes, nihil prorsus abipsomctu- 
nitrs , eodem in locosuaarma deposuerint. 



§ II. Vilae tres, quando et a quibus con- 
scriplae, et quae liic dandae. 



AUCTOAl 

3. P. 



V. 



ulgatissima S. Aichurdi Vita exstat apud Su~ 
rium ad diem \\ SeptembHs. iuctor se Fulber- 
iinu nominat , et scripsisse se asserit jussu Ge- 
meticensium comobitarum . quibus Opus suum 
dedicat. llinc verisimiliter I ossius Ub. 8 de llisto- 
ricis Latinis eum Gemeticensem monachum ap- 
pellavit, guod neque satis liquere , neque facile 
definiri posse, quis Fulbertus ille fuerit, dicitMa- 
Mltonius Seculo 2 de Actis Sanctorum Ordinis 
s. denedicti pag. 953. Tres ipse eo nomine pro- 
ducit, qui fioruerint seculis x et xi , Futbertum 

Cameracensriu uutislilcm , Fuihrrhiin p/iisco/ium 

Carnotensem, et Fulbertum monachum ccenobii 
S. Audoeni apud Uotomagum , qui posterior li- 

brum coasrri/isit iic mirucnlis thctt V Aiit/ocui; 
liuic s. Aichnrdi Vitam tribuit Mabillonius, non 
modo quia auctor monachos Gemeticenses Domiiios 
Buos appellat inprologo, quomodo locnturi non 
fuerant episcopi, sed prmserttm jmastylus ulro- 
bique , tn Vita scilicet Sancti nostri ei in Ubro 
miraculorum S. Indoeniparum dissimilis, cst, ac 
utriusque lucubralionis eadem causa fingitur, ui- 
ininim admonitio inerlise excutiendas et rei exse- 
quendffl in somnis accepta. Utrobique autem in- 
nuitur, admonitionem istam factam fuisse quasi 
divinitus per quamdam venerandacanitiepersonam, 
viruam scu hnrulutn inaiiii gestunleni , utx rerbis 
pene iisdem legitur in prologo Vitm S. Aichardi 
apud Surium, n inprologo item ad Miracula S. 
Audoeni apnd nos tom. n \ugustipag. S25. 

16 Itaque $i vera sit laudati Mabillonii opinio, 
VitaSanctinostri, a Fulberto concinnata , antv 
quior non est seculo xi ; quandoquidem Uiracula 
v iudoeni nuncupata sint Vicolao abbati mona- 
strru S iudoeni, mta functo ad annum /002, 
iii pluribus ostendunt Sammarthani tom. 4 Gailim 
Christianai , et Pommerayusin Historia memora- 
tt monasterii lib 3, cap.7. Unde huic Vita exb- 
gua admodum auctoritas est ab atate scriptoris ; 
ineminit quidem Vitm vetustioris , sed, ejus judi 
cio . adeo iu< oncinnm . <<> ad eam corrigendam 
scu potius <■< integro innovandam induci <•< pos- 
srl. Accipe i/isiusutrt rcrbn : Dotuinis suis Ciine- 
siruHs * coenobii scilicet fratribus sanclissimis , 
Pulbertus peccator salutem. Quod in Vita bea- 
ti Aichardi mnnum mitlere toties a vobis jnssus , 
totiec dislulisse accusor , si causam vobis libeat 
discutere , non irrationabiliter , ut mihi videtur, 
tanti oneris sarcinam subterfogisse reperiar. Nam, 
Qt vera fatear, Vita? ipsius textum , casn mihi re- 
petlum , aliquando percurri , (juern per loca sa- 
ne verbonim inanibus Quctnris , ut ita dicam , 
[mprsegnatum ofTendi. Qaas si juxta mandatum 
vestiuin demere voluissem , et locum vacantem 



lltera per 
Vabillonium 

ulgata 



i: 



iino \x\in 



sine addilamento dimisissem , dum tnterrnpta vev- 
borura series male cohfierentes eflerrel sententias, 
non castigatum , sed decurtalum potius , ei to- 
tum inconveniens reliquissem... Bgo igitur tam 

suhtilis Ingenii peritinm in me vigere non sentiens, 
ilencvi , aul e\ lolo omUtere , aul ex toto , si 
las esset, iunovare. Sed istud superbum , illud ar- 

«luinii videhalur. \am jussa vestra pra'lennille- 
re , SUpethum eral ; quitd >npra vir6S «"-I alhui- 
tare , lemeritas , non ratio fuerat. Subdit dein . 

sc tn! scri/iriiilnm ftiissr impulsum />rr risionrm 
mciittirataia ainu. /inccedente. 

1 7 \tabillonius supra laudatus Vitam alteram 

eflitlit e\ Mss. codicilms (ienielifcnsi el Vcila 

stiuo, Fulbertina vetustiorem, et, sicut insinuai . 
eam ipsam . quam Fulbertus prm oculis habens 
politiori sermone exomavit, ei quidera pluribus 

loCIS male iulerpulavit. Hc hujus auctore tia dtS- 
serit ' Auctor (iemeticensis munarlius vi\it paul- 

lo posl cladem Nortmannorum et Gemeticensis 
monasterii inslauratioaem , quam circiter annura 

i:mw , Willelmo primo Nnrlniaiinoruni duce , 

factam esse Willelmus Gemelicensis monachus in 
lib. iii Bisloriffl cap. vn testatur. fs enira auctor 
anonymds AicADnosi PATnoNOM wosTnuM in Praj- 

fatiune sua vocat , el cap. xxxu * S Hugonem 

Rotomagensium archiepiscopum filium Karoli im- 

peraloris : qUffl opiuio seu fabula uiin inmi- 

iMiini saeculo posl Caroli Magni obitum aata est. 
Nec serius certe baec viia ab anonymo exaraia 

fuit , quod constal ex allero a| rapho Oeme- 

ticensi , quo usi sumus, quod jussn Annonis ab- 
haii.s , uiiipie anno circa cml, descriptuin (uisse 
legitur. 

is S. Hugonis Rotomagensium archiepiscopi notasquidm 
stirpem discussit Henschenius noster tom. i \pri- /""'/f', 
Uspag.843, atqueei non Carolum Magnumfuis- 
sc /laircm ostendit, sed Drog&nem Pipp ni Herv* 
stalh filium . Caroli Martclli fratrem . illiusque 
obitum li.ni anno 780 , seculo pene integro ante 
mortem Caroli Magni, sub annum 8U cita funct\ 
Porro aliegata per Mabillonium m-fm . nisi locus 
interpolatorem nactus sit, e\ identer quidem pro- 
bant . i itam hanc diu post CaroU Magni tempora 
conscriptam fuisse; obseroant tamen religiosi Or- 
dinis S. Benedicti scriptores Historim litterarim 
Francim tom. i pag. isn , Mabillonium et ejus 
co iii /niiicto srt-itiiocrs uiiiiuum iint i advertisse ad 
integrum anonymi contextwm . ex quo consequi ''" 

tn/uc c, nlctilcr tlchcal , ri.rissc c! SCHpsisSS OUCtO- 

rcia aaic ^ormannorum irruptionem, etinstau- 
ratioucm sui mouuslcrii. Ktcnim ourratamorte al- 
quc exequiis monachorum, de quibus mentionem 
fecimus num. (0, et m quorum medio S. Ai- 
chardus cOrpus su/um post mortem deponi toluit, 
ita prosequitur anonymus apud laudatum walnl- 
lonium : Lastantur btiam adhoc illic sancti 
Del pontifices , "atque bealissimi confessores Chri 
sti, Hugo videlicel Qliu magni Karoli impera- 
luris , Rotomagensis cathedrae archiepiscopus , et 
Constantinus Belvacensis ecclesise, sanctse memc 

vv.y prssul , seu rhaui hralus Prrc^riims An^lo- 

rnm episcopus, simul cum sancto Flavio de illorum 

sancta prsesentia ac c ligno suffragio , quorum 

sancla lipsana adhdc is Domino ccm tx.us manent 
humnln. 

t!t Sed sucra lipsana ss Aichardi et Hugonis '"«*« endi 
post cladem Vormannorum et instaurationem mo- P 
nastern humata non erant Gemetici, cum, itiis 
iti.it uentibus . transiata sim. iius/irutu; sirut ipse 
Mabiilonius tradit loco non uno, testem citansBal- 
dericum m Chronico Cameracensi et Atrebatensi: 



antiquior , 



rr- 



AUCTORK 
J. P- 



84 DE S. AICHARDO SEU AICHADRO ABB. GEMET. 

ergo monaehut ittt Gmttictntit Vitam tcriptitantt 
Uormaimorvm nruplionem ac provn scculo inlt- 
aro eitiut ac rclu Uabilloniut. Ita ftre rauoci- 
nanlur landali Bistorim litttrarie tenptorts, aa- 

roli Uaani lacile tolli . » credamus, ooces istat 

riEKm • Hbrario, ni — v" /r^nns- mto *w««, ^ ejus biographo it a ,,,/, 

M» deductaindeconclusio,adeojustamih* genha. Serf monach, sive incola , ** 
stnJenttatn pir non A«tom« rursum wdlelmi, paganorum adrentum 



densem aggrediuntaT porium (mrmannii 
ab Incarnatione Domini dcccu. Exilient 
navibus tolum illieo Vulcano tradunt ooitftahL 1 
Tum guibusdam interpositis : Dehinc Se ■ 

ora aggrediuntur et apud Gemmoticum m" 1 '* 

■sira 

im7«m> «*« pflffl^. V"" *«'«*< Fitibertus monastertu^ 



class 



apparet . ttl eorwm 
«•rtam erecfcrem , ^ MMpffo e«ro . 7«* " r * ffl *' a 
exponeret, ut auctori sermo fuerit non de cor- 
poribus, sed de reliquiis dumtaxat, SS. Aichardi 
et Hugonis, qum Gemetici remanserant , seupo- 
tius post monasterii instaurationem relaUB istuc 
fuerant. 
20 Nihilommus ad eum modum loquitur alih 



itt»l 

rientes, fuga lapsi , qoaedam suarum vmmm 
terra occulentes , queedam secum asporlanles h 
juvante, evaserunt. Pugani locum vacuum 'renJ 
rientes, monasterium sanctse Mariae sanctiquep 
tri et cuncta aedificia igne injeclo aduruni 
litudinem omnia redigenles. Hac 



m 30- 

. lt; "!"P patrau 
eversione , locus qui tanlo honons splendors d' 



sed etiam 

alias habet 



anonymusnoster,utnonmodoclarevideas, eum viguerat, exturbalis omnibus ac subversis domi 



wid> contra 
rittfn 



sutpicari nos 



ualde remotum fuisse aSanctorum temporibus, sed 

mento suspicari queas, posteriorem esse irruptione 

Normannorum et instauratione monasterii ab ipsis 

destructi. Sic habet num. 39. Die septima(SS. 

Aichardus et Filibertus) simul cum sancto [ An~ 

B soaldo Pictaviensi) episcopo tandem ad locum sa- 

crum Gemmetfci , Domino simul cum eis comi- 

tante, pervcnere; ubi tantus electorum Dei obviam 

illis occurrit, ut ita dicam, monachorum, nume- 

rus , ut vix alicujus animus credi se possibile 

dicat. Nam ut fama credibilis ejusdem loci testa- 

batur , eo in tempore monachorum erat nume- 

rus mongentorum , et aliorum , quos famulos 

nominahant , mille quingenlorum. Qua; si quis 

veracius agnoscere velil . , legat Vilam heali Fili- 

berti , nbi de dormitorio illius familiae loquitur , 

et illic inveniet, quo animum credihilem vertere 

valeat. Ex priore hujus loci parte liquet, quod 

primum statuimus. Quis enim neget, auctorem lon- 

ge remolum esse a re , quam de proprio SUO mo- 

nasterio narrat, qui, ut eam credibUem /aciat, 

recurrit ad fauut: testimonium ' 

l\ Sed et iii secunda parte fundatur nostra 
tuspicio. Appellat quippe ad Vitam S. Filiberti , 
ut quod ex famm testimonio protuiernt de vix cre- 
dibili Gemeticensiscamobii incolarumnumero, per 
eamconfirmet; at Vitce istius auctor, qui exeun- 
te ucuio vn autineunte mii floruit, nullibi nu- 
merum exprimit, et ubi de dormitorio agit, nihil 
C habet prmter sequentia : Duplex vergens ad Au- 
sirimi ducenlorum nonaginta pedum longitudine 
quinquaginla in lalitudine, eminet domus quie- 
scendi obtcntu. Singula per lecta lux radiat per 
renestras, ntrum penetrans lychnus fovet asne- 
ClttS legcntis. Subtcr iedes gemina- duohus officiis 
opportuna. Hinc falerna servanda condunlur 
Innc prandia rl.,r, paranlur; ibique couveniunt' 
qm digne Christo deserviunt. Equidem causam 
"'""" non repeno, ob quam anonymus noster ad 
^y^^FiHberUlocumappeLen^ut 
desmptam, ^^^^J 

^I^^l9atumerat,detantomonaehoru m 
aliorumquenumero. ^nutum 

82 At wosianonymusistescripseritantead 
^Xormannorum, VpJZZZffX 

""" adt ^oniumaltenusscrip(orL adl 

S5MWS ;v ~~ 



stimomo plurium 



wtumfuissecomtatte- 



^censeTZi^^ Audl mil ^um 
apua Ihesniumpaa. 24Q • v« 



pag. 2/9 ; Verman- 



bus, cuepit essc cubile ferarum et volucrum. 

23 Brevius cad$m notantur in vetusta Hisk 
ria translationum S. Audoeni apud nos tom iv* 
Augustipag.820. Tandem igitur , inquit auetw 
per vastum Sequanaa fluvium irruplionem facienl 
( Danorum exercitus) Gemmelicense moiiasleri 
cum omnibus irdiliciis igne succendit. item npM 
Matthmum Westmonasteriensem , qui ad annm 
887 compendio exkibens mala , qum sub Hastii 
Normannorum seu Danorum duce illata sml Gal- 
liis , sic habet : Exinde apud Gemmelicum cl&s- 
scm dirigentes coenobium nongentorum aduninl 
monachorum. Testimonia ista sufficiunt nobis, w 
credamus, Gemeticense monasterium ea situtti 
mdificiorum amplituUine , qua aS. Filibertoen- 
ctum fuit, perstitissc usque ad Normannormih 
ruptionem, quod cum dubitare nos sinat anony- 
mus noster, <m umquam ea amplitndine viderH, 
dubitare etiam per consequens possumus, an antt 
dictam irruptionem vixerit et scripserit ; pmtr- 
tim quando textus ejus contra Mabillonium atk- 
tus , utcumque sahem explicari potest, atqw ita 
ejusdem Mabillonii sententia super biographi ntait 
retineri. 

24 At, inquis, tantine crgo pretii est Vito* 
ista , ad cujus mtatem designandam usque adto 
laborarunt eruditi ? Respondeo , neque in hot 
puncto cowoenire inter ipsos. Mabillonius, yuon- 
tumvts aperte sensum suum non expromat. mfljni 
eam fecisse supponi debet, quandoquidemjuxtAl 
illam corrigendum censuerit Fulbertum, acdcst- 
rendas anteriorum scriptorum sententias, man 
ubi qumslio est de seric Sanctinostn ChronolooW 
ct anno emortuali, quem alii retulerant adChM 
G80, alii ad 684, alii ad 690, imo etiam d 
720; ipse vero pro auctoritate anonymi statuitM 
num 687: et kic scctatores habuit omnes, ouot 
vidi, recentiores, ne iis quidem exceptis, ap u ° 
quos idem anonymus exigum admodum estaw^ 
ntatis. Hos inter Bailletus in Tabella critica mt» 
si Septembri prmfixa ita pronunciat : Vita # 
(S. Aichardi) ducentis fere et quinquaginta 801* 
ab obitu iilius exarata per monaclium , <I"i ,lore ' 
bat sub initium seculi x , quia antiquissima 
omnibus hactenus vulgatis tolerahilior est , ^ 
magnam non habet auctoritalem, 

- ,; i laudati scriptores Historim litterarim ft& 
totoultroagnoscunt, errores esse in anomj"» 
cubratione et quidem graves; contcndunt t<ffi& 
majoremipsi deberi auctoritatem; quodpost aW 
tcm ejus perlectionem inficiari nemo queat , '/'"" 
auctor instructusfueritsinceris documentis, »»* 
ouo fecxt, modo rerum gestarum adjuncta e*r 

ea- 



l* 






DIE DECLMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



85 



caret. Fatcor, singula passim ita depingil auctor emortuali aut simiiibus hic prmUbamus; qnia Ancrom 
iste seculis fanlr duobus postorior rebus gestis, >tt singula satis eruuntur ex Vita prioris anonymi 
distinctiusminutissimanonpossetscriptorcoaivus, fuxta cujus fsdem ea proponere cogimur, cum ie- 



i. p 



et nostrwn dt 
auctoritate 

Vilft istiushxc 

■ 

It 



vtonecti- 
mus brevio- 

rem alleram 
auvtnrr. ano- 
nymo et ign->- 
iO) teialxs. 



testts oculatns et auntus. arcanorum socius el 
particeps. Sed an inde ipsi major debita sit aucto- 
ritas. nondum videmus. Vam primo ipsimet ejus 
defensores improbant orationes et exhortationes 
proiixiores, guibus matsriam suam intempestive 
tiBOrnarestwlint. qutrqne rum frrqurntioribusper- 
sonarum inter se coiloquiis majorem ejuspartem 
constittiuiit. Secuntlo ju.rta rostlem tlelrrtatur hinc 
inde rebus mirabilibus, n credulitati videtur ad- 
d/ictus fuisse amplius, quam fas sil perregulas re- 
cta>, criseos. Adjiciamus nos tertio, quod, liceiin- 
structus fuisse credatw antiquioribusetfide dignis 
monumentis, suspicio nobis sit, his ipsum atquo li- 
berius usum fuisse, imo plurima pro ingenio ac 
arbitrio suo adjecisse, immutasse, confinxisse. 

26 llli suspicioni ansam <lr<lit ipse; dum Vitam 
S. Filiberti prss oculis habuisse se indicavit, et ab ea 
tamrn, nisiforte aliam habuerit,per auctoremsup- 
parem conscripta, recedere non dubitavit, ubi re- 
fert, quo temporeetqua occasione S. Filibertus S. 
Aichardum sibi subsPituerii abbatem wi Gemeticensi 
monasterio. Quippe quod atter factum narratpost 
crsihum novem annorum S. Filiberti, post condi- 
tiim iii finibus Pictonum Heriense monasterium, 
postqitr Ebroini Majoris Domus, a quo multaptr- 
pessus fuerat nlem Filibertus t e vita discessum, id 
omnt ita exhibet anonymus noster, ut contigisse 
credas suh initia persecutionis rt exsilii, ac dudum 
antr Ebroini obitum, uti clarius perspiciet lector 
in Annotatisnostris, cum otrbavtrbis oppontmus. 
Ad stijlnm quod pertinet, obscumm et inconcin- 
inim >'<»> redduni »>>» modo sensus longiores et 
male torti, sed et solaecismi, voces barbarm ac 
inusitativ. aliaque hujusmodi vitiaorationis, qu&s, 
quia frequentiora sunt, inobservata presttribo, et 
lectori corrigenda relinquam. Denique, ut <»>i ! >i»i 
longiora colloquia, de quibus su/ira. et frequenr- 
tes relationes conviviorum ac refectionum, quee 
enarrationem tetricam, imo subinde ridiculam fa- 
ciunt. tam parum mihi placet anonymi nostri lu- 
eubratio, »t Vites Fulbtrtinm a Surio tdita vtx 
alio titulo prtvferentlam credam quam vetustatis. 
Dabo.rut» <• i codice itnto/uo mrmhraneo, qiti ohin 
fuit ahhittxr Valcellensis, notaturque apud nos 



sint nobis documenia meliora. 

VITA SUSPECTA 

Auctore anonymo monacho Gemcticensi 

Ex codice Ms. y coUato cum cditione 
MabiUonii. 

PROLOGUS. 



vJmn plura sint Electorura Dei gesta seu mi- 
racula, desidia ac hebetudine virorum sub clan- 
culo operla, el nemo horum , quibus immerito 
Di-n-i contulil (latum sapientiaa ac scientiae ad 
hoc elaborarc conalur, ut pro amore Dei ac 
Sanctorum ejus aliquid ntile pro t"t spiritualibus 
ilonis efliriat ; miror, ijnare DOD recollt hOC, quod 
Sapientia Dei dicil : Sapientia occulla <-t ihesau 
rus absconditus , quae utilitas in utrisque ? l)o 
tali enim ac de tanta re debel pro certo consola- 
torium verbum recipere, quamvis desidiosius , 
quod alibi Scriptura dicil : Aperi os tunm, et 
i\im> ailimplcbo illud. Kt : Domine labia mea 
aperies et os rneum annunciabil laudem tuam. 
Explicit Prologus. 

ANNOTATIO. 

Prologus iste, qui >» codice nostro ml eum 
modum abrumpitur, continuatur teu ab au 
$eu ab interpolatore <» Mabillonii editiont dm 
bis sequentibus : Nempe >i Deus afflator spiri- 
tuum velle alicui ministraYerit ; utique el posse 
pro linna voluntate illico itli non deerit; sed qui 

lniLMias infaiitiiiiu t.ii-H discrta-i, h ik iniitiiin eo- 



r * p. Ms. (58. Lcctio cjus locis multis diversa est tidie aperit, bruloque animali aliquando loqui ' 



ah editione \labillonii, nonnullis correcta magxs, 
nonnullis etiam magis vitiosa, prout in margine, 
et in Annotatis videbitur. 

27 VtiiT a Fulberto conscriptss supersedebimus , 
eiquc substituemus alteram multo breviorem ex 
M\ i Urajectino S Salvatoris. Vix aliud ea con- 
tinet prmter nuda facta, et ne omnia quidem, ab 
alas enarrata. Stijlus omnino simplex SStj sed >'>' 
nullo charactere auctoris conditionem vel attatem 
deprehendo : ordo autrm. quem tenuit <» gestis 
vnarrandis, adeo con/ormis est ti, quem servavit 
Fulbertus, <<t dubitem, an hic Vitam breviorem 
prai oculis habuerit, an vero <st<i ex illo extracta 
sti. Primum ntrttmt/ur sttatlct tttcta sfijli simplici- 

tas, at dissuadeni similiter ejusdem Fulbtrtx terba 

num. (6 recitata, quibus apertr significat Vitam, 
quam rr/>ererat, fuissc prolixiorem. ^r<l potuit 
et prolixiorem habuisse ei breviorem hanc, licet 
id non indicarit. Certo loco non uno tantopere 

discrepat Fuihcrli narralio a SSSpt mrmorali ano- 
nijmi nostrt Vita/usiore, ut dicendus sit, velaliis 
documrntis fuisse atljiitus, rel absqut fun<lamento 
et cansa quwdam confinsisse. Cetrrum mhil dr 
S. Aichardi patria. parentibus, anno natali et 



cnueessit; ipsc ctiain et os cjus, iliius videlicel 

Deum limentis, aperire dignabilur, in tantum ut 
Domino dicat : Spiritus alme veni. Qna r.nu m 
commune ministratorem omniutu bonitatum Do- 
miiiiini humiliter flagitemus, ut ad Bcribendam 
Vitam B. Aicadri alicujus labiura aperiat, ne tan- 
ta dignitas ac beatitudo tegi silentio videatur, quaa 
multis ac proxime monacbis, ul reor, utilis esse 
videbitur. Omnis frequentata laus, quaa a peri- 

lis viris (iicitiir gloria , ha-c ^pcciatlm DOnvenil 

Patri et Filio sanctoque Spiritui, qusa Trmitas 
redundaf in Unitatem omnipotentiB Dei. HffiC 
namque est , de qua Psalmograpbus dicit : SIo- 
ria h»c est omnibus Sanctis ejus. lu hac enim 
laudamus el veneramur illos viros gloriosoa; qui 
benc vivendo recteque operando vicerunt regna 
muntii, quorum omnium interventu poscimus, 
ut Dominus nobis scnsum tribuat, fldem adau 
geal a.i eoarrandum atiquid de beato Aicadro pa- 
irono nostro, qualiter et a Deo nobis Inde sub- 
crescal pemuneratio, et ab ipso pro tantulo labore 
continuum impetremua sufiragium. Desst similiter 
codici nostro vetus capitulorum partitio, quamex 
eodcm Mabillonio Protogo subnectimus. 

IN- 



A. AMl.NTMO. 



86 



VITA S. AICHARDI SEU AlCHADRI ABB. GEMET. 



[NCIPIUNT CAPITULA, 



CAPUT I. 



De virtutibvs vel Vita beatissimi Patris Sancti patria, parentes, educatio, professio 
nostri abbatis et confessoris. monastica, virtutes, exstructio Quinciacenr 

sis ccenobii. 



v-4ap. i De genitoribus ct ortu seu tirocinio 
R. Aicadri. 

ii Quomodo ad discendes litteras venerit. 

iii [).• impetrala licentia a roagistro et quomodo 
parentes revisit. 

n Quomodo ad Banctum locum veniens comam 
capitis lotondit, 

\ Quomodo iu i|naiio ln-ito egerit. 

\i Quomodo h;e.sit ei in animo monasteritim 
i onstruere. 
( { \n Quomodo ad sanctum devenerit locum, et 
sanctus episcopus Ansoaldus cum eo. 

\in Ubi domnus Aicadrus Be subdidit B. Fili- 
berli patrocinio. 

,x '. modo Sanctns Dei in sexlo lustro egerit. 

k Quomodo ejus fama ad B. Filiberti perve- 
nil nolitiam, et qualiter suos ad eum direxil nun- 
lios. 

\i De susceptione H. Piliberti nuntiorum. 
\m Quoroodo peracto missiatico repedavernnt 
•■1(1 propria. 

xiii Quomodo B. Filibertus posl sanctum Vi- 
rum abiit. 

*" De <'\,v|,honr it. Filiberli post a Domno 
Ansouldo episcopo. 

x\ De allocutione ad sanctum Aicadrum. 

xn , ." 1 do beato Dei Aicadro per risum ap- 

paruerunt illi duo sanclissimi viri. 

xvii lio advenlu domni episcopi et B. Filiberti 
ad Quinciacum. 

xviu !><■ convivio Electorum Dei. 

\'\ Qualiter S. Aicadrus sno loco alium ordi- 
navil abbatem. 

\\ De profeclione servorum Dei vel Bdelium. 

\\i Quomodo ad Gemeiicum pervenit. 

xxn Quomodo domnus Aicadrus suscepit locum 
regiminis. 

\\m Quomodo foeral illi a Domino dala ora- 

tionis virlns. 

\\i\ l).- arbore a daemonio incisa. 

\\\ De adaequatione capillorum ejus. 

xxvi De riro Astasio, quomodo Tortoniacum 
Deo et s. Petro in Gemetico tradidit. 

Kxv « Q"<" ! - sanctus Dei Aicadrus wantos 

suos in radio solis suspendit. 

KXVI1 ' De ambra horribili viso a beato Dei 

Viro. 

xxix De vocatione fldelium. 

xxx Quomodo angelus Domini ad Virum Dci 
venerit. 

\wi ninuiiodo llonio Dei oraverit. 

\\\n De admonilione Bominis Dei, et data 
absoluUone, el sancto Vialico, simulque de obitu 
Sanctorum. 

\\\ni De sepultura ganctorum. 

xxxiv De visione el allocutione angeli. 

xxxi Quomodo s. Aicadrus posl vixeril trien- 
nio, et de obitu ejus sanctissimo. 



B, 



eatus itaque Aychadrus Aquitanicaa regionis 
et Pictavis urbis a suluirbio oilns, sci-iiinliim 
magnitndinem hujus transitorii seculi nobili palre 
Anschario el malrt* Ermena fuil progcnilus /;. Di- 
cti eiiiin parentes illius bac nativilate celebritatis 
veluti suavissimo liqnore peruncti , post abla- 
clationem Pueri summa cum diligentia tradide- 
runt illuni ad erudiendum cuidam viro sapienti 
et faroosissimo, nomine Anslri.lo, praedictffi civi- 
tatis e\ monasterio beati Hylarii coenobitae [usto, 
n| i'i ilortrinn atque sanctitas eral tanta, m sine 
dubio quis cum eo morans nihil aliud viderel 
nisi sancta, nichilque aliud ageret quam justa : 
tantaque religio in eo excreverat , ul rudis c 
Martinus diceretur a suis concivibus propter san- 
ctitatem suam. Puero autem a lanla paternitate 
suscepto cum reliquis scolaribus residere jussil. 
Et quia illius tyrocininm adhuc eral tenerrimum 
utilior illi magistro in primaevo dosculo videba- 
tur auditus aliorum puerorum, quam educatio 
liberalium litterarum, 

- Uiamen quid ilfe in primordio egeril non 
esl silendum. interrogatus a magistro, quid pri- 
mum discendi * rei illius essel cupiditas ; respon- 
dil inslinctu divino : De hiis, quas Dei sunt, do 
mine ee raagister primum michi dicito; demum 
de rebus ruralibus michimet insinuare memento. 
Nam ea . '\" :v Dei sunt, intransitoria manenl : 
M ver °. 'i' 1 - 1 ' secularia sunt, caduca ruinosaque 
habenlur. Verbo hoc deniqne audito \ illius 
didasculo ' mira res visa fuii. Sed quid in poste- 
rum egerit, recit, nt sibi a puero rueral expe- 
titura. Eral itaque [nfans decennalis , quando 
pesedl1 '" raolari, iin.no geniculo d. Dein bien- 
modiscens ea, quae a magistro petieral , florere, 
■i :ini ccepit, ei ccu fructus suavissimos emitlere 
el de Ii!| n q«« Dei erant, odores neclareos \ 
El P° s1 de virlute in virtulem transiens , quin- 
q«ennio transacto, mum illi r„ii y , m magislwiro 
l,,ri '- ,>! inte r primores conscolasticos residere 
Jam enim ad ipsum virtus religionis transierat, 
ut amons hujus aevi defectus in ipso inchoa- 
verat. 

:i Tumque licentia a magistro impetrata, pa- 
renles reYis *. ae rolui prudentissima avis ad 
; lll;l u,hr ' disposuit. Audiens enim religionis 
l,,,|i:,m '" loe °. -i"i vetusto vocabulo Syon e 
™ ca batur, ^ 1 " aomnus sanctusque Jovinus / con- 
ressor cum ahorum Sanctorum pigneribus requie- 
scit, ad ipsum migrare temptavit, aliquem cu- 
Piens emolumenti fructum de illorum mellifluis 
flonbus carpere. Tunc coeptum iter ad sanclum 
c f lrum devemt . MqM cum omni honorc rece- 
11 us ' loca al< * ue sa ncia altaria orando ,,ro suis 
^oromque piaculis perlustravit, et dignus corpore 
digniorque animo, hoc sanclum opus curiose 
aaimplere curavit. 

* Denique ab abbale illius sancU toci simul 
cum suis parentibus g deposcens, m i„ niorum 



>'<«■< v:,i lh 
nobilibut D, 
"«. maquh 
a 

b 



ni-.lrnaifiii' 

tradiiur. 
' discendffl 



\Iabil. loeot 
ii>i<i. dida- 
•atl. 



. ■ additv 
irahere 



■ iWd. sl 



\itam "io M ~ 
tani 



san- 



DIK DECIMA QUINTA SEPTKMBRIS. 



«7 



I» 



sancto collegio commorari anquandiu quivissel 
c1 sanciam religionem, qua illa beala familia vixe- 
iit, «vendo imitari poluisset , ab abbale cari- 
to tive banc gratiam liceniiummie susivpil, hospi- 
Uoque sancto susceptus et regularibus sanctis 
iasiiluUonibus edoclus , comam capiiis deposuit, 
e t iugum Christi suave onusque leve suscipiens 
suavibus amplexibus proprios artus tradidit. Ibi- 
,,„,. vir Domini, qualiter in initio egerit, caeci 
etclaudi, aliique quamplurimi infirmitate depressi, 
illo in tempore "Jper plateas , vicos atque eccle- 
sias propria sponte testabanlur, el pro tanta con- 
cessa populo fideli beatiludine valenler Dominum 
JesunJ salvatorem omnium inclamabant. 

:; \iiiu ab ilHus sanclilale , Domino propicio , 
liberati, nequiverant illa silentio leger9 , quae 
pius Dominus pro merilo tanli Viri inposterum 
fidelibus rememoramla propalari \olueral ; ipiia 
scriptum est. Opera Dei conlileri et revelare lio- 

norificum est. Eralque illi inibi religio tanta in 
sua adolescentia, ut nullus senum quis illi coav- 
quari valeret, licet atii meriti inter primos illius 

lu-ata' famili.T haberetur , quoniam speculum bo- 
norum operum non solum illi^, qnibus ipsc se 

h junxeral, ^lnriosissimis Dei alhhii- fueral h : sed 

etiam in vicino omnium positis ab omnibus graliose 

UOVUs ceu aii^elus ilirehatur. 

6 Jam enim tria i lustra transegeral , el in 
tomiamMffd sanctis moribus templum illius almi ccenobii vel- 

mem m pudis Samuel excubabat. Sicque quadam die 

ttimuiatus diclam obedienliam officiose peragens , audivil 

aliauem nesciens ibi ¥ dicentem ; [bunl Sancti de 

■ Vnbil iiln iiln ' , ii. 

viriuie m virlulem. Quam vocem audiens oostu- 
pefaclus mirari ccepit, el huc illucque discurrere, 
el neminem ibidem reperiens, sensim in seipsum 
m. reiorsh modum extorsil ' , ciaraque voce respondil : 
Videbitur Deus deorum in Syon. Et quis fide- 
lium comes boc dubitare velit , quod baec vox 
illi ab angelo perlustrala ab boc audila fnerai, 
ut ille Sanctus pro hac re sanclior baberetur, et 
m suo sancto proposito lulior el firmior e\tior- 
laliva' gratiaa in reliquum pcrmanerei ' Allamen 
in vila sua nemini hoc maiiilVslum fieri vohnl, 
uisi solummodo cuidam sanclo viro ob confessio- 
nem, ne diabolo haec vox tegerelur absconsa. 

7 Interea ccepit animatim cogilare , qualiter 
truen- se suosque commilitones ex propriis sumptibus , 

el iu propria tellure Deo aliquod munusculum 

natitrioaait . 

i/(/ potuissel offerre. Quod cum paln suo matrive 

innotuisset, eranl enim uterque Dei cullores assi- 

dui, et radicitus in firma caritate solidati : Gra- 

Lias , inquiunl , agimus tibi Domine Jesu , qui 

nostrae communi infirmitati , et nobis ii sritis 

tantum praesliiisti solatium , el in nostro unico 
Pilio talem dedisti animum Petimus ilaque, o 
bone Salvator omnium, ut hoc confirmes noslrum 
communc consilium , ct usque ad perfectum 
perducas : quoniam in tua .lispositione manel hu- 
j"s rei (inis atque inilium. Kt si volunlali lUffl 
hocAesl libitum, cum tuo piacito in le el perte 
nostrum roboretur consiltum. 

8 Quo sermone peracto : En , inquiunl , Fili , 
■■ihnt, offerimus Domino Deo et S. Pelro aposlolo 

ac heaio Filiberto egregio abbati parlera jure he- 
reditatis nostr» , nostri Quinciaci, quas tihi, no- 
bis i'\ hac vita recedentibus , rite competil l; 

u, »i digue uunc memorahilis ahha Fihherlus iii 



honorem Dei et sancti Pctri apostoli novam con- 
Mraxii n ^ tni:i1 ' ecclesiam , paucosque monachos , vere 



Dei famulos, inibi ad serviendum Domino con- 
stituat*, et sumplu omnium nostrorum redituum, 
l,alf inc iiii i iim acceplabile donum , ut sit nobis 



commune animarum remedinm. [laque oneralis \. ikokvmo. 

plaustris ad eundem venerunt locum , el quia vir 

beatus scilicet Aychadrus liberalibus studiis ad plene 

erat eniililus , canones etiam non ignorabat ; 

legorat enim , ut ne quis in alicujus episcopio 

ecclesiam construeret , altare erigerel sine licen- 

tia sui episcopi. Denique ad /Lnsoaldum m bonae m 

memoriae virum , illnstrem Pictavomm episco- 

pum, adiit, suique animi dignum graturaque Deo 

propositum illi humillimc innolnit , ahpie nl hoc 

sua sancta auctoritate roboraretur , consilium 

libentissime poposcit, 

9 Sentiens autem domnus vir apostolicus, hanc cooptranu 

voluntatem in Sancto Dei a Deo esse collatam, rjrfwopow- 

toto nisu suae sanctae inhsesil cupiditali, el non ' 

, ' , ■ .■ opuspernctt 
solum illi ju\la ejus animi voliintatem hcenliam 

concessit-, sed eliam ipse ad boe peragendum 

opus 1'imi suis ihh-iihus f ascenso equo, ilico pro- 

peravit , in ea videlicet ralione, ut el s&nctura 

opus simul cnm eo * suo sumplu conslrueret, el iWrf.d*trteo 

fundamenta illius domus sua sancta benedictione 

dicaret. Qui pervenientes ad locum , primura 

gratias Deo egerunl , dehinc ad sanctum opus 

inchoandum sanctas manus simul cum reliqui 

cooperatoribus dederunt. Neque enim pnedi Lus 

Dei ponlifex antea finem dedil huic sacro operi, 

quam ul et sanclum Dei oratorium una cura 

Snneln l>ei ronsummalim ilurerel perfeclum, el in 

honore almaj Dei Genitricis Mariaa gloriosissimaa 
haberel dicatum. 

10 Quo facto n , et digne Deo laudes dede 

runt , et Missarum celebrati im officiose com- 

, caiionti 

pleverunt, Postea vero , complelo Dei opere 

corpqreae refectioni se dederuni uterque. Prandio 

autera ymnidice peraclo, lector . qui ad sanctam 

mensam legeral . in fine suaa lectionis supposuii 

illint Davidicum : Haec esl dies, quam fecil Do 

minus, exultemus et laMemnr in ea. Quo audito, 

6 i alacriores inde sancli Dei , Ansoaldus vide 

licel dignus Dei poniifex , atque Aychadrus di- 

._ i , . t bealiiudinis monachus extilerunt; el corpo 

1T ;i jucunditate simul cum Dei limore se invicem 

dilexerunt. Sicque illa sancla dies inler illoa Vi- 

ros geminos, amministrwile Deo, laslabunda pe^ 

maiiMl. 

11 Ka.lem namque die vir Dei Aychadrus co- -^'-; 
ram domno Ansoaldo episcopo glorioso e man- ''^ ih 
cipavit heaii Filibi rti palrocinio . vovens se in , 

Dei servitio ipsumque Quinciacura o. Vesperli ^ „ 
n.ih autem synaxi una cum Compleloril officio F 
peracto , se allerutrum valedicentes , nocte illa, 
Deo opitulante . quieverunl in pace; quousque 

gailo cane , noclurnale iterum iniciantes offi 

cium , nsque ad finem deduxerunt. Postea vero 
sanctum opus usque ad Banctum finem perduclum, 
diei hora lertia *, sanctus ponlifex beatum \ i- «" 
riini ditavil Sanctornra pigneribus : *'i lunc ftlter 
valedicens alleri, pariter ruerunt in Bancto osculo. 
Oralione autera inter illos peracta . el domnus 
pontiren remeavil ad propria; el Sanclus DeJ 
tunc tamquam in initio mansil in domo uereditana, 
excogitaturus ntilia. 

„ Jam enim lustrum sextum in il o transie- «^ 
rai ; et qui antea in pueritia atque adolescenua 
lotum se ad mansueludinem innocentiaa seu san- 
cUtalem transtulerat , islo jam in [empore ab 
omnibus, quos notos habebat, vir ahu. deraon- 
s.raha.ur '. El mrriio , quia ad mensuram jam J^ 
plenitudinis CbrisU veuerat; lotum se in virnni 

aiium comtemplari ' devinxcrot. Capitque dehnv , 

tanta rmgalitate vivere, ol nemo Ulum ?enuo 
cybo potuque refeclum cerneret, nullus ferano- 



len- 



ss 



VITA S. AICHARDl SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



alioi ott t€ 

IttllClt. 

• ii>vi. ractum 



,\ uwirrao. lenlum pularet. Erat cuim in oralionibus vigil ; 

in caelitate probna ; et in caritate largus, Et quid 

p plurimum est dicere />. Omnibus erat datus spe- 

culum bonorum operam, al ii.i dicam juxta Aposlo- 

lum, ei angelis ethominibus. 

13 iia faclus * esi , qI omnes , qui io civi- 
tale babitaventnl q, ad ejus dogmata convolarent, 
i-i de ejus ore mellifluo spiritualia mella traherent, 
Monachos quoque quindecim de vicinis locis , 
quos probabiliores sanctitate el bonm fam® nitidio- 
res esse cognovit, hos ad se exhortando blandien- 
doque conlraxit, eos obsecrans, ut in solita reli- 
--■iniiis sanclilah' sine iulennissione manerent, more 
sanctorum monachorum suh patrocinio sancto 

?\ :n Fililnrto * inilti drgenlinm, et in siio sancto pro- 

posito , ni Regula docebat , irreprehensibililer 
viverenl ; quatenus el silii inore Sanclnrum Dco 
placenlium degerent, et aliia bene vivendo exem- 
[iIiiim praebere quivissent. Cmpitque denuo cre- 
scere in bona rama dictum ceenobiolum , qnous- 
qne pro sua sanclissima continentie ei religionis 
affluentia inter nominatissima Sanctorum loca di- 
riiim iiui ccenobium egregium. Et quia non po- 
tesl lucerna abscondi supra monlem posita, cre- 
ii scere ccepit Viri be atissimi fama in tantum, ui de 
ejus conversatione sanctissima omnis gralularetur 
regio Aquiianica. 

ANNOTATA. 

a Apud Uabillonium deest vox urbis. Porro 
Pictavium, indigenis Poitiers, caput provincim co- 
gnominis in Gallia, notissimum est. 

h Mabillonius <n annotatione <t<i num. Vitm 
hujiis ultimum, Sancti nativitatem illigat anno 
r/trisii 624, quia ibidem dicitur sexagenarius 
fuisse, ri/in mortuus est S. Filibertus, quodjuxta 
ipsiim et alios, quibus et nos accessimus tom. 4 
iugusti pag. 11, probabilius contigit sub an- 
ti ii ni 084. 

c Auctor •ooce rudis , qum fere vitium sonai 
nut defectum, utiturhic in opposito sensu, qua- 
Uter usus est eliam S. Aldhelmus Schireburnen- 
sis episcopus lib. de laude Virginum hoc versi- 
culo : 

Cum rudis antiquam praecellal gratia legem. 
Ubi rinlis graiia snmitur pro Uge nova seu 
Euangelica, ac veteri opponitur. Sensus ergo 
i\ nostri esse potest, quod vir iste eo nomine venerit, 
quia ob eximiam tanclinnrm mir/mtur csse novus 
seu alter S. Martinus : et eadem oerisimiliter dc 
caum s. Aicbardus vocatur infcrius rudisSamuel. 
Ceterum hisce prmmitiit Fulbertus apud Surium 
patris et matris de eligendo Filii oitm ttatu con- 
tentionem, quod ille seculari militim ipsum tra- 
dere desideraret ; kmc juxta prius conceptum 
roiitm divino cuttui consecrare : qum lis decisa 
fnit, quando sanctus Puer patri insinuavit, sibi 
plane stalutum esse, sol\ Deo servire. Similequid 
narratur ttiam m vita nostra breviore, quam 
i ide inini, l. 

d id est, in primis scholarum rudimentis. 

e Apttil MabiUonium Ugitur Ansionis. Hujus 
autcm coenobii notitiam dat idem Mabiltonius 
verbia sequentibus : Ansionense monasterium , 
censu quidem modicum , hactenus subsistil a no- 
sttis excultum , dictum S. Jovini de Marms, 
vulgo s. Jouin , dioscesis Pictavensis, Armori- 
cam versus prope Toarcium opidum et Thcedam 
amnem, le Toue. 

f be eo apud not actutn est ad diem i Junii. 

g Pulbertus Puerum huc oenisse uit parentv- 



bits Intitis, rttin annum ivtatis haberel duodeci- r> 
uuiut. Idem de mtate censuit Mabii/onius citatut 
ad lit. 1». Deinde , inquit duodennis secessit in 
monasterium Ansionense anno dcxzxvi. Sed non 
advertit, id pugnare cum anongmo nostro, a 
i/ito dicitur Sanctus, annos decem natus, prima 
accepissc litterarum rudimenta , et transacto 
quinquennio, primum cogitasse tlr reditu ad pa~ 
ifnfcs et secessu ad Ansionense monasterium, ua- 
quc juxta nostrum statui hmc non poterant ante 
annum S.Aichadri decimum quintum et Ckristi 
s< ircnlesimum trigcsimum nonuiu, 

li Periodtim istam sic dal Mabi/lonius : Quo- 
niam speculum bonorum operum non solum illis 
quos ipse sejuuxerat , gloriosissimis Dei nlhletis 
factus fnerat. 

i Mabillonius habet qnatuor luslra ; consonat 
ct Fulbertus, qui eum tum fuisse scribit, Ado- 
/rsrcntcm annorum viginti. Itaque juxta nostrum 
Ms. aijit kic aucior de ipso anno, quo Sanctus 
vitam inonasticam suscepit ; juxta Mabillonii 
lectionem, et tententiam ad lit. g declaratam 

aiiiiii texto post susceptam ntam monasticam. 

k Mabillonius : El si tuo nisui hoc elc. 

I Uauto aliter rursum Mabillonius : En, in- E 
quiunl , Fili , ofierimus Domino Deo et S. Pe- 
tro apostolo , et H. Filiberto , egregio abbali , 
parlem jure hereditatis nostrs , tibique nostri 
Quinciaci , quas nobis ex aviia successione rite 
competit : ubi etc. 

m De hoc episcopo mox ad litteram sequen- 
tcm. 

n Mabillonius laudatus ad lit. b facti hujus 
rporham sic detcrmmat : Tricenarius condidit 
ecclesiam Quinciacensem anno dcliv. iiaud dubie 
ijtiin anonymus noster inferius num. /2 post 
cxpostiiini uori monasterii exstructionem ita de- 
nium prosequitur : Jam enim lustrum sexlum in 
iUo transierat ; qum demtate S. Aichadri probabi- 
lius intelligenda esse, suadet contextus, ut le- 
genti patebit. Sed non rarct /ocus t/ifftru/tate ; 
Ansoaldns enim, quihic, <tt episcopus Pictavien- 
sisjprmcipuampartemegisse perhibetur, wi Picta- 
nensem cathedram successit Didoni ; sed ipsemel 
Mabillonius tom. i. Annalium Bcnedictinorum 
producit privilegium . cui subscripsit Dido 
Pictaviensis episcopus sub annum 063, Chlotarii 
regis septimum : imo Dionysius Sammarthanus 
in Gallia Christianarecentius edita tom. 2 allegat y 
iiitiiijnum auctorem, juxta c/uem mullo seruts 
cathedram istam occupasset Dido, quandoquidem, 
mortuo Chitderico II, Theodoricum iti dicat re- 
gem fuisse constitutum . suffragante Didone 
Pictaviensi episcopo. Igitur vel serius collocanda 
sunt Quindacensis ecclesim primordia, veldicen- 
dum . quod biographus Antoaldo attribuerit, 
qum Didoni erant propria ; legerat quippe in 
1 <i« s, Filiberli; quodco</cm rooprnintc Ansoaldo, 
Henensis camobii fundamenta jecisset Filiber- 
t<ts ; id factum autem refert Mabillonius lauda- 
tus <i</ annum 674. Porro Quinciacensis cmnobii 
notitiam dat idem Mabitlonius m annotatione 
ad Vitam Sancti nostri Seculo 2 de Actis San- 
ctontm Ordinis S. Benedicti, pag. 956 : Nunc, 
inquit, monasterium s. Benedicti dc Quinciaco 
dicitur, vulgo S. Benoit de Quincy prope Au- 
gustoritum Pictonum, sic dictum a s. Benedi- 
cto ( ut putanl ) episcopo quodam , quem e 
Samaria declinandee paganorum persecutionis gra- 
tia ad S. llilarium IMclavorum episcopum perfu- 
gissc ferunt. 

o Mabillonius ieytt in ipso Quinciaco ; sed 



no- 



nostra iectio confortnior est toti cantrrUn ; <>i 
sensus sit, quod S. Aichardus coram episcopo se 
rf rtowm monasterium suum manciparcrit insti- 
u,io $. Filibcrti. Juxta eumdem contextum prm~ 
placet mihi lectio nostra num. 8, construat ct 
constitoat, qum >» prmter ito tempore effermtm 
apud tiabillonium, ut notavi in margine : ac 
proin Quinciaeensis abbaiim primordiapoHvsS, 
Ajcbardo quem S. FMberto adscribenda arhitror, 
contra ac tentiunt alii. Sed de hoc iterum vn \n- 
notatis adcaputsecundum. 
p MabiUonius : Et quid plura necesse esi di- 

cere? 

n Jbld. Qu° s '" vieinitate habuerat. Alias le- 
viorit momenti cocwm immutationes, ne nimium 
repleantur margints, subvnde negligo. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 89 

tibi merces recompensata manet. Quin pothis a. tiroirrio. 
induhius estO ; dies enim in qna no\ ista luce- 



Missis 



CAPUT II. 

a S. Filiberto nuntiis subjeetionem 
suam confirmat S. Aichardus. 



S rihhertus 
liiws muiia- 
cho* Gtmeti- 
CO puirii ki- 
-iiin (teUgat, 
11 



Vabii epli- 

1 \t 

IMd iin'1.1- 

1 isbai 



' itusab 

angrlo M- 
thardu» 



''"' 1 



ibid 



pro 






IVXorabatur autem in illis diebus vir bonae 
indolis ac sanctissiinffl conversationis in quo- 
dam nominatissimo monasterio, omni sanctitate 
et facultate praecipuo, nomine Gemmelico, jam 
dictus Filibertus a nomine, Deo dignus et om- 
niiiin Sanctorum io Neustria famosissimus; ail 
quem nt pervenit beati Viri notitia , ardenti 
amore et fcrventi dilertione suos studuit ad ejus 
sanctitatem causa fraternitatis et dilectionis mis- 
sos dirigere : qualinus se invicem diligerent, et 
in exercitatione sacraa orationis alter pro altero 
Dominum exorarent , essentque prresentes in spi- 
ritu ul fratres , quos longus terrarum sinus divi- 
sos corporc haberet. Et quia Spiritus sanctUS per 
septiformem * gratiam dividitnr, spiritum consi- 
lii pietatisque idem vir sanctus, beatus scilicet 
Filiherttis sedulo indagahat * , ut ustjire ad aures 
cordis praedicti beatissimi Aychadri dignanter de- 
scenderet, cumque suo sancto radio in fraterna 
dileclione inllammaret, ut in adventu suorum ti- 
delinm, et ipsi duo Viri egregii atque athletaa 

l)i'i, uli os rt r;iro post cnrporihus sacris llalu 

sancto connexi, simul sociati manerent, qualiler 
iina illud Davidicum decanlareni : Qnam bonum 
et quam jocunduro habilare fratres in unum, es- 
Bentque denuo illa duo candelabra ad effeclum li- 
delium animarum simul lucenlia, quae adhnc pro- 
cul aranl divisa h. 

1 ■'» Directi itaque ad hanc accelerationem duo 
sancti monachi , quorum unus vocahatur Sydo- 
nius c, alter Predo, ulerque strenui et prsecipuae 
sanctii.it is \ui ydonei, avide et celerate per pau- 
cos dies obedientiam compleverunt injunctam. 
^ 1-1 ' 'luiiium, quin cuui illis el idem angeius 
socius 111 iiinere fuerai, qni quondam Abacuc 
P rf, l»ht'tam de Judea in Chaldeam ad lacnm Baby- 
[onium Danieli vali sedenti indemnate in lacu 
leonum sine mora tnmstulerat. ged quia divinus 
Spiritus sine mora ubique discnrrit, per orationes 
b^ati Filiberti uno die antequaro ad sancti Petri * 
devenissent locum nuncii , apparuil in nocte bea- 
viro Aychadro splendido vultu angelus, eum 
lta * alloqnens : Ave Prseceptor Dei remunera 
torum d. ei (idelium fidehssimus orator. Pro tuo 
emm sanctissimo interventu , in quo permisso ffre- 
£' ac Dei fidelibus incessanter laboras, a Deo 

Septembris Tomus V. 



scet , venient huc ad le duo sanctissimi monachi 
(livinum nuncium pcrlaturi. Et quia semper ge- 
miiiam dilectionem Dei ac proximi in ore ac in 
ara cordis atTectuose habuisti , eece nunc tihi a 
Deo collata sodalitas venil. Et licet adhuc de hac 
re inscius maneas, lamen in sancto collegio bea- 
tie fiemmelicensis familis , illiusipie patroni et 
elecli Di'i Filiherti veluti uiiicus lilius visccrete- 
nus diligeris cisque sociaberis. Qua gratia lola ca- 
rilate nnncios complecti momento, et sancto Dei 
Filiherto * , qui ad te hos egregios viros dire- 
\ii, cum summa diligentia, ut pairem, honore 
digno habeto e. 

16 Hoc spiritali " alloquio tinito , Ulico ad- 
ventaulfs dme oliva-.ipii missi fuerant, ivtulcrttnt 
ea, quae a sancto Dci ilivinitus erant depo- 
sita. Qu;e audiens memoratus sanctus Dei Aycha- 
dcus monacbus, religione summus, mox in eo- 
rum adventu sanclissimo Domlnum adoravit , 
dignasque Deo gratias retulit, qni Servo buo a 
remotis partibus hs3c pondera caritatis direxerat. 
Dchinc sustvplis monachis ad domum amlilorii 
eos perduxit , eorumqne pedes lavit, et posi ad 
sanctam refectionem post Missarum celebritatem * 
jam dictos viros egregios cum summa reveren- 
tin perduxit, 

17 Adveniens antem et illius loci in occur- 
suin eorum gratolabnnda familia adoravil Domi- 
num , qui iu eis dignc suseeptus fuerat , ac nseu- 
lahtes se sanctoosculo in invicem pra gaudin iicimni 
dicentea ore ananimi : Caritas Iraternitalis, qua3 
numquam palitur dissidium , maneal in nobis ver- 
mihs servis ' tuis Domine, et Deus pacis et 
dilectionis sit semper tam in nobis praesentibus, 
quamque et in absentibus continuo, Dicto au- 
tem Amen ab omnibus , venerunl ad mensam , 
et benedictione dala, siinulqin> lectione initiata, 
cceperunt epulari cum graliaram actione in Do- 
mino, qui servos suos conjunxeral m ill" sancto 
convivio, Lector vero, qui ffatribus io hoc san- 
cto epulo legerat, Epistolam beati Pauli aposto- 
li recitahal rlicens : Maneant in voltis spes.lides, 
caritas /, el reliqua. Qu» lectio el Abbati con- 
gruit, el sanctaa famiiiaa exhorlamentom pra- 
buit. 

is Post hrnc sancto convivio Dnito el hymno 
decantalo , simul residentes, plnra ex ntraque par- 
ie loquebantur utilia , quaa et amorem insolubi 

lem , llante Spiritu sancto, excitabant, 61 BUSpi- 

nosiim ileium usque ad lacrymorum rivalos 
aliquibus ministrabant. Die itaque una el aitera seo 
tertia illic in sanctia colloqoiis commorantes , qui 
missi fuerant, <le viatico expediuse tractabanl 
qua3 ut venerabilis Abba comperit, refatando 
cum amore fraternitalis lacrymis * renuil dicena : 
Pax vobiscum fratres; absil eUam a vobis, ut 
j ta loquamini : necdum cnim vestrorum equoram * 
un-ulis adhuc data iuit requies , simulque noslraa' 
almitali aon fail collata alla commoditas, Qoa- 
propier vestrum insecabilem obnixe petimus am- 
mnm u! saltem vel triginta diebus oobiscum 
moremini, ducli amore gemioaa cantatis bea- 
liqne PiUberti, pii patris noslri perhennibtu re- 

cnMtionihus. 

19 Neque enlm ras est, Pratres dilectimmi, 
ul a nobis vestra spes consolatoria tam cito re- 
deaj qna BO bis immeritis, patris veslri servu- 
l i8 Mbenter reslrai sanctitaU ministratura aubve- 
nirt ' Non enim cam ab osse ahsqne dolore m 
bomine sequcstralur aliquo, nec amor noster in- 

*5 «- 



• Irqe Filiher- 
tilin 



•i'tventantes 
iiiugna rnri- 
tate 

• \tiibit. 

Hospttftll 



■ ibid. celebra- 

I iri 

f( festivitaU 
ercipit ; 



■ tlnit. deett 
servta 



1 otqut preci- 

bUt imtuctns, 



ibid, lacry- 
rnosu 

equUom 
(bid veslr» 



,, v , , alvjuod 
U mpn ■ 



ilnd. subvenit 



9 o 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



A. ANonruo 

9 
' ibxd. affeclum 
' forte leneris 



ibi commoren- 
tur, post dies 
triginta 

B 

* Mabil. sacro- 
iniii affectuura 



ibitt I; Ii;i 



• ibid. BUbVi 

nirenl 



remittil ad S. 
Filiberlum, 



iterum 



cui. de rtditu 
eorum etiam 
diviniUa '" i 

nito. 



' Mabit. addi- 
tur sanrtn 

* ibid. additw 
eoruni 

* ibid. deesl 
stantern 



extricabilis erga veslrum piissimum eflectum " , 
qui fixetenus g in nostrorum prcecordiis maoel, 
tam levi moiu Beparari poiest a nostris lenuis 
visreribus. Os enim et caro vestra sumus. Qua 
de re hos paucos dies sine humana solliciludine 
in amore fralcrnitalis cum sanclis colloquiis ma- 
nele nobiscum , et post aucti benedictione Do- 
mini , reporlabilis nostram omnium scrvitutem et 
suhjeelionem ad noslrum communem dominum 
beatissimum Filiberlum , obsecrantes, ut in ista 
sarcina tamdiu moremur, quousque cum Dei ad- 
jutorio invicem nos videre mercamur. Parali 
enim snmus noslri dorani Filiberli palris obedire 
sulijeciionibus , prout ipsins jusseril sanciiias, et 
Jesu Chrisli Salvnioris noslri deliberaverit volun- 
tas : In ipso enim, ut ait Aposlolus, et raove- 
mur et sumus. 

20 Audilis ilaque discipuli beali Viri hiis san- 
ctis efllagitationibus, huic sanctae alloculioni ani- 
mum dedemnt, ei diclo interstitio, ut a San- 
cto posiulaium faerat, cum omni subjectionis 
vmiiilo colla supposita humillime indiderunt, 
perdurantes in tolius bealilalis ligamine. Finitis 
denique (ot sacrarum affeclionum * diebus, de 
licentia impetranda divino nuiu loquebanlur, lam- 
quam in crastinum profeciuri. Loquebantur sol- 
licite eliam, et inlenti animo Iioc definiebanl. 
Quod cernens sanctus vir et beatus Abba , cum 
omni illius sacri loci conventu *, licet invitus , 
a8sensum tamen huic voluntali dederunt; et pa- 
ratis omiiibus, quffl illorum itineri erant necessa- 
ria , vale inler se luciuose fnrieinlo, dimiserunt 
eos rmii osculo sanclo, obsecrantes, ut prospe- 
ra illis in via justilisa evenirent *, quousque ad 
proprium dominum optabiUter cum felici gau- 
dio pervenirent. 

i\ plures eiiam ex illis eodem die exeuntes a 
monasterio deduxerunt illos cum Abbatis jussio- 
ne, multa cum illis sanctis viris sermocinantes 
utilia de hiis, quffl in via erant commode baben- 
da , sen eliam domino, a quo delali fueranl, 
nuncianda. Et tunc inlerim * inler se valedicen- 
tes dimiserunt illos in pace, et in limore Domi- 
ui ad propria cum optabili gaudio profcciuros. 
Gradienlos auhm jam dicti illi duo viri beati psal- 
lehaiil invicem cursu felici dicenles Domino : Pe- 
des nostros in viam pacis dirige Domine, et sa- 
lulem nubis accumula in luo nomine nos deducendo, 
ul ad tua promissa, et domino nostro renuncie- 
mus cum onmi salubritale cordis ejus amabilia. 
Sicque, oppitulanle Deo, prospero cursu repeda- 
runt quantocius ad propria. 

22 Senliens autem per spiritum beatus Fili- 
bertus illorum adventum , Iriduo anteqnam ad 
illms sanctam prfflsentiam devenirent, fratribus 
qui secum morabanlur in sacris orationibus, re- 
Inrl.at dicens : Vere, lialies, gralias agamus 
omnipolenli Deo juxta modulum nostra? parvi- 
laiis, ui dignum est; quoniam servos suos, fra- 
tres nosiros, quos ad partes Aquitani» regionis 
pro suo ' famulatu destinavimus , si vita coraes 
manserit, Deo annuenle, post cras recepturi su- 
mus. Vidi enim hac nocle per spiritum eorum 
angelum, quem credo fore itineris * socium an- 
te me stantem ' et dicentem mibi : Gaudium ii- 
bi iu hoc raaneat, Serve Dei, et condigna ex- 
ultatio ; quoniam illos Dei famulos , quos mihi in 
via custodiendos commisisti, post cras salvos et 
mcolumes tusa iterum custodiffl servituros restituam. 
Deo enim in hoc decel laus et jocunda laudalio. 

23 Neque enim hunc juslum novumque pro- 
phetam hoc latere poiuit, qui multociens, ut 



in Vita sua legitur, lalia suis fralribus pnenun- h 
ciando innotuil, quae poslea eventus rei proba- <•(,■„ 
vil. Denique venienle die tertia , ut servus Do- otaa** 
mini suis domeslicis prsediverat, illi duo afhletaj '" 
Dei , qui ab eo missi fuerant, felici gressu remea- ***** 
verunt ad propria. In quorum sacro adventu non mtt^ 
solum domnus abbas, scd etiam totus grex et 
reliqua familia gratulando occnrrit ; Benedicti 
qui veniunt in nomine Domini , dccanlantes fe- 
Iiciter. Sicque a sancto palre, ut jusium erat, 
excepti renunciaverunt omnia , quae a bealo Ay- 
cbadro eis erant injuncla. Audiens autem hoc vir 
Domini laetabatur supra modum in sennonibus 
eorum , et gralias condignas referebat Deo in 
liiis, quffl ah eis delala audierat. 

ANNOTATA. 

a S.Filibertus in Hesbacensi caenobio, quod 
situm est in Bria Gallia ' provincia, abhas suffectns 
est S. Agilo, sub annum 650 e vivis erepto; 
dein, postquam aliquod tempus ibidem preefuisset, 
perlus&rare ccepit Luxoviense, Bobiense aliaque r 
monasteria, quffl, uti loquitur biograpkus ipsius. 
intra suum gremium Francia et Italia ac loia con- 
eludit Burgundia, demum juxta eumdem biogra- 
phum, a rege Francorum Chlodoveo nomine, 
alque ejus regina , vocabulo Baldechilde, locum 
in pago Rotomagensi , qnem veluslo vocabulo 
Gemeticum antiquilas consuevcrat nuncupare, ol>- 
linens snggeslionc supplici, nobile ibidem cceno. 
binm visus est construxisse. Ex hisce, quee fusius 
exposita videri possunt tom. tv .4 ugusti ad diem xx, 
ubi de S. Filiberto, ac tom. vi ejusdem mensis ad 
diem xxxi, ubi de S. Agilo actum est, conclu- 
dimus canobii hujus fundamentajacta fnisse hUra 
annos C50 et C56 Clodovei U ultimum. Mahtl- 
lonius primordia ejus annectit anno cirdter654, 
eidnn scilicet, cui Quinciacensis monasterii. Yide 
Annotata ad cap. i lit. n. 

b Toto isto numeromanifcste indicat biographus, 
erectum ac perfectum fuisse Quinciacensemonar 
sfcrium a S.Aichardo et toci cpiscopo, neutiquam a 
S. Fihberto. Hic igtlur illius fundatordici debel ea 
dumta.iai de causa, quod S. Aichardus opus in- 
choaril ac perfecerit tali sentper intentione, ui se et 
monasterium suum illi subjiceret, ejtis vivendi 
normam adoptaret, et, si qui intcr suos erroresoc- p 
currerent in regularum observantia, illius au- 
ctoritate et auxilio corrigeret ; quod factutn insir 
nuat.ciiuni S. Filiberti biographus, ubidicit, quod 
s. Filibertus, Qumciacense monasterium, veteri- 
bus delurbatis erroris. . . . impleveht monacnis. 
Dahimus locum integrnm in annotatis ad capui 
sequens lit. b, Erat ergo Qutnciacense nwnaste- 
rium, crunt monachi, anteguam errores corrigeret 
et suts illud implcrctseu potius angeret Filtbertus. 

c Idem iste crediVur, qui postmodum auctor 
fuit monasterii S.Sidonii, Gallis saint Saen i» 
agro Hototnagensi ; memoria ejtts tn rarns Fastis 
recumt ad dtcm li Novembris. 

d Apud Mabillonium : Ave prfflceptorum Dei 
remuneralor etc. 

e Ne conttnuis observationibus nimium accre- 
scant Annotata nostra, htc semel dictunt esto, ap- 
paritionem seu risioncm hauc, ct aitas frequenter 
occuwente$,suspectasnobis esse,certe secundum wi- 
rahilia earumdem adjuncta ; quippe qna: tesiem non 
kabent nisi auctorem btnis sccults posteriorem, ac 
tali interca modoea refermtem,quasi singulisprfr 
sens fidstitisset,uti mantfrstunt prolixoc angclorutn 
ct Sanctorum apparentium orationes, quas proin 

to- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



$ FUiberto* 

pmjimeensad 
tpisetipuni Pi- 
claviensem 

a 
•Habti.vrr- 
ictls 



* ibid, additur 

ii i 

•ihM.sanclo 



hdiwriliee 
txeipitur 



* (orit per- 
lartrando 



nedleeDtes 






1 *oW|. 
negotlo 

Dei 



ro/u/rm im/cn» «/« /aftlfl existimamus. Consule 
Comtnent. prtevium num. 25. 

f jUabillonius habet textum Apostoli inteyrum : 
Tria h»C , major autem his est carilas. 

Ihid. Quem fixum tencmus in nostrorum 
mtiinis pracordiis. 



CAPUT III 



S. Aickardus eligitur successor S. Filiberti 
in Gemeticensi abbatia. 



JNIec mnlto post isdem beatus vir Filibertus 
in Domino cognoscens ea , quffl in animo beati 
Aychadri abbalia versabantur, pro suo sancto 
Dtissiatico «. quam celerrime paralis * omnibus , 
qua 1 . in via erant necessaria, ordinatisque cunctis, 
iju;r iii monasterio erant fratribus commoda et 
eorum religioni convenientia , assumptis sociis 
de suo sancto collegio , ipse valcfaciens fratribua , 
Domino eosque commcndans , profectus cst ad 
Ausoaldum Pictavorum episcopum , bonae indolis 
virum , ct omni sanclilate prascipuum. Qui ad- 
ventus beati Filiberti abbatis excellenlissimi non 
potuit latere viro * Ansoaldo : sed quantocius 
cum omni laude ac condigna veneratione occurrit 
illi longe ab urbe cum omni ornatu ecclesiffl , 
in quo loco * adventu horum Sanctorum , quis 
potest mente conciperc , quanta fuerit lseticia , 
quantaque laus clericorum cum magno speclaculo 
decantantium ? 

2:> Omnis iUique ornatus ecclesi<e , et omnis 
petas fidelium inibi commorantium buic sanclo 
speclaculo et desiderabtli prospectui interfuit, et 
usque ad domum orationis cum hiis duobus san- 
clissimis viris proficisci non distulit. Denique dicli 
jam duo gemini Sancti Dei Ansoaldus scilicet et 
Filiberlus perlustrata * oraloria , orando , et di- 
gnas preces simul faeiendo , Deo laudes reddide- 
runt , qui digne petenlibus digna confert ubique 
jn Domino degeutibus. Finitis denique sacris ce- 
rimoniis eloquiorum , Ansoaldus bonae memoria; 
jam dictua episcopus sanctum Dei Filibertum con- 
dignis excepit hospiiiis ac recolligens illud Apo- 
sloli : Quia non prius quod spirituale esl , scd 
quod ;mimale, deinde quod spirituale b , ad ma- 
gnum simul convenerunt convivium. Epulantes 
ergo cum gaudio de bonis a Deo collatis , ma- 
gnis in invicem sillogismorum slrophiis tangebant 
cum qufflstionibus , semper benedicebanl * Domi- 
num , qui servis suis et prospera tribuit non im- 
merito , et adversa depellil eorum sanctis oratio- 
nibus juvando. 

26 Post celebrationem autem illius sancti epu- 
n > ymno decantato , dederunt se servi Dei in 
Wnctis colloquiis , in quibus collocutionibus bea- 
lus vir Filibertus professus est domno Ansoaldo 
conatus sui animi , et ea , qua; illi impedieban- 
lur in coepto ilinere *. Duae cnim res erant, qua 
beato * Plnliherlo imminere videbaninr; una ma- 
'a , qiUt injuste paliebatur ab apostata Ebroino ; 
altera, qua; ab angelo dictante , Herto ad insu- 
lam causa monasterii conslruendi erga se ordina- 
verat veniendo. De tertia c vero non fuit ilii sub 
clanculo silere , quae permaxima videbatur , qtrod 
beata familia Gcmmeticensis sacri coenobii non 



9» 

quiverat sui patris absentiam ferre , sine alierius 
magistri regimine , oe tantos grex perictitaretur 

tamqnam navis naufragio iu tmdoso flnmine. 

27 Alque hiis enodatim ostentatis abbas egre- 
gius Ansoaldo glorioso episcopo animi sancii sui 
sollidtudinibus * , versus ad pnefalum pnrsuli-m 
ruiii sanctis praecordialibus lacrimis dixit : Tibi 
enim , vir Dei Ansoalde , in boc negolio , et pro 
hiis meis irremediabilibtis suspiriis, si tme, llante 
Spiritu , inhaeserit voluntati , a Deo merces col- 
lata manet , et in die remttnerationis Itimen inex- 
tinguibile lucebil. Ecce enim Infra sanclum ovile 
tuum , beatissime pater, in loco nostro , qui 
Quinciacus dicitur , est mihi a Deo insinuata, si 
tUffl placuerit sanctffl palernitati , fansla recupera 
tio. Pro quo obnixe tuam sanctam benclicentiam 
peto , ut in hac juslissima sustentatione milii ma- 
num porrigas , el alleves frssum, quem loii'j;i huc 
ad te angelico , ut apstimo, ductu conduxil pere- 
grinatio. Flagito etiam tuam sanclissimam munifi- 
centiam , quia in tua justissima providentia undique 
pendel , ut in hoc communi nostro exercitio milii 
velut indigno conservo tuo et prssviam licentiam ;id 
hoc desiderabile opus peragendum tiihuas, el SUp- 
plementum ultra tuam dicecesim progrediendi ouiii 
peracto conatu impertire cures. 

28 Et ne longius hunc sermonem prolraham , 
est hic in prsescripto loco nostro Quinciaco sub 
umhra sancli tui regiminis , DOStrique patrncinii 
famulus Dei Aychadnis nomine , vir justi meri- 
li, ut fama vnlgi teslalnr, vem lucerna ardens 
et lucens : hunc tuffl benignitatis pietatem postu- 
lo , ut mihi lideli famulo tuo pro solamine mei la- 
boris jungendo copules , et usqoe ad locum mcac 
exiguitatis a Deo depositum, veluii Philippum 
aiterum cum tua sancta sodalilate conflrmea. Ad 
hfflc beatus Ansoaldus , llexus viri Dei dignis pc- 
titionibus ad misericordiam , surgens adoravit Do- 
iuiiium, et gralias Dco referens viro Dei respondit : 
Vale beatissime pater ctim ttio sanclo preconio 
et omnia , qme versantur in luo sancto proposito: 
et ego sodalis comesque itincris ac exortalionis 
cum omni affeclione exislam , el tu acceleratim 
ut deliberes opto *. Attamen tuam inextricabilem 
fraternitalem * deposco , ut hac noctc et cras 
iuo corpori quietera tribuas , et post cceptum 
opus hoc optabile desiderium cum Dei adjutorio 
osque ad dignum profectum oro , ut perducere 
cures. Tui enim laboris existam socius, et commo- 
dilalum adjutor. Non enim erit ultra in me mora 
ulla. Post cras itaque ad Quinciacum simul pro- 
fecluri erimus Dei servitium peracluri quidquid illi 
placuerit. 

29 Eadem namque nocte per visum apparue- 
rmit beato * Ayrhadro illi duo sanctissimi viri, 
Ansoaldus scilicet cpiscopus et Filibertus abbas 
egregius ; unus ferens illi sub nomine episcopi 
virgam pastoralem , alter vero regulam beaii Be- 
nedicli , uno ore dicentes illi : Surge Frater 
aoster a Deo electe , et accipe hoc muntts, quod 
libi a Deo per servos suos dirigitur; virgam sci 
licet pasloralem, ut pei eam crraia corriga8 
ad rectum tramitem devios inoflense reducas; li- 
brum etiam , al qu« inibi sunt acripla ragulaii 
insiitiitione custodias , et suhdiiis tibi nl ho ipsis 
intentissime experianlur sub omni contmuatione 
pie inslituendo praecipias. Evigilaw SUtem san- 
cius ,lle Atbleta Dei a somno dixil : Adjuior.um 
noslrum in nomine Doniini , qui fecit CS&hUU 
et lerram Sicque demum in hiis vigih mente 
cce pi, meditari, obsecrans, ut Deus pius hoc 
pra-sagium lolum convertcret in bonum. Verum 

ne- 



\MINVMO 



GmetM sibi 

pontulat 

ibid soiii- 
cltatlonlbua 



S, Aichar- 
dum :anniMiM 
episeopus cum 
lp$0 nuincia- 
citni proflcUei 
Uatuit 



■ Mabil. oro 
• ibid. liniii- 
latem 



Eorwm adven- 
tum ab ange- 
h inttUigit 
iichardus, 
• ibid. udditur 
nliiiali 



rt 



91 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



A. AKONVMO. 



BpUoopU» 
cum FUibtrlO 

suwiihi pi rn - 
rationr w 
monatl&rium 

Ulll mlllitlis. 



pntmissa aU 

mnnachos 

ixhortationt 



■Mabii. vestris 

* ibid. a Vfo 
Ijilci 



• ibtd. perspl- 
cbmu 



i ii ftiitiiiiui 
indui ii ad 
i uscipfc ndam 
I 

i6n/. dlgnis 
fbfd. qui 



'ibid. cum 
e 



ifcit/. salvaro 



nemini lioc manifeslum lieri volnil , nisi solum- 
modo cuidam spirituali viro , conscio occultorum 
suorum. 

30 Die aulcm allero transacto , supradicti duo 
gemini viri , gemina dileetione induti, civcs Apo- 
stolorum et domeslici Dei , Quinciacum advene- 
runt , portantes pacem et ea , quae pacis erant, 
secum ferentes. Equis descensis , sanetis petie- 
runt oralionibus ; in quorum sanctissimo adventu 
Ahhas , et tola illius sacri coenohii familia cum 
eapsis Euangeliorum et Sanctorum pigneribus 
occurrens , in commune landaverunt Dominum 
dicentes : Benedicti , qui veinunt in oomine Do- 
uiini. Deinde ingressi in ecclesiam cum prece 
devota circuierunt illa sancta altaria, inter caetera 
et hoc deprecantes Dominum , ut angelua ejus 
honus dirigeret viam illorum. Sur^entes autem a 
sanciis precibus , domnns Abbas excepil illos in 
sanclo hospitio, quemadmodum Loth duos angelos 
snacepisse aliquando legitur. 

:M Et hiis tribus in nomine sancUe Tri- 
uilalifi sedentibus, vir Domini Ansoaldus Picta- 
vorum episeopus ila adorsus est : Vir Dei domne 
Aychadre cum tuis tibique suljiliiis ave : paeem 
nempe vobis annnnciamns omuihufi , unanimita- 

tem <l erga VOS fore optamus. lpsam namque ah 
eo sumenirs ad vos ferimus , qui in coimIiliiiis 
suis pollicitalionibus locutus efil dicens : Pacem 
iihmiii ilo vobis , pacem relinquo vobis. Si ergo 
earitalem , qu» Christus esl , in DOStris * visce- 
riinis manere senserimus, et in pacis tutelam Gr- 
mos, qnis Qdelis vos devios a vera (ide * dicere 
- 1 1 j ■ 1 1 I ■ 1 1 ' Spcm denique vilae aHernaj in vestris 
sacris aiiimis jam diu llorere cognovimus , et ex 
ipsis Qoribus fructus odorifcros et pulchre ceru- 
leos m manihus ferre inspieimus *. Si crgo juxla 
Apostolum haec tria dona felicia, fldem scilicel, 
spem el carilatem lixe in cordibus lenelis ; cui 
iliiiniim est , quod viri perfecli silis? Et quia 
hoc pro cerlo cotnperimus , oramns , ut Deus 
pacis et dilectionis semjier maneat vobiscum , et 
ipse conteret salhanam snb pedibus veslris velo- 
citer , gratiaque Domini noslri Jcsu Christi ubi- 
qui* munsiunem vohiscum facial , in lantum , ut 
de lumine vestro lumen inexlinguibile nohiscum 
maneat. 

32 Abbati aulem domno Ayehadro omnibus- 
qne sanctis suis discipulis Amen respondentibus , 
ecce quidam monachus adveniens Lnvitavit eos 
ad prandium. Quo audito , domnus episcopus 
iliCO piomisil sr iiuih.iiuin ila manerc , quousque 
de suis singnlis * petilionibus acceptabile recipe- 
ret verbum ; alque addidil : J;im nunc paler al- 
me Aychadre , quia * raeis oratiunculis tuo san- 
cto solamine Amen annisus es respondere, precor 
ut nune qunntocius Deo omnipolenti obediens , 
saerilicium oblalionis pro tuis spirilualibus respon- 
sionibus, quia amicabilis existis, amicabiliter con- 
l'u uies. ^on enim donum sancti Spiritus , a te 
paulo superius rcboatum , easuale erga Sanctos 
lieel intelligi. Quoniam " seeundum Apostolum e, 
dificiplnue eflugiet liclum , et auferel se a cogila- 
lionibus, quffl sunl sine inlelleclu. De lumine ergo 
sanclo tuo juxta insolubilitalcm verhi lui , Deo 
annuente , lumcn videbimus, et in luo sancto ra- 
dio mullos filios Israel sacrce Oemmeticensis fa- 
milisa sine ulla excusatione ad Deum convertes. 
Maims enim Domini adhuc manet extenta , ut 
saluiaria * valeat et auris ejus pro peccatoribus 
a cunclis jusle credeutihus exaudihilis vere intel- 
ligilur. 
3:i Tunc beatus Aychadrus , hiis conluctatio- 



nibus audilis , respondisse fertur beato Dei An- 
soaldo : Et si hoc verbum , sanctissime paier , a 
Deo pio videtnr fore collatum , non poiest dis- 
solvi. E(jo enim quautuluscumque sim , pro j n . 
firmo servo Dei inler innumeros servorum Dei 
famulofi computari desidero. Valeal ergo sanctuui 
verhum tuum , pater electe ; proliteor enim , rne, 
iii jusseris, luis censeri judiciis, et ohedire pe- 
titionibus , ut tna jusseril palernitas et imperare- 
ril sanelitas. Fial ergo Domini voluntas ; et in 
manu ejus hoc prreceptum Luae beatitudinis diri- 
gatur , fiat hoc meum votum ut sacrilicium ac- 
ceplahile Domino. 

34 Et quia Don omni tempore habile est re- 
gnum Dei , prmdicti tres electi ejus cum timore 
saneio properanles ad eonvivium deeantabant, ut 
supra , feiiciter : Haec dies , quam fecit Domi- 
nus , exultemus et helemur in ea. Fueruntque 
sainli Dei Ansoahlus el Filiberlus eum suis eon- 
tubcrniis , ul Moyses et Aaron iu saryrdotihus 
ejus , et beatus Aychadrus more Samuel inter 
eos , eorumque omnis sancta familia, ut David. 
laudes decantabal Domino , in line frequentala 
gloria , addito Alleluia. Convivio auiem jam pene 
transacto, et fercula ejus usque ad fincm deducta*, 
in commune vox exullanliuni dedit laudes Domino, 
qui tot viros preciosos copulaveral in suo sancto 
consortio. 

35 Neque enim famosus in Dei famulatu Pi- 
liberlus abba pratpotentissimus linein ileileral suis 
sanclis sollieitatioinbus : pulsahat enim athlelam 
Dei episcopum , ut antea , qualiicr de fuliins m 
sanrlo ilinere perngciulis profectionibus, certatim 
deliberaret. Fuerat enim in familia beati Aycha- 
dri ahhatis jam ingravatus m;pror ; quum au- 
dierant , profeelurum eum cum instanlibus viris, 
el ad alliora migraturum in seeulo , eujus jam os 
longe antea sua sanctilate translulerat ea-hun. 
Ailerat enim electorum Dei comilalui soUempnis 
joeunditas el nndieihilis gloria , qui profecto ce- 
peraut", secum profecturum Viruin ad patriam , 
ubi lunc eo lempore pullulahat Uiristi laus el 
indeficiens faeundia. Tuuc preeiosus Doniini An- 
soahlus episeopus jussit fralribus , ejusdem loci 
morantibus , ad domum refeclionis venire quan- 
tocius : ipse autem cum domno Filihcrto , bea- 
toque Ayebadro stipatus eorum saneto collejjio 
posl veniens , omnihus sutliciens poculum mano 
sancla sua cum sanetificatione protulil , hortans 
eos , ut in vera paee cum gaudio fruerenlur in 
Domino semper , mente disponcns in craslinum 
se profectnrum fclieiter. Hospilalitalc autcm siiuia 
cum cnncla bilaritate ad flnem deducla , ati- 
quantulum se Saneli Dei sopori dederunl, perno- 
Ctanles illue cum timore Domini in omni saneli- 
tate. 

ANNOTATA. 

a Missialicum se.u Missalicum a srriptoribns 
mediw a-tatts non raro usurpalur pro legatione , 
utpluribus exemplis ostendit Cangius in Glossario: 
et vere S. Filiberti peregrinatio t hoc loco relata. 
appellari potuit legatio. Vide infra ad lit. C 

b Verba isia habet Apostolas i ad Corinth. cap- 
45 1 t4t>, ai , sicut videri polest ex contextu, 
stne ullo respectu ad refectionem corporis, ntduia 
adconvixia, quibusauctor noster frequenter reje- 
rendis delectatur, mgueacprolixioribus colloquiU< 

c Si tertia ad Ansoaldum veniendi causa fu& 
rit S. Filiberto, ea certe 7ion fuit quamanonymus 
noster, misere confundens ordinem rerum ac tem- 

po- 



D 
fechif* 



■'■!<"hu. 



K 
lisdeductt 



■ 



Ifatll, 

pereranl 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 

Ct hir plu- 



q3 



porum, nuiio hujus copitts prmtem 
rl b,is ambogibus pergit explicare t nempt ul S. 
Mchardum sibi successorem obtinerel m Gemeticenr 
sl abbatia. Nam juxta Vitam S. Filiberti, cui t 
utpoie o scriptore suppari concinnatw, multo ma- 
jor auctoritas competit et fides, de S. Aicburdo 
Genteticensibus prmficiendo acPum non est hocce 
tempore, sedpost annos novem aut decem. En tibi 
teram S. Filiberti profectionis occasionem, ei rei 
uestm sericm incompendium contractam. Ebroini 
Uaioris Domus, ritte monasticm desertoris, n w- 
roruw Sanctorum persecutoris iram in se concitar 
veratS Filibertus; kane tamen ille dissimulavit 
primi"»- """ au8U8 fortme aperta m vindicare 
se sed msidiis et occultis falsorum testium ma~ 
chinationibus tandem effecit, ut a s. Audoeno 
fXotomagensium episcopo, cuianteerat inamori- 
bus Filibertus, ob affictum crimen conjiceretur in 
eareerem. Paulo post, agnita innocentia, Audoe- 
nus sanctum abbatem et carcere liberavii ei litteris 
nvunitum direxit wi Aquitaniam ad episcopum i'i- 
etaviensem Ansoaldum, ubi tutus esset ab Ebroini 
persecutione. Contiijerunt ista circa annum 674. 
Ansoaldus autem Filiberto peramanter excepto 
twn modo licentiam concessit construendi mona- 
tterii in Herio seu Hero insula maris iquitanici, 
urum etiam id multis prmdiis ditavit. Interea 
temporis S.Audoenus reclamantibus Gemeticensi- 
fms abbatem prmposuit Chrodobertum, et huie mox 
e rins sublato substituii aherum nomine Rager- 
trannum, denique occiso sub annum tisi Ebroino, 
revocavit Filibertum ac pristinm dignitatt restituit. 
Attamen Filibertus prmferens Heriense ccenobium 
Gemeticensi post breve tempus reversusest ad An- 
soaldum et magno receplus cum gaudio, verba 
sunt ipsiusmet biographi, perrexil Quinciaco rao- 
nasterio, quod el ipsum nobili esl conslructum in 
loco; iinde isdem sacer, veteribus deturbalis er- 
roribus, ipsura impleveral monachis, ubi Chrislus 
jugiter per lamulos collaudatur in Sanctis; ibique 
accepto consilio, unum de discipulis suis electum, 
Aicadrum nomine, virum idoneura direxit Gemeti- 
cum, ut ipse pastorali officio subrogaretur in loco; 
et licct moerentes raonachi ile prioris patris corpo- 
rali absenlia, tamen praesentes per gratiam viri 
sancti impleverunt decreta, et eidem Aicadro pro- 
miserunt obedientiam. ita biographus iste cap.S 
apud nos tom. iv Augusii pag. 7'J ct 80: ubi ne 
verbum quidem <lc angelo, quo dictante, juxta 
biographum nostrum S. Filihertus constitucmt 
mdificare Heriense monasterium; nulla quoque 
meutio de apparitione ejusdem Sancti cum An- 
soaldo antistite jacto S. Aichardo, quam infra 
ntnn. %g refert noster. Sed hic forte prm oculis 
habuit vitam alteram S. Filiherti, cujus meminit 
biographus S. Austrebertm apud nos tom. 2 Fe- 
bruarii, ct apud Mabillonium $ec. m Benedir 
ctino, tamquam ah mepto et imperito auctore con- 
cinnatm. 
d Apud Mabillonium et sanctam nnanimitatem. 
8 Non sunt Apostoli hmc verba, sed Sapientis 
cap. 4 t 5. 



A. ANONVUO. 



CAPUT IV. 

Sancti ad Gemeticenses profectio ; regiminis 
exordia, miracula, visiones. 



D, 



Binde in iTaslinum nmiii sanrta profeelione 
parata, vir Domini saepe uominatua beatus sci- 
licet Aychadrus frelus consilio justorura , cum 
consensu palris sui Filiberti, quemdara ex suis ' 
commilitonibus , virum ydoneum el sanctitate lo- 
cupletem, in suo loco decrevit ordinare abbatem, 
nomine Probum; quem ad sanctas manus Domni 
Ansoaldi episcopi sui deduxil , eique commen- 
dans et dominio " praedicti officii dignum eum 
essc laudabanl \ Qui mo\ oniinalns abbas , ri 
paterfamilias a sancto antistite eflectus, locuni re- 
giminis coenobii dictj Quinciaci per jussionera " 
beati Filiberti suscepit, eique omnes inibi degen- 
tes per coramendatum ' episcopi atque dorani pa 
ins Aychadri regulariter obedienliam promiserunt, 
et subdilos esse ultroneos se dederunt. 

;n Nec mora post longa peracta . ei Missa- 
rum sollerapniis cclebralis, posl rractionem panis, 
commendato grege Domino , petierunt prospe- 
rum iler, viamque salulis cura felici successu et 
gaudio opportuno. Gradientes autem bii tres San- 
cti Dei, lajlitia ajterna fruebantur in eo, qui suis 
promisit omnia posse, el gratias condignas refe- 
rebant illi cum felicibus psalraodiae concentibus : 
ibantque ad locum destinatum , qnem praepara- 
veral Dominus servo suo lychadro pro meritis 
snis inniimeris , (pue ^lorioae in suis sanctis mo- 
ribus , nec non et felicibus ejus actibus die ac 
oocle excreverunt. Et vere nimium beata horum 
eJectorum Dei societas, quia in biis nequiverat 
quis mortalis discernere '/. i|" ,s primus videretur 
esse inter illos, alter et tertius : sed sese invicem 
glutinati sanctae carilalis * Trinitalem Bgurabant 
in illorum sancto contubernio. 

38 Eadem nanque die optato cursn petierunt 
civitalem Pictavium, ubi a Domino delegaveral 
cathedra viro Dei Ansoaldo. Qualis vero quan- 
tave inibi illorum tunc ftieril exceplio, non est 
uecesse hqumanae linguae proferre. Caritalis^autem, 
quaj nunuam excidit , hoc donum Sanctis suis 
per jussum viri Dei Ansoaldi episcopi longe an- 
te prseviderat. Perendie denique in eodem loco 
domnus episcopus cum buis sancUs collectam eis h 
focientes, die tertia in lucem deducta, moverunt 
se sancta castra, profectura ad loca desUnata, 
quo Spirilus sanclus eos deducturus erat * : di- 
centc Paulo : L'l»i spiritus Domini, ibi libertas. Ki 
alio in loco sancla Scriplura : Ductor eorum 
fmsli Domine. 

39 Et sic sanctos pedcs a liminibns exilii, 
sanctaeque peregrinationis abstrahentes, die sepii- 
ma simul cum sancto episcopo tandem ad locum 
sacrum Gemmelici, Domino simuJ cum eis co- 
milante, pei-venere; ubi tantns eleclorum Dei 
obviam illis occurrit, ut ita dicam, monacho- 
rum exercitus, ul vii BJfeDjra animna credi se 
possibiie dicat. Nan ut Dima credibilia ejusdem 
Ioci testabatur, eo in tempore monacborum erat 
numcrus nongentorum, et aliorum , quoa fanm- 
los nomiuabant, raille quingentorum. Qus si quis 

ve- 



Svceesior$ 
sibi eonslituto 
Quinciaci, 

•jfaMi.sanclis 



• ibid, Domlno 

• ibid. lauda 
bal 

■ ibid, provt- 

•i 

■ i e. manda- 
tmii 

B 

Sanctm cum 
Antoaldo • t 
Filiberto 



■ Uabil addi 
iur gluUno 
primum /*i- 
C bi fum 

i;i eral 
P 
i iritaa 



• Mnbil ral 



Utr dirigit. 
tt hinc 



94 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



A *NO!STMO. 
C 



Gtmeticum. 



' itnd. promi- 
>erint 



ibid. illio 



'if/id omnilius 
B 



* tbid. iniid- 
i|ii;uii 



ubi regimen 
suicipten »(r- 
tule excellit 



" ibid. additur 
decreverat 



* lege muliiini 
patienU» 



' Mabil. |ht 
recti viri 



' ibid. omniliiis 
' ihiii. in ni'\u 



el miraculis 
claret. 

' ibid. obeiliie 



veracius agnoscere velit, legat vitam beatissirai 
Filiberli c, ubi de dormitorio illius familiars lo- 
quilur , et illic inveniet, quo animum credibi- 
lem vertere valeat. De sueceptione autem Boncti 
episcopi et Servorum Dei in eodem loco, non est 
ctiam neeesse laborare; quoniam ut tres Angeli, 
in nomine sanctSB Triiiitatis suscepti, lucem et lu- 
men reternum in illorum adventum ministrave- 
runt d Sanclis Dei , quo pcrfruituri regnabnnt 
in aeterna quicle cum Domino. 

40 Similiier autcm et de beato Dei Aychadro 

non est liic opus aliquam mentionem facere, quia 

est in prsdicto libro beati Filibcrli, et loci cora- 

mendaiio invenitur , et qualiior abbas fixerit or- 

dinatus , et totus ordo illius sancti loci mona- 

chorum omnes eoneordatim promiserunt ' ci 

obedientiam , omncmque sulijeelionem , scriptum 

reperitur. Quomodo autem beatus Filibertus si- 

mul cuiu sanclo episcopo Ansoaldo illuc * egerit, 

et quod solamen domno abbati Aychadro suisque 

fratribus reliquerit, ct quomodo in revertendo 

Herio ad insutam omnes* in pace et quiete san- 

cta dimiserit, si quis hoc discuterc cupit, legat 

ejus Vitam, et illic dc talibus inveniet, quod 

requiril e. Et quia de hiis non habetur Opu s 

quidquiil * lalioriosum ducere, revertamur ad CC3- 

ptum op us, de healo viro Dei Aychadro enarran- 

do, Dnraino opitulante. 

41 Susceptum denique Sanctus Dei locura re- 
giminis, quam sancte in eo vixerit, et quanta 
carjlas et dileclio seu frugalitatis virtus in co 
haljundaverit , humana lingua adptenc non valet 
enarrare : quoniam jnxta Apostolura oeraini de 
se procuraverat dare olTensionem aliqnam, ne vi- 
deretur vituperare ministerium, sibi a Deo credi- 
tum; sed in omnibus * seipsum irreprehensibi- 
lem ducere , ut Dei ministrum , et credulum 
ministralorem commendatffi famili». Erat nanque 
mulia patientia * dedilus, in vigiliis asssiduus, in 
jejuniis frequens, in castitate probus, ei in omni 
virlute sanctilatum pra?cipuus. Quippe omnibus 
omnia factus fuerat, ut cunctos lucrifaceret , ct 
talentum sibi commissum a Domino duplicaret. 
Et quia perfectos viros * semper perfectiora se- 
quuntur, ccepit Vir Domini ut lampas, a sancto 
Spirilu inflammata, virtulibus crescere, et in san- 
ctis studiis bonorum animum informare, ac dile- 
ctione perhenni omnes * cum caritatis vinculo 
diligere. Non solum domesticis, ut auctoritas Apo- 
stoli jubet, sed etiam extraneis, ut innexi* per- 
fectionis manerent modis omnibus sollicitare, ac 
eos, qnos aliqua inedia tetigerat, sanctis admi- 
nistratioiiiluis recreare. 

12 Praaviderat enim in juventute tamquam per 
visum in spiritu omnibus ydoneis caritatis sanctae 
ministrum fieri et omnibus obediri *. Dederat illi 
omnipoiens Deus pro sanctis suis meritis jam 
virlutem non modicam, in tantum ut infirmos, 
variis languoribus detentos, sua sancta oratione 
curaret, et febricitantibus juxta morem magistri 
sui domiu ac beatissimi Filiberti, verbo Dei prav 
ciperet, ut amplius non «grotarent, qure jubente 
Deo cum felici, ut ita dicam, fortuna, prospere 
sine intercapedine temporis omnia succedebant 
Nam ille erat illi prassens adjutor ad hoc pera- 
gendum necessarium negocium /. qni ad socrum 
Symoms veniens, super illam stetit iraperans 
febn et dimisit illam. Et ille, de quo psahno- 
graphus d.cit : Adjutor in opportunilatibus , m 
triimlalione. 

43 Sicque Sancius Dei de virlute ad virtutcm 
transiens, die quadam simul cum fratribus ad 



obedientiani properavit; in qua cura diu pariter d 
cum illis staret, vidit in spiritu super quamdam /> a(r 
arborem, quae malus sive pomarius dicitur, tc- mv H '' 
trum angelum sedentera , el securira in manu libt ^ 
tenens * arborem incidere, ajuosdam e fratritras • i6 . 
per ruinam illius volens ¥ periclilari. Tunc fra- tem """'" 
tribus, illo in loco juxta arborem stantibus, ad se ' '*«*. toie,, 
evocalis, ostendit eis insidias, quffi * ab iniquo ! em 
patratas esse viderat ; ac simul cum eis ad ar- leat qn* 
borem perveniens signum Crucis opposuit, malum- 
que, quod a pertido minilabalur, suo sancto liga- 
raine sedavit. Sicque die transacta teriia, fratres 
ad eandem ohedientiam convenientes, prffldictam 
arborera tamquam igne succensam viderunl , et 
cicalriceni, quam securi fecerat diabolus, pate- 
scentem, fructusque illius instar pruinarum * ni- • ttg em 
gros etTectos : erat enim Aulumpni tempus , quo rum 
solent omnia terrigena * malurescere. 'HaHt.^. 

\ S Prfflterea et illud dignum duximus com- r ena 
mendare memoriffl, quod quadam die , qme no- Ohunmnm 
minalur Sabbatum, quo solent monachi exercere SeUtkj^ 
novitia g, Sanctus Pei prfficepit cuidam mo- ciam 
nacho procuratori suo , ut capillos sancti sui r 9 
capiiis cum forcipe adffiquaret : iiui ilico festi- 
nanter explens , hoc, quod a sancto Palre jus- 
sum * fuerat , forcipe allata, quod illicitum erat * »Mrf. vb«a 
prffitergredi, cum summa reverentia fieri procura- 
bat. Eratque itlo in die tamquam hora nona 
transacta, et attentissimus auimarum sanctarum 
Procurator aliis praeventus et occupatus curis, 
minime suo saocto stndio tunc hoc pro excoienda 
memoria comraendaliat. Quid plura? Meraorator 
malorura et insultator horainura diabolus mox se 
huic exprobrantcr operi immiscuit, atque in an- 
gulo dornus absconse manens, accelerate velut in 
[juodarn membranulo scribebat. 

45 Quod amminislrante omnipotentis Dei pia Bdrawffi- 
praevidenlia , hoc Sancto Dei nequaquam Iatere i )rehenm 
poluit, sed versa facie ad eum Homo Dei ait : 
Quffinam res te callide et Deo odibilis huc ac- 

cersiri voluit? Num sponte an eoaclus ex tuis fur- 
vis furiis in nostra latibula temere introisti, ut hic 
aliqua, quod absit, reperta explorareris comper- 
ta * ? Tunc ille cruenlus vafer subsequenter infit : ' to&vfr 
Hoc quod hic, Serve Dei, nunc le jubente in in- raresctmtipl 
competenli hora in tuo servitio illicilc contra '* 
mandatnm Christi tui fieri video , hoc omnimo- 
dis reprehendo, et mere cartulffi adjungo, hora 
namque nona transacta est, operari non licet. Ad 
hffic egregius Famulator Dei respondisse fertur : 
Et si hora nona transacta hahelur , hoc , quod 
hic in proprio corpore injuste egi , ipse peccavi. 
Atlamen opus , male a me inceptum , omittatur 
nnnc imperfectum ; tu tamen ad luos et ad tua 
tormenta reverlere, et Cultorem Dei noli amplius 
inquielare. Ad quara vocem prolinus temptator 
abscessit. 

46 Servus autem Dei Aychadrus ad ecclesiam vemam \ ' 
bcali Pelri apostoii totus in limore Domini con- j^ 
ragiens , coram cunctis fralribus pro hoc com- 

misso facinorc ante Domini prffisentiam expetivit 
veniam, tolum se cum luctuosa facie in pavi- 
mento prosternens ecclesire, curn multis lacry- 
mis ct contrito corde deprecans omnipotentem 
Dominum, ut pro hoc commisso piaculo ne pe- 
riclitaretur ejus anima in tetro vallosoque tarta- 
reo : ac post hffic, ut pro hac re raereretur bea- 
tus Homo adipisci veniam , recepta pcenitentia, 
pio tolunt se commisit Domino, voto se corri- 
gibili ohligans , ne ultra mens ejus tanto quate- 
rctur lubricoso excidio h. Sicque, eodem Dei 
Karaulo pro suis comraissis orante , favente Do- 



mi- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



9 5 



A mino el veniam oplincre meruil , et rapillorum 
1 suonim incisio in sancto ejus capile ullra uon ap- 

.;i 



paruit. 



ANNOTATA. 



a legit mbilhnius : Quia his , qui nequive- 
rat quis roortalis discerni etc. ct sensum corrigit 
in margine eodempene modo, quo UgiVur in no- 

stro codice. 

1, idem Uabillonius legtt : Cum suis sanctis 
collectaneis fecientes etc, t/ ne sic quidem mi- 
nU s vitiosus ei obscurus tst sensus; forte indicare 
vo luit auctor , quod sancti, priusquam Picta- 

rtll rfisrrdcmit , cum populo Vei cltTO ad tem- 
phmt convenerint, ibidemque divmum OflUium 

persolrcriiit ant sacram Misstr. sncrifirinm rrlr- 

brarinl; ea snim significatione usi sunt aliqui 
phrasi ista collectam facere. Vide Cangium k 
Glossario. 

C Constile super his obserrata m Commrnlarm 

prmvio uiim. 20 et seqq. 

,1 Apud Mabitinninm : Quoniam ut tres an- 
U geli ininistraverunt ; omissU cetcris , qumhicvn- 
trrponuntur. 

e In annolatis ad cap. 2 lit. c dedwws CX Vv- 
ta S. Filiberti partem majorem eorum, ad qum 
Inr lectorem remittit noster : accipe partem rch- 
?tt aro ; Sanctus autem vir Dei (Filibertus) eos 
! Qemelicenses ) veniens visilare , commonebat 
aiientius , ui semper religionis perseverarent in 
opere. Itaque commendans eos domino , benedi- 
ctione data , pace praBinissa , Herium est rever- 
sus in insulam , et Quinciacum monasterium al- 
teri de suis monachis iradidit ud regendum. Hinc 
denuo suspicor , biographum nostrum usumfms- 
se vita altera S. Filiberti, ab imperito auctore 
producta, de qua vide annotata ad cap. 3 
lit. c. 

C Mabillonvus : In boc peragendo necessario 

negoiio. 

<j i.i est forie (inquit Cangius vn Ghssario) 
cum ei comam et barbam renovare solent nio- 
nachi , singulis scilicet Sabbatis : nam et novare 
barbam dixeruni Latini. 

h Ihc obscna, quod duraret etiam tum pia 
itla consuetudo , qua ftdeles a vespera Sabbati 
c laborem manuum missum faciebant vn subsequen- 
tis Dominicm diei reverentiam. 



CAPUT V. 

Varia prodigia ac mirabiks visiones; mors di- 
midtce partis Gemeticensium monachorum. 



1 WoSan 

facla. 



-*- ' eque hoc silendum est, quod quidam nobilis 
8 parlinus Pictavorum de villa Torloniaco , no- 
mine Astasius , ad heatum Virun) veniens tra- 
didit Deo et sancto Petro in Gemmetico , seu 
etiam sanclis Dei Filiberto atque Aychadro res 
suas in dicta villa Tortoniaco sila euni omni 
integritate pro remedio animse suae : nec non 
etiam et seipsum mancipavit ejusdem ioci serviiio 
por amore Dei , vilaque perpctua acquirenda ; 
ac comam capitis ihi deponens , jugum Chrisli 
suave et onus ejus leve suscepit : dein etiam 
monachus rtTectus regularibus se suhdidit disci- 



plinis; ac poslea dum invjta manait, cum Sanctis 

sancte pcrmansil. 

48 Quadam iiaqtie die , ut regula docet , fra- 
Irilms iterum ad ohedientiain proferlis, ipse do- 
niniis Abha cuni dtiohus spirilnalibus tralrilms 
atl parteni aliquam declinare stiiduil , ul more * 
peculiarius aliquid anerct , gregique * sihi ciTdili) 
Douiinum , queuiadiiiudiiiu >olilu> eral , intcr- 
prllaret. Jaiu enim in benigni Jesu Christi Domini 
noslri pr;e\ideutia sanrltis Spirilus lioc delinierat, 
ui heati vin sanriitas demnm mundo patesceret, 
qua3 iiiu mundialibus in vicinitate positis pro 
suo immerito clarerc non poteral. Non oltra di- 
gnura erat , ut lucerna ardens et lucens snb 

modiii rlauculala manerel , qme jani ill CODSpectU 
omnipoieniis Dei super candelabrum sita , noo 
solum pro se , sed etiam pro omnibns , sibi a 
Deo commissis, suaa almitalis radios lucide dis- 
perserat. Ebal ilaque progrediens el Davidicura 
dictis. cum duobus fratribus sancte decantans , 
semperque , quocumque Bnis Psalmi eveneral , 
genuflexum faciens : sicque contiail, ul ait quml- 
dam volutahruin cantaudo ilmeiiiivni , linemquc 
caniici facerenl 

49 Qui mo\ Wautos a seu maniras alistractos 
a manibus in solis radio velut in ramum arboris 
suspendens, more solito coram I omino popli- 
iiim ile\um b fecil , el sanclas preces ad ]'"mi 
iinni : iu quo genuflexn, ut ipsi testati sunt, qui 
liujus sanctaa oralionis studio interfuerunl , ita san- 
ctum Viruin globus igneus undique gyravit, ut 
neutrum borum duorum videret tertium c quoua- 
qtie sancta oratio \\n Onem darel optabiiem BU83 
sanclilati. Qno dum digna prece peracta, verus 
Dei famiilus ab humo surgens, wantos, quos 
Deo commendaveral , radius solis reslituit. Qood 
Servus Dei ut comperii , non suis merilis ' hoc 

,i im Dei conferre votuit , sed aliorum secum 

in hac visione morantinm. Attamen illis de verbo 

Dei praecepit , ut in vita sua nemini propa 

larent , nec suaa juslitiaa merito hoc fieri sesti- 
marent. Et quia opus Dei revelare et confiteri 
honorificum esl ; ipse pius Deus , qui in sua san- 
cta Transfiguratione Moysen et Helyam secum 
apparere voluii , ipse etiam et huic Servo buo 

hos duos liolres pro liujus sancta' rei leslmmiiio 
allrihuit. 

.,ii Esl sane el illml dignum memoiia- rom- 

mendare . quod qua.lam norle ille Paslnr e^re 

f^ius vigilias divinas supra gregem Dominicum 
faciens , fratribus omnibus prater custodias in le- 
cto soporatis, vidil in parte d meridiana umbram 
horrihilem non modicam, accessibiiem lucernam , 
quae servis Dei lumen ministrabat, extinguere vo- 
lentem. Quod cernens Athleta Dei munimine san- 
ctffl crucis se vallando munivit , el contra banc 

lemptationem leliferam eiim aqua hene.Iirl m 

semper aspergens, el lignnm sanrue c.uris ser.nu 

t lr-|rivns venire d. sp0M.1l. Et quia 11011 esl pars 

Dei rtim ydolise, in advenlu Servi 1»" urabra 
teterrima fugam iniit, ei huc illucque diffdgjens , 
quia crucis sanctaa medicamine , et aspersione 

anua- hene.liclie in circuitu dormitorii monitum 

..... 1 1 .. 1 1' 



\ \NO^\\IO 



Duni <>rnl. 



' Mabtl. addi- 
tur SOlltO 
* ifcid. pro 
grege 



R 

tspandU 90IU 
■ od hirc 

: hi l 1 1 111 

foltto igne 
circwndatw. 
a b 



\hiil. -111 

meriti 



V 

r 1 ucit rtgno 

, I iHjHH >" '"'- 

,. .. ta dotmo- 

11, 111 jii'1'ii . 
d 



erat , per fenestram vriream 



; , Sitvm Dei .'oarltis ' l ru;n:ta 



\1\1I , et sanrla lainiha 



e \ . \ 



Deo protegente, illseea 

^JTSm l'ale.fam,t.a> et Deo dilerti.s beatUS 

Aychadrus per spiritum Dei pravidena , noctur- 

na|| ;i) . m;ilnIill al. oll.co reiehrato , indixil Iratri- 
Ijus ut tribus diebus in sancta absUnenUa mane- 
t ' el rilirl eeic,l.c.o indutiper aanctaa precea 
orando et jejunando Dominum pium dep< 

renl , 



nmtra «tfttl 
tnridiat monu 

ti a ! 1 



9 6 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



ANONTMO. 



ctenobitm $e 
muniunt 



* Mubil. tucre 



* ibiii leva- 
mfoe 



vanarum vir- 
tutum exerci- 
tatione, 



ibid. respirio 



amore 



i. 6. semo 



i" <>• adjuti 
absi niis i , ,. 
berti oratio- 
nibw !■}•■ i .. 
pucB Sancli 
nosbri virtu- 
K.<. 

' umnes 



rent , ne malignus spirilus intor illos sua tela ja- 
ctaret , qualinus liberati a suis mortiferis tempta- 
tionibus , in omni sanctilaie ol justitia Domino 
incolumos et mundl deservire valerent. Quod pra>- 
ceptum domni Abbatis fralros , mente unanimi 
obsecundantes , quanlocius quod jussum fuorat , 
mente devola compleverunl , postulanlos a pio 
Largilore omnium , ut suh sancta tuitione illius 
inexpugnabili mererentur clipeo protectionis sua* 
muniri. 

52 Et quia sub milissimo Patre illud sanctum 
ovile ab omni turbine iniqnilatuni compererat se 
fore munitum , hoc toium inter so inierunt cum 
sanoia deliberatione consilium , ut ab ifla die in 
rcliquum a minimis usque ad maximum omnis 
grex cum sanota professione sine offendiculo ali- 
quo peccaminum acclinis ad omne bonum totus 
sequeretur Magistrum dioonlos : Sub umhra ala- 
rurn luarum prologc * nos Domine. Kt iterum 
por Prophetam : In sanclitale scrviamus Do- 
mino et liberabit nos ab inimiois nostris. TantO 
deniqne inter se cuncti illi sorvi Dei nniti cona- 
mine , in orasiinum requisierunt omnes in vera 
oonfossione voruni animarum medioum , parantes 
se ad ouinia recipienda , quffl Deus jubere vel- 
let , sivo lionum pro sanctorum Patrum velami- 
ni' * , sive malum pro suorum delictorum justissima 
ultione, 

53 Hanc quoque professionem omnium do- 
mnus Abba felici gaudio suscipiens , optulit tam 
ipse quam sibi a Domino credila familia cum 
omni devotione cordium acceptabile Deo sacrili- 
cium , obsecrantes pium Dominum , ul oum odore 
suavitatis in conspeclu ejus mererolur porforri 
per manus sancti angeli , tamquam allerius Mel- 
chisedech remunerabile donum. Sicque onusta 
plobs sancta illius loci virtnte aroniatum , domum 
spirituali rumphea armati /' imbelles coronam 
immaroesibilem rccepluri sunt a benigno JeMi 
in dio examinis , fruituri seternae remunerationis 
pra-rnio *. Ei quia caritas non liola niinime pa- 
titur discidium , dicente Apostolo, Caritas num- 
quam excidit. [temque : Quis nos separabit a 
caritate Clirisli ? tribulatio , an anguslia, an per- 
secutio , an fames , an gladius ? Qnis mortalinm 
positus li) numero fidelium polest babere in du- 
bium , quod Spiritus dilectionis , sen perfectae 
oarilatis , quffl onni beato Philiborto de loco ad 
looimi immutabiliter transiens , simul etiam cum 
bao familia sibi a Deo suoque sancto patrocinio , 
tamquam jnro borcdilario oommissa , jugi amo- 

ris * Doi copulata ubique maneat ? Quos enim 
sancla caritas copnlavil in Dei servilio, longus 
tellurium siims non poterat semotari * pro ullo 
exigente periculo. 

.'ii Legimus autem , beatum Paulum aposto- 
lum Romaa in carcere trusum , simul etiam el 
in Epheso posilum , gentibus prsacipiendo scribe- 
re , ei omnibus * illi incunctanter obedire. Pa- 
irocinium nempe simul oum suo sancto interven- 
lu , quod beaius athleta Dei Filiberlus cum bac 
sibi credita a Deo familia corpore degens habue- 
rat , hoc praesens spiritu orando per Spirilum 
sanclum huic clero incessabiliter ministrare cura- 
bat , ot ulinam in Deo ministret ! Amen. Non 
enim derelinquit Deus sperantes in se. Atiamen 
hiis omissis, redeamus ad suporiora. Ccsperal nan- 
que sanctus Aychadrus pollere in virtotibus in 
tantum , ut omnis in gyro positus monaoborum 
ccetus confluerei ad eum , cupiens aliqua ex ejus 
sanoiissimo ore Irahere raelHflua seu sanclitatis li- 
quautia, qua> sibi ct aliis postea merereutur fieri 



ad remedium opportuna. Erat enim omni parci- 
tale dedilus, sobrielate purus , orationibus fre- 
quens , alque assiduis vigiliis pernox , omni 
bonitalo bonivolus, subdilis pius ol omnihus opor- 
tunus ; et necesse erat , ut , quem sanctilas de- 
vinxerat, etiam et temptaUonis ei metus * eve- 
niret. 

.').'> Quadam itaque die , omnibus ad se evo- 
oaiis fratrihus , inter reliqua sermonum * pra>- 
dicamenta prsecepil , ut omnes 1 bono animo in 
omni sanctitate manerent , et vigiles in orationi- 
bus existerent , ne fur veniens soporatos inveni- 
ret , juxta Apostolum dicentem : Videte vocatio- 
nem veslram , fratres , non enim longe abest 
qui vocat vos. Ecce enim prope est ' in januis. 
Quaproptor videamus nos , fratres , interius et 
mundemus corda nostra , ut, cum venerit , pa- 
ratos nos inveniat. Quadam nanque nocte , Com- 
plelorio decantato , domnus Abbas omnes sua 
sancla benediotione munivit, et eos Domino com- 
mendans , simul cum eis ad cubile devenit , non 
ul ipse se sopori daret, sed super gregem Domi- 
nicum orando * eminus vigilaret. Itaque fratribus 
in loco * localis , totum dormitorium tustrando 
gyravil , seque Dominica? custodirc in loco desii- 
nalo statuit , hac oratione decantans : Suscipe , 
Domine , preces nostras , et muro custodia- taee 
boc sanctum ovile circumda, ut, omni adversitate 
dopulsa, sit lioc semper domioilium ineolumilatis 
el pacis. Per Dominum. 

50 Finita denique oratione , et ob confirraa- 
tionem Amen dicente g , converlit se ad Domi- 
num tota virtute * , incipiens Davidicum in * 
capite. Quod in spiritu flebili perorans eu-pit ad 
altiora h se transferre, et in sacris orationum sol- 
lempniis cor ejus spiritualihns exaltare , semper 
in finem Psalmi adjungens : Protexisfi me Dous 
a conventu malignaniium, a mulliludine operan- 
imm iniquitatem. Sicque semper in sancta depre- 
catione ardenlius vigilans usque ad noclis con- 
ticinium , vidit ad oslium domus tamquam duos 
angelos , nnum candida vesie indutum , omni 
blandicie doooralum; et alterum tctrurn atquehy- 
spidnm inslar cujusdam belluae , omni formidine 
ignitum, flammeos habentem oculos, et in manu 
ejus nigram tenens " virgam , dicente sibi angolo : 
Ecce bio data est tibi potestas a Domino perou- 
liondi oorpora non animas; verumtamen non us- 
que ad consummationcm tuus desjeviot gladius ; 
quoniam non est hsec pro illorum realibus exa- 
gilata templatio , sed pro mullorum correetione 
adhuo infidelium. Allamen Iioc in loco subsiste 
paulisper , et ne extendas manum tuam ad ali- 
quemj se I in revertendo , quod pra>cepero libi , 
facilo. 

57 Uelicto aulem maligno pestifero , angelus 
Domini bonus festinavit properc ad locum , in 
quo Vir Dei super gregem vigilans pernoctave- 
rai. Quod cernens Sancius Dei , pronus in mo- 
dum Crucis corruit , obsecrans pium Dorninum , 
ul pie averteret manum suam a familia sua , ne 
morbo diabolico periclitaretur , quod manus Do- 
miui plantaverat. Veniens autem Dei nuncius ad 
Servum Dei , clemonter ei allocutus est * : Ave , 
Serve Dei , age , quod agis ; ne eesset minc la- 
biiim tuum deprecando Dominuni pro le et pro 
oommisso grege per Dominum. Ipse eitim me misit 
ad te, Sancte Dei , quem toto corde diligis, et 
in cujus lidelilate super gregem islum vigilans la- 
boras. Quapropler nnli supra modum pavere . 
nec te * ultra modum lerreat ; quum non est hffC 
praideslinatio coram Deo pro dampnatione ani- 

ma- 



'■'■i' [ii 



'''"'. ,.; , 



* ibii, Diii,,,. 
''"'niii-inn,.],, 

* ibid. W\,, 
E 



scorJumi m 

t' <t iftlO !■:■> 

dtBinoa m- 
gelvs. 
' ibid totl 
Ronvci Ioi 
ibid, i 

h 



Mii 






diceni 



i^.W*' 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 



ftiortem 
i 



■ ,but.ndditur 



media- partis 



'iftid.el ii'-' I 
nimiis 



nwrwn mo- 
"■■' Hofitmj 



marum horum fidelium , sed pro remedio electo- 
ru'm Deii M 11 ' nunc de ist0 8anct0 l ' a ' tu evocandi 
sim i ad vilffl fflterna premium, quod illis est 
pr«paratum a Domino pro dignis merilis ipsorum, 
beatique Fiiiberti, cgregii patris eorum perJesum 

Christum. 

;jS Increvit enim multitudo hujns sanctffl plehis, 
e) medietas illius nnnc assumptura est i. Verum- 
tamen hoc a Domino huic sancto loco concessum 
es i pro interventu sanctorum liic patrocinan- 
tium , quod nerao bujus sanclffl concionis peri- 
turus erit altra oh hac pestifera clade, qus nunc 
hic eventura est, Domino disponente. Qoa de re 
nunc confortare, Serve Dei, et prseoccupa simul 
cum istis faciem Domini in confessione, ut in- 
sl l[lh . ,, ..,,im' cerlaminis, contra hostem mereamini 
v j,.|„rio<c palniam iripudii ferre in conspcctu Do- 
mini. Hodie enim el cras haec sancta multitndo 
de Berumpnis hujus caduci seculi profectura * 
ad Dorainnm, ei in die lertia vesperascente die 
consummahilur felici consumraatione in Domino. 
piajto B rgo hoc Sancto angelico colloquio, et a 
Sancto Dei longius abscedenle, mandaium Dei, 
quod prsetergredi non poterat , ceeperunt quanto- 
cius consummare. 

59 Quod cernens Vir Domini ruii in loco, 
quo sleterat, in sancta prece, flens et seipsum 
nimiiim disrerpens, cum magna animi dislriclione 
deprecans piissiinum Dominum, ne faceret con- 
snmmationem in domo sua, sancto famulatui man- 
cipata : el addidil : Obsecro mitissime Domine, 
verle iram luam a servis luis, mullffl enim mi- 
seraliones tua sunl quam hominnm; memento, 
quseso, Domine , quod caro sumus , et tamen 
in nimiis * aculeis delictorum vulnerati sumus, 
tamen le nostrum communem Dominum non nc- 
gamus. Tui enim sumus. Ego itaque ultimus ser- 
vus luus, Domine, ego ipse sum, qui merito 
in hoc scelere , si a tua pietate hoc deliberatum 
est, periturus sum. Ego nempe plasma tuum, 
Dominc , peccavi ; quum pro isto sanclo lmvuc, 
iii debui, luam omnipotentiam minime exoravi. 
Qna gralia verte in me miserum Servum luum 
iram tuam, et parce hic insonti grcgi , ui saltem 
rebquia? salvae fiant. Non enim est lioc luum, 
Domine, qui judieas omnem carnem , ut delcas 
omncrn heredilatem tuam . quatn redemisti pre- 
cinso S;iii'jiiini' luo. 

60 Surgens deniqne Sanctus Dei a terra lugu- 
bris el cinerosus perfnsusque Lacryrais, postquam 
oravil omnipotenlem Dominum, vertit * ad an- 
gelum slans inler misericordiam Dei et judicium, 
dixitque : Quousque , Domine , tuus desffl\ iel 
gladius? H»c eo dicente, delalam vocem San- 
ctus Dei audivil :Sufficit, cesset jam manus per- 
cutienlis ; exaudivil enim Dominns preces cla- 

manl ad se. Ei statim sanctns angelus non 

comparuit. Quo comperto Vir Dei, apertis osliis 
se cuncturaqne gregem sancla Grucis munivit 
signaculo , et post , pulsato signaculo, invilavil 
omnes ail ecclesiara . ul ymnos Davidicos inibi 
decantarent Domino , sicul mos docet Ecclesiasti- 
cus, el ordo fidelium. Aique hoc . operante 
sancto Spiritu, ita contigit, Qt subito tamquara 
SUb una hora omnes pariler in uniim conglobati 
m choro convenirent, et nullus a numero ac 
statu deesse videretur. Et vere non est mirandum, 
( I" I:i isdem aicjclns luris, qui eos ipsa nocle n- 
sitando ad ccenam Dominicara cum illo snisque 

' la ucis coenaturos invitaverat, isdem etiam sub 

' ! uto Qnius horae omnes rcligiose in Dei ser- 

viiio convolare fecit, 

Septembris Tomus V. 



97 

61 Dein oflicio noclurnali ac matulinali simul 
peracto , domnus Abbas cl Altilela Dei cgregius 
ila allocutus est omnibus. Dominus pacis cum 
liiis fralribus, et angelus ejus cum vestris spi- 
ritihus. Eia, fralres dilecti, more solito, ut 
supra dixi , bono animo eslote , ct in Domino 
vigilatc, moresque veslros, nl pius Domiuiis 
annuerit, cmcndare curate, ac de pmpriis occul- 
lis animos veslros per puram confessionem pur- 
gatos redite, ncc non et sanclum Viaiicum, hoc 
est, participationem Corporis ac Sanguinis Domini 
nostri Jesu Clirisli ; casto corpnre et mundo 
corde in sanctis corporibns vestris ob munimen 
animarum vestrarnm accipile, et quia in vinea 
DominJ laboraslis feliciter, venile *, ul diurnum 
denarium sero accipiatis; qualinus simul cum 
eo ad coenam Dominicara venientes, tpsara feli- 
citer sine olTendinilo mandmviis. Rcre enim, 
qui nos vocat, in januis esl. Quapropter videa- 
mus, ut fur dum venerit, nos vigilautes inveniat: 
et exponens eis omncm confessionem reique ve- 
ritatem per ordinem, dixit:Hodie enim , (ratres, 
et cras atquc post cras, cmnara, ad quam vocati 
estis, digne cum Domino mereamini mandiir:ur 
Nemo itaque , fratres, vos seducai ullo modo; 
sed ita vos nnnc paratos reddile tamquam hac no 
cte cum Domino ccenaturi feliciter. 
68 Nectlum Vir Dei verba superius meraorata 

compleverat, et ecce facies itorura * jam li- 

vidffl moiho injecto parueranl : unus alterum 
monens de via recta atque veniendi eront k, ut 
supra sermo beati Viri enarrando translulerat. 
Tumque Sanctus Dei ita omnibus dixil : Fratres 
agite nniic celeriler, ut Paulus aposlolus monet, 
confortaraini in Domino , 61 in polenlia virtutis 

ejus; scientes, quod labor vester ssl inanis 

coram Domino : et qnia non sunt condignffl pas- 
siones linjus temporis ad fuluram gloriam, quffl 
revelabitur in nobis, currite ad lucem, dum tem- 
pus hobetis, ne tenebraa mortis vos compreben- 
dant. Qnsrite itaque juxta Prophetam Dominum, 
dum inveniri polesl , el invorale eum per san- 
ctam confessionem , dum prope est. H«c eo di- 
cente, prostraverunt se ad pedes beati Viri, 
poslulantes veniam a Domino, et sanctam abso- 
lutionem per purom confessionem ; tam cum 
domno Abbate, quam ad alterulrum omnes a mi- 
nimo usque nd maximum invicem peccala conli- 
tentes sua QebiUter, ac orantes cum sancta prece 
in invicem, receperuni sanctum Viaticum cum 
contrito corde ac spiritu a Patre sanclo in haic 
verba, ut illis esset salus atque prolectio in vita 
aeterna cum Domino. 
6a iilis autem omnibus Amen respondenUbus, 

,!;,!., ,, s t illis a |imi P.iiiv pin ahsolnlio siiorum 

scelemm et felix benedictio, simul cum sancta 
licentia migrandi ad Dominum, cum quo vivani 
e i regnenl nunc el persecula sempiterna regnaturi 

cum eo, Aiiicii. QUO luCtU080 Mnilo colloquio, 

( . (1>|ll i ||HII beala plebs lamquam in hora diei tertia 
;,,! finem properare dispositum, nulln- parcens 
alteri, sed sicul senex ita el mediocris, el ul fu- 
venis ita el puerulus i Omnis aelas in funere 
monis disposilnm • divinaa prfflscienU» obedire; 

atque ita, Ut prffldiCtum esl supcrius. rmiliyil 

Occubuil autem medietas hnjus sanclaa familiffl nu- 
mero quadringenli quadraginla quinqoe m Dumero 
irium dierum n, sicul prffldictum fueral supra a 
sanct0 angelo. Tuncque, miserante Deo, ruror 
illius conversus est ad misericordiam , el viia 
omnium Chiistus flnem dedil funeri. 

ilico in audilu sancli loci excidio o 

16 omnis 



A. AKONYMO. 

quo8 ille con- 
rocatos 



Mabil. vlrtot^ 



ad obitum ritc 
di tponit, 
■ ibid, morbo- 

iiim 
k 



ct mortuos. ut 
rral pradi- 

. -111111. 



- dtsposuil 



Gi Ruitque 



9« 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



A. ANONYMO. 

sepulturte 
tradit - 
in loco, 



in qun alia 

ileui s ■ 

runi corpora 

cntli/ctUa 

sunt. 

* Mabil iUic 



omnis llla regio, in commuin' exorans pium om- 
nipotentem Dominum, ut hunc amarissimum fle- 
tum , sua largienle pia clemenlia, converierct in 
gaudium , et residua plebs, co cooperante, cum 
sua salnbritate iternm reversionem babere qui- 
visset in oplahilem statum. Tunc domnus Ahba 
simul cum illo colleclo Dei populo eiequias illo- 
rum sanclorum cnrporum digne, ut potuil, inces- 
santer accelerare disposuit, el opus coeptum usque 
ad consummalionem perduxit. Nam ita, ut multis 
notum cst, omnes illos electos Dei in cimilerio 
uno in petreis sarcophagis honorifice, sicut mos 
hahetur Ecclesiae, cum timorc Domini scpelivit, 
el in illornm medio post obilus sui diem se cum 
illis locari in pace pracepit, 

69 id quo loco per illorum Sanctorura merita, 
cooperanle Dei gralia, mnlta et inenarrabilia 
sunl ostensa miracula, quorura est mors in con- 
spectu Domini nimium preciosa. Laetanlur etiam 
adbuc iiN ' sancti Dei pontiflces, atque beatissimi 
viri confessores Christi ; HugO videlicet lilius 
magni imperatoris Karoli, Rolomagcnsis cathedrffl 
archiepiscopus, et Constantinus /; Belvacensis ec- 
clesiffl sanctae mcmoriaB praesul, seu etiam beatus 
Peregrinus Anglorum episcopus, simul cum san- 
cto Flavio q de illorum sancta praesentia, ac con- 
digno suffragio, qnorum sancta lipsana adhuc in 
Domino cum illis manent humala; quorum inter- 
venlu omnium nos pelimus a cunclis protegi 
inimirorum lemplalionihus et defendi periculis , 
ipso adjuvante Christo , qui el illis gloriam sein- 
pilernam conlulit, et vocatione sua sancla ad suae 
sanctas ccenae convivium invitari illos voluit, qui 
cum Paire et Spiritu sancto \i\ii el regnal Deus 
per omnia secula seculorum. Amen. 

ANNOTATA. 

a Vox ista, tfita chirothecm de&ignantur, fre- 
qnenter occurrit u/>u<f sm/ttores medii mvi. 

b Mabillonius : Corani Deo poplilibus flexis 
sanctas preces ad Dominum profundunt. 

c Itiem Mabillonius : Ut neuter horum duorum 
videret testium. 

d Idem ; non modicam, et ceu inaccessibilcm 
Lucernam. 

e Idem : Et quia uon est conventio templi Dei 
cum idolis. 

f ldcm : Virlute aromalum deraum armati , 
spiniuaii romphaja etc. 

g tdem, dicentes; sed neutro modo valet la- 
tina constructio. 

h hiem : ccepil mens beati Viri eum ad altiora 
transferre. 

i Periodus hmc paulo longior est apud Mabil- 
lonium : sic habei ; Increvit enim multitudo hujus 
sancla' plebis roratn Domino, insuper et ulira 
vires unius bominis est uegotium, et quia solus 
terre non potes, dextera pars hujus sanclae ple- 
bis el medietas illius nunc assumptura est. Lege 
assumenda. Fulbertus apud Surium rem ita ex- 
ponit, quasi hmc et qum sequuntur facta fuerint 
ad preces S. Aichadri. Porro, inquit, Vir Do- 
nniii cum per spiniiuii intellexissel vitaa sibi ter- 
minum imminere, limens ne grex Domini post 
mortem suam rursufl mundi illecebris irreliretur, 
petivit a Domino, ul hos corporeo vinculo ab- 
l|l "> in pace susciperct, aut si pro ovibus 
suis inter mundana discrimina aliquantulum eum 
laborare juberet, ipsa quavis consilii sui provida 
dispensatione, tanli oneris sarcinam alleviarel Vum 
fuse pmjit describere btsionem, angeli cum dmmo- 



ne altercationem, aliaque rei gestm adfuncta, qum u 
noster rel prmUrmittit, '<■/ liirerso modo enar- 
rat. 

k lege : ad quam eis veniendum erat. 

1 Cum hmc (id monachos spectent, qui ab an- 
gelo designati erant, et quorum facies signa 
prmferebat imminentis mortis, voces Juvenis et 
puerulus sic accipiendas puto, m per itlam /« 
niores monachi, seu ii indicentur, qui haudita 
iliiiliuii tyrocinio egressi fuerant; per hancturo- 
nes ipsi seu novitii. 

m Muhtlliniiiis : Quadringenti quadraginla dno 
Nt>n erant eri/o inouurhi uumero nongeuti, sed 
octingenti nonaginta oel octoginta quatuor. 



d Vitm brevtorts auctor et Fulbertu 



s, qunrti) 



die omnes e vivis abiisse scribunt, aliquos nempe 

ad horam tertinm, alios ad sextam, aiios ad no- 
nuin , reliquos ad Completonum seu vesperam 
adduntque, singulorum exspirantium facies insi- 
gni splendore juissedccoratas. 

o Mabillonius ; Ivitque in eo inaudito sancti 
loci excidio etc. 

p Hujus et sequentis episcoporum mentio es\ 
apud nos inter Prmtermissos diei i-> Twnii his 
verbis : SS. ConslantiUi et Peregrini episroporum ^ 
translatio inscripta est Kalendario ef Marlyrologio 
proprio ecclcsiae Gemeticensis in Normannia. Sed 
ipiinam illi sinl, non possumus assei|ui. Constan- 
inn snlnn iluieniiir n hioi/rupho iiostro, uli et 

Peregrini saltem sub notione generaliAnglim.Bio- 
grapho consonat Martyrologium M*. absque loci 
aut mtatis indicio citatum a Mabiilonio seculoZ 
Benetiictino part. 2 pag. 6*29 in Additionibus et 
correctionibus ad Seculum 2verbis sequenlibus: 
In Martyrologio Ms. xvn Kal. Julii in territorio 
Rotomagensium , loco, qui dicitur Gemeticum, 
translatio sacratissimorum confcssorum Constan- 
lini videlicel et Peregrini , quorum unus legintr 
pontiflcalem Belvacensis ecclesiae oblinuisse ca- 
thedram; alter vero Anglorum episcopns fuisse 
dicitur. Supposita horum veritate, oportet Con- 
stantinum eum esse, quem Bellovacensium epir 
scoporum vulgati indiccs referunt ad seculum vi; 
at quis fuerit tste Anglorum episcopus notnine 
Peregrinus, neque nos assequimur, cum non com- 
pareat alibi uspiam, Sed nec Constantinum hacie- 
niis rinilirurunt sibi Fasti r ulijutt. Vide litteram 
sequentem. p 

q De S. Flaxio Rotomai/ensium eplSCOpO, qni 
rrrit seculo v et vi actum est apud nos mense 
Augusto ad diem 23. De ejus ei duorum mor 
nominatorum antistitum veliquiis notat scquenttQ 
Malnlionius laudatus ad lit. p : Horum Sanclo- 
rum reliquias humo infossas fuisse imminente 
Nortmannorum tempeslate, docet nos velus cotle* 
Gemeticensis his verbis : « Welpo abbas poslre- 
» mus ante Danorum subversionem fuil, cnm 
» quo fugientes monachi quasdam rerum suarum 
» secum asporiavenmi, quasdam vero lerrffl ot " 
» culuerunt, el in capella S. Clemenlis abscon- 

derunt. Ante altare S. Filiberti latel adhuc S. 
» Flavius archirpiscopns Kolomapeiisis, qaem 
» quum quidam monachi levare vellenl, supcrvc- 
» niente in eodem loco nehula densissima, et 
» prohibente abbate, intactum diraiserunt. Intt' r 
» ecclesias S. Petri et S. Salvatoris loco medio 
» deposuerunt dnas capsas S. Peregrini et Con- 
i slanlini. Horum nomina a quodain Gemeticen- 
» si viro , qui Romse habitabat, et illac fugeral 
» a Gemetico, revelata sunt. ■• Adverte ad /"'" 
strema rerha. et inde collige, non modo ' '" 
tam, iiuum hic tfamus, sed ct reliqua cUata 

de- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTliMBRIS. 



Lugtnssuo- 
rwn 



nc S.lr 

nbiium. 



tofwreatui 



documcnta, >" quibus nomina SS. Peregrini tt 
antini exprimuntur, tcripta esse post Dano- 

rum scit Xonti(iti>iort>in irrnpUonem, ot> quam 
haud dubie wr ists Gemetico Romam fugerat. 



CAPUT VI. 



Postrema Sancti gesta et felix obitus, 



IJeatus itaque Aychadrus pro tanto imponde- 
raliili miseriarum luctu nimium corpore affli- 
Ctus , el ptM m.ixiinis doloribus piiegravatus , 
,.,,,!„! s ine cessatione invocare consolalorem Do- 
minum, ut deliclorum suorum, suseque residuse 
Iiml i ir pie suspenderei vindictam , et corrigibi- 
i em irihuerct ois elliraciam. Kl persistens denuo 
simul cum subjectis omnibus diebus ac aoctibus 
in sanclis vigiliis et puris orationibus , adjecta 
etiam abstinentia uon modioa, ct Bemivivus mun- 
dialem post obliviscens gloriam, totum se eou- 
vertit ad Dominum, in sua omnipotentia exo- 
rans illum conlinuo , Ut anima.' sme suorumque 
omnium tribuerel Hlis affluenliam salutarem, ne 
darentur ultra inimico in pra3dam, sed polius in 
sua raisericordia reciperel eorum animas, quas 
cito per spiritum noverat ad vitam aliam esse 
evocamlas ; el hoc suspensus felici suspirio beatus 
llomo totus animo luerebal cajlo, spreto denique 
mundiali dcliberative ruinoso consorlio. 

(17 Audierat enim inter cmtera , prfficeplorem 
sanctissimum obiisse, nimio dolore cordis astri- 
rtus. Videbantur ilii bujus ruinosi seculi adversa 
omnia a, et veluli ad prfflcipilium irreparabile 
ruere miserrimum ; quoniam dum iu istavilaman- 
serant, unus alteri sociabile ministrabal praesidium ; 
Piliberlus scilicet patrocinando , ut auriga /> na- 
vim gubernans in undoso »quore sine naufragii 
periculo; Aycbadrus tamquam prorela c prmvius, 
decernens, ne subito navis ad portum veniens 
Isesionem paterelur aliquam in litore saxeo. Et- 
enim beatus Filibertus, ul Moyses, ducebal sibi 
plebem credilam, velut in Synaico deserto, et Ay- 

eliadrus illi jiibeudo, ul Josiie, m.imdiat (D laber 

naculo, custodiam sibi commissam Qdeliter agendo. 
! terque enim, ut veri [srnelilae , tamquam dictus 
Moyses et Aaron, in biis,' quffl Dei erant, sine ali- 
quo murmure offerebanl tempore oportuno men- 
suram tritici injunctffi famili©, Domino largiente. 
<is iiiis itaque atque aliis beatus abba Aycha- 
drus deslilutus sotaliis ceu fulcro tunc sustentalio- 
nilnis ' ablato, omnino dedolendo pro tanlo ge- 
minali dampno gemebal , el ubique pallidus el 
lacrymosus ab omnibus sibi credulis videbatur , 

lamouam \iribus rurporeis pramiortuus. Sed do- 

lentium recreator omnipotens Deus, qui fiJeli- 
bus suis .1 piimordio seculi, more Job el Tobim, 
semper spem consolatoriam in angustia positis 
amministrare voluit , hunc etiam Servum suum 
non est passus longae; is perire periculis. Veuiens 
1 statim in ipsa nocte ad eum a Dei pietate 
musus angelus Domini, indutus veste candida, 
salutavit eum dicens : Gaudium Libi sit, Serve 
Dei, et jocunda exullalio ; eccc enim in tempore 
lll:i ' angnsUaa misit me Dominus ad te suffl pie- 
l,llls perferre nuncium , ul resumendo constan- 
uam consolationis repares vires ; quoniam iu 
a c'"ic posiius bene certasti, et absque defectu cur- 



99 

lidem 



siim consummasti et illatis tcmptationibus 

servasti. 

69 Qua de re reposita est libi aDomino corona 
jUSticiffl , quam reddet tibi Dominus in illa die 
remunerationis, in qua non solum tus beatitudi- 
nis prfflmia , sed etiam omnibus remuneraturus 
erit suis fidelibus pro suorum actibus. Legimus 
enim, Sancte Dei, quia tribulatio corporalis, si 
in patientia est, coronabitur. Ideoque confortare 
nunc in eo, qui misit me ad le, el viriliter 
age, quoniam Dominus bos, quos e tuu giv£v 
el lua> cuslndia- commeudatos rerepit m ilorao 

sua, clementia sancta contulit ; et beati dli, qno- 
niim iu seculum seculi laudabunt illum. Bt sicut 
alio in loco * dicit : Beati, quos elegisti, Domine, 
habilabunt in atriis tuis. Deinde, Sancte Dei, 

certa ut miles bonus in agone tui certaminis, ei 

noii metuere; non esi enim Longe a te tempus 
vocationis tus. Quapropter viriliter age el ooli 
dillidere, Dominus lecum sit, et cum omnibus libi 
creditis Dei Blecte. 

70 Finita aulem illa angelica allocutione, mox 
Paterfamilias post. matutinate officium suis valedi 

cens fralribns et clementer resalutalis, ulriimqui 

eis retulit, et obitum beati palris Filiberti '/, et 
allocutionem angelicam , prscepitque iis sicui 
solito, ut in bono animo manerent, et semper 
auxilium a Domino peterenl , ut in sancla reli- 
gione ac bono opere manentes, coram Deo acce- 
pte, et coram seculo iiTeprehensibiliter viverenl , 
semper Dominum exorantes , ut eorum saltem 
reliquiffl salvffl fierent. Bt quia in terra uihil iu 
siue causa, idipsum exhortatus esl , nl abscessum 

Patris eomm levilis ferreut , et suas sanelas e\e- 

quias digne celebrando perflcerenl , quatinus ille 
Servus Dei pro eis apud pium Dominmn iuter- 
cederet, srumpnis corporeis liberalus, qui mul- 
tolies ab hoste eos tutaveral maligno, corpore 
plenus. 

71 liiis denique oraissis monitionibus , Iratrei 
ut eis prsceptum a saucto Patre fuerat, pro beato 

Filibortn , ut dignum erat , urationes assidnas 

fundentes * Domino , et per multas lacrymas 
ejus absentiam diutissime lleverunl ; semper de suis 
sanctis memoriis invicem sermocinantes el suas 
multimodas benignilatum gratias recolentes. Post- 
h;er beatus Aychadrus vixil triennio in san- 
ctis operibus, cursum dignum peragens in multa 
abstinenlia, et in sancta caritate fratribus tnini 
strans e, el ordinatis cunctis, quffl illis erant post 
dicessum illius utilia, faria confessione el suscepto 
sancto Viatico, valedixil omnibus cura sancto dato 
oseulo; et tunc commendans eos Domino, intei 
verba oralionis septimo decimo Kal. Octobris / 
migravit ad Dominum, percepturus ab eo gloriam 
sempiternam, qui cum Patre el Spiritu sancto 
vivit in secula seculorum. Amen. 

ANNOTATA. 

a Uabillonius : Audieral enim inter celera prav 
ceptorem suum bealissimum Filibertum jam ad 
superosessetranslatum.decujusabscessu sanctissimo 
nimiu dolore cordis adstrictus, videbanlur immorari 

idi etc. 

ii Auriga proprie dicitur, gui currum rigit; 
Ovidius tamen to nomine etiam appeltavii nam 
gubernatorem lib, l Trutium, Eleg, 8 : 

Sic nun qiio vnluii, sed quo rapil impetus ands, 

Aurigam video vcla dedisse rati, 
c Uabillonius legit Propbeta, sed nostra lertw 
retinenda est, proreto enim prorm gubernator est : 



A. AKONTMO. 



Mosque cah 
dnnatos Intel- 
Kffrt, et finem 
Hiutn non 

niiittuiii abrs- 

■■ pradictt. 



" Mabit. (tddi- 
tur Borlptari 



Ld ni >rtrm -tf 
prtepanu. 



quam post 
ti fonniuni /< ■ 
ttcfJ ' ■ 

tade- 

iiini 



IOO 



VITA S. AICHARDI SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



A. ANONtmo. voluit itaque indicare auctor, Aichardo curm 
[uisse anteriorem naris partem seu proram, Fili- 
berto postcriorcm seu pnppim, ut ctavum regeret : 
tfuomodo eliam loquitur Plautus in Iludente : Si 
tu prorela isii navi es, cgo gubernator ero. 

.1 Juxta hunc biographum S. Aichardus jam 
novcrat morte.m S. Filiberti anlequam adrrnirct 
angelus ; atjuxta brevioris Vitm auctoremet Ful- 
bertum ex ipso angclo illam didicit. 

e Plura hic omissa sitnt, rel udjccta apogra- 
phU Mahillonii, ubi post vocem ministrans sic pcr- 
gitur : Erat namque io suis sanclis raoribus diu 
noctuque Deo seniens omnipotcnti et semper 
ultimam horam vocalionis suas exspeclans, el juxta 
morcm prislinum sui incolatus sancte vivens ; 
ac quanio proximiorem se sui sancti ojritus sen- 
serat revclante angelo , tanto districlius se arta- 
bat juste vivendo. Erat cnim annorum tunc sexa- 
genarius , omni sanctitate plcnus et pernox in 
suis sanctis orationibus , mundtim fugiens ainlc 
vivendo, et semper Deo appropians bene per- 
severando. Fuil ilaque pes claudo et oculus ceeco, 
auxilium omnibus faciens , et cunclis pro Deo 
It alimenta ministrans. Non enim poterat SUOS 
oculos corporeos claudere alicui indigenti , nec 
algentem sine indumento dimiitere. Os enim illius 
sanclum patcbat* omnihus miseris in conforla- 
tione, cl manus illius famelicis saturitatem mi- 
nistrans. Si quempiam cerneret sitirc , trihuehat 
poculum , et omnibus incommode ( ut ita dicam ) 
vivenlibus juxla capacitalem sui mos rral illi com- 
imnla ministrare. Et quia beati viri laus in fme 
canilur , istius beatitudo , dum in hac volupluo- 
sitate duravii , debiiibus , csscis , claudis , nec 
non etiam el obsessis a da-mone , atqUG febre cor- 
reptis , omnibus ad se accedentibus profuit. Et 
quia cursus illius jam ad sanctum Onem pervene- 
rat , ccepil bcatus Ilomo vires corporeas in im- 
becillitalem mulare, et fehre validissima corripi : 
quod senliens Sanctus Dei ruilillico in sancta prece, 
gralias agens Deo , qui ju\la condiclum an- 
geli Servum suum dignatus fuerat ad suam mise- 
ricordiam invilare. Sicque convocalis ad seomnihus 
fialrihus perseptem dies non cessavit illis verhum 
Dei annunliare, ac ordinalis etc, ut in nostro 
apographo. 

f Mabiltonius et quicumque rrrentiores Vitam 
'■ ab ipso editam eontuluemnt, felicem S. Aichardi 
transitum innectunt anno Christi 687, quia ini- 
tio luijttsvunirrt suprrstes fuisse tradititrpertrien- 
nium S, Fitiberto sub annuin 684 probabilius 
dejuncto. Alii , ad quorum notitiam nondum 
devenerat Vita ista, diversimode quidem de anno 
emortuali censuerunt , hmserunt tamen pene 
omnes intra annos 6S0 et 69$, prout nota- 
vimus in Commentario prmrrio num. 2i. Sed 
omnes hos corrigendos existtmavit Cointius in 
innalibus Francorum, mortemqueSanctidifferen- 
dam usque ad annum 748 aut 720. Andi ejus 
argumentum tom. i ad ttlltmo loco nominatum 
annum : Hugo Drogonis lilius, cum laicus adhuc 
esset anno primo i;lutarii quarli regis , id cst , 
anno Christi septingentesimo duoUevigesimo, muni- 
flcum se prffibuit erga monasterium Fonlanellense, 
postea monachum apud Gemmeticum induit, Ai- 
cliardo illius loci tunc ahhale ; vixit igitur Aichar- 
dus ad annum osque Chrisli septingentesinium duo- 
Uevigesimum , imo post illuni annum aliquamdiu 
vitam produxit , et supradictum Hugoncm mo- 
nasticen amplexum erudivit. Hactenut ille citans 
m margine Vitam S. Aichardi a Fulberto conscri- 
ptam apudSurium ad r> Septembris et chroni- 



cum Fontanellense cap. 8. Et sane in hoc Chronico n 
tgpis vulgato per Acherium tom. 3. Spicile- 
gtt, dicitur Hugo postea archiepiscopus Hotoma- 
gensls et a nobis aliquoties laudatus in Commen- 
tario, dom ailhuc laicus foret, largilus esse Benigno 
Fontancltensi abbali Viervlacum villam . . . ;i |, 
anno Dominicffl Incarnationis septingenlesimo 
decimo tertio, [ndictione duodecima, qui fuerat 
annus Dagoberli junioris regis II[ ; etpaulo post, 
Wilflanam villam... Wandoni abbati anno primo 
Clotbarii regis, qui coincidit cum anno Chri- 
sti 718, sed tum laicus non erat Httgo, ut /,-_ 
quet ex diplomate alterius donalionis, factm mo~ 
nasterio S. Amulphi Metensi, anno quinto regni 
domini Dagoberti rcgis ultimi, id est, Christi 7!.], 
l>l quo idem Hugo se sacerdotem scribit ei Ue~ 
tcnsem priiiiicrrium. Dictum diptoma tom. /, 
Aprilis ad diem 0, prmfiximus ejusdem vitm com- 
pendio. Imoputat Henscheniusin annotatis aditlem 
compendinm, Hugonem jam tum fuisse sacrrdo- 
trnt, quando primam donationem fecit anno 7l:i t 
sumique nomen laici pro necdum episcopo aut 
abbate. Certe apud Meurissium tn Historia rpiseopo- 
nun Unrn.sittm ad ActaS. Arnnlplii r.rslal dlploma, g 
de cujtts tamen (idc non disputO, in quo legiiur 
Hugo sacerdos fuisse rrgnante Childcbcrto tertio, 
id est, ante annum 7ii. Hinc patet t/uam parum 
firma sit argumenti a Cointio allati pars prior ; 
sed demits /trmisstmtim esse ; quibus documcntis 
probabit alteram, Hugonem scilicet postea mona- 
chttm tnditisse Aichardo ahbale ? Xthil huic affine 
legimusinChronico Fontanellensi ; nihit inVitaS. 
Hugonis, licet erroribus ac anachronistnis pte- 
nissima, auctore Balderico cpiscopo Dolensi eon- 
scrtpta, cditaque et explosa ab Arturo in Neu- 
slna pia ; iiilnl tn uiroque anontjmo nostro et 
Fnlhrrto S. Aichardi biographis, nihit denique in 
ullo vctusto scriptore; ut proiitde nihil etiamevin- 
cat Cointii ratiocinium, ad diffcrendum Sancti 
obitum ultra annos ab aliis assignatos. 



VITA BUEYTOR 



Auctore ignoti nominis et aetatis. 



Ex Ms. Ultrajectino S. Salvatoris. 



Oanctus Aycardus natus de civilate Pictaviensi 
in Aquilania , palre Anschario milite , cl matre 
Ermena nobilibus. Mater fuit larga pauperi- 
bus, et, cum esset gravida, vovit Puerum Dco 
serviturum a, quod eliam Puer adullus oplavit, 
licet paler ejus veteranus sub rege Clotario b eum 
pro se militare disponeret. Posthxc Puer instru- 
ctus lileris intravit monasterium Ansyon. Angc- 
lus autem Domini misit caecos et claudos ad eum, 
et &anabantur, et licet ipsc petiit, ut nemini di- 
cerent, tamen daemones de obsessis pcr eum ejecfi 
clamabaut. Audivit in soliludine vocem de ca-lo : 
Ibunt de virtule in virtutem. Et ipse rcspomlil ■ 
Videbitur Deus deorum in Syon. Iloc secrete 
retinuil etcorpus amplius castigavit c. 

2 Cum autem sanclus Philihertus ahhas argue- 
ret Ehroinum, quia apostata erat de Luxovin. el 
proinde persecutioncm ab ipso pateretur sanctus 

Phi- 



OrtiH ' ; ■■■■"■ 

I 

I 



5. fttf"" 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



101 



tomow 
Aioa*. 



De grege MW 
loliri (us 

t 



nofftt anje- 
lum euni d(c- 
"ione Oltor- 
famem nudif 

h 



Quii) 



AltWid par- 

>'• tuomm 

"•onacAoruF,, 
Pfamojctt, 



rhilibertus, procuravil .i saiu-io Audoeno d epi- 
gcopo Roloniagensi Aycardum in loco suo coq- 
rtiiui e. Com igitnr frattea laborarent in agro 
seminando in futurum, contigit, ut lapis quidam 
magnUE inde removcrelur. Diabolus autem cum 
ascia ignita inciJii arborem magnam, Buh qua 
fratrea eranl ; sed sanclua Aycardus a longe fecit 
crucem, el damavit, ut fralrea ragerent. Et cum 
fraires causam qumrerent, dixit, quod diabolos 
uer arborem voluit eos occiderc , qui occiderat 
Adara; et ostendil cicatricem nigram ra arbore, 
onde foetor sulphureus exivit, et poma ejus ma- 
tura eranl quasi carbones nigri , et pressi manu 
q UaS i cinifi erant, el fmtebant : et fratres vole- 
bani arborem succidi , sed Sanclus eam dimisit, 
ui (ratres semper caute insidias timerent. 

3 Quadam autem vice diabolus capillos Ay- 
cardi rasos tardius Sabbalho collegit properando. 
Hic ssspe noctibus cum cruce et aqua benedicta 
diabolum ragabat, et semel vidit, quod diabo- 
Ins non potuit«intrare dormitorium, quia bene- 
dictum rait et aspersum. Diabolus voluit Lampa- 
dem iVangere prqjiciendo lapidem , sed sanclns 
H Aycardus fugavit eum oruce, qui exiens per fe- 
nestram non aspcrsam frcgit vilium cum foetore. 
Fratribus autem de hoc qua-rentiltus in die se- 
quenti dixit caufiam SanCtUS : docuit fralres , ul 
Tjgilarenl contra diabolum, qui sicut leo circuit, 
addens : Bealus homo, qui semper est pavidus, 
ut finis sit bonus, ne in portu periclilelur, vel 
m porta, rediens de prselio, occidalur; ne aedi- 
ficium consummatum cadat superius vel inferius; 
ne semen in messe pereat vel vindemia. 

i Factum est autem eum oraret, quadain vi- 
ce chirolhecea ejus pendebant in aere sicul legi- 
tur / sancti Philiberti prsedecessoris sui erant in 
monasterio illo nongenti monachi, ct servientes 
ei mille quingenti; unde sanctus Ayeardus senex 
ei debilis, dubilans quid agerel, non audebat 
resignare officio, ut quidam consulebat, uec mi- 
nuere numerum reprssentantem novem clioros 
angelorum. Unde perscveravit viclor annorum 
pastor gregis sollicilus g, ut Deus ipsum adhuc 
in vita conservaret, vel ut oves ante se lolleret, 
ne postea deviarent a Deo. 

5 Nocte cum fralres essent in dormilorio et 
non possct dormire prae sollicitudine, psallens vi- 
dit austrum h angelum candidum cum virga, et 
salhan ex adverso scinlillanlibus oculis horribi- 
lem : et di\it angelus ad sathan : Quid qusris? 
Hic nihil est tuum. Respondit : Nonne ViciniUS 
primos parentes, et sic JudffiOS vicimus, qui crant 
lxx annis in Babylone, et eis persuasiraus, quod 
Chrislum occiderent? Angelus dixit; Quod * tu 
audeas Christum nominarc , cujus mors est vita 
fidelium el mors tua et tornicntiim? Primi pa- 
renies victi erant per inobedienliam ; sed hic esl 
obedientie , hnmililas, caritas, ergo snnt cives 
Jerusalera, et non ducentur iu Babylonem, sicut 
Judsai Legis transgressores. Sathan dixil : Ergo 
vacuus reccdain? Angelus respondit : Habebis 
hic ofTicium purgandi eos ad eorum salutem el 
luam confusionem per aspectum horribilis vultus 
tui. Salhan ail : Magis volo fugere, qnam eis 
prodesse sino lucro meo. HffiC omnia audivit 

Sanctus. 

6 Angelus autem dixit sancto Ayeardo : Ne 
limeas ex pra*missis, scd conforlare, quia oratio 
tua est cxaudita, ct fralres lui asseribenlur ad 
sequendum Agnum. Et ergo cras mane dic eis, at 
pnrgent conscienliam per confessionem, et breve 
tempus redimant per arlam pcenitentiam, et per 



Chrisli Corporis communionem pra>parent- se ad E\ Ms. 
ccenam Agni, dimidia pars Iratrum aunc conscri- 
pta est , quam virga tangam. Tunc sanctus ay- 
cardus ait : o utinam pergam ego Pater cum 
liliis senex, el debilis cum junioribus I Angelus 
respondit : Oporiet te adhuc modicum laborare 
in vinea Domini, et tunc ingredieris in abundan- 
tia sepnlchrum , sicut infertur acervus tritici in 
tempore suo, et occurrent tibi , qui prfficesse- 
rnnt fratres, cum psahnis suscipientes te ; uec prae- 
mia tua minuentur, sed certa snnt ei augebun- 
tur. Tunc vidit Sanctus angelum langenlem fralrcs 
moriLuros cum virga; et notavit eos ; et cum 
viderel angelum velle recedere, ait : Quis custodiet 
nos ati hoc hoste terribili ' Respondit : Niliil 
timeatis , quia non potest nocere Christianis ; 
sed per terrorera visus purgabil morienles. Tunc 
diabolus hffic sciens eliam recessit. 

7 Recedente angelo, mane congregatis fratri- 
bus, quassivit Sanctus, quid i i»>.i vidissenl in no- 
cte. Quidam dixerunt, se vocatos ei euntes ad 
Pascha in templo preliosissimo ; ei ln erant rao- 
riluri. Alii dicebant , se vocatos ad eamam Agni 
non siaiim , sed cnm postea vocarentur , id 
e>t , post prohaienem raajorem. Tunc sanctus 
Aycardus aperle dixit , qui essenl moriiuri ad tl 
gnum angeli, Tunc hi procidentes ad terrara , 
pectora perculientes pugnis, nil proprielatis abscon- 
debant, el sic tribus diebus Qebanl moriluri, die 

quarto jeiuiianles ; el reinaneiilrs eiiaiu llebanl , 

quia relinquebantnr : luit tamen luctus leetiflcans 
propter spem gloriaj. 

8 Quarto igitur die post Missam absoluli 
omnes communicaliant, el osculantPS se in pace, 
ibant cum Paire ad domum capiluli : el prspo- 
suit singulis custodes psalleutes. Et resplendebanl 
facies morientinm, quasi resurgenLium. Quidam 
moriebantur ad tertiam, quitlam atl sexlam, alii 
ad nonam et reliqui circa Completorium , qui 
omnes eranl ChrislO incorporati. Et pcr octo 
dies fiebant exequia; eoruin solenniter. Quidam 
cliam IValres multuni dolehaut , quod nuii eranl 

ctiam vocati ad gtoriam, vel qnia multum Benes 
erant, vel quia a juventute Deo militaverant, vel 
ijnia plura cerlamina viceranl carnem macerando. 

9 Sed BanCtUS Aycardus cousolahalur ms Iiiii- 

ganimiler exspectare , et tempore acceptabili Deo 
Iffitanter servire, et gratiam ejus non abjicere, 
uec ejns volnnlati contraire, nec minus nec plns 
velle vivere , quam Deo placet; quia Deus, qui 
dedil spiritum , revocabit , quando vult : sicut 
dixil Moysi : Ascende in montem Abarim, sicul 
Aaron in monte Hor etc. i. Et diccbat Aycardus ; 
Fratres praecesserunt parare locum et mansiones, 
ut orent pro vobis, et recipiunl in sterna taber- 
nacula : nam et latro in cruce, licel larde venit, 
in viuea recepit denarium cum primis Palri- 
bus : ideo et V08 patienles estOte usqm- ttd ttdven- 
tum Domini , quia nescitis diem neqiie horam ; 
et satagite puri et parati mveniri vigiiantes cum 
reste ouptiali, lampadibus prssparalis. 

10 Poslhffic Sanclus deflevit >eipsum dicens : 
Cur veni ad hanc magnam coram regendam, el 

non reliqui fortiori ? Cur oravi pro allevii te 

per mortem fralrum, nisi ut posl moriem meam 
deviarent ? Et nunc possum consolari , quia 
sunt salvali. Angelus auiem dixil ei : Cur Qes '' 
Nonne debes esse paratus sicul Ahraham ofltoiTe 
filiura ? An vis cum Pharaone retinere fllios Israel 
,n figyptO, et milites Christi , ne Coronentur? 
ConsoFare, quia ex paterna caritete orasti pro 
eurum salulc, qui sunt salvali : eliam plaCUtfBel 

simi- 



guffl eif, r\te 
ci mparatii. 



nbtingtt die 

nunrtd 



Super$tites 
. onsolatw 
SnncluS 
V 



et iiisr dolens 
recreatur ab 
angelo, ac mn- 
neiur de futu- 
TO obitu. 






102 



VITA S. AICHARDl SEU AICHADRI ABB. GEMET. 



K\ HS. 



Aichardus, 
sedulo itistru- 
<tis monw hr 
moritur 



similiter , si pro omnihus aliis orasscs ; et minc 
alleviatus potes alios regere , et brevi instabil 
tcmpus remunerationis tu». in cujos signum bo- 
die andies nunciam de morte Philiberti praede- 
is tui, qui transivit ad gaudia ©»li. 
II Tonc sanclns Aycardus Deo gratias egii , 
et gregem remanentem Deo comraandavit , aspi- 
raus nd praMvdcjites, Inslriixil etiam Iratrrs, quod 
essenl dilectione onili, el quod resisterenl diabolo 
cum Scripluris Banclifl et essent prndentes sicul 
serpentes. Contra superbiam eogitarent casum 
diaholi ; contra invidiam , quod invidia dinholi 
mors inlravit iu Orbem Ifirnrum ; contra irnm : 
in palientia reatra possidebitis aniraas vestras ; 
contra avariliam poenas divilis apnlonis ; et hoc 
etiam contra gulam, et qnod dixit Dorainus : Vi- 
gilate , ne graventor corda vestra crapnla et 
ebrietate ; conlra luxuriam, quod immundi regnum 
Dei iniu possidebunt ; contra maliloquia et mul- 
liloquia , quomodo peccatura non deerit ; con- 
tra desperationem : Nolo mortem peccatoris , 
sed ut convertatur ef vival : el in quacumque 
Imia iiif-rmuerit peccator , iniquitatum ejus uon 
it pecordabor amplius. Nemo coronabitur , nisi qui 
lejntimc ccriavcrii />. llis et aliis verbis conso- 
labatur fralres per vn dies. Septimo igitur die in- 
vasit riuii rebris fortis, qui veniam petiit a fra- 
tribus, el de carilale iterum eos monens collegil 
pedes super slratum ciiicinum , ct elevalis oculis 
expiravit xv die Septembris. 

ANNOTATA. 

a Voti hujus non meminit pHor anonymm, 
Fulbertus ejus causam fuisse scribit periculum 
matris parturientis, 

h Juxta chronotaxim Mabillonii et aliorum , 
quos sequimur, natalem Sancti afftgentium anno 
624, inteUigimut hic Clotarium secund/um, vita 



functum anno 628. 

c Multa Sancti gestia hic subdunt prior ano- 
nymus et Fulbertus, quos rtde. 

(I $. Audomt fft Dadonis Acta elueidatasufU 
incnsr Augusto <td diem 24. 

e \ i'h\ tjitiv siiprr his annotaiiums ad Vifa 
prioris cap. 3 lit. c. 

f Cum ista periodus destituta sit i n apographo 
nostro necessariis interpuMctiomibus, seu not\ 
snisinn n sensu disterminantibus, non ausim certo 
i/r/inirr, an xb aicut legitur p endeat aprmcedenU 
orationis parte, an pertineat ad subsequentem. 
Videtur quidem naturalius, ut prior sensus ab- 
solvatur per voces in aere; rt dein dicantur in 
monasterio fuisse tot monachi ac seroientes, sical 
legitnr (supplendo in Vita) sancti Philiberti etc, 
Sed, ut o/ias niiiiiui , iii Vita memorata numerus 
monachorum etsermentium non exprimitur; prm* 
terea narratur wi Vita eadem etiam prodigium 
alini/ ilr chirothecis S. Filiberti, nr dubitari sat- 
tem queat, an auctor noster no/nrrit significare 
quod s. Aichnrdi chirothecm prodigiosm fuerint, 
sicut chirothecm S. Filiberti. 

g Deest vox orare oel ejusmodi significationis 
alia. 

h Lrge ad nustrum, id rst t ad partem Mrridin- 
nam. 

i Doctrinam confirmat Sanctus Ulorum exem- 
p/o, ifiu sc coluntati divinm humiliter subjece- 
i-iint, quando eis prohibitus fuit ingressus terrm 
promissionis adeo desideratm, rt intimata mors, 

Ahanni niniihiini smrs est in Ara/nn, m quQ/TUm 

nnii mortuus est Hoyses : llor mons item ira- 
bim, ittii vivere desiit iaro-n. VeMoyse actumest 
iu Opere nosVro die 4 Septembris, <le Aarone die 
i Ju/ii. 

k Putem, /mir textui aliqua ab auctore prm- 
missa fuisse, eumque allegari contra acediamaut 

niiniuni fiilnriam 



[], S 



D< " Lll. 

in Romano 

Martjji 

recd 

■'■ ■ . , 



DE SS. EMILA DIACONO 
& HIEREMIA MM, 



GORDUB.E IN HISPANIA 

SVLLOGE HISTORICA. 
De cultu . et martyrio per S. Eulogium scripto 



E 



x 8ano(is martyribus . qui Christi 
fidem adversus Mahumeticam im- 
pietatem medio seculo ix Cordubm , 
'" Vrabica seu Saracenorum perse- 
cutione . glorioso sanguine tutati swnt . 
narios variisdiebus in Opere nostrojam dedimus. 
Ex eorumdem mmero <!«<> prmclan vthleim . 
stirpe nobiles, mtate juvenes, sed fide robusti in 
Hartyrologiis tum ad hunc , quo passi sunt , 
'■'"■"' . tum ad alios dies annuntiantwr. De hisce 
RomatUHn Baronii hoc ipso >lic sic habet : 
Cordubffl sanciorum martyrum EmilaB diaconi , 
et HieremisB , qui in persecutione Arabica 
posl longam carceria macerationem , cervicibus 
pro Chri8to abscissis, taartyrium compleverunt. 



Baronio prmiverat Galesinius, qui hoc pariter dit 
de iisdem ita memorat : Cordubffi in Hispaniaj 
beatorum martyrum Emilae el Hieremia?. Bi 
cives Cordubenses, nobili rarailia nah, ab ineunr 
te SBtate in basilica S. Cypriani in litteris versa 
ii , sermonis Arabici periti, aon Arabum carni- 
lirili:i deterrili , prs studio ChristianaB religioni 

in eorum supers aem invecti, comprehenduu- 

lul - l l"' posl carceris squallore pene confecti, 
demum libentj animo pro Gde cervices praibue- 
runi. Vnde hmc hausta sint, infra tndebimus; 
recentiores vero martyrologos sciens prmtereo: 

id unnn, lultlms, g U od rudrm ,!„> in MartyfO 

iogio Bispano Tamayi annuntientur. 



■2 M 



DiE DECIMA QUINTA SEPTBMBRIS 



io3 



A 

,,,( IK'" ' 7 '" 
i,i_.ir''i"" 



> \t vero Usuardus eosdem ad diem x\n hvr 
tomww»* retulit, Bmita .» Bniiliunn mutato. 
'/,... Corduba, »n?tttf. sancti BmiUani diaconi 
. t ffieremiffi deoollatorum. Ad hme Soltenus no- 
!L Kfttfftttfi oAitrwml : Postremi duo ttarty- 
res Cordubenses ab co primurn, imo ab eo solo 
Bonsignali sunt, ex Arabica. persecntionia messe 
in Bispania collecta, qnam in Galliam retulit, ut 
iam raperins ssepe dictum est. Priorifl nomen ab 
XJsuardo mutatum vix dubito, formalumqne Emi- 
||IIlum ex Emiila, qui eum Hieremia ab Eulogio 
refertur Ub. 2 Memor. cap. 12. Cur in Romano 
moderno locum non habeant, sed eorum loco 
ru|||[|lli;l M Memor. lib. 3, cap. 10 substituatur, 
non a |j ;lin causam viileo, quam quod ejus refor- 
matores Galesinium seculi sint, negleclis Belino, 
Maurolyco, Felicio ei aliis, 



oationibus ad idem VarCyrohgiwn Usuardi, a<l li 

diem xxvn Augusti, Vsuardum errasse agnoscit, ,: - s - 
dum S Georgii ei sociorum m eadem perseeutio- 
ne martyrium ad ewn ditm rctuitt , quos die 
xxvn Julii passos esse, idem S. Eulogius testa- 
tur. 

B ittamen non Koc Septembris die eorumdtm >>< iiad 
Martyrum memoriam in Cordubensi Breviario '»""'"" «I 
olim celebratam fuisse, discimusex imbrosiiMo- JJ 
rales Scholiis wi prmdictumS. EulogiiOpus : ad Coj 
libn enim secundi, cap. /-' ista Eulogii de die iiu 
martyrii eorum verba : xvn Kalendas Octobris, 
sic excipii : Dies esl Septembris quintus deciraus, 
qui aperle io veteri exemplari notalur. Dsuar- 
dus , Breviarium Cordubense , Ado [auctus) et 
Equilinus paucis diebus variant. Tamayus, qui eos, 



circa quod 

aliq >bter- 

tanlur, 



i: 



.11,1111 !■!_•« "I 

satis constai. At enim bmos nostros vere usuar- 
dioos esse aeque ac ceteros, codices nostri evi- 
denter demonstrant. Hmc ipse, circa gum non- 
„„//.. obsertanda sunt. 

g i„ primis recte ait, duos hosce Pugiles ab 
Usuardo Vartyrologio primum insertos fuisse; 
,,„,„ ,hnn Petrus de Natalibus Ub. 8, cap. 88 et 
Surius, "/ efus editor Adonem laudant, de 
idonis tuctariis mtelligendisunt, cum eorumdem 
Uariyrum memoria in ipsius Martyrologii edir 
lionibus n Mosandro et Rosweydo curatis, >nt- 
n i m oecurrat. Occasionem quoque, qua im illo- 
rill u Martyrum nolitiam devenerHt l suardus, 
bme vnsinuat Sollerius, ipsius scilicei iter ii>- 
spanicum, quod una cum Odilardo suscepit, ut S. 
Vincentii levitm ac martyris corpus Valentia m 



quibus usos eos fuisse utdixi, addiem x\ refert, notat eosdem in lau 



E 



dato Bremario ad kvii memorari : Martinus ><-- 
ro >lr /»'"" <" Kalendario Sanctorum, quod Operi 
suo dt Martyribus Cordubensibus prmmittit, eo- 
rumdem festnm die kviu Stpttmbris ctltbrari 
afRrmat, quamquam simui moneat, eos die \\ 
Septembris passos ssse. Forsitan is trrorin <">- 
liquiora Breviaria primum irrepsit, dum S i" 
logii Opus adhuc delitescertt, quod posl medium 
seculi i<> rtptrtum tsse colligimus tx laudati 
lm6rosi. Uorales Prmfatione ad idt i Opxis, an- 
„,. i:>7-j signata. ' t/rvm auttm Cordubenses in 
tariis Breviarii sui mulationibus festivitatis quo 

q Ue diem < , s. Eulogio correxerint, uti Emil i 

ui Emilffi nomen recte Bmcnrfarun. . nondum 
exploratum habeo. 

I ntiilevxtm ac martyns corpus rm.ii. m 6 Dubitari vix petest, quin sancti Martyres n 

GaUiam transferendum obtineret; quo voto sno nostri antiqwmapud concives suos cultumotm r 
frustratus corpora SS. Georgii et Aurelii, qui mermt : nam et S. Eutogius eorum mqut m , 

i» eademArabica persecutione f in qua duo no- ceterorum in ea persecutxone pugtlum txru ar * , 

s,n Pugiles, eodemrjue anno et loco paw fuere t tyrium, dig /-' martyrum hononbus coro- ftanm. 

nam libro l eJ 2 Opens im multum celebravxt, 
SS. Georgii ei iurelii corpora, quos eadem 



pfrprroin an- 
mntiantur .■ 



Corduba franstulit anno 858, quemadmodum m 
ejusdtm translationis htstoria apnd nos tom. vi 
jnlii, pag. 459 et sequentibus edita, Mere li- 
cet. De mutato Emilae in Emilianum nomtne simir 
Uter assentior Sollerio, Emila enim a S. Eulogio, 
de quo mox, appellatur, atque ita etiam in Ure- 
vwrio Cordubensi reeentiori correctum fuit, cum 
m antiquiori Emilianus legeretur, teste Martino 
dr noa in Martyribus Cordubensibus ad diem hanc 
w Septembris. 

4 Quod ad diem martyrii attinct, eum per- 
peram Usuardus, quique eum secuti sunt, recte 
vcro Galesinius ac Baronius annotarunt. Eodem 
enim S. Eulogio teste, Martyres nosVri non xv, 
sed xvu Kalendas Octobris coronati fuere. Eadem 
de causa etiam S. Coluntba virgo et martyr ad 
ditm uii abiisdem relataest : nam et hanctum 
passatn fuisse, idem Sanctus testatur, quemutro- 
que hco Galesinius et Baronius mcrito lauda- 
nmt, seculique mnt; «./ '/«<»'/ videtur non ad- 
vertisst Sollerius, dum ista superius scriberet. 
Vsuardo autem S. Eulogium prmjerre ntmo dubi- 
tabit, <i<n adverterit, hunc Cordubensem presby- 
terum fuisse, Cordubmgue ineolam, dvm ea per- subjungo. 



jnTscriiho coronaverat, ab Vsuardo in Galliam 
delata esse supra diximus ex tomo vi Julii, ubi 
etiam miracula quibus eluxerunt, videri possunt. 
Quod ad Officium ecclesiasticum attinet, Harti- . 
m s de Hoa libro de intiquitate ei auctontate 
sanctorum Hartyrum Cordubensium ac deBrma 
rio cordubensi, cap 5 ex vetustis ejus ecclesim 
Bw iariis, qum vidti, tria recenset, quorumprtr 

mU m ab u«„is 143 (scripsit autem ipst o iMJ * 

alterum ab annis 77, teriium denique ab annts U 
excusumest; sedin his paucorum dumtaxat sa 
,.„„,,,„ quos ibid*m enumerat, Officia propna 
; CffCO an^;deceterisveroutriusqueordims(mflr 

turum scilicel sub liomanis ac sub barbaru co 
ronatomm) nihil prscipuum, nec de orambus 

omnia Breviaria, sed de aliis alia. Xnceri M 

aue est, ntr his ss. Emiia ac Bieremia 

me r Hqua fuerit ctlcbrata : mph». aum 

ibidem subdit, dubiolocun n r«/tn ? u«n(, q\ 

taltem deinde primum Officioex Coj ■!><>*• 

W ,;< propHo ibidt >« f*** *°* "'^ 



stcutio smvirei ; illum oero Gallum, qui sexto 
cirdter post eorum martyrium anno Cordubam 
advenit, neque diu moratus est. Adde, quod 
i»I<ii/ius, non minus, f/uat/i Isiiunlus, in eo 
Open sibi proposuerit Martyrum natales sive dies 
obitus annotare, cum t« Prmfatione libri 2, m 
quo de iis agil, sic scribat : Contigua liujtis 
secnndi operis brevitas martyrum tantummodo 
beaiorum gesta exponens, nomina, Eetatea, ortus, 
diesque allisionum ( id ett, martyrii I ftdeli pro- 
feret relatione. Hinc ipst Sollerius ><> Obser- 



i hdu-XIY, reperu» ... ■ 

inus trater Bernardoa de J. 



reperlis B. Kulo- 



7 Anno 
oii commentBriis , 

Jresneda, episcopus Cordul i e ><■««-< 

ramiUa, eornm tanlnmn martyrum Offic.a, 

Ltosqne dies wllnr.ulos «,nxil. qnorum in it - 

,,„n te min. legerentur. Non multo 

boTd F.Marlinus de Mendosa, ep«copus e^ 

, Cordnbensis « Orfine B. Domnuo pr^- 

,; 2, divo Bulogio supplenda curav.t au- 
,, , Apostolica edidil , q» «— 0-*" 



04 



DE SS. EMILA DIACONO ET HIEREMIA MM. 



Ai CTOBl 

c.s. 



deinde etiam 
proprt 
iitdem cele- 

brati sunt. 



I Itujtuin ' ii 
ritm (i S I "■ 
logio scri- 
ptum. 



bae cclebrantur. Sncccssit huic D. Antonius u> Pa- 
cos, supremi o!im scnatus regii prffises, ut benefi- 
cestia in pauperes, ita reUgione ia Divos maxime 
excellens, qui justis multoruni querimoniis addu- 
ctus , secundum excudi Kalendarinm imperavit, 
in quod cos omnes Christi marlyres relulit, 
quos vel ex divi Kulogii libris, vel ex probalis 
aliis bistoriis, Cordubas coronatos esse constabat. 
Nam CUr quSSO ex pluribus ejttsiiem rerlamiuis 
ct palmaa consortibns, ejusdem scriptoris testimo- 
nio commendalis, alii in Ecclesiai lucem revoca- 
rentur, aliis in obscuro reliclis? Sed in his nihil 
in eorum precibus proprium; sumebanlur aulem 
orania de ( ommuni. 

8 Verum , ul bamana sunt omnia , ne lioc 
quidem diuturnum fait : nam illud etiam secun- 
diini KaJendarium (incertum qua de cansa) pau- 
cis post annis excmptum. Grave hinc piorum ani- 
mis \ ulnus impressura ; eorum maxime , quos 
Divorum bonos el ejusdem caeli Boliqne commu- 
nio propius tangebat. bl cum inlellexisset domi- 
nus Fronciscus de Reynoso, qui superiori suc- 
cessit, vir vere ob multas prmclarasque virtutes 
dilectus Deo el hominibus , nijus memoria in 
benedictionem erit; ubi sedem iniit, nihil anti- 
ijnius habuit, quam ut animura ad res divinas 
adjiceret, et maxime ad islam, quae laudis san- 
ctorum raarlyrum ampliGcalione. coutinetnr. De- 
dii igiiur operam , ut eorura Officia, numero 
ci gestis martyrum locuplelata , a sancta Sede 
Apostolica probarenlur; probata edi jussit, edita 
recipi ac celebrari prascepit. Huc usgue laudatus 
<{e Hoa; unde itiilhtm, \tt dixi, de legitimo SS. 
Emilae ac Hieremiae cultu dubium relinguitur; 
cum ki certe in eorum numero sint . guorum 
Officitr propria tum prmcepta fuere; guippe gui 
et Romano Martyrologio inscripti sunt, et a S. 
Eulogio tamguam illustres martyres celebrantur. 
Hisce adde, ejusdem de Roa Kalendarium supra 
memoratum, in guo, ut oidimus . uterque San~ 
ctus noster ad diem xvni Septembris memoratur, 
quodgue eos Sanctos continere ipse ait, iisquedie- 
bus referrej quibus eos celebrat ecclesia Cordu- 
bensis. 

9 Sancti Eulogii Cordubensis presbyttrx ac 
martyris Vitam ab oculato teste ilvaro scri- 
ptant . iii Opere nostro editam illustratamgue 
habes ad diem xi Martii. In ea biograpkus cap, 
2 de Memoriali Sanctorum per ipsum conscripto 
diserte sic meminit : De quo (wno tproceribus 
dwinitus punito ) plenius in libro Memoriale San- 
ctorum lertio jara diclus bi atissiraus dispntavit. 
In quibus libris el passiones sigillatim matyrum 
claro fonte locutionis explicuit , el proseculione 
sufficienti . quiecumque acta sunl in martyribus 
Domini el dicla, secuturis generationibus propala- 
vit. Quantus autem, vel quam excellens fuerit 
scientia , luce clariora ejus pandunl Opuscula, 
qu;e sale Attico el prosatico lepore, imo divina 
inspiralione, composuit. De kisce consuli possunt 
taudata Vita el Vicolaus intonius tom, t ni- 
bliotkecm Bispanm vtteris, lib. c>. cap. 6; id unum 
hic observasst juverit, v Eulogium martyrum >>- 
ctoriis, guas refert, synchronum ac oculatum 
mpe testem fuisse , in eademque persecutione 
t'i urbt primo captum, deinde e carcert libera- 
tuiii. ar denigue sub Mahomete rege capite ple- 
'iii" juisse; itti ut in scriptore hoc, cettraguo- 
gue docto «c p Wt „,/ conciliandam dictis ejus 
fidem nikil quisquam merito desideret. 

10 Porrc dt sanctis nostris Emila et Hieremia 
t« laudata Memoriah tgii lib. 2, cap. 12, ubi 



eorum martyrium, utpastWi aliorum, brevi ehgio 
complexus tst, signans i-mm Hispanicam, quam 
preBmiserat, occcxc, qua Christi anno $5% respon- 
det. Dominabafur tum aulamgue Cordubm habe- 
bat Habdarrahgman , quem alii Abdtrramen 
scribunt, Saracenorum in Uispanio rex, 7 „,„, 
Ambrosius Horales in SckoUis/ ejus nominis /// 
numerat. ftc suscitata ab ipso vel vehemtnter 
aucta in Christianos persecutione idtm Eulogius 
libro citato, cap. t hetc scribit : Regnante m per- 
petnum Domino nostroJesu Christo, anno Encarna 
tionis ejus dcccl, Era dccclxxxviii ; consulatiis 
\id est, regni ) autem Habdarrahgman xxix; cu . 
jus temporibus rebus ct dignitate gens Arabumin 
ilispaniis aucta, lotam pcne Uiberiaro diro pri- 
vilegio ( itl rst tyrannide) occupavit. Cordubam 
vero, quee olim Patritia dicebalur, nunc sessione 
sua urbem regiam appellatam , summo apice 
extuUt, honoribus sublimavit, gloria dilavit, di- 
\iiiis cumulavit , cunctanimqUe deliciarnra raundi 
affluentia, ullra qnam credi vel dici fas est, 
veheroentius ampliavit ; ita ut in omni pompa sa> 
culari praMlecessores generis sui reges excederet, 
superaret et vinceret. Duiuque sub ejus gravissi- 
mo jugo Ecclesia Orthodoxorum gemens, usque 
ad interiium vapnlaret, venerabilis memorise ivr- 
fedUS presbyter etc.; pcrgit tteinde S. Perfecti 
marti/rt""! nitirnire. y 

M Quamt/mim autem tyrannus ille Christianos 
omnes txstinctos non oellet, sed et Christiana r& 
tigionU exercitium utcumgue eis permitttret, ue 
regionem incolis, agricolisgue destitueret; guo 
loco tamen ki tum habiti fuerint, ex tjusdem Me- 
morialis libro i accipe. Nullam, inquit detractoret 
martyrum redarguens . opinantes esse molestiam 
dirupliones basilicarum , opprobria sacerdotum, 
et quod lunariler solviraus cum gravi moerore 
irilminin ; adeo ul expedibilius nobis sii com- 
pendium mortis, quam egentissimaa vilaa laborio- 
sum discrimen . . Et quis inter cunclos perse- 
quutores fidelium cruenlius, quam hic infandus, 
Ecclesiam insequntus est! Quis tanta in eversio- 
ii. ;ii Calholicorum , quanta idem exaggeravil in 
(austus ? Quia , ul iln dixerim , nemo uostrum 
inter cos securus ingreditur, nemo quietus per- 
mcat , ncmo septum eorum , nisi dehonestatus, 
pertransit. Etenim, cum nos cujuslibet rei r.nm- 
liaris necessitas ire in publicum coegerit, et in- 
stante domestica aecessilate , ex angulo tugurii 
nostri in forum prosilire contigerit; mox ul sli 
gmata in nobis Ordinis sacri advertunt, acclama- 
lione derfsionis ul amentes et fetuos impetunt, 
praeter illa puerorum quotidiana lndibria, quibus 
non saiis est inferre linguaa convitium . Lurpia 
exaggerare scurrililatum ; verum etiam tergo nos 
lapidibus insectari non desinunt. 

12 Quiil iliiid memorem, quod in contumeliani 

signi vciK-rabilis pn»IVniiiI ; i]iin<| riiin fm-lc com- 

petens tempus psallendi signum fidelibus dare com* 
pulerit, et imminens hora obsecrationis indicium 
populis facere cnnsncliim poposccril ; mox Ql ''' 
leclum superstitione mendaci vulgus clangorem u*n- 
nienlis metalli aure captaverit, in omnem ma- 
lediclionem el spurciliam Muyuani aihunviMV non 
differt . - . Saepe ab eis el incessanter calumniamur, 
causaque religionis eorum saevitiam ubiquc per- 
petimur ; adeo ut multi ex eis tactu indumento- 
ruin suorum nos indignos dijudicent, propinsqua 

sibimet accedere execrentur; magnara scilicel c 

quinationem existimantes, si in aliquo rctnni sufl 
rum admisceamur. Hacttnus S. Eulogius. Crtvit 
tamen deinde etiam barbororum$B?vitia,cumeChn 

stiar 



"■Hta 



s 'ir 



uea 



<le tiyii) jKf. 
secutwtif 



aHqvttt* 
[artliir. 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



io5 



\,. I( fnere 
monachi Be- 
nedktini : 



Cypriam it 
\psii Epi- 

grummn sup 

posititium. 



. c/,"a/iis alii/ui tm/netatrm eornm lihera voce casti- 
aare, eorumdemque pseudoprophetam Mahumr- 
tem et probrosa rjusdem dogmala aryuere el in- 
sectari c<rperunl. Tunc enim , qui Christianos 
fiactniiis utcum</ue tolerarerant, lehcmentiusexar- 
MTUftt *' de e.cscittdendis fiflciibits aliquando de- 
lihcrarunt. H(BC prfetnisissc jurrrit ttd factltvrcm 
eloqii, quod subdemus, intelligenHam. 

13 / Benediclinis noitnulli suut, qui utrum- 
oue ithletam nostrum vnter tui Ordinis Sanctos 
recensere nou dubitant; scilicet Yepesius tom. 4 

' Chronicorttiii (jeneralium Hencdirtinoruin, Cen- 
turia 4, a<f anmtm 852, Bucelinus m Mcnologio, 
Wiontus lib. S Ligni Vitm . Menardus in Mar- 
turotogio, et Dorgainus in Kalendario, omnes ad 
hitnc tiiem. tlisce consonat Joannes de Marieta, 
Ordinis S. Dominici , in lltstoria Ecclesiastica 
omnwm Sanctorum HispanieB, lih, 3, cap. /2. 
Verum multo rectius Mabilhnius seculi 4 Bene- 
dictini, parte 2. /"■','/• 584 oppositum censuit , 
nec tntcr Prmtermissos qnidem locutn eis conceden- 
dtttu puttirit. i'i rerle S. Eulogius, qui, dum de 
monachis martyribus agit, eam professionem non 
sotet omittcrc, nihil simile de Sanctis nostris me- 
morat , imo contrarittm indtcat , dttm ait : 
Emila. . . et Hieremias, qui ab infanlia sua apud ba- 
siliram S. Cvpriani lilteras cdocenles , unus ad 
ministerium diacooii consecralus, alter in habitu 
laicali degebat simpliciter. 

14 Ceteruiu <lr SS. Emila et Hiercmia agunt 
Baronitts iu Annalibtts Ecclesiasticis ad uiiuitm 
Christi Sj l 2, quopassosdiiimus : ) c/irsms, Marieta, 
et Roa jam supra laudati ; sed nilitl ex ipsis 
discimus prmter ea, qum habet S. Etdogius, ex 
cujtts Memorialt stta /iroiupsrrttnt. Jounncs Ta- 
mayusin Obserrationibus ad Martyroloyttim suum 
Hispanicum Epigramma quoddam Ms. Cgpriani 
archipresbyteri Cordubensis de SS. Emila , qui 
ihi Bmilias rocatur, ct Hieremia rcccnsct, in 
quo eorumilrm passio cekbratur. Dc Cypriano 
hoc, e/iis<jiir c/injrammatis ritlrri potest NicolauS 
Antonius tom. / Btbliothecm retrris llispauitv , 
lib. 6, cap. 7, ituin. 145 ct sequentibus; scd et 
epitjrnmiiiit istud, a Tamayo relatum, inter sup- 
positilios Cypriant fcrtus rrjrchun ibidcm re/trrtcs. 
Plura dc Sanctis nostris non rcperi ; itaque eorum- 



(lem elogium tX l<t«>in< S, Euloyit Mcmorialts Acctorb 
Sanctorum libro 2, cap. /2 subjungo. cs - 

15 Posl DOD lon^o iterum intervallo ( id est snnctorum 
post SS. Christophori cl Leoviyildi martyrium , ell >9™'" 
quod cap. xi die xx Augusti unni 852 contigisse 
narrarerat ) duo adolesreiitrs illustres, e\ civi- 
bus Cordubensibu.s nobili fainiha procreali , ad 
pahcstrain martyrii concurrerunt ; Emila scilicet 
et Bieremias, qui ab infantia saa apud basilicam 
S. Cypriani lilteras edocentes , unus ad ministe- 
riiim diacnuii niUM-rralns, alti-r m habilu Inicali 
degebat simpliciter. Et (juoniam uterque Arabico 
insigniter prffipollebat eloquio , ferunt tanta 
per eamdem linguam in eorum vatem ( Mahn- 
metem ) volubilitate egregium Emilam cxaggerasse 
opproliria , ul pra-cedenliuin niai tyrum convitia 
obliviscerenlur , cernentes horuin proseqiiutinues 
contra suum dogrnatislam acrius iuvalere. Et 
idcirco non jani solummodo de morlibus resisten- 
tinni siiii excogitare coeperunt, verum etiam to- 
tam extirpare Ecclesiam ' ruminarunt : quoniam 
nimio terrore tot hominum recurrentium ad mar- 
Uinim concussa genlililas, regni sui arbilrabatur 
excidium imminere ; cum tali eliam virlute praj- g 
cinctos parvulos pra-viilcret. 

<6 Quos |>er carcerem maceratos, postremum et passio ex 
gladio vindice peremerunt. Et cum totus ille dies S ' Eutogii 
clara essel sereffilate lustratus , subito eadem )femonalu 
hora , qua uecollali sunt, vehcmens tonitruorum 
fragor exurgens , mundo incntitur ; spargil ra- 
diata lampadum fulgura sether : superos avelli car- 
dines existimares. Armatur nube gramlimini a\is; 
fuscatur dies , lurbinibusque inlicitur acr : pios 
cecidissc Alblelas , elemenfa fatenlur. Ouorum 
corpora equuleis snspendentes , nltra amnem (Ba- 
ttnt sctlicct ) slatuunt xvii Kalendas Octobris , 
Era, qua supra. Siynaverat autem supra Alram 
dcccxc , id est annum Christi 852. De sacris 
eorum corportbus jnssu tyranni postmodum cotn- 
bustis, cineribusqur eoruiwlem fidrltum cura colk- 
ctis et in sacris locis depositis, uti ct de cjusdem 
tyranni neee divinitus tuflicla, consule Syltoycn 
de SS. Rogellio ct Servio-Deo, qui postridie passi 
fuere, et quorum martyrium ad sequentem diem 
dabimus ; consule. inquam, cam SyUoyen num 
4i et /5. 



DE S. LUTHARDO COMITE , GONF. 

IN CLIVIA, DUCATU INFERIORIS GERMANI^ 



COMMENTARIUS PR^VILS, 



J P 



g 1. Sancti illustrc genus ; parentes ; memoria apud Scriptores , 
et liorum multiplex anachronismus. 



v 'r. u. 



G 



livia Gcrmanias inferioris prowncia est, 
olim comitatus , nunc ducatus litulo 
insignita . nomenque suum sortita a 
primaria sua et cognomine civitate, mi 
dtro montis condita. Protulit ea regio seculo 
! X ac Dominum agnovit S. Lulhardum , non- 
nullis Luitbardum, paucis, scd mendose, Lulgar- 
dum, comttem, de quo agendum venit hac die et 

Septembris Tomus V, 



dc quo Petrus a Streithagen, canonicus Uinsber- 
gensii <u ducatu Julim, sic canit in tctrastichis 
suis <ipu</ Wrrnherum Teschenmacher part. 2 
Annatium Ctivim pag. l'J?- 
i Qgariffl Stephanus , GaUis Ludovicus honori est, 

Sarmatia- fulges, o Casimirc , dectis. 
Clivio Lntbardi magna pietate saperbit, 
nueinque solo coluil , nunc colit ipsu polo. 

\1 De 



1 o< t 



DE S. LUTHARDO COMITE, CONF. 



jkotTOM De itlustrissima autem S. Luthardi stirpe manimis 

J - p - scriptomm, quos consulcre ticuit, COntensui tst, 

De Caroli Magni sanguine originem illum duxisse" 

asserunt passim omnes, et acceptum a Majo- 

rtbtis sius Clircusrm comitnlnm pOSt (luiturnum 

vegimen transnusisse in fitios ac nepotes. Sed 

quando iidem scriptores aimos et similia signa 

ckronologica exprimunt, ita conjundunt plcraque, 

ut vix, aut ne vix quidem aliquid repcrias, unde 

rerum ac tcmponun scriem elicias. 

■2 In Actis, quorum in/ra notitiam dabimus, 

convemiintn dicitur Lulhardus COmes inclytus , regali slirpe 

Scripmres. editus ; patcr Everardus nuncupatur, ma/er Berta, 

ixtw Um m ~ l rater Berengerus episcopus, sed absque ultc- 

riore stemmatis explicatione. Serramus in Museo 

imsi.ro librum antiquo stylo ct idiomate Belgico 

exaratum, typisque editum Trajecti ad Rkenum 

anno 4480, quem auctor et editor Joannes Vel- 

denaer Fasciculum lcmporum inscripsit, utpote in 

quem collegit vetusta ckronica t Vniversaleab im- 

tio mundi, ct particularia Gallim, Anglim, Brar 

bantim, Flandrim, Hollandiee, Geldrim, Clivimetc, 

svngulaque ad suam usque miatcm continuavit. Cti- 

.. vense Chronicum, quod ad propositum nostrum 

pertinebat, uno folio mutilum est, nimirum trc- 

centesimo i igesimo secundo, eo prmcise, ubi hniul 

iluhie auctor dislinctam ac ordinatam s. Luthardi 

Majorum seriem coltocaverut ; at qum fol. 324 

kabet, latine sic sonant : Lulhardus hujus nomi- 

nis primus , Everardi comilis filius , Cliviaa co- 

mes decimus praefuit annis xliii. Uxorem ha- 

hnit Berlam Arnulphi impenilnris liliam de slirpe 

Gallica. Nam Ludovicus Gallus , rex Germa- 

niic , avus erat imperatoris liujus Arnulphi ; 

Carolus tertius aulem imperalor ejusdem eral pa- 

truus. E\ ista conjuge procreavil Lulhardus bi- 

D03 lilios , quorum alter, dictus Balduinus, post 

Parentem oblinuit comHatum , aller Rycffridus 

nomine pater fuit Baldrici Clivensis Ultrajecten- 

Mum episcopi decimi quinti. Comes iste Luthar- 

tJus cum domina Berta conjuge sua inslituit duo 

collegia, alterum canonicorum Wisselaa in Clivensi 

comitatu , alterum canonissarum Novesii , anno 

Ijomiui dcccxxxviii ; Novesium autem id tem- 

poris ;nl I liwusium durem pcrlinrbat. Hmc il/e, 

in quibus tamrn hiirnt s/miif quwdam chronolo- 

gicm, nt patebit infra. 

C 3 Aliapenesnos est chronicorum Geldrim, Ju- 

■<■■■■ lni- et Clivim Ms. collectio latina, sed quo tem- 

porc etper quem facta sit, nullo charactere deno- 

tata : in hac ducum omnium et comitum ordine 

genealogico gesta pracipua describuntur usque ad 

iiiiiniin Christi IH7. r >, ad qucm colfcctor o/jus snutn 

claudit oerbis sequentibus : ll;ec ex chronicis Hol- 

landis. Porro, qum desiderari diximm in Velde- 

niirn nostro exemplari, spectantiaad S. Luthardi 

Majores, integra hic sunt, sed Veldenarii po- 

steriori periodo utcumque adversantia. De Sancti 

parente scribitur m kunc modum : Everhardus 

Baldevini ( covnitis septimi ) Qlius et Ludovici 

(octavi comitis I germanus, comes fuil Clivensis no- 

nus ac Teisterbtmdiffi. Prafuit annis novem, Lu- 

dovico Pio imperalore, vir Deo et Ecclesiffl de- 

volissimus , prudrns , liheraiis el rlemens , cui 

illuslrissima Berta, Ludovici Bavariae regis lilia , 

Magnique Caroli consanguinea , Luthardum 

enjxa successorem , et Berengarium Tullensem 

episcopum, viros certe omni saneiitate refulgcn- 

les. [pse cum uxore et filiis duo celebria religio- 

M|llm collegia tandavit et dotavit, unum viro- 

rum in Wisschel prope Calkar , aliud nohilium 



Tirginum in Noveaio , anno Domini dcccxxvi n 
sub Gunlhero Coloniensi episcopo. 

4 Post alia mtttta, ad rem prmsentem non pe r ~ 
tcinitia, de Luthardo leguntur hmc : Lulhardua * ** 
comes Clivensis decimus annis quadraginta tribua 
principatum optime administravit , prioceps uni- 
versarum virtutum alque gratiarum Ornamentis 
pra?clarissimis, tant»que sanctitalis , quod Cali- 
tiim meruerit catalogo annotari ; cui illustrissima 
Berta , Amulphi imperatoris iilia , Baldewinum 
peperil succedentem, Bacfridnm [Tubantia, qu 9 
m.r rii Ms. omissa est ) comitem, Baiderici de Cli- 
vis Trajeclensis episcopi genitorem. Is una cum 
Alfrido, HiUlesemensi episcopo, nepote, binas re- 
ligiosorum congregationes planlavil , unam viro- 
rum in Saleusladl, alleram nohilium virginum in 
Essendia , quarum hodie dux Clivensis prsafecttB 
cst et conservator, collegium quoque Wissalense, 
a parentibus nnndum perfeclum , sed inchoaium, 
otius consummavit , in quo cuin miraculoram 
gloria sepultus est cum uxore et liberis. Ex dictu 
hicde collegio Wisselensimtelligimus, quosensu 
prmced. n/umero ejusdem instilutionem Bberhardo 
attribuat, et quo Veidenarius cit. num. 2 eamdem 
adscripserit LManlo : sed de ca instttutioneillius- 
queepocka, mfraagemuspluribus; adeavero, qute 
rejcruntur de institutoribus monasterii wi Salen- 
stadt, atquepartkenonein Essendia, paucaobserva- 
bimus in annotatis ad Vitam hi.e. Porroexkisee 
ctiam verbis : Quarum hodie Di x Clivensis prjefectus 
esl el conservator, colligimus, vela collectore no- 
stro anoiti/nio adjcrtu fuisse aliqua chronicisase 
laudatis, vel dicta chronica posteriora esseanno 
}:i~.~) ; quandoquidem Clivia ducatus lituloomata 
non sit antc annum 4447, qtto Adotphus, Adolphi 
Marcani Clivorum comitis filius, dux creatus 
cst per Sii/isniuni/iint ini/wrniorcin m coticilio 
Constantiensi ; uti cum aliis testatur WernkervA 
Teschcntnacher /inrt. 2 Annaltutu pag. ^~>0. 

:> haudatus Teschenmacher pag. 489 agens >k reeflwtt 
Eberhardo comite, eadem pene tradit, qumano- 
nymus noster coltector, eaque conftrmat adducto 
instrumento, quod in ecclesia Novesiensi suspen- 
siini cssc mt iii tabula, ct quod hic subjungo : Anno 
Christi dcccxxv, Indfttione m, Eberhardus co- 
mes et Bertlia u xor ejus nohilis matrona, Ludovici 
Bavarise ducis filia, nec non Lulhardus comes 
Clivensis , et Berengartus episcopus Tullensis j,- 
eorumdem tilii , duas congregationes ecclesia- 
rum, unam in Wissel el alterom Novcsii canoni- 
corum et canonissarum sub Gunthero archiepiscopo 
Coloniensi et Ludovico Romanorum impera- 
torc, ct Caroii Magni ex Ludovico pronepote, 
fundarunt. Allatis hactenus vetustius esse credo 
inslrittucntuni, quod iauilut uc rcctlut WenicntS 
Titianus, monasterii S. Marim tYovesiensis canoM- 
cus regularis, in Annatibus PTovesiensibus "/""' 
Martenium tom. Wodectiouis amptissimm col. 537, 
ad annum 804 hts rerbis : Suh lioc Guulhero 
( Colonicnsiuiu arckicpiscopo ) et Ludovico impe- 
ratore tcmplum Novesii collegialum canonicoruni 
et canonicarum virginum societate , S. Qninni 
corpore , et multorum peregrinorum freqnenta- 
tione longe tempore memorabile extruitur. De 
cujus primis institutoribus ha-c in pergamenis li^ 
teris sigillatis, vetnstate fere exesis, inveniuntur- 
« Everhardus comes « ( luil Clivensis) » et Bertt 
» ejus uxor, nohilis matrona de stirpe Caroh i" a - 
> gni regis, et Lulhardus comes, atque !U»rea- 
» garius episcopus Tullensis , corum filii , l ' oU " 
» stituerunt duas congregaliones, unamin Wessi 

» ca- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



107 



» canonicorum 
1 ,,tonicarum 
6 Yelustuis, 



ted ii P" a * 
( „m tigna 

€ hronolog* ca 



nrwn ord\- 

ii: ii' nnsere 
ptrturbaruni. 



alter&Ji in Nussia canonicorum el 
> 
inquam, 



'.'•" <U S 0n . 

CA matrt 



ceterts id mst/rumentum 

apparet, imo etiam omnibus pnv/erendum ; 
„011 Odeo propter auctorttatem Titiani, sed xtcl ma- 
vime 'i'"" wtret rignis chronohgicis, qua auctores 
citati et eodem verisimiliter usi t postmodum ad- 
itcerunt, """ judicio, contra verm chronologia 
calculos Nam anni 835, quem tabula Xovesien- 
sis pronme assignata , 826, guem anonymus lau- 
datusnum.3, et838 t quem Veldenarius memora- 
tus num. % wstituti Sowsiensis collegii tpocham 
/iinnii , neutiquam consistunt cum episcopatu 
Guntheri, sub quo facta asseritur institutio non 

:ll sovesiensi tabula et in Collectione M$. 
anonymi nostri, sed etiam m Vnnalibus Titiani, 
aliorumque lucubrationibus , gesta pontificum 
Coloniensium paulo fusius pertractantium. Etenim 
juvtacatalogum episcoporum Coloniensium Levol- 
dia Vorthof, prmfixum tom. 2 Rerum Germani- 
earum Uenrici Meibomii ; juxta Gelenium ile 
Colonia Agrippvnensis magnitudine; juxta sam- 
martkanos fralreset alios, Guntherus seu, ut scri- 
hunt alii, Guntkarius Cotonienses in/ulas adeptus 
cst tantum circa annum H54, Non magis congruunt 
assignati anni cum imperio Ludomci, quem ta- 
bella Novesiensis pronepotem Caroli magni nuncu- 
pat; et per quem proinde intelligi nequit alius, 
quam Ludovicus ejus nominis secundus, Lotharii 1 
imperatoris /tlius, suh annuin S't'J imperii consnrs 
factus, alque Romm coronatus imperator a Leo- 
ne IV PP. sub annum 850. 

7 Dices nodum dissolri possc, statuendo, quod 
inchoata sit monastcrti $eu collegix institutio pcr 
Eberhardum comitem sub annum S35 cel826, et, 
illo mortuo, perfecta per Lulhardum filium, se- 
dente Colonim Guntkero archiepiscopo, et impe- 
rante Ludomco secundo, Caroli magni pronepote. 
Sedipsemet, qui hujusmodi distinclionis primam 
tuspicionem injicit, anonymus noster num. 4, ei 
riiim prmcludit uitin. 3, abi aperte annum 826 
ciiin Guntheri archiepiscopatu conjungit mquiens : 
Ipse (Bberhardus) cum uxore et Qliis duo cele- 
bria reHgiosorum collegia fundavil etdolavit, unum 
virorum in Wisschel prope Calkar , aliud nobi- 
lium virginum in Novesio anrio Domini dgccxxvi, 
sub Gunthero Coloniensi episcopo. Sed ponamus 
tantisper, errasse auctorem kunc, dum Guntheri 
episcopatum conjunxii cum initiis dictorum colle- 
giorum, qui conjungendus erat cum eorumdem 
perfectione : aliud occurrit, quominus collegia 
ista notatis annis inchoata credamus per Eber 
hardum cum uxore Bertha ac fiiiis LuLhardo et 
Berengero. 

8 Etenim Bertam illam, non lantum de stirpe 
Carolimagni ortam esse affirmant passim omnes, 
imini etiam Ludovici Bavarim regis aut ducis 
filiam expresse nuncupant anonymus noster smpe 
citatns, tabula Novesiensis, Teschenmacher in An~ 
nalibus, et Theodorus Rhay in libro, quem Ani- 
nufi illustres Juliaa, Cliviae etc. inscripsit. At quis 
fuit, obsecro, Ludoxdcus tllc sub illa tempora seu 
dux seu rex Bavarim? Non Ludovicus pius Ca- 
'■"/' magni filius, qui anno 806 Aquitanim re- 
.'/'""" ojttinuit, necuUum in Bavariam jus habuit 
antt annum v/ .7, qua apatre regni consors factus 
est, seu potius ante annum SJi, quo solus im- 
pera/re cctpit, ct quo eodem, ut Mebimus num. xi, 
Lotharium filium Bavarim prmfccit. Brmterea non 
'"l<-<>, (juui unpulissct nuctores nostros, ut Ludo- 
"<""i pium titulo regis aut ducis Bavaries, quo 
nusquam venit alibi, distinxissent potius, quam 



J. P. 

tf niti 



imperatoris aul saltem regis A.quitanim. Igitur alctobb 
qumrendus cst Bertm pater Ludovicus alter. 

9 Vetustior eo nomine er Caroii magni impera 
torts stirpe non occurrit quam LudobUus Ludovi- 
ci pii filius, cui merito titulus ducis aut rer/is 
liuinrtif adscribi potuit, utpote quem pater, cum 
anno 847 Lotharium . filium suum natu majo- 
mii. imperatorem dixtsset, eidem Lothario in Ba- 
rtirm substituit ct regem instituit. Audi Eginhar- 
ihim in Annalibus ludovici l*ii apud \udceam 
du Chesne tom. S Scriptorum Gallim pag. "261 : 
Convenlum Aquisgrani more solito habnit, in 
quo Dlium suam primogeniium Lotharium coro- 
uavit, et nominis alque imperii sui socium sibi 
cinisliliiit : celcros rc^cs jippt-llalos, uniiin (Pip- 
pinum) Aquitani®, alterum (Ludurirnm) Hajoa- 

riaj prajfecit. Varia exstant instrumenta apud Ca- 
roluin Meichelbeckium tom. t HistorimFrisingensis 
part. "2 , i» quibus ulcm Ludovicus, imperatoris 
cognominis filius, Rex in Bajouuaria, Rex Ba- 
jonuariorum scribitur : deinde tamen etiam Lu- 
dovicus Germanicua dictus est, et Ludovicus I 
rex Germaniee 

10 Et snnr kuic filiam fuisse nomine Bertam fraaani 
testantur monumenta vetusta, qum laudal Joan- 

nes ab Eckhavt tom. 1 Commentariorum de rebus 
Francim Orientalis pag. 464, 614. 680 et a/tfti, 
Deeadem Berta facta etiam mentio est apnd nos 
tom . 111 Septembris wi Commentario prasvio ad 
Acla SS. Felicis ct Regulm MM.pag. 767, Anna- 
lcs Weingartenses, vulgati n Mabillonio >» nova 

editione Yrterum anu/rrlnrum pug. MiS , tUrtiv 
obitum referunt ud annum S77, 111 quo desinunt, 
hisce verbis : dccclxxvii. Berta Qlia regis iilu- 
dowici oli. Habemus ergo Bertam Ludovici regis 
Bavarim filiam : at, an ea conjugem hibuerit 
Ehcrhnrdum , ait filios l.iilliantuin et Itcrrnga- 
nuni. imo <>n iimi/uam mitt ninotiia jniirtn jurrit, 

valde dubium est : quandoquidem t utprobat lan- 
tliiius Eckhartus, Berta tadem sorori suee tiilde- 
gardw, anno s -'/ juxta citatos Weingartenses 
Annales de/unctm, suffecta sil abbatissa in Tiguri- 
no ac Schwarzensi monasteriis. Verumtamen Itoc 
non sufficit, utabsolule credamus, numqnam H- 
liini fuisse in//ititm ; riim pluribus cxempli$ constet, 
mulieribus prasertim principibus, post mariti obir 
titm vel secessum a seeulo, collatas fuisse mona 
steriorum prmfecturas; qualia exempla kabemus p 
/11 i/iso cttiuliii/o abhatissartim Tigurini monasterii 
it/nid Martinum Crusium purt. S Aitnultum Suc- 

oicorum hb. "2 pag. i~>. ubi Hildegardm obitus 
differtur in annum 860, Bertm in 884. 

11 Ponamus ergo tantisper , Bertam hanc, Lu- 
dovict Germanici filiam, eam esse, qum in instru 
mento Vovesiensis annalistm Nobilis matrona 
dicitur, de stirpe Caroli Magni regis, ab aliis 
vero Ludovici Bavariae regis fllia, etubique Eber- 
hardi comitis Clivim u>xor adscribitur, Hocposito, 
tnirum, quantum hic denuo a verm ckronologiew 
calculis aberrarint anonymus noster <■' reliquA 
omnes, quiinstituti Wisselensis et Vovesiensis ca- 
pituli epocham fixerunt annis 325, s$6 et 838 1 
Quippe Ludovicus iste rex Bavaria anno 844 puer 
erat dumtaxat, uti testatur biograpkus Ludovici 
pii imperatoris apud laudatum duChesne pag. 996. 
Eodem, inquit, etiam anno (844, </»<> post obi- 
tum Caroli Magni solus regnare capit) dnorum 
suorum liliorum, Lotharium in Bajoariam, Pi- 
,„„„„1 in Aquitaniam misit, tertium vero Lu- 
dovirum, adhuc puerilibus consistentem in annis 
secum tenuit. imo idem Ludovicus rex, quam- 
ns anno 817, ut supra dictum est, a patre mil- 

sus 



tlisnttiuntttr. 



duoa 






io8 



DE S. LUTHARDO COMITE , CONF. 



AUCTORR 
J. P. 



SUS sit m Bajoariam seu Barariam, oh mtatis pro- 
cut dubio teneritatem, non regnavit primum per 
se ipsum, sed per ministros, sibi apaire dcsigna- 
tos. Probat hoc laudatus Eckhartus pag. 445, 
producto instrumcnto anni 8/9, cui tami/uam te- 
stis subscribitur, Egilolfus pedagogus Hludovidju- 
vcnis. Et isscilicet Ludovicus juvenis anno 825 vtl 
8% habuerit filiam, qum cum marito Eberhardo 
ac fihis Lulbardo et lirrrugario jecerit fuiulamenta 
duorum coilegiorum, vel anno 838 habuerit ne- 
potem Luthardum, quicum uxore perfecerit dicta 
coUegia, jam tum dcfunctis parentibus. 

12 Drtuijur, hiscc omnibus perpensis, superest, 

et seriut om- ut credamus, collegiorum illorum primordia jacta 

niaeoltocan- f^^ dumtaxat post annum 850, imo /ortasse 

da censenlur. mu ^ Q srr j HS : SiC eiuin CUm iisilrm prinnin/us co)i- 

jungere jxiimnnis tempora Gunlhcriscu (iunt/uirii 

archiepiscopi, qui unno circiter 873 e vivis ahiit, 

Ludovici secundi imperatoris, qui Caroli magni 

pronepos fuit, oixitque usque ad annum 875, et 

Bertm, si iiimrii Eberhardi conjux fuerit filia 

Ludovici i regis Bavarim, quod certo affirmare 

non ausim, ium propter dicta num. /0, tum quia, 

ijiii iissrruni /iliuiii fuisse rcgis rrl duds Havarioj, 

anonymus noster, tabulm Novesiensis auctor, Te- 
schenmacher et alii, manifestis erroribus et aua- 
chronismis laborant; instrumentum vero 8fc. 
Not-esiense, omnibus, meo judicio, antiquius et 
melius , simpliciter eam appellat matronam de 
stirpe Caroli Magni regis. 



% II. Sancli conjux ac liberi ; alii etiam hic 
scriptorum anachronismi. 



C 



Soncti cimju 
ac libcn, 



oncors est scnptorum omnium, qui de S. Lu- 
thardi conjuge tneminerunt, sententia, fuisse ilti 
similiter nomen Berthm seu Bertm, patrem cero 
irnulphum imperatorem. Veldenarii \ierba dedi- 
miis iiiiiii. %, et anonymi nostri num. i. Wemhe- 
rus Teschenmacher, quem secutus cst Theodorus 
Rhay, sic habel wi [nnalibus part. 2 pag. I'J0 : 
De Luthardo, sub Lothario, Ludovico II, Carolo 
CalYO, et Ludovico III imperatoribus , Cliviic 
comite decimo, Pighius scribit, quod ob viriu- 
tes, vilaa puritatem ac sanctimoniam meruerit 
affinitate stirpis Caroli Magni et domus Caesareae 
decorari, el Arnulphi imperatoris filiam Bertham 
iu uxorem accipere, ex qua duos fllios suscepil 
Balduinum seu Baldericum successorem, et Ricfri- 

(l TubanUffl comilem. Joannes Cuspinianus 

libro de Cmsaribus et imperatoribus Romanis 

hmc notat wi Arnulpho : Reperi ejus quoque 

flliara, sed ex qua uxore ignoro, Bertbam, quam 

Luthardus primus ejus aominis, comes Clevensis, 

fllius Eberhardi, uxorem duxit, duosque filios 

*\ ea peperit, Balduinum H, undecimum comi- 

tem Clevensem, et Richfridum, patrem Waldrici 

episcopi Trajectensis. Cuspiniano adhmsit Woi- 

phangus Hungerus in tabula genealogica Caroli 

Vagni, quam inseruit Annotationibus s«>s ad 

Cuspiniani librum, et in qua incipiens a Carolo 

Uagno per Ludoticum pium, Ludovicum t Bavar 

rim regem, Carolomannum item regem Bavarim, 

'"' denique Arnulphum imperatorem, descendit 

<"i Bertham, ,n eaque desinit verhis sequentibus : 

Bertha fllia, nescitur utra ex matre; ipsa Lui- 

Lnwdi comitis Clevensis uxor. Binas nominat hic 

"'"''"' Imulphi conjuges, Agnetem et Deytham 

seu iiidijardum, idemque facit Hieronymus Hen- 



'iungrs m Theatro genealogico ac prmterea inter 
hberos Arnulphi et Luitgardm recenset Bertam 
uxorcm Lulhanli cowilis Clivensis. 

14 /ta:c modo si con/eramus cum relatis para 
grapho prmcedenle, reiii<</in!u r, ut dicamus, Lu- nS* 
thardo, Ludovici Germanim seu Bavarim regi$ ne- 
poti, conjugem fuisse cjusdcm Ludovici proneptem 
atque sic utriusque a Carolo Magno propaginem 
statuamus : 

Carolus Maguus , imperalor. 



Lndovicus 1'ius, imperator. 



Ludovicus I Oermania' seu Bavariap, rex. 
Derta uxor Kberliardi Caroloniannus Bavariaj rex. 



Luthardus 



Arnulpbus , imperator 



Bertha Luthardi uxor. 
Apparet hic, fateor, notabile discrimen mtatis Lu- 
thardum inter et Bertham conjuges, sedidinso- 
lens non est, prmsertim ubi suspicari possumus, 
quod aliquis, qui ante mundi fastum ac nuptias 
aversatus, soli Dcose mancipare constituerat, non 
nisi diutwmis parentum, nepotes ac heredes de- 
siderantium, ac populi universi, dominos ex ea- 
iJem familia exoptantis, precibus fractus, animum 
adjecerit ad ducendam uxorem ; prout t itm rhyth- 
micm nuctor, et Joanncs ftlclas pocta, de quibus 
mfra agcndum erit, a S. Lnltiardo factum fuisse, 
cecinerunt; prior /"* versiculis : 

Jam parenles deserere, immo mundiim ilimiltere, 

Seque claustris includere, cogitabal ;:s>iiiue 

Miies Chrisli forlissimus, Lulhardus vir san- 
ctissimus , 

Claustrorum probalissimam ardens subire rcgu- 
lam 

Servire soli Domino corde optabat inlimo; 

Sed (]uod gesiai in animo, nequit implere, 
Domino 

Impediente lalia, ac prseparante alia. 
Alter oero isto carmine : 

Vivere cum Ihalamis cselebs decreveral Horos, 
Propositum vetuil subditus atque parens; 

Prfflcipitur chari viiam posl vola parentis 

Uxoratus agat , CIi\ ia lerla re.^etis. 
15 Sed miror denuo, quomodo Veldenarius, 
ilnm Luthardi uxorem, Arnulphi imperatoris flr 
linm fuisse scrij sit, non (ulnrtcrii errores suos 
iii enarrandis gestis aliis : prmsertimubi Wisst 
se ci Novesiense capitula per Luthardum et Her- 
tam instituta retulit sub annum 838, quandoquv- 
drm Arnulphi acus et Bertm proavus, Ludovicus 
Germanim rex, puer esset dumtaxat anno W t ut\ 
ostendimns num. xi; Arnulphus vero regnum Gcp 
manim adeptus sit dumtaxat sub annum s(s ". "t~ 
que imperator coronatus sub 896. Prmterea, durn 
lnir Arnulphi tempora considero, viam non repe- 
rio, ut verisimili utlaratione exponam, qumscrtr 
bunt Hermannus Stangefol lib. 2 Annalium >'"'- 
ruli Westphalici, et Teschenmacherus ac Rhayus 
aliquoties laudati, abiisse scilicet e wuu S ' ^u- 
thardum anno ssi, post regimen Clivensis comtr 
tatus annorum quadraginta qualuor, reltcltsque 
cic Bertha, Arnulphi filia, hberis duobus, 
duino mu Baldrico ct Ricfrido, qui Balduinus 
seu Baldricus, uti addit Teschenmacherus subCa- 
rolo Crasso, Arnulpho, et Conrado I impera- 
torihus Clivensis comes fuit. et cum provinciaai 
Cliviam annis xxxvn adminislrasset, ^mno cbxvii 
exspiravit. 

16 



R 



Tothicrw- 
susopd 

P 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



109 



jfwrru»' 



dtfficuUates 



n 



■ 

chronologici 



46 Nam primo , creditu mihi admodum diffi- 
cite apparet, Amulphum , qui anno 887 subrogar 
esi carolo Crasso, quiaah hoc tum non modo 
vires corporia, uti referunt Annales Melenses et 
nn/ino, verum eliam animi sensos diffugerant , 
knbuisse aimo 884 tx filia nepotem, administran- 
dmprovincimClwensi idoneum. Secundo, mqutdif- 
ficiU estperceptu . quomodo Lulhardus per anmos 
iAtenuerit Clncuscm comitatum t si morlttus sit 
anno 884. Nam patrem ejus Eberkardum obiisse an- 
no 835 aiunt quidem Teschtnmacherus et lihayus; 
Stanaefolius autcm anno 837 : sed non probant; 
eorumque opinio videtur nobis abunde improbata 
per ea t <i«"' paragrapho prmcedente protulimus et 
discussimus tum super ejus conjuge, secundum 
ijtsos ludovici ilavuritv rctjis filia, tiiin suprr tn- 
stitutione collegiorum Vevesiensis et Wisselensis t 
xub archiepiscopatu Guntharii Coloniensis, ct im- 
pcnn Ludovici H, prr lihcrhnrdum facta , ac 
proin post annum S50. 

17 Adde , quod ipsemet Teschenmacherus opi- 
niontm suam evertatet manifeste errores suos chro- 
nologicos prodat part. 2 Annaliumpag. t88; ubi 
prtmo tradil sequentia : Sed ad Balduinum (Eber- 
h-M-iii patrem ) redeamus. Is exequiis Caroli Ma- 
ii , anno ncccxiv , v Kalend. Febr. in urbe 
\i|tionsi celebratis , inlerfuit, lum etiam Ludo- 
vicum Pium , a flliis imperio exulum , et Succes- 
sioiie ( imo SuesMonci ul vult Munsterus , sive CODQ- 
pendii , ut Baronius, sive Aquis, ut Beckius in 
cuslodiadeirusum, fortiter adjuvit, ei prislinaeliber- 
tati et honori cwsareo cum multis aliis principibus , 
inprimis Ludovico Bavaro , et Balduino Flandro 
restiiuit , et Noviomagum reduxit ; a quo pro- 
plerea Tubanlia, vulgo Twentia donatus. Eadem 
habet anonymus noster , scd annum Balduini 
mortualem supprimit , quem Teschenmacherus 
notoi kisce verbis : Obiit post xvi annorum imp. 
aiiiio Christi ncccxxxn. Dein ad Ludovicum, Bal- 
ilniin /ilinm iiutii majorem et successorem, proce- 
dens , sir nit : Ludovicus autein sub eodem Lu- 
dovico Pio imp. comes Cliviae octavus , cum annis 
prfffnisset quaiuor vel quinque... caelebs sine 
hserede excessil anno Christi dcccxxvii. Venique 
paucis interpositis : Eberhardus , inquit, patri 
Balduino el Ludovico fratri successit, subLudovico 
Pio, et Lolhario ejus fllio comes Cliviaa oonus. 
Iti-lntis autem ejusdem gestis, subdit : Rexit co- 
mes Eberhardus coroitalum Clivium annis novem; 
obiit anno dccgxxxv. 

18 Adverte modo, quam belle connectantur , 
denotati anni cum iis, qum de Ludovico Pio re- 
tulit annalista primo loco. Etenim juxta unani- 
ixr.n scriptomm ceterum ac recentiorum t etipsius 
quidem Teschenmacheri part. 1 pag. 93 t chrono- 
taxim ; Ludoticus in fiiii Lotharii potestatem 
venit dumtaxat sub annum 829 cel 830, quo 
posteriore kabita sunt comitia Veomagi utriusque 
" nsensu, et imperator pristinm dignitati restitu- 
i"s est. \t exortis interim novis turbis . secundo 
captus est a Lothario Ludovicus et in custodia 
aetentus sub annum 833, utqueunuoSSf, uuctore 
prmsertim Ludovico Bavarim rege , ac juvante 
r ""> aliis Vippino rege Aquitanim t captivitate 
solutus cst et imperium recuperai it. Itaque si 



kisce 



mter/uit Balduinus Clicensis, Eberhardi 



Petr 



''"'"' ■ ut\ Teschenmacherus , confundens utram- 
que Ludovid Pii captivitatem . asserit t et canit 
rus 11 Streitkagen sequenti carmine: 
^"«■iTiU-ns mpto Haldiiinus in ordine fralri 
Adstiut exequiis, Carole Magne, luis, 
Cumque patrem nati bellfl insequerentor et armis 



Auctoai 

j. p. 



Caesareo , ju\ it , motus honore , Pium. 
Ifis, inquam, si intrrfitit Balduinus, nonpotuit 
Teschenmacherus, nisi per errores mani/estos, co- 
mitum Clivensium designare annos emortuales eo, 
quo fecit, modo, debuitque Balduini obilum ilif- 
ferre saltcm ad annum usquc 835 , Ludovici ud 
840, Eberhardi ad 849, Luthardi denique usque 
ad 893. 

19 Ex hactciius discussis sufficienter perspicit utdettmpore 
studiosus lector, quam sit perturbata Cli\ tnsium nihii <trtermi- 
comitum scriili ix ct procul dubio etiam seculi 1 "<"'•' i"' ssl - 
ckronologia, cujusulteriorem disquisitionem eru~ 
ditioribus Clivim scriptoribus relinquo; si j»rte 
apud hos instrumcnia lateant . quibus CX intrica- 
tissimo labyrintho, inquemcitati B chenmache- 
rus , anonymus noster aliique lectorem suum 
conjiciunt. ipst cvadant, ac distinctius assignent, 
quantum temporis Sanctus comitatui prmfuerii . 
quove unno circiter in cmlos abierit; nos interim 
miiil determinare oalentes, hunc quam tatissimt 
statuimus scculo ix , ct ad ea . qum de ejus cultu 
comperta sitnt , progredimur. 



§ 111. Memoria in Faslis ; cultus; Vita me- 
trica hic danda. 

l\.nnunti(int kodie S. I,ulli;in!iim m luctariis 
Vsuardini Martyrologii Grevenus hisverbis: Lu- 
thardi comitis Clivensis el confessoria ; istis Sfo 
ianus : Luthardi comitis Clivensis el confei oris , 
qui fundavit claustrum Wischelense el Nussiense, 
Florarium quoque noslrum Ms. sic iilum paucisme- 
morat : Luthardi comilis. Ferrarius item in Ca 
talogo generali Sanctorum • Cleviaci tn Gerraania 
inlerioi-c S. Luihanli eomitis : et Casteilanus : Cli- 
vise S. Luthardi comilis. Ceteris fusior estauctoi 
Martyrologii Gertnanid, cujus annuntiatio lati- 
ne huncsensum habei : Item Sancti Luthardi, Cli- 
viec coraitis e regia stirpe oriuodi. i^ adhucdum 
puer, cuilibet recte vivendi norma prffilucens , 
abstinentia , castitate , obedientia , palienlia, vi- 
giliis et oralionibus ila Deo placere studuit , ut 
omnes eum , quamvia laicum , dicerent mona- 
chum perfectum. Ecclesiam exstruxil beatissima 
Mariffi Virgini, vitamque illic in omni sanclitate 
peregit. Monasteriura quoque in Wischel ac Mo- 
vesii instituit. 

21 Eodem pene elogio ornal Sanctum nostrum 
Petrus Cratepolius in libelio de Sanctis Germanim. 
Wernerus Rolemnch in intiqna Saxonia; isapud 
leibnitium tom.SScriptorum Brunscicensiumpag. 
645 enumerans Sanctos Westphalim, Beatusetiam, 
inquit t Lulhardus Clivensis comes mi.hu lerram 
ei slii-pem nobilitat. Pater Guilielmus Boyss fl 
Societate nostra in litteris t Juliaco adpatrem Bol 
landum directis sxvm Novembris anno 4642 , ila 

n e t : De S. Lulhardo ail Pighius . quod ob vir- 

tutes , vitffi puritalem ac san-climoniam non solum 



E 



Stemoria 61 

/ nstts. 



meruerii aiBnitate stirpis ' aroh Ma 
cffisare» decorari 
uxorem acciperr 
thoritale sedis Apostolica 



ni el domus 
et Arnulphi imp. Qliam ifl 

verum 1 liam pos tem au- 

Divorum ntfraero ad- 



i.nii illustns 



scribi, certe prscipuum ornamentum 
domus est habere in numero suorum Pnncipem 
sanctitate fulgentem, velni ignes inter Luna i mi- 
nores. Hfficille; Pighius scilicet, haud dui 
Ubro qui Hercules prodicim inscnbitur. Vam 
Teschenmacherus hi Elencho auctorum . quibut 
usus est, Pighium <" Hercule prodicio recenset, ct 
abi agitdeS.tath*rd\ conjugio t 
ba usurpat. Pighium verisimilitt 

7e- 



eadempU 1 ' 
Ittcr secutus tst idem 



et elogiaSan- 
cU, 



110 



DE S.LUTHARDO COMITE , CONF. 



AtCTORE 
J. P. 



CoUtur Wis- 

seltx, ubi se- 
pultus fuit; 



rnriaindicia 



nnliqui 



Teschenmacherus pag. 100. sic scrtbms: Auctorita- 
te Papae Divorum numero adscriplus esl. lihayus 
rem ita exprimit : A morte Allio Sanclorum adscri- 
piusest.Quo Pontifice, rclquoritu. nusquam reperi. 
ii De Sanctt scpuitura ac miracuiis sic scribit 
breriter anonymus aliquoties laudatus : Collegium 
quoque Wieseleose , a parentibns nondum perfe- 
ctum , ipse otius consummavit , in quo cum mi- 
raculorum gloria Bepullus esl cnm nxore et liberis. 
Creditur autem etidm hodiein eadem Wisselensi 
ecclesia collegiata asservari s. Luthardi caput , 
utt referunt Texchenmacherus et Rhayus; at quo 
cultu iilic iijjiciiitur , quavc solcmniiate recolaiitr 
ejus annuu mrmoria , non sii/nt/icant. Coli inuirti 
satis constat : sic cnim ad nos perscripsu anno 
4692 R. P. Joannes Michael Yandcrliclten Bri- 
giltinortun in Marieblom Calcaria? Prior : Mcdia 
hora distat a nobis capitnlum Wisschellense , ubi 
colitur et quiescil fundator corum S. Lulhardus 
comes Cli\ia\ ]tl i/tsum ilorrmnr ex AntiphontS , 
Versiculis tt oratione, qua ex lib. Ms. Carthusim 
Coloniensis descripta ad nos transmisit insignis 
Operis nostri adjuior P.Joannes Gamansius, qum- 
que hic subnecto. 

23 Snrgite , cantemus el rorde pio jubilemus; 
Lnthardo sancto oniri mereamur et Agno. 

Antiph. Salve Bancte Pater, Christi prfficelsemi- 
nister , 
Inclytc Lutbarde peccalis vincla resolve. 
Sanclitate quidem virlutum pra3vius, idem, 
Jnresequeinlus, itenleclarans clare Ma^ister. 
Vere Dei Pamulns, qui carnis respuit aclus 
Sanctarum sanclis virlulum splenduit aclis. 

n. Nobilibus oatalibus ortus fuit Luthardus , sed 

aobilioribus refulsit moribus , adhuc pnerulus 

Deitatis effectns est cnltor sublimis. v. Tanto feli- 

ciorem se probans et Dobiliorem. 

u. Hic divesmundi projecit dulcia mundi ; 
Proptereamernitadipisci gaudia ceeli. 

\. Parva qnidem terrena putat, cslestia captat. 

24 Antipii. Pheebo splcndidmr rulilans milissime 

Rector , 

Ante pium Chrisium , mnndum qui condidit 
isttun , 

Dans conslanter opem languentibns atque sa- 
Intem. 

venerande comes conserva ic venerantes. 

Ccelica Christe luis qui prsstas prasmia Sanctis, 

Protege Luihardi veneranlrs 1'rsta beati. 

«. imitabilem Virum, etverum Christi Famn- 
lum , qui proChrislo opes respuit, quas copiosas 
habuit. t. Patrocinio ergo hujus nos juvari posse 
credimus. 

«■- Hic prudens... obtulit Ecclesiaa qui se Deo 
primilus, postea sua conlradidit. t. Corpus ma- 
ctans jejuniis, conferens opes ecclesiis. 

i*. Ora pro Luis faniulis semper lilii devotis 
electe Christi Confessor , qui es regni possessor, 
v. Transfer tuam ramiliam ad eamdem gloriam. 

Antipii. [nsignis Consul , quamTis jam corpore 

cvul , 

Banc miserando tamen devotam respice plebem. 

Sanctus Lulhardus, regali slcmmate natus , 
Christo servivit , cujns praecepla subivit, 
Peciore devoto prudonter cordeqne toto. 
i*. Cullor justiliae , pietatis verus Amator 

Egregiua Miles Domini snper astra levatur. 
*. Cujus vita bona meliori Qne beatur. 
Colucta. Deus, qui hodiernam diem sacratis- 
simam nobis beati Luthardi confessoris tui solem- 
"itate tribuisti , adeslo propitius Bcclesiaa LUffl 



muniatur d 



«lOfc, 



precibus , ut , cnjus gloriatur meritis 
sulTragiis. Per Dominum. 

25 Uinc sane conjectare jas cst, et mtiquun 
esse Sancti cultum , el raldc solcmurm , Porro 
quo loco habcant Lulhardum suum Cthenset' 
abtutde expressU Petrus a Streithagen in carmins 
num. I recitato , cui addo aliud, compositum 
teste Teschenmachero . per Petrum Verhagium i]> 
collegio Cltripolitano canouicorum scholarcha 

iEIia gens , atque Ursinii , Caroliqne propago 

Te reddunt celehrem , dive Lulharde comes 
Ast pieias , tecum primis quse crevit abannig' 

Tc magis illuslrem fecit in arce poli. 
Ergo regali , quam fers a slcmmate laudem , 

Virlule hanc mullo fcenore rcddis ei. 
Sceplrigera dc genle tuum cum fratre La- 
thardo 

Stemma , Berengari sancta propago , traliis 
Clivia togenuit, nutrivit musa , polivit 

Cailidice , amplexa est pontiflcem Auslrasia 
Buia hac prole Eberharde comes ter tertie ful- 
ges, 

Quos jure indigetes patria nostra colit. 

26 Prmterea biographus , num. 30 laudandus, <■ 
ita ile S. Luthardo loquitur, uti solent aliidepe- inttT 
culiari gentis cujusdam patrono : certe Joannes ^ 
Meias , poeta Clivensis , haud obscure indicat 
ejusdem patrocinio dcvotam essc Wisselensem ec~ 

rlrstam. Intcfjrttm pacma :, utpotc quod stinul 
Sancti gesta pleraque complectitur , huc transfero 
ex Annalibus Teschenmacheri pag, 190 et seq. 
Forte cupis , teinplo quis pncsil, noscere lector, 

IIuc oculos dcctas , ac lege , certus eris. 
Maxima Luthardus , Clivensis gloria plebis , 

Ilac nobis colitur Prsjses in aede sacra. 
Qui comes illustris decimus fuit ordine quon- 
dam , 
A Domino fide credita sceplra gercns. 
Nohilis electo qui vere stemmate natus, 

Nobilior mullo sed pietate fuit. 
Magnanimo * prffistans Eberhardus inclytus lie 
ros 

Subjectis genuii Pignora tanta suis. 
Clivia gens primis hunc mirabalur abannis 
Gaudebat merilo plurimnm ulerque parens. 

27 Quem mare , quem teilus , quem vastus Powi 
suspicit aBther , 

Assuescil leneris laetus amare Deum. F 

Pigritiem fugit , nuae certae est Lerna malo- 



'ttgtim 
anlnia 



rum 



pessima qiueque cavens. 
fastum , cadcslia quffi- 



li- 



fncubuit sacris nocte dieque libris. 
quantum ad veros juvenis contendit hono- 
res , 
Siilijtciens Domini sedula colla jugo 1 
Sanctus , morigerus patribus , moniiisqne pa- 
rentum , 
opiima praeposuit , 
Turgidulum sprevit 
rens , 
Blanditias sprevit , 
Turpibus abstinuit ; 
liido , 
Non crimen potuit nec penelrare dnlus. 
Aifligens teneros vigilando corporis artus, 

Mollitiem fugil , lautiliasque simul. 
Pectore Luthardus suspiria duxit ab imo , 
Pro se proque suis Numina saepe rogans. 
Despexit nimium venlosa? murmura famai , 

Supremo studuit rite placere Dco. 
Jugiter immolffi fuit hic virtutis amator ; 
Tcmpsit opes, miseris munera larga t,edlt 

Sub' 



gaudia vana simnl. 
non cor malesuads 






DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



m 



pita efw 

pirraqu' 

-j nUlli" l|lll! 

9 ti numeia- 

vevo 



comjih' ■ 



Vito rhythmi- 
■■' kit ianda. 



Suhjeclos placida conservans pace fiuietos , 

/Elerni coluit jura saerata Dei. 
■>S JSquoreas citius numerare * veris arenas, 

Omiiia quam tanti dixero gesta Viri. 
fdilieanl alii speciosas forliler arces, 

Ul reddanl populo nomina clara suo : 
Hic meliora sequens, venerandas construit 
a^les; 

Inscriptuni Cffilis numen hahere studet. 
\cceplam lerram sacros convertit in usns, 

Binaque construxit cum patre templa suo. 
Hvmnisonas voluit laudes Iiic diccre Chri- 

sto , 
Sancta conspicuos relligione viros. 
In templo, quod hahent Nussenses, carmine 
jussit , 
Nohilis ul Triadi sanguine virgo canat. 
Vivere cum tbalamis ea^lehs dem-wrat lh'- 
ros, 
propositum veluit subditus atque parens. 
Pra-cipitur, chari vitam posl vota paientis, 

Uxoralus agal , Clivia tecla regens. 
Caesaris Axnulpbi meruil sibi ducere gnatam 

ConJUgiO lanta nohilitate Comes. 
Talia prfflstiterant pietas et maxima gesta, 

Militiffi virtus, Gama, decusqne Viri. 
20 Rellnpiil patriffl binos e\ conjuge natos 

Multis conspicuos rclligione pari. 
Zepblicense comes Balduinus nomine tem- 
plum 
Chrislo , Luthardi digna propago, struit. 
Idem succedil Patri jam morte solulo : 

Richfridus [raler Twentica lecta regit. 
A Christo tandem Lulhardus morte vocatus 

Exuvias posuil corporis , astra pelons. 
Caililibus junclus vivit cum Principe Cbristo, 

Sedibus aethereis nil nisi laela videt. 
Quam felix morilur, Domino qui rile mini- 
slrat I 
Quanta parata sibi gaudia .lustus habetl 
/Eililms his igitur Luthardus praesidel heros, 
Qui modo llammigeri regnal in arce poli. 
linii- propone libi . lector studiose , Pairo- 
mim , 
t't referas comitem moribus atque flde : 
Post olntiim celsam sic ingredieris in aulam, 

Cffllica perpetuo gaudia Isetus agens. 
30 llactcntts /tocla laudatus, qui proptcr fioc 
Opusinter scriptores Belgas locum obtinuit apud 
Valerium Andream verbis ^rcjuentibus : Joannes 
Melas Clivensis descripsil versibus Vitam Lu- 
thardi, decimi Cliviae comitis, inter Sanctos re- 
lati ; at qua mlate floruerit, non reperi uspiam. 
Ceterum poema istud, utipatet, obnoxium n>>n 
est Us difficultatibus genealogicis et chronologicis, 
in quas se conjecere ii pene omnes, gui stylo so~ 
iitto Sfinrti gesta pertractarunt, et ea propter nul~ 
la ipsi annotata subjicimus; sicubi tamen cluri- 
dationc mdebitur indigere, hauriri kmc poterit 
vel ex antedictis in Commentario, >cl ex anno- 
tatis, subjiciendis Vitmrhiji/tuiica\ ijttam dabuuus 
ex Lcgenda, typis Lovaniensibus edita anno (485, 
quamque contulimus cum tribus apographis 
Mss., (juuruni primum desumptum CSt ex Ms. 
bibliothecm Carthusim Confluenlinm, et, postcolr 
lationcm cum .l/s. Carl/iustif Culoiuensis, nobis 
an/uuissuni a patrc Jounne Gamans anno (688; aU 
terum ex Ms. Bodrcensis monasterii per ejusdem 
"• i J . Priorcm Hanutium Poppenschul» nobiscum 
vommwnicatum n,tt>t< (680; tertium mbministra- 
wi uiciu Gamansius unno 4644, scd absque >»- 
dicio bibliothecm, ex qua deprumptum jmt. <)pus 



est ignoti auctoris et fttatis; de pretio ejus judica- Ai 

bit ipse tector. J. P. 



VITA RHYTHMICA 



Auetore anonymo, 



Ex Legenda Lovaniensi, edita anno \ 483 et 
collata cmn Mss. tipotfraphis, Confluentino , 
Coloniensi, et Bodecensi. 



Xjuthardus comes inclytus , 
Regali stirpe editus, 
Quanto carnis prosapia, 
Et seculi potentia 
Apmi potentes micuit, 
Tanto ardenter studuil 
Ante Dei prfflsenliam 
Habere conscientiam 
Mundam atque purissimara. 
Divina dante gxatia, 
In parva pueritia 
Tania plenus peritia 
Refulsil ei prudenlia , 
rt jam ipsis parentibus, 
Et cum ihi^ versanlibus 
Quffldam vivendi formula 
Videretur et normula. 
\;itn suis genitoribus, 
De se muUura Iffltantibus, 
Tantam obedientiam 
Exhibebal el gratiam, 
Ut, ijui eiiiu agnoscerent, 

HuiC aihnirainlii iIh-itlmiI ; 

o felis palris meritum, 
Qui taiem habel Filium , 
A quo vere consilium 
Jam speiat et aiiMlium ! 

■2 Everarde diiissime *, 
Et per cuncta dignissime 
Tam veneranda Sobole, 
Aupie tam dulci pignore, 
Semper Christo veraciter 
Servisti non tollaciter. 
Bertffl Ifflta viscera 
Quffl genuerunt talia 
Tamque sacrata pignora! 
Beata qnoque abera, 
quse Puer isle snxerat, 
Qui in ffltate tencra 
Tanla refuigel gralia 
Et morum exceilentia. 
o Berengere Tholetanc a 
Prssul dignissime 
De tali fratre 
Gaude plenissime. 

3 Quis Puer iste raerit, 
Si ail ffltatem perveneril * 
Hic antiquorum rniiiiun), 
At.pie priscorum comitum 
jus vcre servaverit, 
Ei forsan renovaveril 
Eu ah ipsis cunahulis 

Puer 



Sancti genus. 
mor« 



1 

m r ,irenles. 

• ,il. dilecua 

itme 



Poit pueri- 
t am 



1 12 



VITA RHYTHMIGA S. LUTHARDI COMITIS CONF. 



A ANdNYHO. 



B 

et adolcscen- 
tiam piissime 



transactam 



Puer claros et nobilis 
Cunctis valde amabilia , 
Et per cnncta probabilis, 
Vigore abstinentiae , 
Et flore pudicitiae , 
Forma ooedientiae, 
Exemplo abstinentias 
Coepit plaoere Domino, 

Re^ri re.Lfum altissimo : 

A quo j;un carsns bravium 
Vilaeque tenet prseminm. 

Post annospnerilia? 
Lnthardus adolescentiaa 
Artns decentes induit , 
Qua in setate sluduit 
Sub habitu militiae 
Sic Christo suo vivere , 
(I quamvis esset laicus, 
Tamen perfectus rnonachus 
Diceretur ab omnibus. 
Nam jtfxta Verbum Domini , 
ou;i' sua erant, Caesari 
Reddebat, uec non Domino, 
Ona- sna procul dubio. 

4 Corpus suuni vigiliis 
Affligens et jejuniis , 

PenuN-lahal assiduis 

in sanctis orationibns ; 
Saepe flectcndo genua, 
Frequentando suspiria, 
Flelu rigando lumina, 
Palmis tundendo pectora. 
Seque suaque opera 
Cum liile devolissima 
Sic commendabat Dumino, 
Dicens corde purissimo: 
Cunctorum Christe Conditor, 
Factorum jnste Redditor, 
Mc Servum tuum visita, 
Visitando vivifica. 
De summo cseli solio, 
Tuo fovens auxilio, 
Me Jesu clemens respice, 
Meaque vota suscipe, 
Qui sursnm Palri consides, 
A quo nee umquam dissides. 
Dignare Rex piissime, 
Sanctorumque Sauctissime 
Virtute tuae dexterae 
Me talem Libi reddere, 
Vi tihi acceptabilis 
\ ivam alque placabilis. 

• r > Isiis el lus similibus 
Factis atque sermonibus 
Se confessor sanctissimus , 
Lulhardus miles slrennus, 
Commendabal attentius 
Snmmo Deo cum Detibns 
Tam diebus quam noctibus; 
Noctu tamen frequentius. 
Ilunc sa*pe niater inclyta 
Ailmonebat, ne talia 
Tam dura et lam aspera 
Praesumeret in tenera 
j^late atque parvula. 
Admonebat et inclytus 
Hic eum pater saepius, 
Cfari&ti repletus flamine 
Luthardus dalci famine 
Rogabat et oramine 
Patrem cum matre nobili, 
Ne sibi tamquam juveni 



i.,,. 



«fcr, 



Ha;c improperando dicerent , 

Pie ac juste viverent. " 

Vinccbatur a Filio 

Prudens pater, et mcrito 

Obcdiebat Puero, 

Quem gestarat in utero , 

Felix mater et nobilis 

Christoque acceptabilis. 

6 Jam parentes deserere, 
Immo mumlum dimittere, a J lllii 

Seque claustris includerc 
Cogitabat assidue 
Miles Christi fortissimus, 
Lnthardns vir sanctissimus, 
Claustrorum probatissimam 
Ardens subire regulam 
Corde optabat inlimo, 
Sed quod gestat in animo, 
Nequit implere, Domino 
Impediente talia, 
Ad praeparante alia. 
Convocatur a Caesare, 
Sub cujus fulsit lempore, 
Pippino b dicto nomine, 
A quo ullo molimine 
Nusquam qnivit discedere, 
Quin prasceptis regalibns 
Conscntiret et precibus. 
Vix Vir bic jussu C&saris 
Nomen suscepit cnnsnlis c 
Insulam dedit ei Wischelam, 
in qua aedificavit ecclesiamrf, 
In honorem sancti Salvatoris, 
^iec non Dei Genitricis. 

7 Sublimatns insignibus 
Lulhardus consularibus 
Nobililer ad atria 
Festinus rediL patria, 
Et qnanto nunc liberius 
Vivendi Deo uberius 
Facultas est, quam primitus, 
Tanto magis discretioribus 
Vigiliis et orationibus, 
Lulhardus comes inclytus 
Corpus Irangit assiduis. 
Nunc lubet cnncta vendere, 
Conservata dispendere, 
Congregata dispergere, 
Pauperibus tribuere. ■' 

8 Refocillanlur pauperes, piitopato 
Claudi, surdi et debiles; **■"* 
Restauranlur ecclesiae, 

Lulhardi pio opere. 
Tanto Patrono populus, 
Clerus nec non exercitus, 
Laetantur inde nobiles, 
Congaudent et ignobiles. 
Ornnes ejus consilio 
Sustenlantur et auxilio c. 
venerandum Comitem I 
admirandum Militem I 
Patronum sanctissimum ! 
Patrem devotissimum, 
Quem litteris non instruit, 
Ilunc llamen sanetum imbuit. 

ANNOTATA. 

a Sic habent apographa nostra, prmter unum 
Bodecense, inquo leyitur : Tholomitane. Sed ubir 
que mendos$ : nusquarq enim in catalogis Tole- 
tanorum prmnlum occurrit Berengarius iste. Herir 

to 



suctuqui 

tionoribui 
tolum st>t 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



n3 



to etiam dubitari potest, an tota hmcperiodus re- 

liquis adjecta non juerii ab interpolatore; certe 
multum discrepat a qualicumque primi auctoris 

netro Berengarius a(> aliis pussim. ui vidunus in 
Commentario, Tullensis episcopus creditus est : sed 
neaue kujus episcopatus catalogis insertus fuit 
olim. Claudius liohertus in Galtia Christiana pag . 
195 narrata morte Arnaldi episcopi sub awnum 
894 sic Berengarii meminit extra ordiuem : Cir- 
ca h«C tcmpora nominalur Berengarius episcopus 
Tullensis apud nonnullos, ex genle Cliviensi. 
Calmetus vero, qui eum prmtermiserat in serie 
episcoponnii Tuliensium, prmfixa tom. 4 Historim 
totharingicmprimm editionis, locumeiconcessit in 
tditione secunda propter auctotitatem inslrumenti 
Novesiensis, recitati in Commentario nostro num.5. 

I, \cl erratum hic csl m aoiiiine, ref diceiufuiu, 
quod designetur Pippinus, Pippini regis Aquita- 
„,»/■ sub annum $38 defuncti, filius, qui, invito 
ludovico Pio regem se dixit, et post varias for- 
tunm vices, sub annum 864 ab Aquitanis captus, 
a>i Carolum Calvum adductus, et, dum communi 
procerum sententia tamquam patrim nominisque 
Christiani proditor damnatus esset ad mortem, 
arcta custodia inclusus est.Alium equidem Pippir 
ntim non invenio post medium seculum ix, qui kic 
designari queat : qwpropter primum mihi multo 
verisimiliusest;putoque, substituendum nomenim- 
peratoris cujusdam istorum temporum, prmserHm 
cvm dicatur Sanctus convocatus fuisse a CaBsare. 

c Consul et Consulatus apud medim et infi- 
mm latinitatis scriptores usurpantur pro comitc 
et comitatu, ut rariis ecemplis ostendit Cangius in 
Glossario. llinc sensus esse videtur, quodSanctus, 
postquam aliquo tempore in aula versatus esset, 
mortuopatre, comitis titulum assumere jussus sit, 
et adgubemandos suhditos ex aula Cmsaris disce- 
dere ei licuerit. 



»1 tn Comment. prmvio § / disserui de funda- acctore 
to vel certe perfecto per Sanctum nostrum Wisse- J - p - 
lensi collegio; uti et de Novesiensi, cujus hic non 
meminit biograpkus, sed forte complexus id est 
verbis generalioribus, dicens mferius num. s Kc- 
staurantur ecclesiaa Luthardi pio opere; an similiter 
illustre iirf/iiiiim Essendiense colfei/ium, et atterum 

viroruni ffi Salenstadt? Certe et hmcaSancto no- 
stro erecta fuisse, asserunt anonymus Chronicorum 

collector, laudatus num.3 et 4 Commentarii no- 
stri, Teschenmacher part. 2 Annaiium pag. 190, 
et nhayus de Animabus Ulustribus Julim, Clivim 
etc. ad dicm i5 Septembris : Es (Luthardus, in- 
quit anonymus) una cum Alfrido Hildeamensi 
episcopo nepoie, binas religiosorum congrfgalio- 
nes ptantavit, unam virormn in Salensladt, alte- 
ram nobilium virginum in Essendia, Vemmtamen 
nudum iflorum auctorum assertum, non sufRcit 
mihi, ut ipsis assentiar, maxime quia apud aliox di- 
ctorum collegiorum exst/rucHonem uni lUfridocon- 
stanter atlributam reperio. Acta sancti hujus An- 

tistitis apud nos ilfnstrniu suul lom. lli Aui/usli 

u pag. 2/0, et eadem occasione collegiorum Esscn- 
diensis ac Salensladensis mcniio fnciu, ut nulfum g 
productuiu instrumentum, unde elioias, Altfrido 
in im fundandis socium fuisse Lnlhardum comitem. 
Comparet quidem in Diplomate issendiensis $eu 
Bssendiensis fundationis, ibidem dato, Luitkardus, 
sed tamquam testis dumtaxat ; neque is noster 
fuit, sed, "ii expresse additur, Lulhardus episco- 
pus Padcrhorncusis. 

e Conflnrniiiiuni l/.v. sic hahet : Colkrtanlur, 
imo nobiles gandcnt et ignohiles. Porro sunt et 
alin? levis moiucni-i in apographis vocum diversita- 
tes, quas operm pretium non fuit observare. 

i ihr desinunt Mss. a Gamansio accepta, atque 
editio Lovaniensis : sequentia leguntur in solo Bo- 
de.censi apographo. 



DE S. PHILOTHEO PRESBYTERO 



IN VICO MYRMIGE MINORIS ASI^E 

S Y L L O G E 
Ex Menologiis aliisque Fastis maximc Graecorum. 



F 
i. s. 



hc. \ u, 

"iii s, 

Iniefin /,,, 
'" Pattts 

n 
flitmorahis 



o 



gnibui 



mncs fere Grmcorum Fasti, cum editi 
inni inediti ct apud nos manuscripti, 
in ni/ uo consensu hodie annuntiant 
S. Philotheum presbyterum, ac. insi- 

niirucii/is rfnruiu i.rtrcus seCUtUS est 

Ferrarius m Catalogo generali, et novissime 
Castellanus in Martyrotogio universali. [ttamen 
Bminentissimus Baronius Philolheum Martyro- 
logio Uomano non inseruit, Ucet multos atios 
r ' Menologio Grmcorum, quod Sirletus Lati- 
"""I fecit, passim adoptare consueverit. Pru- 
aens ratio, quantum conjicio, deterruit Baro- 
""""■ uc Philotheum Latinis Fastis adderet, 
v'"" de atate ipsius non constat ex dicto Mr- 
nologio neque ex Uenmis, ita ut non potuerit 
satis esse certus, utrum Philotheus oixerit 
'""'' sckisma Grmcorum, an tempore illius 
schismatis. tdem timor me deterreret nisi 
AMuiotheus haberetur in Menologio, quod secu- 

Septembris Tomus V. 



lo x jussu fiasitii nn/irnitoi-is coltectum csl. Xam 

ante illud tempus Grmci non fuerant schismatici, 
msi mbinde paucis annis, maxime sub Photio, 
schismatis auctore passim dicto. ittamen mccesso 
res Photu seculo ix et k non fuerunl schimatici, 
iit. alihi ostensum est; sed medio fere ucuh n 
Wichael Cerularius Photii sckisma instawravit. 
Uaqut cum nullosin illo Menologio kactenus repe- 
rerim schismaticos ; Philotheum, a miraculis Uiau- 
maturgum cognominatum . nequaquam prmter- 
mittendum censeo : neque enim miracula, tanto 
consensu asserta, sine ulla ratione pro figmen- 
tts habenda censeo. 

2 Uenologium Basitianum ad ^ Septembru 
ita habet : Eodem die commemoratio sancti pa 
trisnostri Philolhei thaumaturgi. Sequitur elogium 

,.,.,//,,„■ wrndosr rnfilmnn rsl Laliuum, ifuui m- 

ter p r es, """' intelligens, quid medio mvo Grmci 
per vocemMyadesignarent, nomen proprium re- 

18 yio- 



fiatu ■ ' •' i" 
norii uice, 



114 



DE S. PHILOTHEO PRESBYTERO , 



\i croitB 
J. s. 



i ni i i. o 
Mytmiri : 



gionis pro nomine proprio viri sumpsit. Quapro- 
pler ipsa rerba (irmca, quibus Saneti patria i?i- 
dicatur. hur transfem : $t>46eoej 6 6auu.aT0up-fC; 
&irijpy.e \uv dxb tou 8£jjuitc; 'Otymfeu. Qum ad Ver~ 
bum sic exprimo : Philotheus thaumalurgus erat 
ex themale Obsequii. Per thema autem designa- 
tur reyio ampta, aliquot comptectcns /ironncias, 
guibut unus pra>erat. i\am seculo decimo, </uo 
Menohgium fuit couscvipLum, imperium Orien- 
tate divi&um crat m thcmata, ut docet Constan- 
tmus imperator Porphyrogcnitus, qui duos libros 
de Thematis conscripsit, cditos ah Anselmo liandu- 
ro in Imperio Orientati tom. I. Inter themata 
septemdecim, qum lib.\ recenset, quartum vo- 
catur 'O^buov Obsequium, cui comes prmcrat. 
Iltutl rcro theina, quod prafecturam aut provin- 
ciam nominc magis Latino dicere possumus, erat 
in ea partc Asim Minoris, qum Conslantinopoti 
maximc est vicina. Nam pag. 9 in Ohsequii the- 
mate populos enwnerat kis rcrhis : Genles vero 
ac populi , qui Obsequium constituunt, sunl 
hi ; Bilhyni , Mysii , Phryges , Dardani , qui 
et Troiani dicuntur. Dcinde et urbes prmcipuas 

enumerat , firtmaiin/ue ponit Niercam, quai est 

it metropolis. 

:\ Ex hisce igitur habemus, Philotheum fuis- 
se natuni in Miuore Asia, et quidcm in una ex 
quatuor ejus provinciis nta.rime Occidentaiihus, 
qum /n.iia Bosphorum, Propontidem et Belles- 
pontum extenduntur, id cst, aut m Bithynia, 
aul in Mysia, ant iii Phrygia minorc, atit in Troa- 
dc in Menologio Sirleli dicitur fuisse ex regio- 
ne Myrmica ; sed certendum fuit, opinor, ex 
Vico, ant ex oppido Myrmira. Cerfe in Stjna- 
xario Ms., quod Majores nostri Sirmondianum 
vocarunt, ita habetwr : o; ftpu.7)To OEu-aTo; j*ev 
'Ot|tx(ou , xwu.r,; 3s y.aXcuuivYj; Mupu.txo; ■ ijlli OrtUS 

fuit ex themale quidem Obsequii, vico vero 

dicto Myrmice. Consentiunt Mcnma impressa, m 

quihus de natali loco S. Philothei sic habetur: 

Outo; \j~f t pyh aTtb y.cptcu Mupy.r,xo; xaXcuuivcu , 

OiiJ.a:o; 'O-^xfou. Hic eral ex loco Myrmice di- 

cto , thematis Obsequii. Itaque Myrmica, aut 

magis verisimUiter Myrmix, ut rocatur apud 

Maximum Cytkermum, non erat regio; sed vi- 

CUS aut Oppidum in parte (irvidentali Asim Mi- 

noris, u6i natus erat S. Philolheus, et ubi vide- 

tur etiam esse defunctus. 

( , i lliscc de loco nalali ohserratis, elogium cx 

Henoiogio Basiliano totum subjicio ex editione 

ttttiiita t rbini facta, correcto lamen interpretis 

errore, quo seclator Opsicii male dicitur, suh- 

stitutaque secmdum Grmca natali prowncia. Phi- 

lotheus Ihaumalurgus, uatus in themate sive pro- 

vincia Obsequii, presbyter fuit, magnusque Dei 

ab adolescenlia cultor : quippe qui jejuniis, [vi- 

giliis,] et orationibus assidue vacaret; divilias 

suas pauperibus distribueret : et luctu lletuque 

dies suos traduceret , secum reputando gravis- 

simas in altero seculo peccatorum pcenas, ge- 

hennam ignis atque pervigilem vermem. Cum 

igitur mullos confirmaret, suaque doctrina juva- 

* Missa; sacn pe ^» atque inculpate Liturgiam * Deo offerret, 

linnin a< cepit donum miraoulorum , ut scilicet dasmo- 

nes ejicerel, inflrmos curaret, leprosos munda- 

ret, ptuvias in maxima siccitate adduceret : Deus 

enim voUinlalem limeutiiiin se laeit, precesque 

eorum exaudit. Haec admiranda opera perpetrans, 
«■i accedentium ad se postulalis annneos, in pace 
deccssit. Et e\ preliosis illius ossibus, in sepul- 
cro conditis, manat mirum in modum salutare 
oleum in hunc usque diem. Hisce planc confor- 



elogium de 
vtrtutibus 
iptiut 't 
min 



mia de rirtutihus et miraculis Sancti teguntut 
m Menologio Sirleliano, omissis tamen Us t q U9 , 
de oleo ex sepulcro Sancti scaturiente hie asserun- 
tur. At illa similUer leguntw in jam taudato 
Synaxario Ms., et in Menmit imprcssis. 

'.) in hisce porro monumentis alia qumdamad- 
/u ■tutitur, in utroque Menologio prmtermis&a. Pri- 
mo enim mater ipsius dicitur vocata fuisse Theo- 
phila, de qua non adduntur piura. Secuneh 
Philolheus ipse dicitur nuptias contraxissc,acpro- 
iemgenuisse, ac deinde promotus adpresbyteroe 
iuin. idduntur et prodigia aliqua, aum exSynaxa- 
rio huc transfero : "OOsv y.at Oauu.dxwv u^tsTwv 
■^uoOy; , ota U.0VY;; fepOfffiUtfte 1% Mpm Tau.t £ { uv 
Tct; T.bcrrA apTOv xapaoyu ' vdXXa xat TOTflt[jLiov u- 
3wp et; otvov \uti6a\i , xal XiOov MiftGTOv Xdy^ y^_ 
vw \),i-i-.i-r t v.i-i. Kal [J.t'x ivtauTCv rr^ y.otu.T ( c£(o; 
auTOu ^.ETaT-.Oeuivou iv il&pty tcxw , Ta; y.stpa; u<x\ 
^oiv exTstva; , xai twv ui|j.ojv 5pa£iu\£vo; xwv fa 
t£p£o>v , twv ocuXowivwv auTCv [j.sTaOfjvat , dv^oxT) ■ xai 
Tpet; pd?£'.; fou.aTtaa;, xaTSTsOr, =v ui tottw xeiiai, 
Unde et maximorum miraculorum conseculus est 
graliam, per solam orationem ex vacuis cellis 
pauperihus panem praebens : sed et aquam llu- 
viatilem in vinum convertit, ac lapidem maxi- 
mum solo verbo transposuit : uno anno post mor- 
tem, quando transponehaHlr in alium locum, 
inanus viventis inslar exlrndfiis, et apprcheu- 
dens luimeros diiorum sacerdolum, qui ipsom 
volehant tiansferre, surrexit, ac tres meusna 
passus, in loco, ubi nunc jacet, est deposiius. 
Hactcnus tam Synaxarium quam Menma , in 
quibus unius tantum vocis, in Manmis omissa, 
est diffcrentia. Similia etiam habet Maximus Cy- 
thermus, Wcnma passim secutus, Attamenposte- 
riora hmc minus certa t minusque probabilia smi t 
tumquia non leguntur vn Menoiogio Basiliano,ce- 
teris antiquiore, tum quia redolent fabulasGrey 
ci$ familiares. 

(i porro dubitari merito potest, an Philotlieus 
nosternon \>eniat numerandus inter scriplores ec- 
clesiasticos. Certe dicitur in Menologio multossua 
doctrina adjuvisse, nec tamen of/icium prmdicanr 
di habuisse mdetwr^ ita ut in ipsius etogio nihxi 
sit, quominus credere possimus, ascetica ahqua 
ab ipso conscripta, si hoc aliunde fiat verisimile. 
Petrus Possmus Societatis nostrm anno 1683 Tolo- 
sm edidit raria opuscula scripl inem Grmcorum, 
coliectionemque illam vocavit Thesaurum asceitr 
nint. Opusculum w htinr liahct titutum : Sancti 
Philolhei de mandatis Domini nostri Jesu Chri- 
sii sermo. Aliqui scriptores neoterici laudatum 
Opusculum attribuerunt Philotheo patriarche 
Constantinopotitano, qui floruit circa medium s«- 
cnli xiv, ttt kodie dictum cst m prmtermisas, 
ubi de Phitotheo itlo egi, quia a Moschis in Faetts 
recentiorihus commemoratur. 

7 Verum Possinus vn Prolegomenis iUorum 
opinioni non acquiescit, itlamque refutat hts ratio- 
mbus. Primo Philotheus in tituto Opusculi oocar 
t„r Sanctus : quod non congruit Phifotkeo Con- 
stantinopolitano. Secwndo Pkilotheus wi titulo »<< 
patriarcha vocatw nec episcopus, ticet prtmum 
fuerit episcopus Heracleensis, deinde patriarcm 
Constantmopolitanus. Tertio ab mtate codicis sw 
sic raiiocinatiir. Ouoniani scriptor sajculi 
non potest credi aulor Operis in codice 
scripli, cujns manus et charla a-lalem pr»ferttn 
annonini, ul Bupra di\i, quingentorum ; i l[,l?t 
lim cum ibi post illud alia ponantur ffitatismaj 
nifeste senioris. Scripserit ergo hunc sermon 
multo Bnliquior quidam el sanclior e pm" 

omni 



[i 



clarui- 



■fli .. 



M/iN-.-l!: 1 
I 

DomiM 



tino^ 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



i 3 



A omni bvo insignitis Philothei vocabulo monachis. 
Frustra sanc dwsmmus, si hmc argvmenta non 
luMeiant, ad laudatum Opusculum Philotkeo 
Constantinopolitano abjudicandum. 
8 ittamen Joawnes Albertus Fabricius in m 
r bliotheca r.rmca lib. 5 tom, W pag. M t illud 
"''""d.ai-' ipsum Opusculum attribuit Philotheo Constantxno- 
tLatm Llitano, aitque eidem pneter rem abjudicatum 
fuisse a Possino. 41 nullum affert corbum, ut ad 
arqumenta Possini respondeat, neque ullo argu- 
mento pro Pkilotheo suo Constantinopolitano 
utitnr. Video tamen Fabncium fuisse secutumopi- 
nionem Petri tambecn, qui lib. 5 Commentario- 
rum de mhliotheca Cmsarea, memorans pag. 99 
aliudOpusculum, quodSvacti patris DOStri IMiilo- 
tfaei dicitur, et fragmenta euni sennonum quorum- 
,l;i m asoeticorum; observat de Pkilotheo, eum- 
dm in alio codice, recensito, tif>. i, vocari 
monaChum Sinailam. Tum suinfit : Itieni viilelur 
esse atque Philotheus ille, qui fere a pueritia 
viia- raonasticaa addictus, erudilione et sanctimo- 
nia vita? adeo inclaruit, ut primum quidem prae- 
nositus seu abbas monasterii in monte Atho, dein- 
,ic autem episcopas Heracles in Thracia , ac 
B tandem patriarcha Consianiinopoliiunus elfctus 
sit. Hmc omnia magis asseveranter adoptavit Fa- 
bricius, qui pag. t69 ait : Philotheus, monachus 
primo Sinaita , deindc pramosilus nmnachorum 
in monte Atho, denique ex Heraclea episcopo 



patriarcha. Verum parum consideravit el Lam- auctohr 
becius ct Fabricius, quam improbabiti conjectu- J - s - 
ra monachum ex Arabia accersant secuto xiv, 
ut prmpositvm monackorum faciant in Macedo- 
nia, f/uod cx sola conjectura asseritur : num Can- 
tacuzenus, quem assignat Lambecius , testatur 
quidem Ub. 4 cap. W. Philotheum Constantino-. 

politanum fuisse prmpositum ui innntr Atfm, sed 

de monachatu ipsius in monte Sinai alturn silet. 
Quare dubitare nequeo . qum duorum saltem 
Philotheorum Opusoula, uni adscripseril Fubri- 
cius , Lambecin improbabilem conjecturam secu- 
tus. 

9 Verumtamen cvm neque S. Philotheus ille, huicettam 
de ijuo agimus, monackus fuisse videatur montU Philotheonan 
Sinai; Opusculum vtro « Possino editvm apud '"'<'""' lri ~ 
Lambecium lib. 5 pag. ( J attribuatur Pkilotkeo 
monacho Sinaitm, unacum alio ibidem memora- 
to, non ansini s. Philotheo nostro dicta Opuscu- 
la adscribere. Pavet quidem ipsi titulus Sancti in 
codice Possim inventus; sed ittcin titulus facile 
congruere potest alteri Pkilotheo monacko ^ntai- 
tm , licet kunc in Fastis Grmeis non magis in- 
veniain . quam Pkilotheum Constanti/nopolita- „ 
num. Ceterum quo secula floruerit Philotlieus 

thaumaturgus nullibi invenio. Hoc certum est ex 
Menologio Basiliano, ipsum aui seculo \ oixisse 

(inl rilins, riim isluif \lr luitiuji u m SCCUlO xfllC- 

rit collectum. 



DE B. ORANNA AUT ORANDA 

VIRGINE, & SOGIA ANONYMA 

IN ESCH PROPE OPPIDUM BERES IN LOTHARINGIA 



S Y L L G E 



De loco, uhi Beata colitur; deque cultuac lustrattone corporis : gesta fere ignota 



.1. s 
F 



tHTM s 



duin 



prope 



/ >tha 



B 



- vm Oranam , alias Orannam . aut 
Orandam quoque dictam, in nullo 
prorsus inveni Hartyrologio . licet 

Cultu sntis rrfrhn iiounrutu fue- 

rit ab aliquot saltem seculis. Locus, ub\ 
Beaui colitur, mque fere ignotus esl vn 
tabulis geographicis , aut certe non recte ><- 
pressus m Us, quas consului Primam de Beata 
notitiam MajoriOus nostris submisit P. l/e- 
"""/rr Wihkeim Societatis Jesu, plurimis o\ 
ficiis de Aciis Sanctorum optime meritus. Hic 
"• epistola anno 1666 ad Papebrochium data 
ita scribit : Berris csi nppiilum Lolharingiic 
Germanicae haud Longe Wadagotia monasterio 
Praemonstratensis i trdinis ad Saravum. h\ oppi- 
dum luibet templum parocniale i»i" veteri 
modo extra muros ad breve spatium distans. 
Jacet in eo templo corpus sancls Orannffl \*-l 



Urannae virginis. m notitiis Wadegotia submis- 
sis oppidum scribitur Beres. Von dubito, quin 
idem sit, quod <» tabulis aliquot Lotharingim 
notatur Belrus, Beauralns tt Blerus. Nam hmc 
nomina exprimuntur ad idem oppidum desir 
gnandum illo plane loco. m quo Beres oppy- 
linm est situm secundnm notitias, nobit « 
locis missas, videlicet haud longe a Wadegotia 
abbatia. im-c autem sita est ad Sarae, aui Sa- 
ravi, iluvii ripas, uno a Sara-Ludovici arce ho- 
,,,, u , ,!,- Wadegotia tcribit Hugo in innalibus 
Ordinis Prmmonstratensis tom. S col (008. Ita- 
que Beres non longe distat a munito <>i>t»<i» Sara- 
Ludovici, vulgo SarLonis dicto, quod conditum 
estjussu ludovicx W Francorum regis postscri- 
ptas a Wilthemio notitias de oppido Beres. 

2 De ecclesim situ w atia epistola sic habetur : 
SancUB Oranda vireinis templum, anl potius 

sa- 



n6 



DE B. ORANNA VIRG. ET SOCIA ANONYMA , 



ArCTORR 

J. s. 

ac vicina ilti 
oppido eccle- 
sta B. Oramup 
in Esnh. 



olim ipmis 
oppitii parw- 



tumbu ibidem 
Ueatce, qu(C 
officio tolilur. 



sacellum, distal ab oppido Beres tnbus quadran- 
libus horae, loco aliquantulum depressiori et 
amceno satis, sed nunc bellorum injuriis inculto 
et penitus deserlo. Erat olim ejnsdem oppidi 
parochia, sed oh infestas miiitum excursiones 
ac laironum frequentes insidias parocbialis esse 
desiit, el in ipso oppidi templo divina officia 
peraguntnr, modoque Sacramenta omnia admi- 
nistrantur. Vominus Philippus Budegkenius, Wa- 
degotiensis abhatim reiiyiosus, et locipastor, in 
litteris anno 4606 prmmissis consentit, aitque : 
Monaslerium nostrum Wadegoliensc jam pene 
qiiiugenlis annis hahet jus patronatus istius ec- 
clesiae, ubi dictaj Sanctse corpus quiescit et ve- 
neratur. Est autcm ecclesia parochiatis in Beres 
raunicipio, et vocatus locns Esr.u aut Exwei- 
i.i u. Dictum jus patronatus donatum est nostrae 
eedesur a serenissimo dure Loiharingiu' Mattlneo. 
taudatus mox Httgo, enumerans pag. 4008 
pastoratus n Wadegotia dependentes, de illa scri^- 
bit sequeniia : Berus seu Eschweiller ex donalio- 
ne Marsilii ministerialis de LiestrofT anno mccxx 
provenit. Vemm nec ad nos, nec ad Beatam pcf- 
tinet, inquirere, a quo jus patronatus fuerit do- 
nalum. 

3 TnteHm Budeghenius explicat, cur parochi 
habitatio ad oppidum fuerit translata, ita scri- 
bent : Olim habitabat juxta dictam ecclesiam pa- 
rochus, et habehat ihi residenliam suam. Faclum 
est aulem propter molus bellorum el hostiles in- 
cursiones, ut eaperenlur eliam homines volen- 
tes adirc templum; imo iu ipso templo sub Oili- 
cio divino vim inferehant impii mililes. Quare 
jussu Berenissimi ducis in Lotharingia ante dncen- 
tos circiter annos residentia raemorati parochi 
translata est in municipinm Beres propter secu- 
ritalem : relietus esl autem cnstos ibi laicus ad 
custodiendam ecclesiam et recipienda ohlala. Hac- 
tenus de ecclcsia olim parocltiali. 

4 I)e cultu lieatm ibidem in eadrm l-lpistola hmc 
scribit : Tumba dictee Sanctae est juxta summum 
aliare, sepla feireis cancellis. lmploratur autem 
ipsius intercessione et meritis sanilas surdis et gra- 
\iirr audienlibus, vel verligine capitis laboran- 
tihus, aliisque morbis. Et multi compotes voti 
sui fundunt preces in dicto loco : plurimi eliam, 
volo faelo, qui gravali fuerunl isliusmodi mor- 
bis et lluxionibus aurium, singulis annis solvunt 
suas oblaliones. Celebratur ipsius feslivitas Domi- 
nica prima post Exaltationem sanclSB Crucis : 
el per lotam Oclavam est magnus concursus ho- 
miniim , eo venientium devotionis et voti sol- 
vendi causa. i)r omnibus hisce consentit Wilthe- 
mius tn Epistola jam allegata. In altcra quoque 
ita loquilur ipsius nepos, cui curam commiserat 
omnia coram lustrandi : Celerum Iocus est a 
multis jam sa?culis lidelium veneralione et con- 
cursu celcbris ob ejusdem Sanclse tumbam, qu;e 
in ipso tempio media conspicitur ex rudi impo- 
litoquc saxo, nulla cffilatura aut inscriptionis ve- 
stigio insignis : muiiitiir dumtaxat umlique crate 
ferrea : cui gens ruslica suos ccreos, flores, co- 
rollas . et ejusmodi donaria venerationis ergo 
affigit. Sed imprimis niemorahile, quod ipsius 
Sanctae patrocinium surdi oxperianlur promptum 
ex eflicax, plurimisque miraculis et prodigiis (ut 
omnes allirmanl) jam olim ad hoee usque lcm- 
pora inclaruerit. 

5 llinc passim e lota Lotharingia, adjacen- 
tihusque provinciis peregrini conlluunt, vota- 
que non Lnfeliciter exsolvunt. Quoliescumque 



vero eontingit ibidem sacerdotem quempiam $■ 
crnm facere; tunc passim ex vicinia gens a<*re 
stis concurrit cum cereis, oblalis , Palronam- rl 2*1 
que suam maximo pietatis sensu, ut ipsemet but ^ 
magna mea consolatione spectavi , supplex colit (ur 
et veneratur. Ex qua mulicr proha et honesta no- 
his narravit multis etiam aliis prajsentihns et 
testibus, se rjusdem Sanctae intercessione a gravis* 
sima plurium annorum surditale, adhibitis nequij. 
quam artis medicffl remediis, fuisse liberatam 
Hactenus Nicolaus Wilthemius Societatis nostrm 
Alexandri ex fratre nepos, qui, ut patruus ejus 
in alia Epistola scribit, ad sepulcrum R. Oran- 
na- se contulit. tnm , inquit , ut Sanctam ii- 
lam auditus recuperandi, quo caret, patronam 
invocet, tum ut de rebus ejus inquirat : quod 
sane faciet praeclare, cum polleat judicio el in- 
genio. Hmc Alexander Wilthemius, qui tamen 
ipsr quoque ibidem antea fuerat, et in prima 
Ejiistola hoc addiderat : Vovent aliqui peregri- 
nationem annuam. Experientia longa comproba- 
tiim, lluere sanguine aures eorum, qui votuin 
non exsolvunt. p 

6 Addit, tumham olim fuisse apertam, ut c^j, 
sacrum corpus lustraretv/r, atque iliius inspectin- --v 
nis exstare instrumentum. Verttm plura de hac 

re in suis litteris Budeghenius, ita scribens : Sub- 
iinle accidit ante ducentos et plures annos, utdu- 
bitaretur a multis, an adhuc in eodem sarcopha- 
go esset sacrum corpus sanctae Virginis. Hinc ad 
instantiam nobilium et aliorum Christi Gdelium in 
circuitu, a R. D. Suffraganeo episcopi Metcnsis 
diela lumha liut aperta suh Ollicio divino, et re 
perta dno corpora, unum ad caput, alterum ail 
pedes. Subdit, hujusce inspectionis instrumentum 
etiamnum haberi : atque illud per Wilthemium 
nobis futt transmissum. Attamen ipsum authen- 
ticum tunc non potuit in ven iri : sed transcri- 
/thim ex eo exemplar, in quo desiderantur sub- 
scriptiones, accepimus. tioc vero totum hue 
transfero : Nos Desiderius Natalis, Dei et sanciae 
Sedis Aposlolica? gralia episcopus Panadensis. No- 
lum faeimus Universis, quod quia a mullis V6- 
niehat in dubium de corporihus beatissimae Oran- 
das et ejus Socirc , si realiter ct cum ellectu 
in earum sepulchro, in quo adorahanlur, quod 
ab antiquo Dominus honorat, prout usque ;id 
tempora nostra honorat, diversis idem sepui- 
chrum illuslnhus uiiraculis, conlinehantur, cum 
in nullius cadebat memoriam, sed nec ab audita 
idem nnquam sepulchrura fuisse vel apertum 
credebat : quia etiam mulli Christi fideles nos 
rogarunt el obnixe deprecaii sunt, ut idem sepal- 
chrum aperiremus, et si quid sine injuria beaia- 
rum Virginum in eodem reconditum inveniremns, 
populo nolum faceremus, ut per hoc po|mli 
major ad easdem venerandas devotio accen- 
dalur. .^ 

7 Hinc est, quod nos convocatis Domino ^. 
Thilmanno archipresbytero dicti loci, et alhs 
multis ecclesiarum rectorihus, celebratis prius 
sacris excubiis, cum solemnitale hymnorum ^ 
orationum et triplici lelania , multiplicatis eliaffl 
luminaribus , unmihusque , quantum potuimus , 

ad hanc rem rite ordinatis, in ipsa Inventionfl 
sanctae Crucis tertia scilicet May anni Domim , 
mcccclxxxviii rcgnantibus sanctissimo Papa Sixio ' ,v 

Frederico Homanorum imperatore, Ludovico Frar 
corum rege, et Renato illustrissimo et victoriosissi- 
mo Lottringorum duce, ipsum sacrum sepulchinn 
duximus aperiendum, prout tunc , prassentibo 5 ^* 

mul- &*** 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



117 



A 

itrtl <]""" 
St. 1 u0 . 

pW "*'' '"' 
itrui»?"'*""' 
factoti" 

rum tm!a- 

tio. avt '"'"" 
Hiuf. 



n 

ex qvo 60UU 

gitur '('/""- 
etas erfi >"'- 
temaseculo 
iiv : 



amltia utriusque sexus nobilibus et de plebe in- 
ttamera biUbua aperuimus. in quo sacro sarco- 
nhaco duo corpora cum omnibus ossibus suis , 
utnobis prima Cronte apparuit, fuere inventa; 
unum vclui ad caput, alterum ad pedes, quffi 
doximua populo sancto com diligenti custodia 
ni-jesentanda , veneranda et adoranda, prout et 
[„ m - primi venerati et adorati fuimus : ipsaque 
triplicibus peplis recondidimus , et duabus saccis 
* concludi quam venerabiliter potuimus fecimus. 
Kt hia p°* 1 Uissarum solemnia, quantum devo- 
te potuimu> iu eodem suo sepulchro reclusis, 
voluimus hiijus reclusionis noslra; duas literas 
fieri quarum una in ipso sarcopha^o elauilere- 
tur* alteram vero sub custodia curati el Simonis 
de Zeistrom officlati domini ducis voraimus ad 
perpetuam memoriam reservari. Actum sub sigil- 
| Qostro Anno et die qui. . . Hactenus laudar 
tum instrumentum, in quo prmter subscriptiones 
unu forsan vox desideratwr post vocem Sac- 
cis. quia ibi spalium relictum crut uni roci 
oacuum. Fortc rox, qua saccorum materia <lc- 
signabatur, legi non potuit ab exscrihente. 

K Vorro et laudalo instrumento hahemus, S. 
Orannam cultam fuisse a seculo \\, ut mini- 
nwm, ft verisimiliter citius, Secundo idem vn~ 
strumentum Orannae attribuit beatam Sociam, scd 
anonymam. Tertio ex iisdem litteris verhimillir 
iiHiin et quasi indubitatum fit, s. Orannam ejus- 
(jur Sociam non obiisse saltem post seculum xiv, 
ciitu anno H88 diccrentur r<>l< ab antiquo, nec 
ullus tuni meminisset aut audinssct sepulcrum 
umquam fuisse apertum. HtBc enim locum n<>n 
hahuissent, si Beatm n.rtssrnt post annum {400 : 
sed potius de mOdo oivendi illarum c.r parenii- 
bus suis aliqua intelliijcre potuissent, qui anno 
4488 erant senes. Vcrnm ut kmc insinuant, Iiea- 
tasnon fuisse defunctas post seculum xv\ ; ita 
intntmr ciiitfiint. rtxlrm srruh illns fuissr <lr- 



functns. rnin tntcqris secults cititts tlrfuncta- rsse Auctohk 
possint. llinc mortem licatarum non aliter deter- IS - 
minavi, quam his verbit : Seculo xiv ant ci- 
lius. 

9 De gestiS Beatarum nihilsatii rrrto consta- deearumge- 
rc , fatetur Budcghenius parochus.+Affcrt tamsn tti$itihilha- 
conjecturas aliquorum, httc in lau<l<nts litterit MuroerK. 
icribens ; Jam vero de ortu et natalibus, de vi- 
t.i , de obitu, nihil certi constat, nisi quod ibi 
cum Socia pedissequs sanctam innocentemque 
vitam in diclo loco Ksch duxeril, ut fertur. Ali- 
qui volunl , fuisse fUiam regis vel magni princi- 
pis; et quia amoiv virginilatis »' domo paterna 
aufugerit cum Socia famula , persecutam et jam- 
jam apprebendendam , juxta locum , obi nmilo 

cst ciTlesia, s,- alisi-omlisse. Milto, </>!<»! n<l>li!itr , 

responsum agricolee n persecutoribus interroga- 
ti, rum videatur fabulosum magis </<mnt rmsi- 
mile. Alii dicunt , s. Orannam ortam ex illuslri 
fainilu dominorum terra3 illins. Et quod defe 
ritnn habueril in auribus , graviterque audierit, 
propter surditatem illara , inquiuni . contempla 
et rejecta a fratribus praidium illud circa Ksch- 
weiler pro ilotc ct susleutatiuni- i>\ lia-reilitale K 

palerna accepil : ubi cum famulasua in patientia 
et sanctitate vitee dies suos transegit, ita utom- 
nes in sui admtrationera trahens , cum magna 
aedificalione el virginitatis el devotionis ohservantia 
Deo et pro\imo placens tandem ibidein in pace 
quieverit. Post cujus mortem Deo, quem in vita 
dilexerat, Famulse suac sanctitatem demonstran- 
te, surdi passim, et vertiginem paUentes capi- 
tis , sanitatemrecipiunl per merita sanciffl Vir 1 
nis. Hoc attestantur in hodiernum diem , qui poti 

Causa atl sancl.i' \11-inis sepulcnim venientes, 
sospites revertnntur. gratias Deo agentes. ilac- 
tnius laudatus parochus : neque hahco piura 
his addenda. 



DE B, ROLANDO DE MEDICIS 

ANAGIIORETA, BORGONI DITIONIS 
PALLAVICIN/E 

IN ITALIA 



fcn 

«CCCLXXXVI 

Rtatu* ii„ rl ,j. 
rotogiU 
l **. obiii 



COMMENTARIUS PR^VIUS 
Cultus Bcati : Acta et Miracula edenda cx manuscriptis 



.1. s. 



Q 

novicus 



uamquam B. Rolandua Martyrologis 

otntiihus sit ivcngnitns . colitur ta- 
men hoc die ut liraius, cultusque 
ipsius certus cst et indubitatus. Lu- 
Caritellus in Annalihus ('remoncn- 
tibus ad anniim 4386 <le eo, tamquam <le 
Beato Cremonensihus ricino. ita scnhit : An- 
no proximo Rolandus de Medicis, Mediola- 
nensis anachorila , postquam in Incis asperis ct 
solitariis Alpium Ilarponi, dioecesis Placenlin», 
per annos viginli sex moram habuil summa cum 
abstinentia, et in eis reperlus per ibi incolas, 



illine doCtUS merit in ecclcsiam ihi H. M. Yiivinis, 
ei niir fecta coniessione peccatorum religioso Caj 
melitano, et e manibus ipsius sumpta Euchari lia 
multa cum reverentia, die quinta Seplembris emi- 
sii spiritum, ejusque corpus conduclum fuil Buxe- 
tum et con.litiiin in sacello ibi sibi dicalo, procu- 
rantibus illustribus marchionibus Paltovicmis , 
in vico nargoni dominanUbus : el ad ipsura corpus 
ex graiia omnipotentis Dei, et ejus Rolandi ment.s, 
facia faeruntmultamiracula, ei quibus reputatua 

fuit inter BefltOS. Ilnrlruns Cnittcllus. tn 
retatione dicm Beati mortualem perperam fixuw 

obser- 



n8 



DE B. ROLANDO DE MEDICIS , 



AlCTORE 
J. S. 



die x\ Septem- 
bri$ : 



observo, quod impressionis forlepotius mendum 
est. quam tcriptionis. Ccnc non quinta, sed deci- 
ma quinta Septembris obiisse B. Rolandnm alii 
omnes consentiunt : atque 'lie xv revera colitur. 
2 Joannes Heraclius Christanetlus t Societatis 



anno septuagesimo octavo post mortem \i 
landns fuerit cultus ut Beatus, atque honorL ^ 
fica eievatione et translatione innova tumba i 

pOsitUS. 

5 Quod spectat ad tisitationem corporis 

.«/> /*_.* rn*tn. n ...... ,/;,; £ '. " mi * «W 



/cs.. r_r_or Buxeti, anno 1684 dc cultu B. Ko- a/tHo /Jtf.? factam jam dixi, prmeipua tant " 

llinrli nliiv/iun !,,,,- »Mn/A«fiAu« ,.,/ Dsim..Jm>j-_ o- ./.*»'.. »«fi<i«ni m_ _.."... • M >-l___' 



_ . _ _ — __ _ — ,.-,. v ..,,., _. w v -. . » •. .- . _.«-■ 

landi, aliisque huc spectantibus , ad Papebro 
chium nostrum scripsit sequentia : Dies obitas B 
RoIandJ de Medicia Mediolanensis fuit xv Sft 
ptembris : bac etenim die colitar Buxeli in eo 
clesia confralemltatis Sanclissimae Trinitatis. abi 



ex Actts settgam, ne sim prohxxor et obscurior a **t% 
si Acta integra cum omnibus adjunctis huc tr ' 
ducam. Facta dicitwr visitatio, petente iltustri*. 
simo marchione Hieronymo Pallavicino Bur /' 
domino, ac prmsentibus plurimis c clero et 



__ — , *,,._. _. HUU . U . W .,...._,...., ....-■. «,_., .!..._• , «_■ /,i usol. itvn-Ma ftur imi^ c ClCrO 

ejasdem Servi Dei corpas quiescit. Obiit anno />m/o. Deinde aperta dfcta arca , laminis fei 

Mi'I'I'1 r~ VW1 II iii Iir_n /uiniMiiJniil f ii.lnulmin ..!...«),,.:_. _»«.*:__»•. -.!„.... • .... 



B 



tumba tpsiui . 
reiiquia vene- 
rationi 
titm . 



mccclxxxvi. Et in lioc conveniunf Ludovicus 
Cavitrllus patrilius Cremonensis in suo manuscri- 
pto libro fVnnalium Cremonae fol. 138 , et Ra- 
nntios Picus a secretis serenissimi I). ducis Parmae 
in Vita Ipsius Beati descripta et typis tradita Pla- 
centia. anno mdcxxxvi. Convenil itidem cum pra3- 
dictis die el anno Vila cjusi.em beati Itulamli 
Ms. in charta pergamena, existente in archivio 
collegiata. insignis ejusdem civitatis Buxeti, ro- 
borata laliellioualihus el subscriplionibUS plurium 
notariorum de collegio Buxeti : in qaa describun- 
tur quam plurima miracula, meritis ipsius Ser- 
vi Dei patrata a Deo 0. M. nee non oratio seu 
Ires oraliunes ijisius Bcali. 

3 Ejus corpus condilur in arca marmorea, 
in qua praeler alia inscutpta videtur imago ipsius 
Beati : el ha_c est prope altare majus, alta ab 
humo altitudine duorum pedum, vel circa. Con- 
tinmis est concursus ad dictum Beatura , cujus 
intercessione , praeler alia miracula , iis potissi- 
mum, qui dolore capilis laborarit, maximae et 

innumer_e gratite imperliuntur. Venerabile b m 

ipsius Beati corpus videri non sinitur, nisi per- 
raro e! jussu et praesenlia principum nostrorum : 
eju.s tamen reliquia populis veneranda et deoscu- 
lamla exhibetur, asservaturque relupiia in i|unilam 
vasculo seu custodia argentea. Quodque magis 
notabile est, dicti Beati capulium, quod ultra 
trium seculorum spatium adhuc integrum perse 



—Teisei 
plumbeis opnmc clausa , m ea reperta fuit C a- 
psula lignea longitudinis arrius brachii vel circa 
et dimidiee targitudinis ac altitudinis clausa el e_ 
reposita superaltare majnsdict_e ecclesice. apcr- 
ta fuit; et exinde emanare ccepit odor mir_e snur 
vitaiis et firagrantiffl : supraque ossa m <j icta 
capsula recondita et reperta inventum fuii bre 
ve incharta heedina scriptum. Verba kujus scripti 
jam dedi superius. Et dempto demum cooperculo 
serico ruhei coloris tegente ossa predicta, visa 
fuere caput , crura , brachia , et partes alia? cor- 
poris B. Rolandi praedicti, quamvis tamen exi- 
gua pars in cinerem versa reperitur. Uox adjun- 
gitur, omnia rursum in arcam reposita, camqm 
clausam /uisse, ut antc fuerat. Acta vero debita 
forma clauduntur , eisque •subscribunt quatuor 
notarii, mdelicet Paulus Majavacka, Josephus 
Boceiius, Scipio SUrpius, et Octavius de Mar- 
Uanis. ln iisdem Actismentio fitde Yita Bvati. 
dudum antc scripta. 
6 Vitam illam accepimus e. bibliotheca Itfe- 

iliriea, iintalnrtiue in margine ftabrri pluteo 2, 

codice 3. in quarto. llunc vero prm/ert titu- 
t«m : De Vita, pienitentia , morle, et miracnlis 
B. Rolamli de Medicis , qui suum diem clausil 
extremum in castro Bargoni, episcopatus Par- 
ma. mccclxxxvi, die xv mensis Septembris. Ba- 
dem Actaservari in tabutario Buxetano , habemut 
ex litteris ante laudatis. Ex initio plane liguet, 



Ifinuil 



„_„.. , , ; , ° ' — ^ _-*«__cria umciuuaaus. ilx tnitio p/anc tiauel, 

*era, non obslante, quod eo mcessanter pietas scripta fume eodem anno, guo B Rolandns IbiU 



corpus ofin ■ 

ad no 

oani tumbam 

transtatum. 



fidelium uialur ail cooperiendmn capul dolore 
capitis laborantium miro inflrmorum hujusce- 
modi auxilio : cum praedictum caputium sil lana 
contextum, et huc usque tineis mirifice illaesum. 
Ractenus Christanellus , adjungens alia qumdam 
de lampade accendi solita; qum ut minoris mo- 
menti omitto, quia ipse observat atias quoque 
ibiesse reliquias, indcquc- duhitat. <„ n,j„s-p<>- 
tissimumkonorem accendatur. Verum, quidquid 
sn de lampade, cultus Beati exdictisest certus 
et indubitatus. 

i Corpus Beati elevatum fuit anno 1404 et 
tunr translatum ad tumbam iltam elevatam mpra 
terram. Colligo ista ex notitiis Mss., huc missis 
perlaudatum Christaneilum. Interhas notitias re- 
penuntur icta msitationis sacri corporis t scri- 
pta pcr Antoniumde Sancto vito notarium pu- 
bhcum. Factadiciturilla visitatio enno millesimo 
quragentesirao sexagesimo terlio, Indictione sex 



Hinc /ii/r sumt omnmo digna, etiamsi mirabi 
lia qumdam contineant. Ex eadem bibiiotheca 
accepimus retationem plwrium miraculorum . 
qumalium kabent auctorem, sed mque fidetem, 
ut cCltigitur exprmfixo titulo, qui tatis est : Re- 
lagium * miraculorum B. Rolandi, quffl scripti 
fuerunt, ac recepta sub fideli testimonio divcr- 
sarum personarum, per manus Anselmini de Rai- 
mundis de Cremona, imperiali auctoritate notarii, 
et in ecclesia B. Mariae de Monte Carmelo in 
Cremona. iianc reiationem, ex qua tiquet, Crc- 
monenses maxime fuisse addictos B. Rolando, 
subjiciam post Vitam. Demum aiiqua Miracula 
nobis communicata sunt ex tabulario Buxetano; 
at omnia /cre eadcm sunt cum relatis in scripto 
edendo, Satis igitur erit t si hanc scripturam l>re- 
viorem cum attrra in Annotatis contulero, tt 
in caice adjecero, si quid hmc contineat, quod 
iii priore non reperitur. Vitam Beati posterm 



' ff /. ¥■ - 



la, die vero Sabbati vigesima nona menss m, i ' '"'" """ re l ,cr "" r - " /f "" Beati P ostertw 

Xotm hm chr toaicm ™Zm Z, L '' ! m ?~ "~^ picus """ h ""'""" '" ** 



Notm hm chronotogicm invicem belle correspon- 
dent,cum ilto anno esset Xndictio sexta, r, dies 
xxiv Man ,u Sabbatum incideret, ut colligitur 
tx ilhus ann\ Uttera Dominicaii c. Porro m 
Ma nsitatione, testantibus VetU, supra ossa 
Beati inventum fuii brevt scriptum, quod ita 

""'"'"" WCCCLXIIII, DIB PRIMO JANUAWI m HOC 
SBPOLCHO RECORDITE SONT RELIQUIE BEATI Ro- 

'•^ 1 ;- wmm be. xtaque nuiio modo dubi- 
tandum ndctur, quin jam anno <464, id est 



rr de Sanctis Parmensibus et Syhanus fiazzi 
dc Sanctis Tuscim part. ifol. 87, uterque Xtalice. 

7 Ceterum ad faciliorem Vitm et miraculorum ""'"^, 
intelligentiam, juverit pauca observare de locis, 'f^ ^. 
in quibus Beatus modo quiescit, et ante obitum ' t ''. 
rrrsaius est. Baxetum oppidum, ubi saerum cor 
pusquiescit, xtatis Busselo , situm cst Parmnm 
i"tcr n Ptaccmiam . rt /ere e regione Crcmomc . 
sed duobus miiliaribus a Pado flumine, quod 
agrum liuretanum a Cremoncnsi dividit. lcrrito- 

r iii iii 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS 



119 



m illud proprio olim parmt marchiom tx il- 

T,r> domo rallavtcinn, cui etiam suberat fiur- 

„' S Domv»». iMtt vicina modo episco- 

ilsnnn pluribus oppidis ac NMj nt dctnde 

■t duci Parmensi, huicque etiamnum paret. 

e !?LrUm australem ditionis Pallaviein* »er- 

JLlotnninum ei ditionem Genuensem xn tabu- 

dumtns Parmcnsis t notantur cia aut oppida, 

«taauibusdamvocantur, Bargonum, Tabbia- 

' salsum, m quorum oicinia Sanctus dxcir 

IZ eremiHeam duxisse vitam. Hioarolum, quod 

rfti wi actis additur, in tabulis invemre non 

Ztui w procul dubio earumdem partium est cv 

Vw ti mendum non irrcpserit wi exemplar m* 

nu^rwnnn. M>f1 <>»n,ta illa loca Mcntur M« Hl 
temtono Vallammo, iii juo esl Bor^onum.; ai 
tfcft» tfflflOtti sa/fem SUtt( Ptfiina. fftlM pnruota- 
ns. Actaipsasubjicio. 



VITA 



Auctorc Synchrono 
Ex codice Ms. bibliothecaj Medkmv. 



lis el lunae a brachiis elevatis devotissime Deum r.x ms 
inspiciendo b. 

:t Una vero die dum spectabilis et e 
domina Anlonia de Caxate de Cortona, consors 
magniflci <'i egregii militis domini Nicolai mar- 
chionis Palavicini, cojus est caslrum et territo- 
rium Bargoni, cum sua comitiva iret caussa suai 
recreationis ad accipitrem; accidit quod quidam 
de sna * femilia vidit supradictum B. Rolandum 
nudum, et m corpore afQiclum, quasi spiritum 
exhalanlem infra vepres, spinas et tribulos, 
secus viam in quadam maceria, et quem igno- 
rabat, quisnam esset. Quo viso, prae admira- 
tione in mente coepil cogilare, quaenam essel il- 
la crealura sic afflicta. Velociter cucurrit ad 
praefatam dominam, narrando sibi * , quod yi- 
derat. Quaa domina omnibus omissis, cum ejus 
comilivo adivil ad videndura. Quo viso, ipsis 
omnibus obslupentibns praa admiratione insolita, 
D(E pii praefela doroina dicere : Nnm esset iste ho- 
ino iUe, qui tanlo tempore elapso in his parti- 
bus tam asperam duxit pcenitenliam el vilam, 
juxla narraiionem et leslimonium multorum, qui 
jpsum Bffipius videruni ? Revera isle est ille 
Ipsum pacifice interrogate, si velil venire Bargo 
nunlj e i iu necessariis sibi et opportunis provi- 
debilur. Qui nullum signum, nec responsum de 

dit. 

Prafata autem domina pietale compun- 



InvmtwinUf 

spinas gravi- 
itr (odoroiu, 



ipslua 



N 



teitibui 



otum sit omnibus el singulis preesentem scri- 
„.„,„„. pturam inspecluris , quod anno millesimo trecente- 

sSuS^ simo sexagesimo ridelicet quando curnt mil- 

iegenii» fo lesimus trecentesimus octogesimus sexlus , sunl anni 
u»imi sox elapsiliiriiMiictus n Rolandus ventt ad 
partes Bargoni , Tabbiani, Salsi, RivaroU, et 
in locis circumstantibus, et ibidem dicto tempore 
dictorum viginti sexannorum stetii et nabitavil : 
,, ,,,,. totum dictum tempus conlinuum ser- 
vavil silenlium nemini loquendo : et tempore dicla 
sui adventus eral veste lugubri et nigra : et 
tantum ipsam parlavit, quod venit ad pulnfactic- 
nem , t de necessilale nudus remansit. Postea pro 
cooperimento ejus nmliKitis usus fuit straminibUS 
et paleis : ci tandem fecit sibi penzomala con- 
chorum et foliorum. Postremo usus luit pelle 
caprina non confecta nec parata, sed a casu 
inventa : et hic rait ejus usus vestimentorum. 
Ei per totum suprascriptum tempus pradicto- 
rum viginti sc\ annorum sic munitus vestimea- 
tis, 111 supra continetur, sletit ad nives, gran- 
dines, aquas, ad ardorem continuum fngons el 
caloris, die noctuque solum aerem pro suo te- 
gumento habendo, et nsque ad extremum vitaa 

SU83. 

■1 in dicto toto leropqre usus ruit pro cino 
et corporaU refectione tierbis crudis- 






" '""'»- et aliis prout inveniro poterat in tali loco silve- 

nlem- 

I 



cta dixit : An creatura ista devola possel mon 

ine confessi ' Utique, quasso , rogate eum.ut 

dignelur venire Bargonum : et millam confe sorem 
„„,,„„ magistrum Dominicum de Domimcis de 
Cremona Ordinis B. Marijs de Monte Carmelo, 
,,,,,,. p a gina professorem, cum quo valebit 
consolari, ei spirituaHbus dapibus ab eo reuci 

Quibus auditis, B. Rolandus in i ccepit 

congralulari , el nutu atque signo bilan, bra- 
chiis elevalis, meUore modo, quo potuit, capite 
elevat0 ex p r essit, se contentiim tore de adventu 
pnenominati magistri Domiuici. Quas domma 
Lmissa venationo, Bargonum redmt , ei m- 

teras el i i praedicto magistro D nco 

Linavit. Nocte vero w ute B. ttolandus 

ad ecclesiam, q esl estra Banonnm.m 

ibidem per * "" ;""",,• 7 

, lus Bar goni coniluil ad videndum B. Rolan- 

dum. [nterim praifata domina ma mt, ulleclu 

B Rolando pararetur cum decenua 

,., statns sux sanctitatis. Quibus 01 bus pa- 

ntta , prsdictus B. Rolandus sprelis, sola stra- 
Lanutuetsignopro sustenlatione ejns ntai 

"Tinterim prasfatus magisler Dominicus^ Bar- 
gonum applicuit, el ecclesiam, in qua B • 

L dus iacebat, vit ipsumque salulavit, gra 

Sse ^exprimendo, et qua r priefaU domma 

, miserat.e. ipsum B. . BoUnd» « £> " 

„,,,, ,„,„ b. Rolandus audilo, ocubs Biii " 
,,„.,„„•,„ magistrnm Dominicum respic.ebat 

sio enpelleret, el ostia cl leret. Quo b 

aoino m respiciebant. Demum magiste Dom. 

Dr °P riaa Mn ? e ,!!J q D rmoarguendo, el con- 

" '"- ,im ";•'■"'; , [ J, .«nicationis q 

o M,ler ;; , '■ ;, , , » vica.io i » 

:;::;;:." \2Z S . sec , «^ -- 



Bargonum fn- 

i Uatur i 
que ad vtei- 

jkihi eci 



tt bi actrdo 
i Ugiosuaevm 

i | ■■ 
i iotif, 



i n ., mauuum, ni omnes de eccle- 
stri et nemoroso. Bt prSpter carenUam fi-uctuum ™wj* 
ci herbarum tempore uiemab' affliclus hme, com- 
peliebalur ire ad exU*emum alicujus loci : ubi ^- 
ciebatsignum cum manibus mnlum demonstrando 
corpus, et pro suslentione viiae -" :; eleemosy- 
uam postulabat, nec recipiebat ad superfluitatem, 
imo numquam recepii ad tolam saluritatem. In 
pradiclo tempore :i pluribus personis llde di- 
gnis visus Fuit antedictus B. Rolandua de die 
et de nocte super uno pede , ^| |il11 " M 111 "- 
que vcl sex horarum oculis ii\is inlra rotam so- 



120 



VITA B. R0LAND1 DE MEDICIS , 



F,x Ms 



eum qualiter angelus Satan* se transformat in continuum elegit sibi silenlium? Cui B. Ro| an - 



angelum lucis, Christi creaturas induccndo ad ar 
duas pcenilentias et insolitas : quibus medianti- 
bus sint caussa morlis suae, ut eas deducat ad 
perdilionem. Ad prsdicta respondit B. Rolandus 
praefato magistro Dominico in hac forma, primo 
ad primum. Quod non tenebatur confiteri caussam 
assignando, quia Deus sic volebnt; sic eum du- 
cebat et regebat. Ad quas magister Dominicus : 
Hoc asseris creatura Dei , propter illud dictum 
decreli, quod habetur in illo capitulo, « Duaj 
» sunt leges : » ubi inquit textus : « Dme sunt le- 
» ges, una scripta in canonibus sanctorum , a san- 
» clis Patribus approbata , sicut semel confiicri in 
» anno, et consimilia. Alia cst lex divina, quffl 
» digito Spiritu sancli scripta est in cordibus fi- 
» delium, juxla dictum Apostoli » : « Qui legem 
» Dci habent scriptam in cordibus eorum /'. Et 
» hsec cst nobilior prima. Qua auiem hsc secun- 
» da lex deprimat primam, patet per Aposto- 
» lum et per decretum allcgatum » : « Si ergo Dei spiritualibus, et in sinu Abrahffl / cst deporlatus 



dus respondit, quod est verbum Divinae Sani en 
tiae : In multiloquio non deerit peceatum. q uc J 
B. Rolandum praedictus magister Dominicus cum 
magnis precibus induxit pro vita sustentanda cor- 
porali ad recipiendum liquorem pullorum et 
avinm silvestrium : quibus remediis mediantibua 
ipsum B. Rolandum tenuit in hac vita mortali 
sptio dierum viginti sex. 

8 Qui B. Rolandus erat magnae statur& et fm 
decorae , et erat in ipsa persona decorus : eterai 
afflictus, desiccatus, sinc carne , sola pelle a d ^**»-! 
tenualionem et coopcrlionem ossium, quod al "'"'" 
ter crucifixus videbatur. El ante diem obitus 
sui retulit magistro Dominico, qualiter videbat 
angelum Michaelem cum raultitudine angelorum 
in manibus tenenlem candidissimum pannum M- 
neum, et animam suam expectantem. Et in suo 
transilu ad Patrem angelorum, quoad animam 
et spiritum est receptus cum bymnis ac canlicis 



et de aiiis 
guoque in- 
terrogatum, 



ud susceptio 
nem Saera- 
mt ntorwn 
induat re- 
a Beati 



ipsi 



» spiritu (lucimini, non estis sub lege » ; Et aii- 
bi habctur : 4 Ubi spiritus Domini, ibi liberlas. » 
Ergo, devotissiraa creatura, propter ista praeli- 
bata g a confessione non habita elapso tcmpore 
reddilis vos immunes. Ad quae rcspondit B. 
Rolandus : Verum dicitis : nam Spiritus sanctus 
mc regeli.il ei duccbat, et sic non cram noxius, 
quantum ad primam legem. 

6 Ad secundum respondit prffldicto magistro 
Dominico, quod in omnibus et per omnia sc 
committebat su® discretionis sapientiae, quantum 
ad moderalionem et miligationero pcenitentiaa. Et 
tunc prajfatus magister Dominicus subtililer C(C- 
pit eum inlerrogare, qtin caussa, quo motivo 
|;iiii asperas pcenitentias assumpserat , et dicen- 
do : Numquid hanc assumpsistis pro peccatis ma- 
gnis pcr vos commissis, aut pro poenitentia vo- 
bis imposita? An consilio alicujus hfflC egisti? 
Ad qiue respondit, qtiod solum divina inspira- 
tione propter frequentationem Missarum et prae- 
dicationum // et propler tirnorem pcenarum inferni, 
et propter gaudia paradisi , propriam fragilita- 
tem decreveral tali stimulo domare. Quem B. Bo- 
landum etiam interrogavit. Quomodo super uno 
pede ii\is oculis sic respiciebat , infra rotas 
solis et luna', cum hoc sic contra ctirsum na- 
turffl, spatio quinque vel sex horarum? Ad quae 
respondit , quod luuc fruebatur di\ ina gratia , 
pascebatur spiritualibus dapidus , et alinicntis 
in anima pariter et corpore : asserendo pro ve- 
ro, quod tempore illo iiilervallo clare intueba- 
tur facicm Jesu Chrisli i infra rotara solis et 
lunffl. 

7 [psumque B. Rolandum dictus magister Do- 
minicus cum documentis carilativis induxit ad 
confessionem et ad receptionem Sacramentorum 
Ecclesiffl Dei. Et asseruit diclus magister Domini- 
cus, quod, proui subtiliter investigaverat , prae- 
dictus B. Holandus in lola sua poenitentia , quae 
init spatio viginti sex annorum et ullra, non ob- 
stantibus cnntumeliis, percussionibus et expulsio- 
nibus /.-, numquam peccavit cogitatione, locu- 
tione nec opere. Et tunc magister Dominicus 
sibi ' dixil : Nnmquid peccavislis omissione? Ad 
qw® pespondil B. Rolandus : Non omisi, nisi 
ea -< <\ ,[:v non sunt Dei : imo voluntatem Creato- 
ris iii.m adimplevi. Uam diclus magister Domini- 
cuseiim inlerrogavit, siin sua poenitenlia loqueba- 
tur ore cum Deo vel a seipso? Cui respondit, 



campanis pulsanlibus sine humano auxilio, cu- 
jus corpus cum maxima et decenti comitiva cle- 
ricorum et laicorum ad eeclesiam Busseti m so- 
lcnniler et dcvote fuit portatum et sepulium. 



ANNOTATA. 

a Videlicet per diem infra rotam solis, noctu 
infra rotam lunm. 

b Factum hoc mirabile inferius utcumque tx- 
ponetur. Vide itaque dicenda ad litteram i. 

C Ranuccius Picus in Vita Italica B. Rolan- 
di hoc intclligit de decreto concilU Lateranensh 
iv, quod cap. 21 ita habet : Omnis utriusque 
sexus fidelis , poslquam ad annos discretionis 
pervenerit, omnia sua solus peccata confileatur 
fideliter, saltcm semel in anno etc. Pcena iuvc 
additwr in prmvaricatores : Alioquin et vivensab 
ingressu ecclesice arceatur, et moriens Christia- 
na careat sepultura. Attamen thcologi,et canoni- 
stm docent, illos solos teneri prmcepto , qui mor- 
tifcro se peccato in/ccerunt. Addunt aliqui, illos 
qui toto anno in peccattim mortale lapsi nonsunt, 
se sistere saltem debere. 

d Td est, Sacerdoti proprio, qui Christi locum 
tenet in confessione. 

e Videtur vox sistere aut aliqua mquivalens 
omissa csse in exemplari nostro. 

f Ad Romanos cap. 2 # 15 ita habet Aposto- 
lus : Qui ostendunt opus Iegis scriptum iu cor- 
ojibus suis. Hmc verba allegari putem, licet non- 
nikit mutata sint. 

g Nolim inquirere, an allegati textus Apostolt 
satis erlncant, confessionem non fuisse instituen 
dam. At certum est, illum non peccare, qui au- 
ctum et inspirationem sancti Spiritus fideliter 
sequitur, uti fecisse B. Rolandum, ostendunt mt- 
racula post obitum ipsius patrata. Ycrumtamen 
tam singularis vivendi ratio solet haberi inter 
exempla Sanctorum miranda potius quamfaale 
imitandu, i.e quis imaginationes proprias ma- 
gis sequatur , quam divinam inspirationem, etstc 
iltusionibus dmmonis sit expositus. 

h Sensus esse mdetur, quod frequenter asst^ 
sirns Missm Sacrifieio et concionibus sacris, a >/"" 
riiu sanvto permolus juvrit ad pwnttcntias taiii 
asperas. 
i Non igitur de visione intuitiva Dei, sedae 



quod non loquebalur ore, sed mente perfusa visione Christi , de qua dicebat S. Stepkanus AcU 
mv.na grat.a. Item eum interrogavit, quare sic 7v 45 : Ecce video ccelos aperlos, et Filium 

ho- 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEiMBRIS. 



21 



B 



'■ p 

i I Hnl- 

H sanatio 
Uio U. 

Hulniuh : 



m '>rborum 



bomicis stantera a dextris virtutis Dei. Aliqui dif- 
,- credent, tanlum favorem obtigisse B. Ro- 
lando, quia animalis liomo non perdpil ea, quae 
sunt Spiritus Dei, teste Apostolo i Cor, 2 * 44; 
At cno multo etiam minus credidero, mentitum 
esse Beatum, prasertim cum ditvna bonitas sin- 
■.,,,,■ gratiis fovere soleat illos, qui tam dura 
ei aspera ex Dei amore constanter exercent. Hoc 
ipsum, 'i" 1 " 1 '/"""i" r ""' scv '"-"'' * """ ""'" s 
pede staret immotus, abunde innuit t favores ei 
obtigisse halurati ordine superiores, quibus non 
solum >""""'■ sedetiam corpus confortaretur . 

i Similibus injuriis affectum fuisse Beatum, 
nnil numquam loqueretur, omnino esi verisimile; 
prmsertim cum multi komines temere improbent 

erQ / llinll p qu® non satis capiunt. 

l i> rr sinum Abrahm, quo recipx dicebantur 
■ jt fy ,, is Mteris, auctor procul dubio designare 
vo luii cmlum ipsum, 

m Buxetum longo satis intervallo distabat ab 
oppido Bargono , ubi defunctus est B. Rolandus. 
$0 tamen translatus videtur ad sepulturam, quia 
■iim erat caput ditionis Pallavicinm, ut »e/ 
hinc liqueat, quanto statim konore defunctum 
prosecuia sit nobilissima domus Pallamcvna. 



MIRACULA 

Auctorc Anselmino dc Raimondis notario 
Cremonensi 

Ex codice Ms. bibliothecte Medimce. 



JL rimo domina Francischina, viciniaB a S. Ma- 
rias de Goncaga , limore mortalitalis mnlinm 
afllicta, in visione sibi b apparuit Virgo Maria, 
dicendo ei : Noli limere, stes secura, !u et po- 
pulus Cremonae. Nam in brevi coram me, quae 
sum Regina cseli , et Filio meo Jesu Christo, 
cuncti fideles habebunl bonum advocaium, qucm- 
dam devotissimum virum, nomine Rolandum, el 
statim ipsa domina Francischina vigilante ccepit 
credere : et hoc fuil per tres dies ante obitum 
praedicti B. Rolandi. 

ttem quidam Abraham de Giroldis, episcopatus 
Cremonensis, hydropicus corpore, per praedictum 
n. Rolandura fuil curatus. 

[tem quaedam domiua Margarita, viciDiee S. Ge- 
roldi Cremonae , habebal unum peccatam, quod 
numquam voluerat conflleri propter verecundiam. 
B. Rolandus ei apparuil in visione, dicens ei, 
"i iret nii raagistrum Dorainicura confessorem 
suum ; ot quod sibi confiteretur peccatum suum, 

'I I nutiniiiain revolaverat : el quod facere de- 

berel juxla consilium dicli magislri Dominici, (|iio- 
niam postea esset advocatus pro ea coram Deo, 
rl R. Yir-ine Maria. 

- Item narlolimis de Regaziis de Crcmoiia lia- 
buit in visione B. Rolandum : et per ipsum fuil 
uberaius a mie c et a carbunculn. 

llr,| i Lombardina, uxor Albertini dc Cremona, 
viciniae s. Galli, quae eral lola arefacta in cor- 
P°re, ei destiluta, per praedictum B. Rolandum 
fun sanata. 

Septembris Tomus V. 



E 



a(i ohtenta. 
d 



Itcm domina Caterina, mor Joannis de Mu- ei m. 

7,o, vicinia- S. Apollinaris Cremona? , de culc et 
carbunculo fuit per praediclum B. Kolamlum libc- 
rata. 

Itcm pra-dirlus B. Uolaudiis appamit in vi> 

Barlholomaeo Dalmano Albertino, dominae Cateri- 
nae et dominae Cominae, omnibus i\f Cremona, et 
*psos omnes sanavil a cutis el carbunculis. 

Item Nigra, viciniae S. Petri de Pado per prae- 
dirtum B. Rolandura liberata fuit a cute et car- 
bunculo. 

Item Girarda, axor Joannis de Laude, per praB- 
diitinn B. Unlanduiu a fc-bre continua ot a cute 
fmi liberata. 

Ihin Bertolinus, vicinia' S. r,uc;r, pcr prauli- 

cimiii B. Rolandum tiberatus fuil a cute. 

iicm Francischina, viciniaa S. Erosmi, per prae- 
dictura lt. Rolandum liberata fuil a cute et a fe- 
bre coutinua. 

lirm uxor Nicolai de Papia, viciniae S. Petri 
de Pado, pei praedictum B. Rolandum sanata fuit 
a duobus carbunculis. 

[tera Salie de Papia, nauta viciniaa S. Lucaa, 
a dolore renum et lateris per praediclum B. Uo- 
lainliim liberalus fuil. 

[tem Jacobus de Becho, vicinise S. Silvestri, per 
praedictum u. Rolandum Uberatus fuit de cute el 
carbuncnlo. 

Itora lilia dmnina' FranriscliiniP de Scssa at 

putrefactione duarum tibiarura per praedictum b. 
Rolandura fuit liberata. 

:\ Ctem Leona d viclniae sancti Sepulchri, a patrocinio 
claudicatione pedis per prscdictum B. Holandum 

luil liltcrala. 

Ileni doinina Guarda, vicinia' S. Mana* in liclh- 

leom , a surditate ct dolore lateris liberata fuit 
per praedictum B. Rolandum. 

riem domina Catcrina, vicinia* S. Geroldi quSB 
perdideral loquelam , et quae erat semimortua, 
propterea quod habuit recursum ad n. Rolandum, 
subilo fuil liberata. 

liem Gregorius de Placentia, viciniae S. Michaelia, 
per praediciura it. Bolandum liberatus fuit a cute 
et a carbunculo. 

Iiera Bartholomaeus, viciniae S. Gregorli, per pra> 
dictum B. Rolandum liberatus fuit a cutc. 

[lem Nicolina de Cremona, arefacla In corpore, 
per praedictum B. Rolaudum liberata fuit. 

[tem domina Francischina , viciniae S. Nazarii, 

seducln a fralrilms Onlinis PraMlicatorum, ut non 

crederet in praedictum B Rolaudum, ipsa assen- 
tiens , aggressa fnil a febre continua et a cute ; 
unde limorc mortis dein devotione dolait, et se 
vcriii ad praedictum B. Rolandnra cnm efTusione 

lai-rvmarura pn>liilaudo vcniam : et subito fuit li- 
berala. 

Item Gasparinus, (Ilius Jacopini de Guaragnls, 
viciniae S. Christophori , a febre et a cutc per 
pra 1 lictum B. Holandum fuil liberatus. 

[tem Caterina, viciniaB S". Jacobi, per praedictum 
B. Rolandum liberata fuil a febre el s eute. 

Item domina Guigna, viciniae S. figidii, ouae 
tota eral aiida el consumpta in corpore, per 
praedictum B. Rolandum fuit aanata. 

[tem domina Caterina, fllia Joannis dfl Gabia- 
aeta, viciniae S..MichaeIis, a fehre et a cute pcr 
praedictura B. Rolandum fuil Uberate. 

[lem Joannea de Cavaleriis, riciniaa s. Lucae, a 
cute e) a carbunculo per praedictum B. Rolandum 
fuii liberatus, 

[tem dominua Andreolua de Picenardis, vi- 
rnii.r s. Erasmi, propter febrem continuam et 

19 cn- 



122 



MIRACUIA B. ROLANDI DE MEDICIS , 



Ht M*. 



Tret oralionet 

ilc lirato. 



CDtem siiMii tribua diebus el tribus noctibus sine 
sensu semimorluus, et sine loquela : in ejus mente 
se verlit ad prsediclum B. Rolandum , el subito 
fuit liberatus. x 

riem fraler Jacobus, monacbus S. Petri dc Pado, 
a febre mortali et a cute per praidictum B. Rolan- 
dum fuit liberatus. 



ORATIONES B. ROLANDI. 



I 



mmensam Clementiam tuam, ommpolens aeterne 
Deus, imploramus, ut qui fulges in electis tuis, 
quos te habitare ct gloriflcare prscepisti, da no- 
bis , deprecamur, ut meritis poenitentia; B. Ro- 
landi devoti tui ita di^ne solennia venerari, ut 
cjus sulTraganlibus prccibus templum tuum spiri- 
tuale mereamur flerf. Per Dominuin noslrum elc. 

Ai.ia Oratio. Pro felicitate animarum nostra- 
rum suscipiat immensa largitas tua, quresumus, 
Domine Deus noster , bolocaustum de manibus 
nostris oblalum, Ut per bujus B. Rolandi devoti 
tui mcrila ab mnnibus nos mundet offensis. Per 
Dominum ete. 

Alia Oiutio. Largire, quiesumus, Domine , no- 
bis famulis luis, ul per merila pcenitenli;e B. Ro- 
lamli devoti tui pia interventione ab onmibus 
lueamur adversis e. Per Dominum etc. 

ANNOTATA. 

a Vox vicinia, qum freqnenter recurrit, non 
vicum civitatis aut plateam; setl parceciam ali- 
t/uam, drsignat, ut observat Hazzius in Yita. 

b Id est. ipsi. Yerum tota dictio non est con- 
formis regulis Grammatices. At quilibtt satis in- 
telliget, quid velit auctor : ideoquc menda Gram- 
maticatia non corrigam. 

c Quiil voce cutis auctor designare voluerit, 
ex solis adju/nctis erucndum est ; neque enim ul- 
lihi invenire potuit, per ittam vocem ab Italis mor- 
hiim aliquem signi/icari. Attamen adjuncta insi- 
nuant, per cuti-iu hic designari ulcus peslilens. 
\mn primuin bcneficnnn inintit , mortalitatem 

sirc pestilentiam Crcmonm eo tempore fu/isse. Illi 
ttutcm, f/ni peste laborant, inficiuntur ulceribus 
pestilentibus et carbunculis, ac frequenter febri 
tanguntur. llinc cntis in plcrisque jungitur cum 
carbunculo aut cum fchri, ita ut vix ullum sit du- 
hnnn, quin ulcus pestilens ea voce in his beneficiis 
designetur. 

d Iloc bcneficium, uti et sequentia omnia, etiam 
rcferuntur tn apographo nostro Buxetano iisdem 
piane verbts. Ihidem et hoc legitur quarto loco : 
ltem domina Reuvenuta ,. uxor magistri Jacopini 
de Brixia, .1 dolore renium per praedictum bea- 
tum Holandum fuit lilierala. 

e Hm orationes etiam habentur in Ms.Buxeta- 
no. Credit Bazzius compositas fuisse, ut recita- 
rentitr in Missm sacnficio. Quin et Picus circa 
finem Vita existimat, fttissam olim de B. Rolando 
fuisse celebratam. At mihi hoc non est vcrisi^nile, 
cttm quta nuilibi asscrtum invenio, tum quia non 



faciic fuhset dcinde omissum, si scmel fuisseti 
choatum. Ceterum, quod spectat ac loca, de qu 
bus mentio fit tn miraculis R. Rolandi, ca omni 
operose invcstiganda non credr\ii,ac ne ea quitJeyn 
assignanda, qutc facile se offcrebant in tabul • 
geograpkicis. Plcraque, et forsan omnia, SUntit 
territoriis Crcmonensi, Parmensi et Piacentino 
Aiiqua etiam in urbc Cremonensi sunt facta 
maxime priora. 



APPENDIX 



E 



ix tabuiario Buxetano transmissa quoque est 
scquens relatio, per notarium scripta ; i n 
Christi nomine, Amen. Anuo a Nativitate Domini 
mcccci.xxxiv, Indictione secunda, die quarto men- 
sis Aprilis, domina Antoniola , uxor Laurenlii 
Daiarii , de Burgo sancti Donini , prawentibus 
nobis D. Don Cosma de Rotiis capellano servi- 
tore, Marlino de Vastis , e: Mag. Jacobo Calo- 
Iario, teslibus rogalis, constiluta in capella majo- 
ris ecclcsia; sancti Barlholomaei, ecclesia> Buxen' 
diu-cesis Crcmoiue , sponte et ex certa animi 
scientia ad laudcm el bonorem omnipotenlis Dei, 
et beati Rolandi de Medicis, cujus sanctissimum 
corpus in hac terra Buxeli requiescit, dixil, con- 
fessa et protestala fuit et est, quod, dumjeju- 
nasset vigiliam S. Geminiani proxime prceleriti, 
ipsaque nocte graviler a d^moniis, qui eain op- 
pressam lenuerant et tcnebant annis novem pro- 
xime elapsis, ul ipsa daemonia lestificabantur etc. 
Totam reiationcm non subjungo, quia tam mi- 
serc scripta est et mendosc, ut rem tjuidem 
ipsam intettigere valeatn, non vero omnia verba 
dare, cum aliqua vitiose expressa, aliqua eliam 
sint omissa. Quare compendio rem totam expono. 
2 Apparuerunt illa ipsa nocte rigilauti Anto- 
niolm sanclus r.eminianus a dextris et beatus 
Rolandus a sinistris, tenentes baculos in manibus, 
et dixerunl se venisse, ut eam a djcmoniis libera- 
renl. Atlditur, B. Rolandum exposuisse mnlieri, 
se esse B. Rolandum , altcrum S. Geminianum, 
eiquc tantjendnm dcdissc haculuin suum. Tum in- 
cidit in somnum, variaque habuit insoninia. De- 
inceps vero a vexatione dmmonum fuit libera. Xunc 
pauca ad expositionem observo. Burgus sancti Do- 
mnini, ubi habitabat illamulier, nunc civitas est 
cpiscopaiis, sitain dominio Pailavicino, intev Par- 
mam et Piaccntiam fere mcdia, httbcttjuc m >!i<r- 
cesi sua ipsum Buxetum, dominii PaUavicini olim 
caput. At diu post hoc factum iaudata civitas di- 
tjnttatcm episcopalem consecuta csl a Ciemente 
VIII, nimirum anno IfjOt, ut ridcri potest 
apud Ughelium tom. 2 coi. 63 novissimm editionis, 
uhi ipsa Bulia Pontificia est imprcssa. Quodspt- 
ctat ad S. Geminianum, qui cum B. Holando ap- 
paruisse dicitur , haud dubic designatur S. Ge- 
minianus Mutinensis episcopus, qui cotitur xxxi 
lanuarii. 






libtraK" 



DB 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBIUS. 



23 



DE SANCTA GATHARINA FLISGA 
ADURNA VIDUA 



GENU^E 

C M M ENTARIUS P R M V I U S 

K I. Sanctse, a mullis laudatae, biographi, eorumquc fidcs : varur Vitae, Italice primum 

conscripta» ac deinde in alias linguas translatsB, exemplaria : Acta Sanclce unde 

hic danda : auctores adliibendi. 



r. s. 



I* /~^4 enua cognominis reipubliem Ligttr 
T T* hodit I riceque rnetropolis , multiplici tititlo 

' I pjiriinflfW, non tantum Italim , sed 
pracones, V_>* totiu$ etiam Europm urbibus accen- 

senda , Sanctis suis annumerat Catlmrinam , 
cujus Acta illustrare aggredior. ViduS huic 
admirabili vitm sanctimonta , vereque serapkim 
nisttir ignito in Deum amore ac prodigiis ce- 
iebtrrimm debitos Cmlitibus honores hoc die xv 
Septembris defcrendos esse ab universa Christi 
Ecclesia, decrevit Clemens \H in Bulla cano- 
nixationis, licet memoriam ejus, ut infra 
videbimus, recolant Fasti nonnulli ad dicm 
prmcedentem, quemetiam Sanctm nostrm emor- 
tualem ( perperam tamen) signant, ideoquc de 
ea hodie m agimus. Innumeros pene habuit snn- 
ctissima Mulier virtutum suarum prmcoues , 
eosque primm notm viros scriptoresque claris- 
simos, quorum catahgum bene longum recenset 
Summarium additionale ad processum canonixatio- 
ms : prolixiorem etiam, additis nempe elogiis, 
quibus Sanctam nostram konorifice prmdicant, te- 
xuit Hyacinthus Parpera in beata Catharina il- 
tuslrala parte 4 : de hisce, quantum expedire 
videbitur, postsermo erit. Pfunc in auctores, qui 
c Sanctm Vitamprimoconscripserunt, quam certar 
Hm deinde alii <>< varias linguas oerterunt, et 
tamquam stimulum potentissimum, <><( impellen- 
dum corda hoininum in rtrftit/s perjectionisque 
studium, lectori obtulerunt, inquirendum est. 
•2 iugustinus Justinianus Sanctm nostra mqualis, 
«fem utpote qui, teste Ughello aliisque, Genum natus <m- 
"" no WO, episcopatum Nebiensen in Corsica obti- 
nutt anno 4544, wxitque usque ad annum tS36, 
Annalium Genuensium lib. 0. de Sancta nostra 
ejusquc Vitm seriptoribus sic loquitur, utomnino 
expedire judicaverim oerba ipsius, Latine reddita, 
hie transcribere : sic kabet. Fuit (Catharina no- 
stra) lilia Jacobi Flisci proregis Neapolitani.. . 
el uxor Juliani Adurni, quocuin mnltis annis 
vixii in castitate conjugali : fuitque tota ejus vi- 
ta, quoniam in juventute COr ipsius divina gra- 
tia penetraverat , caritas, amor, mansuetudo, 
benignilas, patientia, abstinenlia ineffabilis et vir- 
tutum omnium exemplar, adeo ut Uceal eam com- 
parare s. Calharinss Senensi, totaque civitas par- 
ticcps fuii, sensitque odorem virtulum Benctss 
bojus Malronse, quaa spiritu rapta, prseter alia, 
de Btalo animarum in pm-gatorio existenlium prae- 



rlare locuta est res miras et auditu dignaa iis 
omnibus , quibus vitae rebus divinis daditse gu- 
stus plaeet. Ejus corpus sepultum est in oratorio 
xenodoehii majoris , spectaculumque praibet non 
admirabile minuaquam venerandum : prorsus quip- 
pe integrum est cum carne, qusa viva apparet ac- 
si hodie sepulta esset, cum tamen elapsi sint an- 
ni viginti qiiinque a tempore , quo hic conditaest. 

3 Soripsit itaque favc Justinianus anno 1535, 
quo ab obitu Sanctm, qui contigit anno 4540, ef- 
fiuxerant anni quinque et tnginti, subditque: 
jEquum foret conscribens venerabilis bujus Matro- 
dsb snblimera de Deo sensum, egregias virtutes, 
sancta opera, conjuncta cum Immensa caritate : 
brevitatis lamen ergo omittemus, maxime quod 
de solis hisce rebus a viris Qde dignis composi- 
tum sit pra3clarum volumen. illud Justiniani , vi- 
n integritate ac doctrina conspicui, testimonium 
tanti momenti mihi oidetur, ut ineptum existimem, 
qui Sanctm nostrm hiograpltorum fidem sincerita- 
temque in dubium revocaverit, aui sugillare prm- 
sumpserit, licet fatendumsit, nonnulla interdum 
duriora videri posse, utpote sensum communem 

(on</r rrrofriilifi lli/arintlius ParpeTO m Itderisad 

Eenschenium nostrum datis ita hquitur de tauda- 
to a Justiniano libro : Quiquam verax et fldelis 
fueril , comprobant etiam nunc plura et publica 
scripturarum veterum testimonia ; librum vero i/- 
lum euiiidrm esse scribit cum Uistoria Sanolm no~ 
strm , excusa Genum anno 4554, et congruere 
omnino VitB, qum modo oircum/ertw : testem 
affert iujustinum Schia/finum in Annalibus w 
clesiasticis Genuensibus, apud inquisitores status 
-xistentibus, merentem,msaaseessemanuscripte}, 
torumque eum impressa S. Catharinai Vita con/or- 

mitatem. 

4 Ex hactenus dictis constat de fid* auotorum, 
quigesta S. Calbarinea Utteris consignarunt, nee 
ullum restat prudens dubium, quin Vita, 

nunr ha/irmits, antiquis manuscriptts omnino con- 

gruat : propiusmodo mvestigandi sunt narraho- 
nishuju » auctores. Cap. U Vitma Thannero la- 
tinitau donatm sic lego : Hic sacerdos (Sanctm a 
,„,,,, confessionibus) a ouibusdam personw, huic 
devolis, rogatus, magnam liujus Opms par- 
Lem conscripsit.quojn eam samius provocassei et 
incitassel ad manifestandas s.ngulares grat.as a Deo 
perceptas et ea qusa pecuUariter in ipsa fu.ssei 
operaius : pneaertim qood idem religiosus ob loo- 

gam 



cjusijue WO- 
graplwrum 
fide. Aeta, 

qU(T mododr- 

cumferuntur, 



anliqm 
nutntntti eon- 

sona, ipsam 
Sanctatn ati- 
qua rattont 



124 



DE S.CATHARINA FLISCA ADURNA VIDUA, 



AUCTORk 
U. S 



gam experienliam h diuturnam cum ea conver- 
Baliouem optime Dossel algue intelligerel seriem 
viiai ipsius. in Prologuw aulem adpios In-im-rs, 
ante Vilam HaUcam, typia Venetis editom anno 
1590, profiteturauetor, se styli eleganUm non st/ur 
duisse, sed ewrasse tantummodo fidelitcrgcstaSan* 
ctee rejen-e cum ea ttmplicitate, qua conscripta 
fuerani a Sanctm eonseienlim arbitro ct filio quo- 
dcm tpirituali, ex ipso S. Calharras ore aecepta 



phaelem Sopranum : edidit is Catahgum scrinto- 
rum Ugurum Genua anno 1667, testc Oldoino 
pag. 485 ; admanus nostras auctor istc non ,,, T 
venit, ac propterea eum consulere non Hcuit ■ ,,, 
certe eum consuluit Parpera, hunc enim in (iu e _ 
ris suis assignat tamquam auclorem, pro Ulustran 
dis Sanctm gestis conmlendum : ibidem tamenas- 
serit, ignotum hactenus esse nomen spirituatit 
Bcatm filii. qui Harabotto adjutor fuit; idem par- 



5 Hinc verisimiliter fattum est, ut, teste Ol- pera \1i beata Cathanna illustrata part. I, cap. / 



dici pnssuut 
habere aucto- 
rem 



Primi i ita 
seriptorea 

fuerunt Mn- 
tobottw 



ei vtritimiU 
ter Hector 

Vernacciti . 



doino in Athenmo suo Ligustico pag. 136, non- 
nulli asseruerint, Vitam ppopriam ab ipsaS. Ca- 
tbarina superiorum imperio scriptam /uisse : hanc 
multorum opinionem refert Bailletus vn Tabula 
critica de auctoribus ei Actis, ad singulos men- 
ses Yitis Sanctorum prmmissa, art. 3 in diem xiv 
Septembris, resiringitque ad eam sallem partem, 
qum Marabotlum habet auctorem, ac demum sub- 
dit : At licel judicare pauca ab ipsa ( Sancta no- 
stra) fuisse diclaia. tfullum ibidem verbum addit 
Bailletus, quo sententiam suam stabiliat; necego 
necessarium exislimodi\ inare rat/iones, qum wrum 
criticum impellere potuermi ad ita censendum, ne- 
que Bailieio injurium me fore credo, si aperte edi- 
xero, matlc me fidem adhibere virisSanctm comms, 
quamipsi, duobut circiter seculis ab mtate San- 
ctm remoto, auctoribus synchronis contradicenH : 
quidenim incredibile wi cerbis num. prmcedente 
relatis? Quid absonum, si dicatur Sancla antea- 
ctam citam, gralias tt dona sibi a Deo conccssa 
declarasse? Sane mihi non ndeiur repugnare am- 
mi demissioni, si quis totius xitm sum, utcumque 
sanctc actm, seriem commemoret, ub\ id ad Dei 
gloriam ac satutem proximi facere cognoverit, vel 
expedire judicaverii ad facilius vitam religuam rc- 
cte insiituendam secundum prudentis directoris 
consilium : certe Catbarinam ad laudatam abiogra- 
pho declarationem faciendam permovit divvam 
glorim studium, ut iegiVur cap. 88. 

6 Potest ajttur prior Vitm auctor censeri ipsa 
s. Catbarina, qum enarrando ea, qum sibi totius 
vitm decursu acciderant, materiem subministrax it, 
quam alit litteris consignarunt : scriptores autem 
fuerunt Cataneus Uarabottus et verisimiliter He- 
ctor Vernaccia : de priore Oldoinus in taudato 
Athenmo, Perusim vulgato anno 1680, pag. 136 
itu scribit : Cataneus Uaraboltus Genuensis... 
innocentis \itse iniegraeque Qdei , xenodocbii , 
Pammatone dicti, rector, B. Catarin». .. Adur- 
nae sacris a confessionibus , scripsit ejusdem Bca- 
\x vulgari idiomate Vitam. De altero hmc habet 
pay. TM : Ilector Vernarcia geuilor Baptisl». . . 
fi Catarins... Pliscas AdurnisB. .. UUus in spirilua- 
libus , ejusdem Catarinsa Vitam una cum sacer- 
doie , qui illi «i cpnfessionibus eral, scfipsit, lau- 
datque pro asscrtivne suu Raphaelem Sopranum. 
Oldomo consentit Baiilelus m Tabuta criticastalim 
memorata, sic tamen ui prima Vitm monumcnta 
Maraboito adscribat, Opus vero ab Hectore Ver- 
naecia continuatum fuisse dicat. i mt sit, sirc al- 
teratteri m scribendo adjutor jnerxt, ui innuit Ot- 
doinus, sive in Marabotii, eel morte prmtenti, 
vei curis aliis impediti, onus successerit Hector, 
miht sufficiet auctores Vitm Sanctm utduusse. 

7 Marafjvtlum quod spectat, prudcnter amhi- 
gi non potesl, quiu S. Calhai in;i- Yilam conscripse- 
rit : ita enim omnino cjc antiqms nmnumcntis 
pubticit nuper comperium sibi fuisse, testatur Hya- 
cinthus Parpera in Epistola num. 3 laudata : ut 
de Hectore Vernaccia, quem Oldoinus Murabot- 
to adjutorcm fuiste tradit, suboriri potest atiqnulis 
dubitatio. Laudat Otdoinus pro asseriionc sua lia- 



« ffrdi 



dam, 



nuni. 6 sic loquitur , ut ditersum ab llectore 
Vernaccia Marabotto adjutorcm fuisse plane insu 
nuet : eum nempe, qui suam cum Marabotta 
industriam contulit , quique post, pagitanHbvt 
nonnultis, Sanctm Vitam prelo commisit anno 
(554, sacerdotem nominat. 

8 At Hector Vemaccia sacerdos numquam [uti ■ 
de eo enim Marianus Grimaldus >n Sanctuario 
Genuensi, edito anno (643, in Vita cenerabilu 
Baptistm Vernaccim sic loquitur : Habuit (Hecior) 
tres liheros... reliquo post tempore cum comu- 
ge (Bartholomma Iticcia) quamvis juvene vivens 
in caslitate : qu&verba non mdenlur in Heetort 
pati dignitatem sacerdotii, nce sane si ad eum p 
(jradnm, mvrtna conjui/r, vrt de tjus religioncm 
ingressm consensu, coectus fuisset, prmtermisisset 
Grimaldus id indicare, qui Hectoris in tracion- 
dis negotiis dexteritatem , obita munia, dimn\ 
scrvitii studium, mortctiifjuc m obsequio pestein- 
fcctorum gloriosam commemoravit. Parperm tamen 
de Hcctore Vcrnucrm utluto supra ioco sUenliwm 
tanti pondcrts non ndrlur, ut ab Oldoino receda- 
nnis, credamusque, eum leclori obtrudere coluisse, 
qum inSoprano minime leguntur, qumque ex nul- 
tis altts monumentis didicerat. Existimo igitur 
cum Oldoino, et Marabottum ci Hectorem Ver- 
nacciam, magna familiaritate S. Catharins eon- 
runctos ejnsque tvi/uulrs, 1 itam conscripsisse, guo- 
rum postea tucubrationes vel in ordiucm aliutn 
digesserit vel etiam auxerit tertius quidam isgut 
sacerdos, cujus usque nunc nomen ignoretur. Ve- 
rum hisce diutius immorari supervacaneum ju- 
dico, maxime cum non videam, unde ampliorem 
iis lucem afferrc possim, ct sufficiat nossc, a scrr 
ptoribus Sanctm supparibus Vitam fuisse exaratam, 

9 Parpera in beaia Calharina illustrata carias ^tto* 
recenset part. t, cap. 1 vitm ejus editiones, dc ''■■' 
quibus brrnter hic agrndum. Scribit niim. 6, 

paulopostmortem prodiisse i itam manuscriptaMi 
ex qua affirmat num. 7, plwres promanasse, alio 
breviores , prolixiores alias , in rcrum lumcn u'ir- 
ratarum substuntiu consentientes , idque constart 
asserit cx iiounitltis e.tcm/ilnrtbus pcncs se assetfiQr 
tis : num. 13 refert hynmum Latinum, subnexua 
Vitm inanuscnptm, annum prmferenti 1546, '/" e "' 
subdo : 

Ut queant Cfflci tepidique ferre 
Luininis clari pariienjuc relsi 
Lucem ardoris, cupiantque solvi 
Luinme viso, 
Meutem illustrel, tenebras repellat, 
Corda succendal penitus calore, 
Vulneret nec non, uniatque secura 
SpiritUS almus. 
Sensus exceilnnt, hominumque vincunt 
Lucidas mentes, superantque gesta 
Sacra dilectaa Dominique Sponsa; 
Tam pretiosm. 
Fcrvor in lanlum rapuit calorem 
Spirilus sancli penetrans profumli 
Cordis abissum, morereturutjam 
Corpore sano. 

Ful- 



m 
F 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



25 



plaria 



polgides lerraa tolerare nequil 
Corpufi ardores al> Amore missos 
Mentibus pnris, moriturque v ivens 
Cuspide flxo. 
Lecta quis cupil memoranda Beroper 
Noscere , quawal lacryraando sordes 
primo delere, Qagitetque pronua 
Lumen Amoris. 
Trinitas nna veneretur, fttque 
Semper ametnr , nt amore possil 
A nobis saltero pariter vocari , 
Si non haberi. 
lirrre koc est compendium admirandi Oiom nostrm 
amoris, et ingentis luminis ipsia Deo concessi. 
10 \i> exemplaribus manuscriptis progredior 
„,i „,-,■/.» ^uigata. Vita primum excusa fuit Ge- 
num anno i5S4 cum hoc iitulo : Liber Vilaa ;id- 
mirabilis el doctrinaa sancta B. Catharinse Genuensis, 
j n qna continetur utilis et Catholica deraonatratio 
,.| declaratio Purgatorii ; prmmissa est illi effigies 
jesu c cruce pendentis Sanctmque ante eam 
genibus provolutm cum his S. Matthmi verbis : 
Conflteor libi Pater Domine caali el terr», quia 
abscondisti hmc a sapientibus el prudentibus el 
H revelasli ea parvulis ; ita Parpera in Beata Ca- 
tharina illustrata part. I , cap. I . num. 8 ; in 
Htteris supra memoratis ait , Vilam kanc pro- 
diisse typis Antonii Bdloni, ct in omnibus con* 
formem csse ei, qum nunc manibus teritur, idque 
constare asserit ex usque hodie exstantibus txemr 
plaribus. Florentim recusa fuit anno 1568, at- 
que iterum anno 4580 et tertium anno 4589 : tn 
epistola &ua, typographum Ftorentinum fuisse Ja- 
cobumGionti, addit Parpera, etibidem, nemir 
netamen nominato, corrigit trrorem quorumdam, 
asserentium, pnmum VitmS. Catharinffi auctorem, 
fuisse Jaeobum Gionti, qui tamen non nm typo- 
graphus fuit , ut liquere ait, tum ex epistola ad 
monialem quamdam Florentinam, Vitm ab ipso 
prmfixn, tinn ex hisce verbis, Nella stamparia di 
Giaromo Gionti , typis Jacnhi Gionti : hanc hallu- 
cvnationem obsercav\ m Legenda Galtica, Pa- 
risns oulgata anno 1687 eum hoe titulo : Flores 
Vila Sanclorum . . . Hispanice conscripti a R P. 
Ribadineira Societatis Jesu , Gallice redditi a Re- 
natoGaulier etc, ubiin VitaS. Catharinaa nostrm 
ita legitur : Illius ( Sanctm nostrm) Vila [talice 
r conscripla fuil a doctore Jacobo Giunti ; sed error 
hie c,r jmn dictis . ac vel maxime ex memora- 
tis antiquioribus anni 4551 exemplaribus plane 
corruit. 
H Florentinorum in Sanctam pietatem ac 

taticartcen- rcneralmnrm trmu/uli SUnt Yencti . apud qUOS 
ter txcusa fuit ejus Vita, primum anno 4590, 
ac deinde annis 1604 et 1645 : priorem cditio- 
nem adornaoit Joannes Baptista Bonradinus, po- 
strnnitm Jacobus Sarxina, ut constat ex utriusque 
eifttionis ci-cinpluri , quud prncs nte habeo : in 
utroque deest Tractatus de Purgatorio , quem in 
tdiiionibus Genuensi ac FlorentinislegitraditPar- 
pera : harum eero edilionum exemplar nullum na- 
ctus suvi , sirni nec Neapotitanm , teste parpcra, 
juxta Florentinum exemplar rulgatm anno 1645 , 
sed nec Genuensem, eodem tesfr, juxta primum 
anni 1554 txempiar reeusam awna 1667, Vitam 
obtinui. Marianus Grimaldus wi Sanctuario Ge- 
nuensi, quod prodiit Gehum an/no 4613 tupis 
Josephx Patoni . s. Cathariaaa Vitam /» compen- 
dinm redegit, quod Parpera m smpe laudata Bpi 
stolaasscrit ab tltuslrtssimo D. Barthotommo Im- 
periali tleganti/us coucinnatum recusumque fuisse 
Genum anno tGiO. 






\i \on hmsil iu sola Ttalia poputoru/m 
dium <■!■>/<' S. Gatharinam , ted ad nationes aHas 
proeui dissitas extensum est. Vitam et gtminum 
Sanctm Opus in Gailicam Uffiguam scrterunt, ex- 
cuderuntque lutetia Parisiorum anno (598 Car- 
litiistir Burgi FontanmpaPres, ttste Parpera aliis- 
qne. qumdeinde, crescente fidetiumpietate, eodem 
idiomatt n iisdem typis Parisinis recusa m/M 
tmpius , ncni lugduni anno t640 , ci Ouaci m 
Belgio anno 1'iW.f Gallice prodierunt : Duacenm 
fntjiis editionis excmplar habeo. in Htspanumser- 
monetn franstulii et f (yssippone edidit Thomas de 
Wreitas anno HH7 . hoeprmfixo tituio Hispanico: 
Stopenda prodigia allissimaa perfectionis in admi- 
rabili Vita insignis malronee n. Catharinse Adnrnas 
nim cjus Dialoirt). Vtuiiu ri rminum Sanctm Vra- 
ctatum iatinitate donavil Hathias Thanner Car- 
thusim i riburgensis aiumnns vulgavitque Frv~ 
buryi Brisgoim tgpis Theodori Meyen anno t626, 
prmmissa explicatione diffxcilium quorumdam lo 
coruin : tditiont hac Latvna per deeursum hujus 
Commentarii utar, utpotede qua Parpera in iit- 
teris <i<t Papebrochium datis xxvni Vovembris an- 
m 1675 scribit : Quara benigne ad noa misislis , 
Latine ediia Vita B. Calharinaa Gennensis, ad ve- 
tustissimum manuscriptum emendata , ac pluribus 
etiam separatim aucta continel omnia , quaa de- 
Biderari videntur a vobis tam processibus... quam 
aliia scripturie ac auctoribus contenla, nli videre 
poterilis ex incluso indice. 

i:i fndex ille inter Musei nostri notitiat jer- 
rnius exhibei schema operis >" quatuor partes 
distributi . quarum prima octo eapita continet, 
quorum titulos in pauca contractos hie subdo : 
r.i/nir t iluiur p>rnhr dclineatio, seeundo eneo- 
miu sanctitatis ac doctrinm, tertio eompendium 
chronohgicum hietorim ab ortu B.Catharinffl usque 
adannum (675, quarto explicatio totidem fert 
qumstionum quotverborum Beatm, quintoexpii 
cantur verba qumdam , Beatm retelata ad ritm sum 
ordinationem. Caput sextum indieem rerum no 
tabilium . quas eerbo ul exempio docuit, tepti- 
inum doctrinm ejus canonieum examtn et [postoh 
cam approbationem . oetamm eero txamen illiut 
scholasticum complectitur. ParsaUera Vitam ev- 
Ittbci i? rupihhus enarratam . ierHa Traetatum 
de Purgatorio wi /7 eapita ditisum , quarta ««- 
u-ni Diaiogum m tres libros et iibrum quemque 
u, capita ■hsnurhi,,,. servato tamen veteritextu. 
]„ laudata tpistola Papebrochio geminum Operis 
hujus exemplarpollicitus est Parpera: ueramseui 
mutato consilio, prelo non subjecerii Opus illud, 

seu aliunde impeditus fuerit prmstare pr 

nultnm txstai m Huseo nostro. 

14 Jacluram hanc suppiemt smpius iaudatus 
ac laudandus Hgacinthus Parpera,Congregationis 
Oratorii S. Philippi Verii presbyler, edita Ge- 
ma amo t684 tgpis Josephi Bottari Vita S. Ca- 
ih.Min.r. secundum antiquiora et authentica exem- 
plaria emendata, observationibusque iilustrata, 
mm gm ino Sanetm Traetatu : Open huic suo- 
jecH aliud, titutumque ei fecit, B. Catnanna .Ge- 
nnensis iilustrata : Opus illud Hsdem typa, tea 
anno tantum tos* vulgatom, titi&sun m tret 
partes, quarumprimaeomplectitiirBneamiaian- 

ctitatis et doctrinm B.CalhariD», aUer U*m 

documentor spiHtualium ejusdm Beatm, ter- 

Ha vero exposil tmpbmumverborumpeeuixar 

nu,n. Vtrique huie tucubrattom eodem anno 
im todem, quo dum ahm, ftateotdumate 
idm ParpsraadjunxitOpm atiud, Genum m- 

pressuu, OffUd Anlnmuu, fasamaram . cuntptc 

ctens 



■ 
u. s. 

i ita i" 
ttngvat aUet 

transla 



Sctuma 
, ujfus&am, 

tjUlid ii •■ 

non tumiM. 



i rr* Byacin 
tln Parpertr 

de Sencte tu- 
cubrationiS. 



12G 



DE.S.CATHARINA FLISCA ADURNA VIDUA, 



'"ii ctens Vitam Sanctm admirabilem obscrratosque 

1 ' in ea varios succcssus animm statum concernentes. 

15 In cpistota utriqttr vctustiori edttioni Ilult- 

Acta.cetens cm , quam habeo t prtvfixa pius lector monctur, 

■ nonnulla rr/tcriii in Yita non satis ordine dtt/rsta 

7v ia ta ac if ltet '(lum ^rpetita : tt sane tot occurrunt ca- 

pita , (juibus cuurruntur documcnta BeafoC, tam 

crebro repetitm itlius adperfectionis statum erhor- 

tationcs, ut cx hac parte ma</i$ Ithri rujusduin />tr- 

tatem doccntis , quam htstorim Vitm nomen habere 

debcat : cum aittem instituti nostri non sit Sancto- 

rum doctrinam ct lucubrationes cdere, sed ea dum- 

taxat cr iis delibare, qum ad ampliorem eorum 

(jestorum notitiam conducunt, nutlam ex mcmo- 

ratis hacttnus Vitis intetjram recudendam censui. 

Itaque illarum loco post Comrnentarium subdam 

ex Itulico latine reddilam, brevius descriptam ac- 

ceptamque vi processibus pro canonizatione insti- 

tutis, ijiiiiin auctor anonymus Romm vulgavilanno 

/7.V7 ; tti hac i ita nihil fere aestorum Sanctm , m 

prolixioribus Vilis contentorum , desideratwr : in 

gratiiiut tumen lectoris nonnulla Commentario 

huic mseram , ex quibus enarratm bremus in vila 

B injra danda Sanctm oirtutes amplius innotescant, 

cum ex prolixioribus Vitit ac Parperm lucubra- 

tionibus tum ex ipsis Sanctm Operibus : vitm au- 

tem. pro more nostro Annotatts iUttstratw, sub- 

jiciam Sanctm Gloriam posthumam collectam ex 

Parpera t insirumentisque canonixationis t qumad 

munus nostras devenerunt. 



§ II. Expenditur severior Bailleti censura de 
Vita Sunctse : encomia aliquot de ejus 
sanctitate ct doctrina : brevis Opcruin 
Sanctae notitia. 



Hix dirtis iium. 3 tt i satis cottstnt de inte- 

jiaiitetus n- gritate ct fide biographorum Sanctm noslrm , 

tam Sancto* neque hic quidquam addendum credidissem, nisi 

'£°£|£ a ™~ denuo t uti etiam infra crebrius, discutienda es- 

sticorum ' sei /""'" s '' ,rr '" r Bailleti censura, qui in ante 

memorata tabula critica ita pronunciat Gallice : 

1 Opus illud ( Vita S. Calharinaa ) etiam forlasse me- 

Lius auclorum inlerpretumque ejus , quam ipsius 

Calharina- genium indicat, ei negari nou potest , 

illiul plus a>qnu l;i\n.- irrrnlibus mystiris , quos 

quietistas vocanl etc, Von satis liquet, itane sta- 

titttt Bailletus de omm editione, un vero de sola 

tisa, quam accuravit anno Wi Joannes Desma- 

restus : verum quomodocumque demum Desmare- 

stus animo affectus fuerit, propensusne in errores 

ab Ecclesia post damnatos, ,„><;■ „c. quod hic non 

mquiro t credibite non est t illum, ubi tolies eo 

do Parisiis recusa fuit Sanctm Vita, textum 

ibiliter ausum fuisse adutierare, adeoqueexi- 

stimo. Bailletum ita de Sanctm Vita unwersim 

et quoad editiones omnes statuisse, Vtinam severus 

ille iristarchus, cu\ tam familiare est censuram 

ferre, nullam tamen ejus rationem adducere, hic 

rrl expressisset ta t qum erroribus kisce tam puto> 

'" "//""•'. vel paulo uttnitnis iegisset monitum 

ad lectorem t ttersioni Gallica a Canhusiat Burgi- 

^ntanmalumnisprmfixum, ubimteraliarogant 

'«. s* quis omnia, Vita et Operibus Sanctm c<m- 

trittu. non satis asspquatur t tamen ne male his 

utatur, sedpotm cum Uebrteis adradiicem montis 



subsistat, quam judicium ferat dc illis, quce bt 
inter ac Uoysem in montis vertice tractabant, " 
Notatidutii interim , Bailletum. in Tabula criti 
consulere, ut legantur Calliurinae Opera, ac m 
.rimc Dialogus de amore , ut iltius ope explicent 
nnnnulla , qutf- in Ytta paradoxi sprriem n rffi 
ferunt : scd adicrtrndum , biographos, dum do 
ctnnam aliquam tradunt , non suis , sed Sanct$ 
verbis loqui, ut satis innuunt, dicentes : Aflir 
mavit , dixit haic sancta Domina etc. 

M Porro ticct eingula, in qum Bailletus crism m 
suam exacuit in Sanctm Vita compendio data f«u 
stits locis expendenda sintper decursum hujus Com- ntS[ ^i\ 
mentarii, juverit nihilominus nonnulla Itic pr&- """ Im 
lihure ex virorum gravissimorum testimoniis 
Jlieronynms de Genua Ordinis Prmdicatornm 
Apostolicus in tota Genuensi ditionc inquisitor 
priorem anni 4554 editionem his verbis probatiit : 
Assenlio hnnc liunim pro spirilualium consolatione 
et eruditione posse impressioni traili. Parisini do- 
ctores, editionem Galticam probantes, nil Ortho- 
doxm fidei contrarium rr/irrcrunt. sed Ad siiiiica- 
tionera et eruditionera eorum , qui in vita spirituali 
progressum fecerunt , luce dignam censucrunt. i 

i.ttihn trus Yrncfjas. Ordtuis PrWtticattirnm sacm 

i /irultn/iit' iiuii/istrr. iu u/i/irubatione editionis La- 
iiint; sic toqudur : Licet inulia invenerim, qute 
theologis primo aspectu dura videbnntur, nullata- 
men reperi, quie sanum sensum non admittant, ac 
in Legentium utilitatemet spiritualem profectum con- 
vciti uequeant. Jndicio ergo nostro aureus hic li- 
bellus in lucem prodeat etc. 

IS Sufjtccre qtttdem hmc rideri possent ad amo- 
1 1 dam omnem u Sanctm Vita suspicioncm afft- tnmt^i 
iiitniis iiiui erroribus proscriptis , verum anju- 5 " (l0nt,| 
iiniititnt talidnts liic quoque tvquo tcctori non 
ingratum fore arbitror, Sacra Rituum congregatio 
pro more in causis beatificatiouis ct canonixatio- 
nis constanter servato, examen doctrinm S. Calha- 
riiuu Emincntissimo Cardinali Azzolino commisit, 
is vero curam hanc demandamt Martino Esparses, 
ejusdem Congregationis consultori, qui laudato 

EtitntcntissttiKt itt jutc rerba rrsrri/tstt. tfuce, cum 
Latinam Esparsm epistolam non habeam, ex itu- 
lica Parpcrtv vcrstonr, part. 4 , cap. xi B. Ca- 
tharinte illustrataB Latina facio. Jussu Eminentia 
vestraa legi et accurate examinavi duos Tractatu 
B. Catharinae Flisc;e Adurine , altcrum de Purga- j, 
torio , alterum Dialogum animam inler et corpus, 
nec in his aliquid minima in parte vel sanae do- 
ctriua' vel morum integritati contrarium reperi, 
vcl quod non tam cum hac quam cum ill;» op" 
time congruat : ct quamvis in his nonnulla inve- 
nianlur, qu;c juvta litleralem loquendi et onli- 
iianuin agendi modum dissona videri possint, quale 
est id quod legitur pagina cclxviii in medio iJfl 
conlritione non acceptata et infructuosa pceniten- 
tia : si tamen tura contexlum proxime aateceden- 
triii el consequenlem , tura peculiariter scopuni 
otius sermonis , qui ex liac et illa parte quani 
longissime et ultra modum communem sublimu 
esl , uti et obscurilatem \i*rlniruin rerumquc qu« 
personis conlemplationi deditis , veluti Dionysio , 
Augustino, Brigida? , Teresaa aliisque divinitus 
illustralis familiaria sunt, et clarissima, probe COD- 
sideremus ct mature expendamus , dilucide ap- 
paret , rem omnem intaminatam esse ac maxintf 
salutarem, eamque aliqnatem contrariam spP*" 
renliam niii dumlavat prolundilate doctrina', oiuinno 
seraphica? , oui aceedit legenlis ignorantia et (»•* 
fectus experienti», animusque myslicorum etana- 
gogicorum seusuum inexpertus. 

i9 M 



DIE DECIMA QUINTA SEPTEMBRIS. 



i«7| 






19 id ipsura afiirmo <1p cslestibns axiomatfs, 
Historiffi Vitffl hujus Dei Famulffl intermixlis, at- 
l|llt . uisuper addo, non modo in prodictis Tracta- 
lihus ct axiomalis niliil esse, quod impedire et 
«lardare possil deflnilivam declarationera sanctita- 
1» venerabilia bujus 1 Dei Famuls, sed ipsius po- 
uas ;estiniationem ex his maxime augeri : euin 
llon uno indicio perspicne agnoscaiur, doctri- 
nam, quffl partim verhis, partim opere tradilur, 
qusque felicissirae pertingit ad supremum gredum 
ct culmen vitffl unitivffl heroicique amoria Dei, 
quo ipse animffl infunditur, nec sermone nec 
disciplina humana, aive aaditu sive lectu, compa- 
r>lani gBse^ sed experimento hausta cognilione in- 
fusam impressamque fuisse anima? isti a Spiritn 
sancto cum maxime singulari et arcana illustratio- 
ne. Porro talis experimento hausta notilia rernmque 
taiinni et a taii magislerio Spiritus sancli profecta 
cadere nequil in animam, quae non sit apprime pur- 
„ ;i | ri omni vilio omnique nfflVO impcrfectionis atque 



loquebantur, nondum natii hisee toretfeis, ita 
et Saucta ejusque hiographi, nondum tsorta 

lurrrxt Mtrha-dis dr Molinos. 

89 Atque hmc de Saneta doctrina disputata 
sufficiant, plura gui desiderat, Parperam adeat, 
quipart. i B. Catharinffl illnslrats multa eongervt 
plurimorum scriplorum elogia t e guibus tamen 
nonnullos hio reeensere non abs re trit, Monitum 
tamen lectorem volo, tcriptorum illorum masrimam 
partem ad manus nostras non derrmssc, adeoque 
pleraque hie danda essejuxta fidem Parperm lau- 
dato loco. Capite 5 episcopos aliquot recensetet 
primo quidem loco Augustinum Juslinianum, eu- 
jua eerba dedi num. 2 rt 3. Pranciseus iionzaga 
generalii Minorum Observantinm S. Francisci, 
acdein episcopus Mantuanus Divam nostram col- 
laudat ab assiduitate contemplandx cmlestia, a ca- 
rittite, tolerantia animique demissione. Toannes 
Petrus Camus BeUoeacensis episcopus, S. Francisei 
Salesii tequalis et familiaris, Tractatum <le Pur- 



Al ITTORB 
D. S. 



Dl insigni 
CathariiuB 

Uoctrinn 



onmi tepore, qusque ad modullas usque non sit ac- gatorio, a S. Catharina conscriptum , appellat 



h 






censa ardeniissima divini amoris Damma. Quapro- 
pter (etsi prohationcs omnes alis deficerent) duo 
isti Tractatus et axiomata illa se solis eilicacissi- 
jt muni sunt argumentum sanclitatis in hac Dei 
Famnla omnino heroics , qusque communem 
06um quam tongissime supergressa est etc. 

20 Forle non nemo contra Esparsm testimonium 
excipiet, utpote quem aliqui (jure an injuria non 
est hujus loci indagare) Michaeli de Molinos ad- 
dictiorem fuis&c asserunt, nondum fortc iletecta 
reteratoris malitia, religionis ac pietatis specie ve- 
lata. Yerum ita statui non potest de sacra Ilituum 
Congregatione, qum, ut refert Parpera n. Calha- 
rinsiUustratB part. I, cap. XI, num. 5, die XXX 
Marlii anni 4675 drcrrtum edidit iu causa San- 
ctm nostrm, quo censuit constare de casu excepto : 
in hoc decreto ad rem nostram hmc leguntur : Ea- 
dcm sacra Congregatio (audita pritis relatione 
Emincnlissimi ponenlis Operum dictffl BeatS , il- 
lisquc approbatis) etc; non ita statui potest de Cle- 
mente X,qui decreto isti annuit die vi Aprilis ejus- 
dem anni, ut itcrum apud Parprram ioco jam 
jam laudato lego : observa tamrn iector. in scri- 
pto, cuititulus, Foclum concordatum, Clemen- 
ti .XII oblato ub Eminentissimo Georgio Spinula, 
ita legi : Verum, cora habita fuerit notitia non- 

( ; nnllonim Operum a B. Catharina conscriplorum, 
fuit a sacra Congregatione die xin Junii hdclxxvi 
commisjsa ft>\um revisio prsdicto Cardinaii Az- 
zolino , ad cujos relalionem die xiv Junii 
moci.xxxiii prodiil eorum approbatio, adeoquejux- 
ta hunc caleulum doctnna Sanctm approbata fuit 
suh Vontificatu tnnoccntii XI, t/ui ClementiXin 
lloiiianaiu Valhedrain succcssil anno 1676. quir 
queerrores Michaelis de Molinos anno (687 pro- 
scripsit. 

21 Ex quibus omnibus, forle proli.rius, f/uam 
nomtutli necesse oidebitur, disputatis plane manir 
festum evadit ab hisce erroribus omnino immunem 
esse doctrinam S. Cutharinm, etiam in Yita tradi- 
tam. iiaic, sirecte et sincere procedere voluisset 
Bailletus, ita argume.ntatus fuisset : licet forte non- 
nulla in Vita legantu/r, qum a coniextu rerumque 
adjunctis aouisa sectatoribus Michaelis de Molir 
nos argumenta prmbere possint, quibus Catholicos 
mtpetant, non tamen consequens est, ut doctrina 
illu revera faveat hweticis ; sicut nec sequitur , 
Janeenianis aliieque id genus hominibus faeere 
>. iuuitstitmm aliosve Patres, licet hi obscuriora 
sancti Doctovs hujus aliorumque verba in praeum 
sensum detorqueant :qt$ia sicut hi Patres securius 



Opus in ca materia exeellennssimum . eamaue 
Beatm tituto condecorat, ae oeluti magislram prss- 
dieat. 

23 Prsstermissis aliis, wnum addo testimonium 
Ilardiuiu Perefixi archiepiscopi Paiisiensis, gui in 
Monito ad lectorem, preefixo Operi GalHco de Pie- 
tate Christianorum erga eitafimetos, honorificen- 
tissime loquitur de Saneta : religiosissimi hujut 
arckipreesulis , cuju-s insignia decora legi possunt 
toin, 7 GallieB ChristiantB recusse, pag. f^i et seqq., 
rerba rx Halico Parpcra latine reddo : dt no 
ra interpretatione Tractatus s. Calharins de Pwr- 
galorio ita hquitur : Rara esl effUsio spiri- 
tus Dci in hanc Animara tara purara el araore 
llagranlem, ac monuim ntuni admirabile solicitn- 
dinis Dei in regenda Kcrlesia sua. . . Cum eiiim 

prsvidissel Lutheri Calvinique hsresi Impeten 
dam doctrinam de purgatorio et suftragiis mor- 
tuorum.. . arcana sublimissimarura veritatum 

revelavit Matrons virlute ac sanctilate exl rdi- 

naria prsdits, quam ad id inter omnes istius se- 
culi mortales elcgit. . . ad propugnandum ad- 
versus hsrelicos fldei veritatera.'. . el Catholicoa 
instruendura. . . Methodus, qna scripsit, tam 
Dei majestate ac reHgionia nostrs excelsitate di- 
gna est, ut Qeri nequeat, quin legentes Tra- 
ctatnra hunc adrairentur providentiam illius, cui 
placel arcana sua celare sapientes el prudenl 
culi, eaque humilibus manifestat, ac nonnum- 
quam debilii rem sexum elevat ad cognitionem 
veritatura altissimarura etc. iddit in fine : Atque 

inl oslendendum C"iiforinitBteffl sensnum 111 1 111 

hujus Beats cum sententiis Patrum , paucis ve^ 
bis refertur id, quod locis aliquol Operum suo- 
riim de purgatorio tradidit s. Bernardus. 

24 Ab episcopis transeo cum Parpera adtiros 
Homana purpura insigmtos : quatuor is reeenset 
Eminentissimos , de S. Catharina locutos multa 
cum laude, Robertum seilicet Bellarminum, i'e 
trum Berullum, Federicum Borom&um et Joan- 
nem Bona : Bellarminum ait asseruisse, debere 
Genuenses illius canonixationem promovere ac 
sumptuosissimum illitemplum erigere, testemque 
iaudat Parpera Sebastianum Badum lib. i. addito 
Yittr, typis Genuensibus edites, annoi8S7 : kono 
rificr ciiam Sancta- meminit idem Bellarminut in 
Prmfatione ad librum Arte bene moriendi. 
Eminentissimus oero Berullus Ordini, quem instU 
tuit, et virginibus Excalccatis Ordinis 1'armrlt- 
tici , quaruin lutelmn susceperat, commendabat 
summopcre pietatem erga B. Calliarinam Genuen- 

sem , 



* 1 imtuqut 
virtutibus 
epittei /■ 



m S R. ' 
Cardinal 
fiiconiia. 



128 



DE S. CATHARINA FLISCA ADURNA VIDUA, 



i ti 

i . s 



{juantiCatla: 
rinatn ftce- 
rint Sancti 
aliquut 



'Vide Appcntl 
ad calcetn fi r 
jus Touii ilc 
B. Angelo a 
Clavisio. 



et If. Bernar- 
dinus Fel- 
trensi* , fflKi 
yue. 



i ricomia alia 
hic omitsa . 



sem , cu/us imaginem />encs se semper habebat, 
nec satis poterat amorem erga Deum admirari. 
Ita apud Parperam testatur Germanus Ahertus 
lib. 3 Vitm Eminentissimi Berulli cap. 5. Omitto 
reliquos, uli cl sunctioris rittr fama conspicUOS 
utriusque sexus personas, guas non semel laa- 
datmpartis l, cap. 7 recenset Parpera. 

2.'i Capul 8 rju*<irni Operis titulum hunc prm- 
fert : Encomia Calharinae impensa a Sanctis el 
Bealis; post brevem vero, uti et prmcedentibus 
capitihus, prmfationem multa congerit testimonia 
ex Operibus S. Francisci Salesii episcopi etprin- 
cipis Gebennensis } cujus suffragium plurimorum 
instar censendum est* : atne longior kic sim,pau- 
ea hmc potius e.c Parperm ad Papebrochium epi- 
stola dehbo : Dicilnr (SanctaJ chernbim, se- 
raphim , phoenix el avis paradisi a divo Salesio : 
idem Sanctus confert Catharinam S. Marim Mu- 
gdalenm et s. Paulo in conversione, eamque /uu- 
git ob puritatem amoris in Deum aliasque dotes 
SS, Paulo, Augustino, Bernardo, Francisco, Te- 
resim, Catharinm Senensi aliisque.S. Francisco Sa- 
lesio suhjungit Parpera s. Aloysium Gonzagam, 
fjui, teste Virgilio Cepario in Vita apud nos tom. 
iv Junii, i>n<j. {006, num. 243, mirifice afficie- 
batur erga Vitam S. Catharinse, eique volutandee 
tempus aliquod diebus singulis prmfiniverat. Sanr- 
ctus quoque Andreas Avellinus clericus Hct/ula- 
r is cap ■ S , u niu . r> in epistola quadam sua, 
relata u Curulo Tomaso tom. 7 dc Consideratione 
Passionis Dominicm, licet Calhaiinam expresse non 
nominet, manifeste tamen de ipsa loquitur, re- 
ferens terba ejus, desumpta e.e Vita prolixiorc 
cap. 3 rirru niediuiu , Ah ! cilo cilo transmilte 
(sacram Eucharistiam ) in inlimum cordis mei , 
quoniam cibus ipsitis cst : atquc ita celebrat Suu- 
ctm amorem erga sanctissimum Sacramentum, eam- 
que appellat insignem Sanctam. 

26 Quatiti faceret S. Calharinam li\ Ber- 
nardinus Feltrensis, illius mqualis, luculenter 
ostendit; nam cum, trste Parpera num. /4, Ge- 
num sacras conciones habens anno (494 conver- 
tisset Hebrmam quamdam, recenter er Hispaniis 
advectam, non aliam eimagistram assignare vo- 
luit, "t in fide confirmaretur moresque ex Chri- 
stianm religionis instituto disceret componere, 
quam s. Calharinam. Bernardino titulum licati re- 
cte tribui a Parpera indubitatum est, cum imme- 
morabilis UUus cultus anno 1654 legitimus pro- 
wtus fuerii post sacrm rituum Congregationis 
examen ah Innocentio X, utvidere estapudPro- 
sperum Lambertinum, nunc Benedictum XIV, Pon- 
tificem rerc Maximum, lib. 2 prmclarissimi (>pe- 
ris de Beatificalione et Canonizatione, cap. U, 
§5 ; non ita statuendum de Angelo deClavasio, 
cuititulum Beatitradh Parpera, oerisimiluer aa 1 id 
inductus auctoritate Vrturi in Martyrologio Fran- 
ciscano,acfortealiorum :verum observant Majores 
nostn iu Prmtermissis ad diem \\ Aprilis, idaucto- 
ritate [rturi, non Ecciesim fieri. Angelum autem 
exmultis probabilibusconjecturis aitParpera num. 
/./. fuisse religiosum illum, qu\ in i ita infra dan- 
da num.Si dicitur improbasse quotidianam Eucha 
ristim sumptionem, deindevero, agnito in ipsaspir 
ritu bono, permisisse, animi ductum utsequeretur. 

.'i iuctoribus aliis cujuscumque nationis et 
ordinis magno numero recensendis supersedeo, ne 
coacervando testimonia />lnr<t m idem smpe reci- 
dentia, tmdiosam magis quam utitem reddam hu~ 
jus Commentarii lectionem : ea vero, ex quibus 
Hislorim S. CathariQaj lucis aliquid affulgere pos- 
.stt. dabo per decursum, ex ipsts scriptoribus, si 



nactus jucro : sin minus, juxta fidem Parper 
Encomium rero quod relut a Ctemcnte lX{in i0 \\ 
eiiuitciatum tradit Parpera cap. /2, rf ar j . ' 
rit , si ridebitur, in Gloria posthuma. Prude 
ettam omitto encomia divina de Catharina <>]/, 
complectitur Parpera cap. /3 ejusdem i partisH 
Catharinffl illustratae, qumque in eo potisshnum con~ 
sistunt, ut sacrarum Scripturarum textus aHniua 
applicentur vel </csti$ quibusdam Sanctm egreaiis 
vel ittfluniniato ejus amuri, rcl corporis post mori 
tem intci/ritati, rel doctrinm ; eorum quippe n m 
certe maxima de aliis Sanctis mque ac <le /j (!ll 
nostra exponi potcst, quibus hi aut similcs favo- 
res divini communes cUm illa fuerunt. 

28 Htsce brevem subnecto ideam OperumSan- 
ctm. Dialogus ejus animam inter et rorim& ,-', ','' ," 
amorcm proprium, spiritum, humanitatem n'c 
Deum partes tres complecUtur ; pars qumqut 
recenter, ut habet editio Gallica, et Italica Par- 
perm, in capita aliquot divisa est. Pars prior 
capita unum et viginti, altero wndecim, tertia 
vero quatuor supra decem continet. Pactioneini- 
ta qumrendi locum aliquem ubi amori et dek- 
ctationisum vndulgerepossint, assumptoque comitt 

individuo ad dirimendum ohrentnrus lites amo- ^ 
re proprio, anima et corpus iter ingrediuntur. 
Anima ingenti fervore sola ccelestia appetit, sed 
a corpore ac amore proprio sub necessitatis speck 
seducta, paulatim mundanis illecebris implica- 
tur, easque wetari incipit : at deinde perfecte ad 
Deum convertitur, et austeris pasnitentim opm- 
bus totam se applicat : atque hmc in primaDia- 
logi parte tractantur. Pars altera describit insi 
gnes in virtutum stadio progressus, modosque 
admirabiles, quibus utitur divinus imor ad exspo- 
liandum nmvis omnibusimo et seipsis animas sibi 
devotas. Tertia divini amoris stupendos effectus 
describit, quales ipsamet in se experta est : ex 
svngulis nonnulla per decursum delibabimus. 

29 Tractatus de Purgatorio muttis lain/ilnm ■■".' 
celcbratus a viris gravissimis, teste apud Parpe- f " r 
ram Perefixo, exprimit Statum in qno degunt ani- 
mae , quae patiunlur in purgatorio, quaeque in se 
ipsis cum amori, quem tempore mortis in se 
deprehenderunt, admixta esset tenuis quajdam 
macula , usque dum eam igne hoc purificante 
deleverint , gaudium cruciatibns copulant. i"- 
diantur e/ Carthusim Burgi-Fontanm alumni, qui 
de Tractatu isto inter alia hmc kabentinpr&fa- 
tionc : E duobus, qna3 fides communis et uni- 
versalis docet, in piaculati igne essc conjuncta, • 
amorem scilicet et pcenam , hanc lacet , vela- 
ti magis communem et aecessariam mentibus in- 
Qrmis et imperfectis, illumque tanlum consi- 
derat, cum maxime stupendorum illius effectuum 
consecutione. Paucis verbis Tractatus hujus ma- 
teriam ita exprimit Parpera : Ut ex comparatio- 
ne divini ignis, quem in se experiebatur , intel 
lcxeiii, qualis sit ignis piacularis, ei qua ratione 
aninue in eo degant content» et cruciata?, s '"' 
utBailletus post VitamSanctm exponit, piacular 
ns ignis naturam inteliexit ex igne divini amo- 
ris, quo flagrabat,et ab cmni nmvo purgaba- 
tur : ac \teluti ipsa tn hoc suo purgatorio, amon 
sao Deo perfecte conjuncta, vivebat contenta """ 
pamas etiam gramssimas, eodem modo cumaw- 
mabus, peccati labem vn purgante ifjue abstergW' 
Hbus . ftrv, comprehendebat. Lectorem intertm 
monitum volo, ubi quid ex Dialogo cel Tracta- 
tude Purgatorio referam, uswrum me interpr* 
tativnc Thanneri, citaturwm autem locu?a,< "i"° 
verba desumpsero, juxla Parperce ir> capita, (llS ~ 

tin- 



DIE DECIMAQUINTA SEPTEMBRIS. 



129 



stiuctionem MViufiM fc'*n; nrc rAaiwwri mferpre 

talionem tum hictumin Vtta mutabo , tii« cuit 
id expedire visum fuerit, tumque id semper m 
dicabo. 



trwiijs natalis 
verisimiliter 

f»f7. 



jltuitrissMim 
jta 

H 



32 inuitin. quo vitakm lucem hausit sanctis- Accrout. 

stma Yidiia nostra, siijnacit Parpera m utraque u - s 

Vi£a jain/um landata 1447, inenscm rero et diem, 

quo primum beata iila Anima muudo data est, 

nuliibi iinnotatum reprrto : nnn tainrn tam I.ectio 

tertia Offictt ipSiUS proprii, qnam Ctemens \II in 

Bulla canonizationis supremam illius trtatein sta- 

tuant annorum trium et sexaginta, rrrisimite est, 

beatum natalem iliigandum alicui e tribus poste- 

g 111 Hlustrissimi Sanctae natales; parentes ; rioribusmensibusanni 1W, autsaltempost diem 

8 ' . , . , ««««««;<, ;« xv Septeinbris , quo fclicem Catharin» ad Supe- 

^ncitio' virtutes ct donum oratioms m ' , ■ , 1 , , . 

ros traitsitum contiyisse infra rnlrhiinus, statuen- 

dum esse , ne, si dictum diem xv prmcesserit, in 

rigore loquendo , jam non sexagesimo tertio, sed 

sexagesimo quarto cctatis anno dicenda sit obiisse 

At simites expressiones cum patiantur latitudinem 

1 altt/nam, negtigiqne potucril tnensis uitus aut «/- 

ter sexaginta tribus annis completis superftuus, 
certi nil determinari potest, neque eniminstru- 
X rmmissa hactenus notitia biographorum San- mentum ullum, exquoannum natalemhauserit, 

laudat Parpera, sique solo nitatur argumento ab 



etatc : desiderium induendi habi- 
tum rcligiosum. 



pormtei 



rmmissa hactenus notitia biographorum San- 
doi et allatis aiiquot magni nominis aucto- 
rumencomiis, assignatisque instrnmentis , e qui- 
bus commentarius hic coatescet, ad ejus historiam 
propms accolamus. Ex iltustnssima Ftiscorum 
familia ortum >luxu Catharina, mde ipsi Fliscas 
cognomen adhmsit. Hmc autem Fliscorum familia, 
vetusto lavanim comitum titulo insignis, generis 
splendore, stirpis anliquitate, et heroum, omnir 
bus laudibus cumulatissimorum numero. quos 
mnitis jam conlinenter seculis procreavit, ex- 
celiit adeo, ut nultis Ligurim proceribus sit secun- 
da; imo, si Vberto Fotietm, in ciarorum ligu- 
ruiii Elogiis pag. 168, credimus, Ut dignitate , 
ita tempore quoque celeras Genuenses longe an- 
tecedit. Prmter viros complures , rebus bello ac pa - 
ceprmclare gestis, obitisque supremis magistrati- 
bus inctgtos, nobilissima hmc familiain fastissuis 
lceta recognoscit duos summos Pontifices Xnnocen- 
tium l\ et idrianum V. Eminentissimos Cardi- 



iTttilc sciaginUt frittin unnoruni itesuinptO, ntltim- 
plius pro anno 1447, qnam 1448, etiam ali- 
qnoi itirnsthus inchoatn, confici poxse, nbsercanti 
manifestum est : cum tamen et Clemens \il m 
Bulla canonizationis et Parpera, quiprofitetur, wi 
striitnentn omnia antiqua scrutatum se futsse, na- 
ialeut Suncta- illitjent anno 1447, pro 60 hactenus 
standum est. 

33 Locnm nativitatis m Vita, anno 1682 edi- 
ta, expressit Parpera, eam asserensluci datamin 
patema donw, sita dco seu platea, <*>> a filo 
nomen est : ibidem etiam tradit, sacro fonte «hlu- 
tam fuisse in ecclesia metropolitana Genuensi t 
s. Laureutio sacra, eique impositum Catharinffl no 
mrii, jortr, inquit, ob florentem eo tempore fa- 

iiiuin S. Catlinriittr Scncnsts, rujus sancttmoniam 

assecutura pr&saglebatur , >rl vn cenerationem 

S. Catfitifinic initrtiins, 60 quod stcut IpSQ phtloSO- 

nales quam plunmos et nt.nitm, pmsulum ecclc- phim peritissima et ob tyrt tmitiem martyr 

Augustinus Justinianus fuerat corpore, rtaCalhanna nostr ysticm Theo 



E 



Genua nate 
in Baptimo 
t't\tharina 
apptUatw, 



siusticorum numerum 

supra laudatus Annalium Genuensium lib, -i ad 
annum Christi tS47 Flisci nominis e.rortlm ad- 
scribit Hugon\ Ftisco, Lavanim comitum sanguine 
pr